İnsanda sindirim sistemi Ali DAĞDELEN Hoca ders notu karaciğerin görevleri safranın yapısı ve görevleri detaylı bilgi için lütfen http://www.biyolojihocasi.com/sindirim-sistemi-2/ ders notu sayfamıza bir göz atın.

1. İnsanda Sindirim Sistemi
­ Ders Notu ­
İnsanda Sindirim
Ağız > Yutak > Yemek Borusu > Mide > İnce Bağırsak > Kalın Bağırsak >
Anüs

2.
1.Ağız
Besinlerin vücut içerisine alındığı kısımdır DİŞLER , Tükürük Bezleri ve Dil
organlarından oluşur
A) Dişler
Besinlerin mekanik sindirimini gerçekleştirir
çiğneme parçalama ve öğütme işlemlerini
yapar. Kesici dişler besinleri ısırıp koparmada
kullanılır, köpek dişleri parçalamada en
arkadaki azı dişleri öğütmek için kullanılır.
Yanda dişin enine kesiti görülmektedir.

3. B) Tükürük Bezleri
● İnsanda kulak altı dil altı ve çene altı olmak üzere 3 çift tükürük bezi
bulunur.
● Bu bezler salgılarını ayrı kanallarla ağız boşluğuna bırakır
● Tükürük salgısı ağzı nemli tutar kurumasını engeller
● Tükürük salgısı içerisinde yer alan mukus lokmaların kayganlaşmasını
sağlar.
● Sindirimi başlatır ayrıca tükürük içerisindeki amilaz (pityalin) enzimi
nişastanın daha küçük parçalara ve maltoza kadar parçalanmasını
sağlar.
● Tükürük içerisindeki lizozim salgısı bakterileri öldürür ve dişlerin
çürümesini engeller
C) DİL
● Çiğneme sırasında besini yönlendirir
● Lokmaların oluşumuna yardım eder
● Besinlerin yutak ve yemek borusuna iletimini sağlar
● Çizgili kaslardan oluşmuştur
● Sindirim dışında dil konuşmada da yardımcı organdır
2.Yutak
Yutak besinlerin soluk borusuna kaçmasını engeller besinler yemek
borusuna geçerken alınan hava soluk borusuna verilir. Yemek yerken soluk
alma burundan devam edebilir yutak ile bağlantısı olan diğer yapılar,
● Ağız boşluğu
● Burun boşluğu
● Östaki borusu
● Soluk borusu
● Yemek borusu

4. 3.Yemek Borusu
Besin lokmalarının mideye iletildiği kısımdır. Dıştan içe bağ doku düz kas ve
mukoza tabakasından oluşur. Lokmalar peristaltik hareket ile ilerlemektedir.
4.Mide ( Proteinlerin Kısmi Sindirimi )
● Midede mekanik sindirim + kimyasal sindirim gerçekleşir.
● Midenin iç kısmında çift katlı mukoza tabakası ortasında çapraz enine ve
boyuna düz kaslar en dışında bağ doku bulunur bağ dokunun üzerikarın
zarı periton ile kaplanmıştır bu zarın salgıladığı kaygan sıvı organların
birbirine sürtmesini engeller.
● Midenin çalışmasını Vagus Siniri ve Gastrin hormonu düzenlemektedir
● Besinlerin ağıza alınıp çiğnenmeye başlamasıyla birlikte Vagus
sinirimideyi uyarır ve mide duvarından Gastrin hormonu sentezlenir
● Mide içerisinde besin varsa kaslar kasılır ve dalgalanma yaparak
besinleri sıvı bulamaç haline getirir buna kimus denir
● Mideye giren besinler Gastrin salgılanmasını devam ettirir

5. ● Gastrin hormonu mide bezlerinden Pepsinojen , HCl ve Mukus (Süt
çocuklarında lap enzimi de salgılanır) salgılatır
● Mukus mide duvarını örter ve korurken HCl asidinin mideyi tahrip
etmesini de engeller
● Pepsinojen enzimi aktif bir enzim değildir HCl ile aktif hale gelir HCl
midede pH değerini 1­3 civarına getirir (asidik)
● Pepsin enzimi ile proteinleri polipeptitlere çevirir bu bir kimyasal
sindirimdir
Midede proteinlerin kimyasal sindirimine başlanır ama tam bir sindirim
değildir! Polipeptitler de ince bağırsakta ​Erepsin enzimi​etkisinde sindirilir.

