2. Luftrat e Skënderbeut
Ndër shekuj Shqipëria ka kaluar shumë luftra. Periudha kur udhëhiqej
nga Gjergj Kastriot Skëndërbeu (1443 – 1468) është padyshim një nga
periudhat më të rëndësishme të vendit tonë, gjatë të cilës janë luftuar
shumë luftra e beteja. 4 nga luftrat e rëndësishme të asaj periudhe
janë:
1. Lufta me Osmanët
2. Lufta me Venedikun
3. Lufta në Napoli
4. Lufta me Serbinë
5. Pushtimi i Krujes
3. 1444-1447 Fitoret e para te
Skënderbeut
Çlirimi i rajoneve të tëra në Shqipërinë e Mesme e Veriore dhe bashkimi i
forcave politike shqiptare ishin ngjarje të rëndësishme edhe në plan
ndërkombëtar dhe shkaktuan shqetësim të veçantë në oborrin osman.
Sulltan Murati II ngarkoi Ali Pashën, një nga komandantët e tij më të shquar,
që të rivendoste pushtetin osman në ato rajone. Në krye të 25 mijë vetave,
Ali Pasha iu drejtua viseve të lira shqiptare. Skënderbeu përgatiti një ushtri
prej afro 8mijë kalorësish e 7mijë këmbësorësh. Beteja u zhvillua në verë të
vitit 1444, në një fushë të Dibrës së Poshtme të palokalizuar ende, që
konvencionalisht është cilësuar si Beteja e Torviollit. Ajo filloi me sulmin e
shqiptarëve, të cilët luftuan heroikisht dhe arritën një fitore të shkëlqyer.
Fitorja e Torviollit pati jehonë të thellë në Shqipëri dhe në vendet e tjera. Ajo
përforcoi besimin e shqiptarëve të Skënderbeu dhe tek ushtria e Lidhjes. Në
vjeshtën e vitit 1445, kundër Shqipërisë erdhën njëra pas tjetrës dy ushtri
osmane, të cilat u shpartalluan në luginën e ngushtë të Mokrës së Dibrës. Në
vitin 1447 shqiptarët shpartalluan një ushtri tjetër osmane në Oranik të
Dibrës. Këto fitore ushtarake e rritën më tej autoritetin e Skënderbeut dhe në
rrafsh ndërkombëtar e bënë Shqipërinë një fuqi antiosmane të dorës së parë.
4. Lufta me osmanët
Më 28 Nentorë 1443, Skëndëbeu u kthye në atdhe, çliroi Krujën dhe ngriti flamurin e
kuq me shqiponjën e zezë dy krenare,që ishte edhe simbol ilir.Brenda vitit 1443 ai
çliroi Kalanë e Petrelës,Gurit të bardhë,Stelushit dhe Sfetigradit.
Në vitin 1450,Sulltani i zemëruar niset me një ushtri prej 160.000 ushtarësh,me
destinacion Krujën që historia e njeh si Rrethimi i parë i Krujës.Pas pesë muajsh
rrethim dhe luftë,ushtria Osmane u kthye kokëulur e dëshpëruar,pasi kishte humbur
40 mijë trupa.
Pas rrethimit të Krujës ,Skënderbeu lidhi aleancë me Perandorin e
Napolit,Alfonson.Ata i lidhte armiqësia me Perandorinë Osmane dhe Venedikase.Pas
disa betejave mes aleancës me Napolin ,mbreti Alfonso vdiq.Pushtetin e mori djali I tij
Ferdiandi.Gjatë vitit 1462 ,Sulltani Mehmeti dërgoi tre herë trupa pushtuese në
Shqipëri dhe u mund tri herë brenda një muaji.
