NERP Bosnia and Herzegovina, Ministry of Foreign Trade and Economic Relations, Dr. Admir Softic - Assistant Minister of Energy Sector

1. Implementacija
Nacionalnog plana
smanjenja emisija za BiH
Admir Softić
RUGLI STO U ORGANIZACIJI BHK CIGRE
- UTICAJ TERMOENERGETSKIH POSTROJENJA NA OKOLIŠ –
- Sarajevo, 12.12.2017.godine

2. Uvod
ØSporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SPP) - stupio na
snagu 1. jula, 2008.
• Član 107: “Saradnja će biti usmjerena na prioritete pravne
stečevine (acquisa) Zajednice u oblasti energetike, uključujući po
potrebi i aspekte nuklearne sigurnosti. Ta saradnja bit će
zasnovana na Ugovoru o uspostavi Energetske zajednice, te će se
razvijati s ciljem postepenog integriranja Bosne i Hercegovine u
evropska energetska tržišta.”
ØUgovor o uspostavi Energetske zajednice (EnC) - stupio na
snagu 1. jula 2006.
• Ugovor omogućava kreiranje najvećeg internog tržišta za el.
energiju i gas na svijetu
• Strane u Ugovoru su Evropska unija i 8 Ugovornih strana:
Albanija, Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Kosovo*, Makedonija,
Moldavija, Srbija i Ukrajina
• Ugovor važi do jula 2026.

3. Ciljevi Ugovora uspostavi Energetske zajednice
Ugovorne strane
Posmatrači
Evropska Unija
ØJačanje konkurencije na
regionalnom nivou i korišćenje
ekonomije obima.
Osnovni ciljevi Energetske zajednice:
ØKreiranje stabilnog i jedinstvenog regulatornog okvira i tržišnog prostora
koji osigurava pouzdano snabdijevanje energentima i može privući
investicije u sektore el. energije i prirodnog gasa.
Ø Razvoj alternativnih pravaca snabdijevanja gasom i poboljšanje stanja u
okolišu, uz primjenu energetske efikasnosti i
korištenje obnovljivih izvora.
Ø Jačanje sigurnosti snabdijevanja

4. Obaveze BiH na osnovu Ugovora
ØZaključivanjem Ugovora, BiH se obavezala na postepeno
preuzimanje dijelova acquis-a EU, odnosno implementaciju
odgovarajućih direktiva i uredbi EU u područjima:
Električne energije
Gasa
Obnovljivih izvora energije
Energetske efikasnosti
Okoliša
Nafte
Konkurencije
Statistike
Infrastrukture

5. Acquis Energetske zajednice o zaštiti okoliša
Ø Direktiva 2001/80/EZ o ograničenju emisija određenih
zagađivača vazduha iz velikih uređaja za loženje
(rok 31. decembar 2017.)
ØDirektiva 2010/75/EU o industrijskim emisijama
(rok 1. januar 2018.)
• samo Poglavlje III, Aneks V, Član 72(3) - (4) Direktive
primjenjuju se na EZ
• rok 2018. odnosi se samo na nova postrojenja
ØDirektiva 1999/32/EZ o smanjenju sadržaja sumpora u
određenim tečnim gorivima (rok 31. decembar 2011.)
ØDirektiva 85/337/EZ o procjeni učinaka određenih javnih i
privatnih projekata na životnu sredinu, sa amandmanima
(rok 1. juli 2006.)
ØDirektiva 79/409/EZ, Član 4(2) o zaštiti ptica (rok 1. juli 2006.)