6. 5.İnce Bağırsak
● Mide ile kalın bağırsak arasında yer alan 7,5 metre uzunluğunda kıvrımlı
bir borudur
● İnce bağırsak 3 bölümden oluşur 1­Oniki parmak bağırsağı 2­boş
bağırsak 3­kıvrımlı bağırsak
● Dıştan içe bağ doku, düz kaslar ve içte epitel doku yer alır bağ dokuyu
dıştan karın zarı periton örter
● İçteki epitel doku özelleşmiştir villus ve mikrovillus adı verilen kıvrımlı
yapılar sayesinde emilim yüzeyi artar
● İnce bağırsak sindirimin tamamlandığı ve emilimin gerçekleştiği
bölümdür.
İnce Bağırsak Hormonları
Mideden hemen sonra oniki parmak bağırsağı bölümü başlar bu bölümde mideden
gelen asitli bulamaçın (kimus) etkisiyle oniki parmak bağırsağından 3 adet hormon
salgılanır bunlar:
1.Sekretin
Sekretin hormonu pankrestan bikarbonat iyonları salgılatıp ince bağırsak ortamının
bazik olmasını sağlar. Buna ilaveten sekretin hormonu karaciğerden safra salgısını
da artırır.

7. 2.Kolesistokinin
Pankreası uyarır bu uyarım sonucunda Pankreas sindirim enzimlerini salgılar
ayrıca Kolesistokinin safranın safra kanalına boşalmasını uyarır.
3.Enterogastrin
Besinlerin tamamı mideyi terk edip ince bağırsağa geçtiğinde mide öz suyu ve HCl
salgısını durdurur midenin kendini sindirmesini engeller.
6.Kalın
Bağırsak
Karın boşluğuna yerleşmiş olan kalın bağırsak 6­7 cm çapında ve 1,5 metre
uzunluğunda bir yapıdır. Kalın bağırsak dıştan içe bağ doku düz kas ve içte epitel
doku bulundurur ince bağırsakta olduğu gibi villus ve mikrovilluslar yoktur.
1.Kör Bağırsak (çekum)
2.Kolon
3.Rektum
olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Kör bağırsakta Apandis yer alır iltihaplandığında
tehlikelidir. Rektum anüsten hemen önceki düz kısımdır. Kolon yukarı , yatay ve
aşağı yönlü kısımdır.

8. Pankreas ( yardımcı
organ )
Sindirime yardımcı organlardan biridir. Pankreastan salgılanan sindirim
enzimleri ile ilgileniyoruz. İnsanda midenin altında uzanan 2­3 cm çapında
15­22 cm boyunda yaprak şeklinde bir organdır.
Pankreasın en önemli özelliği ise karma bez olmasıdır. Hem iç salgı bezi
(hormon) hem de dış salgı bezidir (pankreas öz suyu)
Pankreas öz suyunda yer alan enzimleri bir görelim;
1.Amilaz (Karbonhidratlara etki eder)
2.Lipaz (Yağlara etki eder)
3.Tripsinojen ve Kimotripsinojen (Proteinlere etki eder)
4.Nükleaz (Nükleik Asitlere etki eder)
Pankreas özsuyunda yer alan bikarbonat iyonları ince bağırsağa giren asidik
özellikteki kimusun nötrleşmesini sağlar. Pankreas özsuyuVirsung Kanalı ile
Vater Kabarcığına boşaltılır(oniki parmak bağırsağında yer alır)