5. Lufta me osmanët
Osmanet në qershor 1466 organizuan një fushatë me 150.000 trupa
me synimin “Spastrimin etnik te shqiptarëve” ky ishte rrethimi I dytë I
Krujës. Skëndërbeu i vetdijshëm për fuqinë Osmae,më 2 Mars 1444
organizoj Kuvendin e Lezhëz me kete rast unifikoj princat
shqiptarë.Pas kësaj në qershor 1444, forcat osmane në krye me Ali
Pashën u nisën me një ushtri të madhe,por u kthyen me kokën
ulur.Jehona e kësaj fitoreje pushtoi Europën.Skëndërbeu lidhi
marrveshje Hungarinë për një betejë antiosmane në pjesën afër Detit
të Zi,Skëndërbeu nuk arriti në betejë,Hungaria u mund pasi Mbreti i
Sërbis nuk lejoi ushtrinë Shqiptare të kalonte nëpër territorin e tij.Si
hakmarrje Skëndëbeu sulmoi territorin Serb.Në korrik 1448 Venediku
alarmohet për fuqinë e Skëndëbeut dhe pushton një kështjellë
shqiptare buzë lumit Drin,si kundër përgjigjje Skëndërbeu në betjën e
Drinit ,masakroi ushtrinë Veneciane.Venediku lidhi marrëveshje me
Osmanët por edhe ata u shpratalluan.Si pasojë e këtyre humbjeve
6. Beteja e Ujëbardhës
Beteja e Ujëbardhës, e njohur edhe si Beteja e Albulenës, u
zhvillua me 2 shtator, 1457 midis forcave shqiptare te drejtuara
nga Skënderbeu dhe një force ekspedite te forcave
te perandorisë osmane. Ajo ishte një ndër fitoret më të
rëndësishme të Skënderbeut kundër osmanëve në fushë të
hapur.Ushtria osmane kishte përafërsisht 80.000
ushtarë.ndersa forcat shqiptare që numëronin rreth 20 mijë
vetë u përballën me ato osmane në fushën e Ujëbardhës në mes
të Krujës dhe Lezhës.Në pranverën e vitit 1457, sultan Mehmeti
II dergoi një ushtri prej 40,000 vetash të drejtuar nga Isa Bej
Evernozi dhe Hamza Kastrioti, nipi i Skënderbeut.Plani turk
ishte që ta vrisnin Skënderbeun sepse ata e dinin se pa të
rezistenca shqiptare do të thyhej shpejt.
7. Beteja e Ujëbardhës
Evernozi hyri në luginën e Matit e depërtoi ngadalë drejt Krujës.
Pasuan disa përleshje të vogla, pas të cilave Skënderbeu i tërhoqi
forcat. Të lirë, osmanët plaçkitën zonën duke mbledhur informata.
Pas disa javëve dhe asnjë shenje nga Skënderbeu, Evrenozi e Hamza
filluan të mendonin se Skënderbeu ishte arratisur. Në gusht pozita e
osmanëve në Shqipëri dukej solide, 20,000 ushtarë ruanin rrugët e
furnizimeve duke mbajtur nën rrethim fortesat në Cidhna, Dibra, Guri
i Bardhe. 15.000 të tjerë mbanin nën rrethim fortesat në Mat, Rodon
dhe ne Petrelë. Pjesa tjetër e ushtrisë, rreth 30.000 lëvizën nga gryka
e Matit për në Ujëbardhë, në veriperëndim të Krujës dhe në jug të
Lezhës kështu që, të dy qytetet mund të mbaheshin nën vrojtim.
8.