6. Proces izrade Nacionalnog plana smanjenja emisija
ØSmanjenje emisija iz velikih postrojenja za sagorijevanje
obaveza za BiH – implementacija Direktive o velikim
postrojenjima za sagorijevanje (LCP) i Direktive o industrijskim
emisijama (IED) obavezna za sve potpisnice Ugovora od 2013.
ØU skladu sa ovim obavezama usvojeni su entitetski pravilnici:
• Pravilnik o graničnim vrijednostima emisija u zrak iz postrojenja za
sagorijevanje FBiH
• Pravilnik o mjerama za sprječavanje i smanjenje zagađivanja
vazduha u RS.
ØDirektive propisuju da velika postrojenja za sagorijevanje i
industrijska postrojenja koja proizvode električnu energiju, a
koja se isporučuje u mrežu, moraju smanjiti emisije:
• sumpor dioksida (SO2),
• azotnih oksida (NOx) i
• čvrstih čestica (prašine)
ØU BiH ovoj odluci podliježe devet kotlova u termoelektranama i
tri kotla u Industrijskom postrojenju Natron Hayat-a.

7. Proces izrade Nacionalnog plana smanjenja emisija
ØMVTEO BiH je osigurao tehničku asistenciju USAID-EIA za izradu
planova smanjenja emisija zagađujućih materija.
ØRadne grupe sastavljene od predstavnika dviju elektroprivreda,
Natron Hayat-a i nadležnih ministarstava su pripremile Planove
za smanjenje emisija (koji predstavljaju kombinaciju opcija 2 i 3,
jer opcija 1 nije realna opcija za BiH), a koji su se trebali spojiti
u Nacionalni plan smanjenja emisija za Bosnu i Hercegovinu.
MVTEO BiH je vodilo cijeli proces.
14. decembra 2014., Sekretarijat Energetske zajednice objavio je Smjernice za
pripremu Nacionalnih planova za smanjenje emisije (NERP) u kojima su
detaljno pojašnjene tri moguće opcije za ispunjenje obaveza smanjenja
emisija:
Ø Opcija 1: Usaglašavanje sa graničnim vrijednostima emisija od 1. januara
2018. godine
Ø Opcija 2: Implementacija Nacionalnog plana za smanjenje emisija, od 1.
januara 2018 do 31. decembra 2027. godine.
Ø Opcija 3: Ograničen broj radnih sati (20,000 radnih sati od 1. januara 2018.
do 31. decembra 2023. godine, odnosno približno 3,333 sati godišnje)

8. Šta je Nacionalni plan smanjenja emisija
Nacionalni plana smanjenja emisija (NPSE) ili National
Emission Reduction Plan (NERP) je
desetogodišnji plan (2018-2028) postepenog smanjenja
emisija SO2,NOx i čvrstih čestica iz velikih postrojenja za
sagorijevanje - VPS (toplotna snaga veća od 50MW)
Ø 2018 – Primjena LCP Direktive (2001/80 EC)
Ø 2028 – Primjena IED Direktive (2010/75/EU)
Ø IED propisuje niže granične vrijednosti emisija (GVE) u
odnosu na LCPD

9. Zbog čega je potreban NPSE
Ø Zaštita okoliša i zdravlja ljudi
Ø Bolji kvalitet života građana BiH
Ø Ispunjavanje zahtjeva domaćih pravilnika o zaštiti
zraka
Ø Pristupanje EU
Ø Ispunjavanje međunarodnih obaveza na najpovoljniji
način

10. Emisije postrojenja za sagorijevanje
CO2 nije zagađujuća materija. To je staklenički gas čija povećana
koncentracija uzrokuje globalno zatopljenje
Zagađujuće materije:
Ø Sumpor dioksid(SO2)
Ø Azotni oksidi (NOx)
Ø Prašina (čvrste čestice – PM)
Izvor: EPA

11. Zašto smanjenje emisija
Ø Štetan uticaj na zdravlje ljudi
Ø Respiratorne i kardiovaskularne bolesti
Ø Štetan uticaj na okoliš
Ø Kisele kiše
Ø Prekomjerni sadržaj azota u vodi
Ø Štetni utjecaji na ljudsko zdravlje i okoliš zbog
proizvodnje električne energije (eksterni troškovi)
koštaju mnogo više nego mjere smanjenja emisija