9. Karaciğer ( yardımcı organ )
Yaklaşık 2kg ağırlığıyla vücudun en büyük iç organıdır. Karaciğerin çok fazla
işlevi vardır. Sindirim başta olmak üzere bunlara bakacağız. Kalpten çıkan
temiz kanı karaciğere getiren damarın adı «Karaciğer Atardamarıdır» ince
bağırsaktan gelen sindirilmiş besin bakımından zengin kan damarının adı
«kapı toplardamarı» dır. Karaciğerden çıkan damar ise karaciğer üstü
toplardamarıdır.
Karaciğerin Sindirimdeki Görevi
Karaciğerde üretilen Safra sıvısı yağların sindiriminde ve emiliminde görev alır.
Karaciğerde üretilen Safranın bir kısmı safra kesesinde depolanırken bir kısmı
koledok kanalı ile oniki parmak bağırsağındakiVater Kabarcığına dökülür. Safranın
büyük bir kısmı ince bağırsağın son kısmından geri emilir emilemeyen kısmı ise
kalın bağırsağa geçer ve dışkıya rengini verir.
Safranın yapısında safra tuzları,bilirubin,kolesterol ve yağ asitleri bulunmaktadır.
Safra tuzları azalırsa kolesterol çöker ve safra taşı oluşturur bu da safranın
dökülmesini engeller böylece safra pigmentleri deride birikerek sarılık hastalığına
neden olur.

10. Safranın Görevleri
● Safra sindirim enzimi içermemektedir ama sindirimde görevlidir
● Sindirimdeki aslı görevi büyük yağ parçalarını çok daha küçük hale
getirir böylece Lipaz enzimi küçük parçaları daha hızlı ve kolay sindirir
● Safranın büyük yağları küçük yağlara çevirme işi kimyasal değil mekanik
sindirimdir
● Safra bazik bir çözeltidir mideden gelen asitli kimusun nötralize
edilmesine yardımcıdır
● Bakterileri öldürerek besinleri steril hale getirir
● Safra tuzları yağda çözünen ADEK vitaminlerinin ve yağların emilimini de
sağlar
Karaciğerin Sindirim Dışındaki
Görevleri
● Glikozların fazlasını Glikojen şeklinde depolar
● İhtiyaç halinde Glikojeni yıkarak Glikozu kana verir
● Proteinlerin karbonhidrat ve yağlara dönüşümünü sağlar
● Amonyağı daha az zehirli olan üre ve ürik asite çevirir
● Vücuda alınan zararlı ilaçları alkolü vs maddeleri zararsız hale getirir
● Çok zehirli bir madde olan H2O2 yi katalaz enzimi ile parçalayıp zararsız
hale getirir.
● Yaşlı alyuvarları parçalar ve lenf yapımında görev alır
● Kanın damar içinde pıhtılaşmasını engelleyen heparini üretir
● Kanın pıhtılaşmasını sağlayan protrombin ve fibrinojeni üretir
● Vücut sıcaklığının ayarlanmasına yardımcı olur
● A,D,K ve B12 vitaminleri karaciğerde depolanır
● Albümin adı verilen plazma proteinini üretir

11. ● Hormonların yapısına katılan kolesterolü üretir
● Provitamin A karaciğerde vitamin A ya dönüştürülür
● Kansızlık durumunda Alyuvar üretir
● Embriyo döneminde de Alyuvar üretir
● Karaciğer çok hayati fonksiyonları olan önemli organımızdır.
İnsanda Kimyasal Sindirim ve Sindirilmiş Besinlerin Emilimi
Su ve enzimlerin etkisinde Karbonhidratların glikozlara, Proteinlerin
aminoasitlere, Yağların yağ asiti ve gliserole kadar parçalanması işlemidir.
Böylece hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküller elde edilmiş
olur (Monomerler)
ÖNEMLİ NOT! Kimyasal sindirimin olmazsa olmazı su ve enzimlerdir
kimyasal sindirimin diğer adının HİDROLİZ olduğunu da unutmayınız.
1.Karbonhidratların Sindirimi
Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar oniki parmak bağırsağı ve
ince bağırsakta devam eder.

