kalikasan at istractura ng wikang Filipino

1. IKALAWANG BAHAGI:
KALIKASAN AT ISTRUKTURA NG WIKANG
FILIPINO

2. I. PONOLOHIYA
Ponolohiya o Palatunugan
 pag-aaral sa mga ponema(tunog),paghinto(juncture), pagtaas-pagbaba
ng tinig(pitch), diin(stress), at pagpapahaba ng tunog(prolonging o
lenghtening).
Ponema
 Salitang Griyego phonema-makatuturang tunog at phone na
nangangahulugang salitang tinig
 tumutukoy sa makahulugang tunog ng isang wika
 pinakamaliit na yunit ng tunog
 Mayroong 21 ponema ang wikang Filipino
( 16katinig at 5patinig)

3. DALAWANG URI NG PONEMA
Segmental
 Ponemang binubuo ng katinig at patinig/katawaning simbolo.
Suprasegmental
 Walang ponemik na simbolo;ito ay ang
tono/intonasyon/haba/diinat hinto/antala.

4. PUNTO NG ARTIKULASYON
Paraan ng
Artikulasyon
Pan-labi Pa-ngipin Pang- gilagid Pangalangala/
matigas
Malambot Palalamunan Pa-impit
Pasara walang
tinig
p t k
(Stop) may
tinig
b d g
Pasutsot s h
Pailong m n ng
Pagilagid l
Pangatal r
Malapatinig y w

5. DIIN O HABA NG PATINIG
 Ang diin o haba ng bigkas sa patinig/:/ sa loob ng isang
salita ay nkapagbibigay ng kaibahan sa kahulugan ng isang
salita.
Hal:
/a:soh/ /asoh/
/gu:tom/ /gutom/
/pa:gupitan/ /pagupitan/

6. KLASTER/KAMBAL-KATINIG
 dalawang magkasunod na katinig sa iisang pantig na kapwa
binibigkas.
 karaniwang makikita sa mga hiram na salita.
 matatagpuan ang mga kambal patinig sa unahan, gitna at
hulihan ng salita.
hal: bra, sumbrero, kyuteks

7. DIPTONGGO
 ang Diptonngo ng Filipino ay iw,iy,aw,oy,at uy.
 alinmang patinig na sinusundan ng malapatinig na y at w sa
loob ng isang patinig.
 kung y at w ay nasa pagitan ng dalawang patinig ito ay hindi
maituturing na diptonngo.
halimbawa:
ma-ba-baw ali-wan

8. MORPOLOHIYA
 Maka-agham na pagaaral ng makabuluhang yunit ng isang
salita sa isang wika/palabuuan.
 Pinakamaliit na yunit ng salita na nagtataglay ng kahulugan.
 Maaring isang makahulugang tunog o fonim, salitang-ugat at
panlapi.

9. Ang morpemaay maaring:
1.May kahulugang leksikal
 ang isang salita ay pang nilalaman.Maaring panawag sa mga konkretoat
abstraktong bagay o pangngalan, salitang panghalili, salitang panlarawan o pang
uri at iba pa.
Hal: aso, ako,mag-aral,masaya,kahapon
2. Morpenang Pangkayarian
 walang kahulugan sa ganang sarili at kailangang makita sa isang kayarian
o konsepto upang maging makahulugan.
Hal: na, ng, at, tungkol, sa, sina