9. BETEJA E
UJËBARDHËS
Me 2 shtator Skënderbeu vendosi që të kalonte në ofensivë. Atij i
duhej që të bënte një goditje të fuqishme dhe të befasishme ndaj
pjesës kryesore të ushtrisë osmane dhe ta shkatërronte atë para se të
vinin forcat e tjera.Në mesditë, trupat osmane u zgjuan nga gjumi i
mesditës duke e gjetur armikun në kamp.Shumë shpejt çoroditja u
shndërrua në panik kur komandantët osmanë nuk arritën të merrnin
situatën nën kontroll. Një përpjekje për mbrojtje u bë nga Hamza, por
Skënderbeu i kishte kushtuar rëndësi shkatërrimit të Hamzait dhe
Spahinjve të tij së pari, duke dërguar gardën e tij personale prej
2.000 kalorësish.Brenda dy orëve kampi osman ishte i tëri në duart e
shqiptarëve, përderisa pjesa e mbetur e ushtrisë së shpartalluar
osmane u arratis në drejtim të Tiranës për në Elbasan. Humbjet nga
ana e osmanëve duhet të kenë qenë nga 15.000 deri në 30.000. Këtij
numri duhet t'i shtohen edhe 15.000 robër, ndërsa tërë plaçka e
kampit ra në duart e shqiptarëve.Hamza Kastrioti u zu i gjallë dhe u
internua në Napoli me akuzën për tradhti.
10. SKËNDERBEU DHE
NAPOLI
Mbreti i Napolit, Alfonsi V, ne pranvere te vitit
1451, nenshkroi me Skenderbeun nje traktat
bashkepunimi per lirimin e Shqiperise se Jugut
dhe per kete dergoi prane Skenderbeut trupa
luftarake prej 500 ushtaresh. Edhe pas vdekjes se
mbretit Alfonsi V ne vitin 1458, Skenderbeu
kerkoi qe t’i forconte marredheniet me djalin e tij,
Ferdinandin I. Ne shtator te vitit 1460 Skenderbeu
dergoi ne Itali grupin e pare te luftetareve te
drejtuar nga nipi i tij, Kojko Balsha. Zbarkimi i
trupave shqiptare ne Itali shkaktoi tronditje te
thelle ne radhet e kundershtareve te mbretit
Ferdinand. Ai vendosi qe t’i jepte ndihme
ushtarake mbretit Ferdinand ne luften qe kishte
shperthyer midis tij dhe kundershtareve te vet
politike, qe ishin barone te Italise se Jugut. Keta te
fundit ishin bashkuar me princin francez Rene te Portret i
Alfonsit V
11. Triumfi ndaj armikëve të mbretit
Ferdinand
Skenderbeu organizoi sulme te njepasnjeshme per te shtene
ne dore qendrat e fortifikuara qe mbaheshin nga
kundershtaret e mbretit Ferdinand. Pasi la nje pjese te trupave
per te ruajtur Barleten, me pjesen tjeter te ushtrise Skenderbeu
marshoi ne veri te saj, liroi Sant Anxhelon dhe San Xhovani
Rotondon dhe u rikthye ne Barlete. Me pas, te perforcuar edhe
me reparte italiane, luftetaret shqiptare i ndoqen forcat
kundershtare, zbriten deri ne jugperendim te Barit, ne
Altamura, dhe u futen ne zoterimet e princit te Tarantit. Duke
qene ne gjendje shume te veshtire ushtarake, Xhovani Antonio
de Orsini hyri ne bisedime me Skenderbeun dhe kerkoi prej tij
qe te ndermjetesonte te mbreti Ferdinand per te bere paqe. Ne
ate kohe Skenderbeu organizoi arrestimin e komandantit te
qytetit te Tranit. Pas arrestimit te tij i gjithe garnizoni i qytetit
u dorezua.
12. Luftetaret shqiptare e ndihmuan ushtarakisht mbretit
Ferdinand per te mposhtur kundershtaret e vet. Keto veprime
ndikuan ne forcimin e marredhenieve te Skenderbeut me
Mbreterine e Napolit dhe me aleatet e saj. Ne shenje
mirenjohjeje per kete ndihme mbreti i Napolit, Ferdinandi I, i
akordoi Skenderbeut nje shperblim te pervitshem prej 1200
dukatesh dhe i dhuroi ne Pulje feudet shume te rendesishme
te Monte Sant Angelos dhe te San Xhovani Rotondos.
