Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği Türk Nefroloji Derneği

1. KRONİK BÖBREK HASTALIĞINDA
BESLENME DESTEĞİ
Dr. Ali Burak HARAS
SBÜ Dr. Lütfi Kırdar Kartal EAH
Nefroloji Kliniği

2. • Ülkemizde Türk Nefroloji Derneği verilerine göre son 10 yılda son
dönem böbrek yetersizliği insidansında iki kat, prevalansında beş kat
artış gözlenmiştir.
• CREDIT çalışmasının sonuçlarına göre ülkemizde kronik böbrek
hastalığı sıklığı 18 yaş üstü popülasyonda %15.7 olup, son dönem
böbrek yetersizliğinin toplumdaki sıklığı 1/666'dır.*
*Suleymanlar G, Utas C, Arinsoy T, Ates K, Altun B, Altiparmak MR, et al. A population-based survey of
Chronic REnal Disease In Turkey--the CREDIT study. Nephrol Dial Transplant 2010; 29 [Epub ahead of print].

4. • Üremik sendrom iştah kaybıyla ve azalmış besin alımıyla sonuçlanan
gastrointestinal yan etkiler
• Hastalara uygulanan düşük proteinli diyetler
• Alkalizasyon önemli!!
• Metabolik asidoz, akut hastalık ve/veya kronik inflamatuvar durum
protein katabolizmasının aktivasyonunda önemli bir faktör.
• Sekonder hiperparatiroidizm tedavisi ya da metabolik asidozun
düzeltilmesi gibi diğer metabolik müdahaleler beslenme deseteğinden
ayrı tutulmalı

5. Kronik böbrek yetersizliğine eşlik eden üremik
sendrom iştah kaybıyla ve azalmış besin alımıyla
sonuçlanan gastrointestinal yan etkilerle ilişkilidir
(4). Böbrek yetersizliği ve normal besin alımının
azalması arasında doğru orantı vardır. Ayrıca,
hastalara uygulanan düşük proteinli diyetler
yakından kontrol edilmezse beslenme
yetersizliğiyle sonuçlanabilir (4). Üremide ayrıca
metabolik asidoz, akut hastalık ve/veya kronik
inflamatuvar durum protein katabolizmasının
aktivasyonunda önemli bir faktördür. Bu nedenle
kronik böbrek yetersizliği hastalarının tedavisinde
alkalizasyon tedavisi standarttır. Kronik böbrek
hastalığında beslenme tedavisi, sekonder
hiperparatiroidizm tedavisi ya da metabolik
asidozun düzeltilmesi gibi diğer metabolik
müdahalelerden ayrı tutulmalı

6. • Malnütrisyon sıklığı hemodiyaliz hastalarında %18-75, periton diyalizi
hastalarında %10-50 arasında
• RRT başlanmamış hastalarda GFH'nin 50 mL/dL'nin altına inmesiyle
hastalarda oral alımın bozulmaya başladığı, renal fonksiyon bozukluğu
arttıkça bozulmanın arttığı ve malnütrisyona zemin hazırladığı
saptanmış
• Malnütrisyon varlığının artmış mortalite ve morbidite ile ilişkili

7. Semptom ve Bulgular
• Halsizlik, yorgunluk
• Rehabilitasyon güçlüğü
• Gecikmiş yara iyileşmesi
• İnfeksiyonlara duyarlılık
• Hastaneye yatış sıklığında artış
• Mortalite de artış

8. • Proinflamatuar sitokinler
• Büyüme Hormonu
• IGF-1
• Leptin
• Anoreksiyi ağırlaştıran diğer etkenler

9. European Renal Association/European Dietitian and Transplant NursesAssociation
ERA/EDTNA European Best Practice Guideline on Nutrition, 2007
Guidelines for the management of chronic kidney disease by the Canadian
Medical Association, 2008
Diagnosis and management of chronic kidney disease: A national clinical
guideline by the Scottish Intercollegiate Guidelines Network, 2008
National Institute for Health and Clinical Excellence in the United Kingdom Chronic
kidney disease: national clinical guideline for early identification and
management in adults in primary and secondary care,2008
Caring for Australians with Renal Impairment ( CARI guidelines) 2013
Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO): Clinical practice guideline
for the evaluation and management of Chronic Kidney Disease, 2012
American Dietetic Association Chronic Kidney Disease Evidence-Based Nutrition
Practice Guideline, 2010
British Dietetic Association Evidence-based guidelines for the protein
requirements of adults undergoing maintenance haemodialysis or peritoneal
dialysis, 2013

