1. «Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της Μ. Θάτσερ»
H σημερινή απότιση φόρου τιμής στην ηγέτιδα της Μεγάλης Βρετανίας, Μάργκαρετ
Θάτσερ, η οποία απεβίωσε πριν μία εβδομάδα σε ηλικία 87 ετών, καθώς και τα
θλιβερά γεγονότα διαδηλώσεων εορτασμού του θανάτου της αποτέλεσαν τροφή
προβληματισμού για τη γράφουσα προς διερεύνηση της προσωπικότητας και του
έργου της τέως πολιτικού σε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο. 22 χρόνια μετά την
αποχώρησή της από τη διακυβέρνηση της Βρετανίας, το δόγμα του «θατσερισμού»
εξακολουθεί να διχάζει γνώμες.
3 Μαΐου 1979 . Η Μάργκαρετ Θάτσερ εκλέγεται ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός
στην ιστορία της γηραιάς Αλβιώνας. Προερχόμενη από οικογένεια της μικρομεσαίας
τάξης, εμφορούνταν από αρχές που σπανίζουν στους σημερινούς πολιτικούς. Ήταν
αξιοζήλευτη πραγματίστρια. Η ρεαλιστική θεώρηση των πραγμάτων λειτουργούσε ως
πάγιος οδοδείκτης στην εφαρμογή της πολιτικής της μέσα σε ένα εχθρικό κλίμα
ανταγωνισμού και λυκοφιλιών, όπου τα ίδια τα –αντιθέτου φύλου- μέλη της
κυβέρνησής της αδιάλειπτα την υπονόμευαν. Η ιδία ασπαζόταν ένθερμα την
«πολιτική της πεποίθησης» (conviction politics) έναντι στις δημαγωγικές «πολιτικές
της συναίνεσης» (consensus politics), στις οποίες συχνά επιδίδονταν οι συνεργάτες
της. Επεδίωκε την άμεση υλοποίηση των προγραμμάτων της χωρίς ευαγγέλια,
ευχολόγια και διπλωματικές μακρηγορίες. Σύμμαχος της ήταν η πίστη στην πολιτική
σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που επέλεγε. Το
μεγαλειώδες -αναμφισβήτητα- στοιχείο στην προσωπικότητα της Βρετανής
πολιτικού ήταν η μαχητικότητα και ο αληθινός πατριωτισμός που επεδείκνυε χωρίς
αναστολές και φοβικά συμπλέγματα σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς της.
Η Θάτσερ ανέλαβε την πρωθυπουργία, μιας χώρας ουραγού - σε σύγκριση με τα

2. πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών χώρων, όπως η Γερμάνια και η Γαλλία- στον τομέα της
ανάπτυξης. Η Βρετανία ταλανιζόταν από ένα τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα με
τον πληθωρισμό να αγγίζει το 25% και το ανώτατο όριο φορολόγησης εισοδήματος
να ανέρχεται στο 93%. Η Μ. Βρετανία χαρακτηριζόταν ως ο « μέγας ασθενής» της
Ευρώπης, καθώς η τελευταία περίοδος διακυβέρνησης το εργατικού κόμματος έβριθε
λανθασμένων πολιτικών χειρισμών . Αγωνιστικά κινήματα συνδικαλιστών οδήγησαν
τη χωρά σε αδιέξοδο, ενώ η συσσώρευση ρύπων στα αστικά κέντρα έθετε σε κίνδυνο
τη δημόσια υγεία. Το κράτος κατείχε το μονοπώλιο των πλουτοπαραγωγικών
δυνάμεων της χώρας και όχι μόνο- στη βιομηχανία σιδήρου, αυτοκίνητων, στην
εξόρυξη πετρελαίου, στις τηλεπικοινωνίες, στους λιμένες. Οι πολίτες βίωναν τον
άκρατο παρεμβατισμό στο προσωπικό τους εισόδημα, παράλληλα με την ανορθόλογη
αύξηση των τιμών.