12.
2.Proteinlerin Sindirimi
Proteinlerin sindirimi midede başlar ve ince bağırsakta sonlanır.

13.
Oniki Parmak Bağırsağı
Besinlerin oniki parmak bağırsağına geçmesiyle birlikte Pankreastan
Tripsinojen ve Kimotripsinojen enzimleri salgılanır. Tripsinojen Enterokinaz
enzimi ile aktifleşir ve Tripsin olur. Kimotripsinojen ise Tripsin ile aktifleşir
ve Kimotripsin olur.

14.
3.Yağların Sindirimi
Yağların sindirimi tamamen ince bağırsakta gerçekleşir. Kolesistokinin
hormonu etkisiyle salgılanan Safra yağların mekanik sindirimini
gerçekleştirir.

15. Pankreastan salgılanan Lipaz enzimi safranın etkisiyle oluşan yağ
damlacıklarını Yağ Asitleri ve Gliserole kadar parçalar.
Emilim
Sindirimi tamamlanan besinlerin kan dolaşımına karışmasına​emilim​ denir.
Emilim işlemi ince bağırsak yüzeyindeki villuslar ve mikrovilluslar ile yapılır.
Yanda ince bağırsak içyüzeyi ile bir villusun yapısını görüyorsunuz.
1.Glikoz ve Aminoasitlerin Emilimi
Glikoz ve aminoasitler villusun yapısındaki epitel hücreleri tarafından
difüzyon ve aktif taşıma ile emilerek kılcal kan damarlarına verilir kılcal
damarlar birleşerek kapı toplar damarına oradan da karaciğere uğrayan
glikozun fazlası glikojen şeklinde depo edilir. Aminoasitler de gerekirse
glikoz ve yağ asitlerine dönüştürülür.

16. 2.Yağ Asiti,Gliserol ve ADEK in Emilimi
Yağ asitleri Gliserol ve ADEK vitaminlerinin emilmesi daha farklıdır. Bunlar
Lenf yoluyla dolaşıma katılır. Yağ asitleri ile gliseroller ince bağırsak epitel
hücrelerinde birleştirilir ve Trigliseritler elde edilir.
Trigliseritlerin kolesterol ve özel proteinlerle kaplanması sonucunda oluşan
Şilomikron ​tanecikleri lenf kılcallarına geçer oradan lenf damarları yoluyla
kan dolaşımına karışır.
ADEK vitaminleri ve yağlar %90 lenf yoluyla dolaşıma katılırken %10 kadarı
kılcal kan damarları yoluyla kan dolaşımına katılır.
3.Mineraller , Su , B ve C Vitaminleri
Bunların ince bağırsaktan emilimi epitel hücrelerinden aktif taşıma ve
difüzyon ile kılcal damarlara aktarım şeklindedir.
Kalın Bağırsakta Emilim
Kalın bağırsağa gelen atık maddelerin içerisinde bir miktar faydalı madde
bulunabilir. Bunlar vitaminler, su ve madensel tuzlardır ve kalın bağırsaktan
geri emilirler. Ayrıca K ve B vitaminleri de kalın bağırsakta yaşayan
bakterilerce sentezlenip yine buradan emilir.
Kalın bağırsaktaki atıklar (dışkı) peristaltik hareketlerle rektuma doğru ilerler.
Bu sırada suyun emilimi gerçekleşir ve dışkı katılaşır. Eğer peristaltik
hareket hızlanırsa su yeteri kadar emilemez ve ishal olur eğer çok yavaş
olursa su çok emilir ve katılaşır kabızlık olur.
Sindirilen Besinlerin İzlediği Yol