10. Besin Alımının Değerlendirilmesi
• Diyetteki protein alımı protein katabolik hızı diğer adı ile total azot
ortaya çıkışının protein eşdeğeri [protein equivalent of nitrogen
appearance (nPNA)] ile hesaplanır
• Nötral nitrojen balansı olan hastalar için uygun bir yöntem olsa da
tüm kronik böbrek hastalarında hesaplanması önerilmekte

11. • Amerika Birleşik Devletleri'nde 50.000 diyaliz hastasının
değerlendirildiği bir çalışmada nPNA değeri 1-1.4 g protein/kg ideal
kilo/gün aralığında olduğunda mortalitede anlamlı düşme olduğu,
buna karşın altı aylık takibinde 1 g protein/kg ideal kilo/gün altında
hesaplanan değerlerde 18 aylık mortalite oranlarının anlamlı düzeyde
arttığı gözlenmiştir .
Chauveau P, Combe C, Laville M, Fouque D, Azar R, Cano N, et al. Factors influencing survival in hemodialysis
patients aged older than 75 years: 2.5-year outcome study. Am J Kidney Dis 2001; 37: 997-1003.

12. HEMO çalışmasında PNA, diyetle protein alımının çok kötü bir
göstergesi olarak bulunmuştur.1
Ancak PNA değerinin vücut ağırlığına bölünmeksizin değerlendirildiği
çalışmalarda nütrisyon göstergeleri ve serum albumin değeri ile çok iyi
korelasyon gösterdiği bildirilmiştir.2
1.Rocco MV, Paranandi L, Burrowes JD, et al. Nutritional status in the HEMO study
cohort at baseline. Hemodialysis. Am J Kidney Dis 2002; 39: 245-56
2. Beddhu S, Ramkumar N, Pappas LM. Normalization of protein intake by body weight and the
associations of protein intake with nutritional status and survival. J Ren Nutr 2005; 15: 387-97

13. Fizik Muayene ve Antropometri
• Vücut yağ miktarı için triseps ve subskapular cilt kalınlığı ölçümleri
kullanılırken, orta kol çapı ölçümleri kas kitlesi hakkında bilgi
vermektedir.
• Beslenme durumu iyi olan diyaliz hastalarından elde edilmiş olan
referans değerler ile karşılaştırılabilir
• Ölçüm değerleri >95 persentil : normal
• 70-90 persentil :malnütrisyon riski
• <70 persentil :ciddi malnütre

14. Vücut Kompozisyon Analizi
• Biyoimpedans analizi, hastaya uygulanan sabit bir alterne elektrik
akımına olan direncin ve reaktansın ölçülmesi temeline dayanır.
• DEXA (dual-energy xray absorptiometry) ve nükleer manyetik
rezonans ile birlikte bu üç yöntem vücut kompozisyon analizi ve vücut
yağ, su ve kas kitlesini birbirinden ayırabilmek için kullanılmakta

15. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 1.ALBUMIN
• Vücut protein depolarının iyi bir göstergesi
• Yarılanma ömrünün 20 güne kadar uzun olması, sentez ve
metabolizmasının inflamasyona bağlı olarak serum konsantrasyonunun
düşmesi nedeniyle malnütrisyon değerlendirmesinde tek başına güvenilir
bir parametre olamamaktadır.
• Diyaliz öncesi volüm yüküne bağlı olarak düşük olarak saptanabilmekte
• Diyaliz öncesi ölçülen değerinin <3.4 g/dL + destekleyici bulgular:
malnütrisyon

16. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 2.TRANSFERRİN
• Böbrek yetmezliği hastalarında da düşük düzeylerinin malnütrisyonun
göstergesi olabileceğini bildiren çalışmalar mevcut*
• Transferrin düzeyi kronik böbrek hastalarında malnütrisyon olmadan
da düşebilmekte ve serum demir düzeylerine göre transferrin düzeyi
dalgalanmalar gösterebilmektedir
*Hakim RM, Levin N. Malnutrition in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 1993; 21: 125-37.

17. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 3.PREALBUMIN(TRANSTRETIN)
• Böbrekte metabolize olup böbrek yetmezliğinde serum düzeyinde artış
• Yarılanma ömrü yaklaşık iki gün
• Tek bir ölçümü malnütrisyon açısından anlamlı değil,takip eden ölçümler
kıyas edilmeli
• <30 mg/dL: malnütrisyon
• Hem daha kısa yarı ömre sahip olması hem de nütrisyonel durumdan daha
fazla etkilenmesi prealbumini malnütrisyonda albumine kıyasla daha
önemli bir parametre haline getirmiştir*
*Chertow GM, Ackert K, Lew NL, Lazarus JM, Lowrie EG. Prealbumin is as important as albumin
in the nutritional assessment of hemodialysis patients. Kidney Int 2000; 58: 2512-7.

18. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 4. AMINOASITLER
• Kronik böbrek hastalarında serumda esansiyel aminoasit düzeyleri
azalırken, esansiyel olmayan aminoasit düzeyleri normal veya artmış
olarak saptanır.
• Bu durum malnütrisyondan daha çok üremi ile ilişkili

19. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 5.PLAZMA KOLESTEROL DÜZEYLERİ
• Düşüklüğü normal böbrek fonksiyonlu hastalarda malnütrisyon
göstergesidir.
• Beslenme yetersizliği olan kronik böbrek hastalarında da kolesterol
düzeyi düşük olarak saptanmaktadır.
• Yapılan çalışmalarda serum kolesterol düzeyinin düşüklüğünün
mortaliteyi artırdığı gösterilmiştir*
*Lowrie EG, Lew NL. Death risk in hemodialysis patients: the predictive value of commonly measured variables
and an evaluation of death rate differences between facilities. Am J Kidney Dis 1990; 15: 458-82

20. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 6.KAN ÜRE NİTROJENİ
• Protein alımı ve nütrisyonun göstergesi olarak kabul edilmektedir.
Diyaliz öncesi düşük kan üre nitrojeni değerleri yüksek mortalite ile
ilişkili bulunmuştur*
*Hakim RM, Levin N. Malnutrition in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 1993; 21: 125-37.

21. Plazma Proteinlerinin Ölçümü
• 7.KREATİNİN ÜRETİMİ
• İskelet kaslarından nonenzimatik kreatinin metabolizması sonucunda
üretilir.
• Yağsız vücut kitlesi normale göre hemodiyaliz hastalarında %47'nin,
periton diyalizi hastalarında %66'nın altında ise yetersiz nütrisyondan
bahsedilebilir*
*Keshaviah PR, Nolph KD, Moore HL, Prowant B, Emerson PF, Meyer M, et al. Lean body mass estimation by creatinine
kinetics. J Am Soc Nephrol 1994; 4: 1475-85

22. Subjektif Global Değerlendirme (SGD)
• a. Son altı ay içinde vücut ağırlığı kaybının yüzdesi,
• b. İştahsızlık, bulantı, kusma, ishal veya karın ağrısı varlığı,
• c. Gastrointestinal semptomlar,
• d. Fonksiyonel kapasite,
• e. Altta yatan hastalık durumu açısından metabolik gereksinim.

23. Subjektif Global Değerlendirme (SGD)
• Fizik parametreler, cilt altı yağın; temporal bölgedeki, deltoidlerdeki
ve kuadrisepslerdeki kas kaybının; ayak bileklerinde veya sakral
bölgede ödem varlığının veya asit varlığının değerlendirilmesi
üzerinde odaklanır.
• SGD, kolayca tekrarlanabilir ve son dönem böbrek yetersizliğinde
hasta sonuçları ile kuvvetli bir korelasyon gösterir1
• Pifer ve arkadaşları kronik böbrek hastalarında SGD'yi kullanmışlar ve
SGD ile malnütrisyon düşündükleri hastalarda mortalitenin yüksek
olduğunu saptamışlardır2
1.Duerksen DR, Yeo TA, Siemens JL, O'Connor MP. The validity and reproducibility of clinical assessment of nutritional
status in the elderly. Nutrition 2000; 16: 740-4.
2. Pifer TB, McCullough KP, Port FK, Goodkin DA, Maroni BJ, Held PJ, et al. Mortality risk in hemodialysis patients and
changes in nutritional indicators: DOPPS. Kidney Int 2002; 62: 2238-45.

25. • Kronik böbrek hastalığında beslenme tedavisi Amerikan Diyet
Birliğinin (American Dietetic Association) kronik böbrek hastalığı
kanıta dayalı beslenme pratiği kılavuzlarında (chronic kidney disease
evidence-based nutrition practice guideline) birinci derece kanıtla
önerilmektedir.*
*American Dietetic Association. Chronic kidney disease evidence-based nutrition practice guideline. Chicago (IL):
American Dietetic Association; 2010 Jun.