Ως άμεση επίπτωση αυτών επήλθε η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού με έντονους
τριγμούς στη σχέση εμπιστοσύνης κράτους-πολιτών. Αμέτρητες διαδηλώσεις σε ένα
κλίμα ανασφάλειας, φόβου και παντελούς έλλειψης τάξης ήταν μόνο μερικά από τα
φαινόμενα τα οποία κλήθηκε να επιλύσει άμεσα η νέα πρωθυπουργός. Οι χρονοβόρες
απεργίες, σε συνδυασμό με την ελλιπή οργάνωση των συντεχνιών οδήγησαν τη χώρα
στο χείλος της χρεοκοπίας και στον επονομαζόμενο « Χειμώνα της Δυσαρέσκειας».
Ο βρετανικός λαός είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στη νέα ηγέτιδα, θεωρώντας ότι
ήταν ικανή να ανατρέψει την ισχύουσα κατάσταση και να θέσει τις βάσεις για την
ευημερία, την ανοικοδόμηση της οικονομίας και την αποκατάσταση της αίγλης και
του διεθνούς κύρους της χώρας.
Ήταν πράγματι οι πολιτικές της Σιδηράς Κυρίας τόσο αυταρχικές και νέο-
φιλελεύθερες όσο κάποιοι ακόμα και σήμερα ισχυρίζονται; Κατακρίθηκε από την
πλειονότητα της εργατικής μάζας ως εθνική προδότης. Ήταν μια φιγούρα συνάμα
τόσο αγαπητή στους υποστηρικτές της, αλλά και τόσο μισητή στα λαϊκά στρώματα
και ιδίως στα συνδικάτα. Δεν πρέπει ποτέ να λησμονούμε όμως ότι η Θάτσερ
ανέλαβε τα ηνία μιας χώρας έρμαιου της δημοσιονομικής κρίσης, με παραλυμένο
κρατικό μηχανισμό , στην οποία πρυτάνευε το αίσθημα της κοινωνικής αδικίας.
Η Θάτσερ -κατά πολλούς- επαναστάτησε. Κι αυτό γιατί περά από όλα τα
προαναφερθέντα κλήθηκε να προβεί σε ρηξικέλευθες αλλαγές με άρδην
αναδιαμόρφωση του κομματικού μηχανισμού της στο πλαίσιο διαχείρισης του νέου
πολιτικού προφίλ που ήθελε να επιβάλει. Κλήθηκε να συγκεράσει ιδεολογίες ούτως
ώστε να αποφύγει ένα νέο σχίσμα ανάμεσα στις μεσαίες και μικρομεσαίες τάξεις
αφενός και τη βρετανική ελίτ αφετέρου.
Με το πολιτικό της πρόγραμμα έρχεται αντιμέτωπη με τις συντεχνίες και τις
καταβαραθρώνει. Η κορύφωση των πεποιθήσεών της συντελέστηκε όταν ήρθε σε
ρήξη με τους ανθρακωρύχους, που ως τότε διέθεταν αδιαφιλονίκητη ισχύ απέναντι
στην κρατική εξουσία. Με δύναμη και όραμα, η Θάτσερ μετατόπισε το βάρος της
διαμάχης αυτής σε διαμάχη αναφορικά με την ουσία της δημοκρατίας. Τα ορυχεία
τελικά έκλεισαν αποδεσμεύοντας κατά ένα καταλυτικό ποσοστό τον κρατικό
προϋπολογισμό από βαριές δαπάνες ανοίγοντας νέους δρόμους προς την επίτευξη της
μακροοικονομικής αναπτυξιακής πολιτικής της. Οι καίριες αυτές πολιτικές
αποφάσεις επόμενο ήταν να προκαλέσουν σύγχυση στα στρώματα των εργατών και

3. πλήγμα στη δημοφιλία των συνεργατών της, οι οποίοι άρχισαν να παλινδρομούν στις
πολιτικές προτάσεις τους. Χαρακτηριστική ήταν τότε η απάντηση της Σιδηράς
Κύριας, «Αν εσείς θέλετε να κάνετε πίσω κάντε το. Η Κυρία δεν γυρίζει πίσω».