12. Zašto smanjenje emisija - detaljno
Štetan uticaj na zdravlje ljudi
Ø Respiratorne i kardiovaskularne bolesti (uzrokuju ih
direktne emisije sitnih čestica i čestica koje se stvaraju
emisijom SO2 i NOx koji reaguju sa drugim jedinjenjima u
atmosferi)
Ø Respiratorne bolesti (azotni oksidi reaguju u atmosferi
tako da proizvode prizemni ozon – glavni sastojak smoga)
Štetan uticaj na okoliš
Ø Emisije SO2 and NOx reaguju u atmosferi tako što
proizvode spojeve kiselina koje zagađuju tlo i vodu
(zakiseljavanje)
Ø Taloženje kiselina šteti šumama i drveću, zgradama
Ø Prekomjerni sadržaj azota u vodi – eutrofikacija (ribe,
vodeno bilje)

13. Eksterni troškovi
Ø Štetni utjecaji na ljudsko zdravlje i okoliš, a koji su nastali
usljed određenih aktivnosti i izraženi u monetarnoj
vrijednosti, se zovu „eksterni troškovi“ te aktivnosti
Ø Eksterni troškovi proizvodnje električne energije nastaju
radi emisija zagađujućih materija koje imaju negativan
uticaj na okoliš i ljudsko zdravlje
Ø Eksterni troškovi proizvodnje električne energije u BiH
procijenjeni su na 2,245 milijarde EUR godišnje (Tabela
3-6, Study on the Need for Modernization of Large
Combustion Plants in the Energy Community
https://www.energy-
community.org/pls/portal/docs/2652179.PDF)

14. Godišnje emisije velikih postrojenja za
sagorijevanje u 2014.
Operator Emisije
SO2
(t/god)
Emisije
NOx
(t/god)
Emisije
čvrstih
čest.
(t/god)
EP BiH 141.218 14.197 2.175
EP RS 131.027 5.997 4.363
Natron-
Hayat
1.332 317 77
Ukupno 273.577 20.511 6.616

15. Plafoni emisija u okviru NPSE-a
(t/god) 2014 2018 2027
SO2 273.577 27.194 14.243
NOx 20.511 19.937 7.746
PM 6.616 2.222 780
Smanjenje emisije:
Ø sumpor-dioksida (SO2) za 95%
Ø azotnih oksida (NOx) za više od 60%
Ø čvrstih čestica za skoro 90%

16. Troškovi implementacije NPSE-a
Proizvodna cijena u TE oko 100 KM/MWh
Materija
Invest.
troškovi
(milioni KM)
SO2 515
NOx 86
PM 40
Ukupno 641
Ukupni troškovi
(Invest. i pogonski)
(KM/MWh)
ERS 12,48
EPBIH 11,13

17. Zaključna razmatranja
Ø Trenutne godišnje emisije SO2 u BiH su preko 270,000 t. Nakon
implementacije NERP-a bit će smanjene na 15,000 t.
Ø Prednosti implementacije NERP-a za zdravlje ljudi i okoliša
znatno premašuju investicione troškove i upravo je to razlog za
implementaciju NERP-a u BiH
Ø Obaveza EPBiH i ERS na osnovu NERP-a je da do 1.1.2018.
dostave dokaze o obezbijeđenim finansijskim sredstvima i plan
realizacije mjera kojim bi se emisije SO2, NOx i čvrstih čestica
smanjile na količine za 2018. koje su navedene u NERP-u
• EPBIH završila izradu idejnih projekata za postrojenja za
odsumporavanje dimnih gasova u TE Kakanj i TE Tuzla i predala
zahtjeve za izdavanje okolišne dozvole za ta postrojenja nadležnim
institucijama
• EPBiH radi na obezbijeđenju finansijskih sredstva i izradi plana
realizacije mjera koje treba dostaviti do 1.1.2018. godine.
• ERS trenutno radi na projektu odsumporavanja na TE Ugljevik

18. HVALA NA PAŽNJI!
www.mvteo.gov.ba