26. Beslenme Tedavisine Başlanması
• Kronik böbrek hastalığı tanısı konulduğu anda
• Bu şekilde yeterli beslenme durumu sağlanabilir, progresyonu ve RRT
ihtiyacını azaltılabilir.
• Beslenme tedavisine, RRT başlamadan en az 12 ay önce
başlanmalı(Kanıt düzeyi Evre 1, güçlü)

27. Beslenme Tedavisinin Sıklığı
• Konuda deneyimli bir diyetisyen beslenme durumunu her 1-3 ayda bir
takip etmeli
• Mortalite riskini artıran yetersiz besin alımı, protein enerji
malnütrisyonu, mineral ve elektrolit bozukluğu veya beslenme
durumunu daha da kötüleştiren ek bir hastalığın olması durumunda
bu takip aralıkları daha sıklaştırılabilir (Kanıt düzeyi Evre 1, güçlü)

28. Kalori İhtiyaçları
• Ulusal Böbrek Vakfı Böbrek Hastalığı Sonuçları Kalite İnisiyatifi
(KDOQI) kılavuzlarında bu hastalara genellikle 30-35 kcal/kg'lık
diyetler önerilir.
• 35 kcal/kgVA/günlük enerji alımı ile daha iyi nitrojen dengesi
sağlanmıştır ve stabil kronik böbrek yetmezliği hastalarında ideal
vücut ağırlığının ±%10 aralığında tutulması önerilir.
• Altmış yaşın altındaki hastalarda > 35 kcal/kgVA/günlük, 60 yaşın
üstündeki hastalarda 30-35 kcal/kgVA/günlük diyet önerilir*
*Cano NJ, Aparicio M, Brunori G, Carrero JJ, Cianciaruso B, Fiaccadori E, Lindholm B, Teplan V, Fouque D,
Guarnieri G; ESPEN. ESPEN guidelines on parenteral nutrition: adult renal failure. Clin Nutr 2009; 28: 401-14.

29. Protein Alımı
• Üremik semptomları önleyebilmek için protein kısıtlaması, diyaliz
ihtiyacını geciktirecektir.
• Malnütrisyondan kaçınmak için gerekli olan protein miktarı besinin
biyolojik değerine (esansiyel aminoasitlerin esansiyel olmayanlara
oranı) bağlı
• Özellikle tahıllarla karşılaştırıldığında balık, yumurta, süt ve et ürünleri
daha fazla biyolojik değere sahip

30. Protein Alımı
• MDRD (Böbrek Hastalığında Diyetin Modifikasyonu) çalışması, çok
merkezli büyük bir çalışmadır ve diyetle protein kısıtlamasının ve kan
basıncı kontrolünün kronik böbrek yetersizliğinin ilerlemesindeki
etkileri araştırılmıştır.*
• Primer etkinlik analizinde düşük protein diyetlerinin böbrek
hastalığının ilerlemesinde yararlı olmadığı bulunmuştur.
*Levey AS, Adler S, Caggiula AW, England BK, Greene T, Hunsicker LG, et al. Effects of dietary protein restriction on
the progression of advanced renal disease in the Modification of Diet in Renal Disease Study.
Am J Kidney Dis 1996; 27: 652-63.

31. Protein Alımı
• Bu sonuçta çalışmadaki hastaların büyük bir kısmında kan basıncı
kontrolü için aynı anda anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri
ile yapılan tedavinin etkisi olmuş olabilir.
• Ancak pek çok analiz, düşük protein diyetlerinin böbrek yetmezliğinin
ilerlemesini geciktirdiğini göstermiştir.*
*Levey AS, Greene T, Beck GJ, Caggiula AW, Kusek JW, Hunsicker LG, et al. Dietary protein restriction and the
progression of chronic renal disease: what have all of the results of the MDRD study shown? Modification of
Diet in Renal Disease Study Group. J Am Soc Nephrol 1999; 10: 2426-39.

32. eGFH < 50 mL/dakika/1.73 m2 olan hastalar
• 0.6-0.8 g/kg/gün önerilmekte
• Hastanın motivasyon düzeyi, takiplere katılma isteği ve protein enerji
malnütrisyon riski göz önünde bulundurulmalı
• Yeterli kalori alımı sağlanarak yapılan protein kısıtlı diyetlerle (0.7
g/kg/gün) diyabetik olmayan hasta popülasyonunda GFH azalması
yavaşlatılmış ve stabil beslenme durumu sağlanmıştır.