Θέτοντας σε άμεση εφαρμογή μέτρα μείωσης του πληθωρισμού, ιδιωτικοποιεί τις
κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις διαγράφοντας από το λεξιλόγιο της βρετανικής
οικονομίας τον « κρατικό παρεμβατισμό», περικόπτοντας δραστικότατα τα ποσοστά
φορολόγησης και εξοικονομώντας πόρους, οι οποίοι διοχετεύονταν προς την
εμπέδωση του κράτους πρόνοιας.
Η Θάτσερ θα επανεκλεγεί κυβερνώντας τη χώρα συνολικά σχεδόν 12 έτη. Σε αυτό
το διάστημα, η Βρετανία θα βιώσει αναπάντεχους ρυθμούς ανάπτυξης- την πιο μακρά
στην ιστορία της- καθώς με σύμμαχο τις ΗΠΑ, θα αναδειχθεί και πάλι παγκόσμια
υπερδύναμη και θριαμβεύτρια του Ψυχρού Πολέμου. Η Θάτσερ ήταν σύμβολο και
ενσαρκώτρια του λεγομένου «βρετανικού ευρωσκεπτικισμού», κινδυνολογώντας
πολλές φορές σχετικά με θέματα περιορισμού της εθνικής κυριαρχίας στο βωμό της
ευρωπαϊκής ενοποίησης, τιθέμενη ξεκάθαρα υπέρ της διατήρησης της λίρας ως
εθνικού νομίσματος-τελικά επιτυγχάνοντας να αναδείξει το City του Λονδίνου ως το
μεγαλύτερο χρηματοπιστωτικό κέντρο της Ευρώπης. Στο πεδίο της εξωτερικής
πολιτικής, μαχητική όσο ποτέ, θα υπερασπίσει -με νικηφόρα έκβαση-την κυριαρχία
του βρετανικού εδάφους των νησιών Φώκλαντ μετά την εισβολή της Αργεντινής το
1982.
Είναι γεγονός πως η Μάργκαρετ Θάτσερ δημιούργησε ένα νέο ρεύμα στο χώρο της
οικονομικής πολιτικής. Χαρακτηριστική ήταν η τιμητική αναφορά του Φουκουγιάμα
και άλλων , όπως του Γιέρτζιν, στη Σιδηρά Κυρία, που εγκαθίδρυσε μια νέα σχολή
στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Με ευαγγέλιο «Το Σύνταγμα της Ελευθερίας»
του Χάγιεκ, η τότε νέα πρωθυπουργός τόλμησε την ουσιαστική ανατροπή του
αρτηριοσκληρωμένου κρατισμού. Στα χρόνια διακυβέρνησής της εμπεδώθηκε η ιδέα
της παγκοσμιοποίησης, που έδωσε το έναυσμα στις κοινωνίες χωρών όπως η Κίνα
και η Ινδία να επαναστατήσουν στον τομέα των αγορών και να επιτύχουν την
πρόοδο. Σύμφωνα με την Daily Telegraph, «o ρόλος που διαδραμάτισε στην εξώθηση
του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ προς την υιοθέτηση σημαντικών μεταρρυθμίσεων και
στην ήπια αντιμετώπιση των κρατών –δορυφόρων της Σοβιετικής Ένωσης, υπήρξε
καταλυτικός, καθώς συνετέλεσε στην πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989 και
την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού». Η Μάργκαρετ Θάτσερ ποτέ δεν
ασπάστηκε τον οικονομικό φονταμενταλισμό, ενώ συνέβαλλε ενεργά στη διατήρηση
του μοντέλου της μικτής οικονομίας και του κρατικού καπιταλισμού. Τα μέτρα που
πρότεινε δεν ήταν τίποτε άλλο παρά το εφαλτήριο για την αναζωογόνηση των αγορών
και την ανάκτηση του απολεσθέντος εθνικού γοήτρου.