Udhetimin e fundit ne Itali Skenderbeu e beri gjate dimrit te
viteve 1466-67, kur sulltan Mehmeti II, i cilesuar si "pushtuesi
i botes", si kurre ndonjehere me pare kishte intensifikuar
veprimet luftarake per te mposhtur qendresen shqiptare. Ne
vitin 1465 ai ndermori pese fushata luftarake te pasuksesshme
kunder Shqiperise dhe ne pranvere te vitit 1466 rrethoi per se
dyti kryeqytetin e saj, Krujen. Per te perballuar veshtiresite e
shumta te shkaktuara prej luftimeve te panderprera te
shqiptareve me ushtrite osmane, Skenderbeu kerkoi ndihme
prej shteteve italiane. Ne Venedik ai dergoi djalin e tij, Gjonin,
kurse vete u nis per ne Napoli e ne Rome.
13. SKËNDERBEU DHE HUNGARIA
Deri më 1456, kur vdiq Janosh Huniadi, Hungaria luftoi me vendosmëri kundër
pushtuesve osmanë dhe ishte kështu aleati më i rëndësishëm i shqiptarëve. Të
dyja palët, duke goditur të njëjtin armik, secila në sektorin e vet, lehtësonin
barrën e njëra-tjetrës. Bashkëpunimin ndërmjet tyre Skënderbeu dhe Huniadi u
përpoqën ta shtrinin deri në organizimin e fushatave ushtarake të përbashkëta,
me gjithë vështirësitë që rridhnin nga largësia e madhe që ishte midis vendeve të
tyre. Kështu ndodhi më 1448, me ekspeditën ushtarake të Huniadit në Fushë-
Dardani dhe më 1456 me atë të Beogradit. Burimet historike të kohës tregojnë se
Skënderbeu ndërmori masa energjike për të marrë pjesë në ato dy beteja përkrah
Huniadit, respektivisht me 20 mijë dhe 30 mijë luftëtarë. Por vështirësitë që vinin
nga largësia e madhe ndërmjet vendeve të tyre dhe nga qëndrimi i sundimtarëve
fqinjë, vasalë të sulltanit, që nuk e lejuan ushtrinë e Skënderbeut të kalonte nëpër
rrugët e zotërimeve të tyre, penguan realizimin e këtyre projekteve. Pas vdekjes
së Huniadit, Hungaria përkohësisht u tërhoq nga veprimtaria aktive ushtarake dhe
rrjedhimisht u dobësuan lidhjet e saj me Shqipërinë. Ato u rigjallëruan në mesin e
viteve 60, kur trupat hungareze arritën të çlironin Bosnjën Veriore.
14.
15. Skënderbeu dhe Serbia
Marrëdhëniet e Skënderbeut me sundimtarët sllavë të shteteve fqinjë qenë më të
kufizuara se me Hungarinë. Një bashkëpunim pati me ta kryesisht gjatë luftës
kundër Venedikut në vitin 1448, kur krahas shqiptarëve vepruan edhe reparte
ushtarake të mbretit të Bosnjës, Stefan Tomasheviqit. Kundër rrezikut kryesor,
pushtuesve osmanë, nuk u arrit ndonjë bashkëpunim i shqiptarëve me ta, sepse
synonin të ruanin vasalitetin e tyre me sulltanët osmanë. Despoti serb, Gjergj
Brankoviçi, pengoi kalimin nëpër zotërimet e tij të luftëtarëve të Skënderbeut që të
bashkoheshin me forcat hungareze. Pas betejës që trupat hungareze zhvilluan më 18
tetor 1448 në Fushë-Dardani, despoti serb përndoqi ushtrinë e shpartalluar
hungareze dhe arrestoi Huniadin. Kurse mbreti i Bosnjës, Stefan Tomasheviqi,
bashkoi trupat e veta me ushtrinë osmane, që në prill të vitit 1456 u dërgua kundër
Skënderbeut. Nuk do të vononte që vetë ata, më parë se të tjerët, t'i ndienin pasojat