33. eGFH < 20 mL/dakika/1.73 m2 olan hastalar
• Diyabet tanısı olmayan eGFH < 20 mL/dakika/1.73 m2hastalarda
protein ihtiyacının bir bölümü ketoasit analogları ile karşılanacak
şekilde çok düşük protein diyeti 0.3-0.5 g/kg/gün önerilebilir.
• Özellikle çok düşük proteinli diyet planlanan hastalarda yeterli
beslenme durumunun sağlanması için ilave keto analogları, vitamin
veya mineral takviyesi gerektiği uluslararası çalışmalarda bildirilmiştir

34. Diyabetik nefropatili hastalarda protein alımı
• Diyabetik nefropatili erişkinlerde 0.8-0.9 g/kg/gün protein diyeti
önerilmeli
• Protein kısıtlı diyetlerle mikroalbuminürinin gerilediğini bildiren
çalışmalar bulunmaktadır*
*American Dietetic Association. Chronic kidney disease evidence-based nutrition practice guideline.
Chicago (IL): American Dietetic Association; 2010 Jun

35. Diyaliz hastalarında protein alımı
• Ulusal Böbrek Vakfı Böbrek Hastalığı Sonuçları Kalite İnsiyatifi (KDOQI)
kılavuzları hemodiyaliz ve periton diyalizi hastalarının günde 1.2 g/kg
[ortalama (yaşıt) vücut ağırlığı kullanılarak] protein almalarını
önermektedir.*
• Alınan proteinin en az %50'si yüksek biyolojik değerli protein
olmalıdır.
• Protein açığı olan periton diyalizi hastalarına bazı hekimler, diyalizata
olan önemli miktardaki (günde 10-20 g) kayıpları kompanse etmek
için günde kilogram başına 1.5 g olacak şekilde yüksek bir protein
alımı önermektedirler
*National Kidney Foundation: K/DOQI kidney disease outcome quality initiative. Am J Kidney Dis 2002; 39 (Suppl 1): S1-266

36. Böbrek transplant alıcılarında protein alımı
• Fonksiyon gösteren grafta sahip böbrek transplant alıcılarında :0.8-1.0
g/kg/gün
• Allograft sağkalımını olumlu etkilemekle birlikte komorbid durumları
azaltır

37. Nefrotik Sendromlu hastalarda protein alımı
• Nefrotik sendromlu hastalarda ise 0.8 g/kg/gün protein ile birlikte her
1 g proteinüri başına 1 g protein verilmesi önerilir.

39. Karbonhidrat Alımı
• Protein dışı kalorinin %35'ini oluşturmalıdır.
• Diyaliz hastalarında ise diyetle alımın %50-60'ı karbonhidratlardan
oluşmalıdır.
• Periton diyalizi rejimlerinin çoğunda 300-400 kcal'lik glukozun normal
olarak absorbe edildiği düşünülecek olursa, periton diyalizi
hastalarında gıda olarak alınan karbonhidrat yüzdesi benzer miktarda
düşürülmelidir.

40. Lipidler
• Hiperlipidemi Hastaların %50'sinden fazlasında gelişir ve
aterosklerotik kardiyovasküler hastalığa neden olduğundan önem taşır
• Hiperlipidemiye:Lipoprotein lipaz aktivitesinin, kalıntı proteinlerin
metabolizmasının ve kolesterol transportunun azalması ve nefrotik
sınırlarda proteinüri neden olmakta

41. Lipidler
• Hedef düşük dansiteli lipoprotein (LDL) düzeyini < 100 mg/dL (2.6
mmol/L) ve açlık trigliserid düzeyinin < 500 mg/dL (5.7 mmol/L)
olması
• Diyetteki toplam yağ toplam kalorinin %25-35'i, poliansatüre yağ
toplam kalorinin %10'undan, monoansatüre yağ ise toplam kalorinin
%20'sinden az olmak kaydıyla, satüre yağ oranı < %7 olmalıdır.