negative të vasalitetit nënshtrues të tyre. Megjithëkëtë duke vlerësuar rrjedhimet
negative që sillte zgjerimi i pushtimit osman, Skënderbeu i ndihmoi ata në çastet më
të vështira. Me rënien e plotë të Despotatit të Rashës në duart e osmanëve, despoti i
saj, Stefani, djalë i Gjergj Brankoviçit, erdhi në vitin 1459 në Shqipëri dhe u strehua
disa vjet pranë Skënderbeut, me të cilin u bë edhe baxhanak, duke u martuar me
vajzën e Gjergj Arianitit, Angjelinën. Vendosja e tij në Krujë dhe lidhjet martesore që
krijoi me drejtuesin kryesor të qëndresës shqiptare dëshmojnë më së miri se lufta e
shqiptarëve i mbante të gjalla shpresat e ballkanasve për dëbimin e osmanëve nga
viset e tyre. Në pranverë të vitit 1463, kur ushtritë osmane filluan pushtimin e
16. PUSHTIMI I KRUJËS
Ne Shqiperi, nderkohe qe njerezit vuanin nga tirania mberrinte fama e te riut
luftetar, Gjergj Kastriotit dhe filluan te shpresonin ne nje rikthim te tij ne
atdhe.Edhe pse ishte I ikur, pak shanse kishte per t’I ndihmuar bashkepatriotet e
vet ne ato kushte, pasi:
•Turqit ishin teper te fuqishem
•Garnizoret e Krujes e te Sfetigradit ishin te fortifikuara mire
•Kryesisht nevojiteshin pjese te renda, artileri e topa, per te patur nje mundesi reale
suksesi e per te shmangur kunderveprimin edhe me te ashper te sulltanit kunder
shqiptareve.
Ai priste castin e pershtatshem per te vepruar. Kjo ndodhi fill pas fitores se
krishtereve ne Nish, ku me 1443 Murati u thye nga kryetrimi hungarez Janosh
Humadi. Skenderbeu sajoi nje zgjidhje per te ripushtuar qyetetin e tij. Vuri njerezit e
vet ne mbrojtje te vendkalimeve, burra qe te nihnin mire shtigjet dhe I fshehu gjate
nates ne shkorretin afer forteses. Ne kete pike hyri ne valle fermani qe nuk I qe
marre vulembajtesit te sulltanit, por ishte fryt I nje falsifikimi. Perpara se te ngrihej
hena, Skenderbeu u nis shpejt drejt Krujes, se bashku me ushtaret e tij. Fortesa I’u
dorezua Skenderbeut. Pasi ra erresira, futi ne fortese shoket e fshehur. Mbylli portat
17. ANALIZË E SKËNDERBEUT SI
STRATEG USHTARAK
1. Forma me kryesore e luftes u konsiderua mesymja. Ajo realizohej ne
shkalle strategjike, duke kryer beteja massive dhe ne shkalle taktike,
nepermjet sulmeve e goditjeve te befasishme
2. Mbrojtja ishte apozicionale, e cila u realizua me sukses ne mbrotjten e
keshtjellave.
3. Krijimi e perdorimi I rezerves. Ai mbajti parasysh nevojen e ruajtjes dhe te
riperteritjes se forcave per te perballuar lufterat e pareshtura. Synimi ishte
qe forca te pakta te mundnin nje armik me te madh ne numer.
4. U vleresua drejt sasia dhe cilesia e ushtrise.Ai rriti efektivat e ushtrise.
5. Kaloresia e lehte I dha shpejtesi dhe levizshmeri ushtrise. Keshtu u be e
mundur qe ushtria shqiptare te realizoje me sukses manovra te thella
strategjike, sic ishte beteja e Albulenes.
6. Strategji e perdorur nga Skenderbeu ishte dhe terreni, pasi karakteristikat
e terrenit malor, natyra e pyllezuar I krijoi shume te papritura ushtrise