42. Lipidler
• Tüm diyaliz hastaları dislipidemiyi azaltmaya yardımcı olabilmek
amacıyla günde 20-30 g lif tüketmelidir.
• Esansiyel yağ asidi gereksinimi toplam enerji gereksiniminin 1-4'ü
kadar olarak ölçülür ve linoleik (omega-6) veya linolenik (omega-3)
yağ asitleri şeklinde olmalıdır

43. Sodyum ve klorür
• İlerlemiş böbrek yetmezliği olan birçok hastada tuz tutulumu gelişir.
Bu durum nefrotik sendromlu veya oligürik böbrek yetmezlikli
hastalarda tedavi problemine yol açar.
• Diyet tedavisinde günlük sodyum alımı < 100 mEq (2.3 g) ve klor alımı
< 3.5 g olmalıdır

44. Potasyum
• 40 g oral protein 1 g potasyum içerebildiğinden yüksek protein diyeti ciddi
potasyum kısıtlamasını gerektirir.
• Potasyum açısından zengin besinler portakal ve portakal suyu, diğer
narenciye ürünleri, muz, patates, domates, kavun, ıspanak ve baklagilleR.
• Çoğu hastada günde kilo başına 1 mEq potasyum ile sınırlandırılmış diyet
hiperkalemiyi önler.
• pH'daki her akut 0.1 U düşüş, serum potasyum değerini 0.5 mEq/L artırır.
• Kılavuzlarda hiperkalemi için kronik böbrek hastalığı olan hastalarda günlük
2.4 g'ın altında potasyum alımı önerilmektedir.

45. Fosfor ve kalsiyum
• Kalsiyum asetat ve kalsiyum karbonat dışkı ile atılan yaklaşık 200 mg
fosfat için tercih edilen bağlayıcılardır.
• Hastaya ek kalsiyum yükü verildiği unutulmamalı
• Alüminyum bağlayan antasitler ve sükralfat da fosfat şelasyonu için
kullanılır ama akut ve kronik böbrek yetmezliğine bağlı alüminyum
toksisitesi riski nedeniyle kullanımı sınırlandırılmıştır.
• Kronik böbrek hastalığında toplam kalsiyum alımı (diyet + fosfor
bağlayıcılar) 2.5 g/günü geçmemelidir

46. Magnezyum
• Böbrek yetmezliği magnezyum atılımını azaltacağından magnezyum
içeren laksatiflerin ve antasitlerin kullanımından kaçınılmalıdır

47. Kronik Böbrek Has alarında B slenme
Beslenme
Parametreleri
Diyaliz öncesi
Evre1-4
Hemodiyaliz
tEvre 5
Periton Diyalizi
eEvre 5
Kalori (kcal/kg/g) 35 < 60 yaş
30-35 > 60 yaş
35 < 60 yaş
30-35 > 60 yaş
35 < 60 yaş
30-35 > 60 yaş,
diyalizat kcal ile
Protein (g/kg/g) 0.6 - 0.75 1.2 1.2 – 1.3
Yağ (% kcal ) %30 total
%10 sature
%30 total
%10 sature
%30 total
%10 sature
kolesterol < 300mg/g kolesterol <300mg/g kolesterol < 300mg/g
Karbonhidrat
(%kcal) %50-55 %50-60 %50-60
Sodyum (mg/g) 2000-2500 2000 2000
Potasyum (mg/g) Serum değerleri-
ne göre
2000-3000 3000-4000
Kalsiyum (mg/g) 1200 <2000 diyet+ilaç <2000 diyet+ilaç
Fosfor (mg/g)
Sıvı ( ml/g)
Serum değerleri-
ne göre
idrar V göre
800-1000
1000 +idrar
800-1000
Takip 1500-2000

50. Demir
• Erkeklerde 8 mg/gün, kadınlarda 15 mg/gün öneriliyor
• Eritropoetin tedavisi alan tüm hastalarda destek demir tedavisi

51. Çinko
• Erkeklerde 10-15 mg/gün, kadınlarda 8-12 mg/gün gerekir.
• Rutin olarak verilmesi önerilmiyor
• Çinko yetersizliği düşündüren semptomları (tat ve koku alma
bozukluğu, ciltte frajilite, empotans, periferik nöropati) olan
hastalarda 3-6 ay boyunca 50 mg/gün destek verilmeli

52. Selenyum
• Günlük 55 mg alım gerekli
• Rutin olarak verilmesi önerilmiyor
• Selenyum eksikliği düşündüren semptomları (kardiyomiyopati,
miyopati, tiroid disfonksiyonu, hemoliz, dermatozis) olan hastalarda
3-6 ay boyunca destek verilmeli

54. Teşekkür ederim.