Telif hakkı nedeniyle yararlanılan kaynaklar verilmiştir. İyi çalışmalar.

1. Ders: Oseanografya
Konu: Akdeniz Havzası Hakkında Genel Bir Değerlendirme
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Beyhan ÖZTÜRK
Hazırlayan: Ali KÜLAH (110204048)
1

2. İÇİNDEKİLER
• Avrupa Fiziki Haritası
• Akdeniz Havzası Fiziki Haritası
• Akdeniz Havzası’nın Oluşumu
• Akdeniz (Mediterranean Sea) Havzası’nın Genel Özellikleri
• Akdeniz Havzası’nın İklim Özellikleri
• Akdeniz Havzası’nın Hidrografik Özellikleri
• Akdeniz Havzası’nda Görülen Akıntılar
• Okyanuslardaki Yüzey Akıntıları Haritası
• Dünya Suları’nın Tuzluluğu Haritası
• Akdeniz Havzası’nın Tuzluluk Haritası
• Akdeniz Havzası’nın Rüzgar Hızı, Yüzey Sıcaklığı ve Pigment
Konsantrasyonu (Klorofil gibi.) Haritaları
• Dünya Batimetri Haritası
• Akdeniz Havzası Batimetri Haritası
• Akdeniz Havzası’nda Bulunan Denizler
• Akdeniz Havzası’nda Bulunan Boğazlar
• Akdeniz Havzası’nda Bulunan Körfezler
• Akdeniz’de Bulunan Adalar
• KAYNAKÇA
2

3. 3

4. Akdeniz Havzası Fiziki Haritası
( Avrupa Fiziki Haritası’ndan düzenlendi.)
Kaynak: http://www.hgk.msb.gov.tr/CografiUrunKatalogu/tematik/sayfa30.asp
4

5. Akdeniz Havzası’nın Oluşumu
5
Akdeniz, İki Yılda Oluştu
Cebelitarık Boğazının Derinliği Esas Alınarak Yapılan Araştırma ve Hesaplamalara Göre, Dolma
İşleminin Birkaç Bin Yılı Bulduğuna İşaret Edilen Akdeniz'in, Yaklaşık 5.5 Milyon Yıl Önce İki Seneden Daha Kısa
Sürede Dolduğu Hesaplandı.
Cebelitarık boğazının derinliği esas alınarak yapılan araştırma ve hesaplamalara göre, dolma işleminin
birkaç bin yılı bulduğuna işaret edilen Akdeniz'in, yaklaşık 5.5 milyon yıl önce iki seneden daha kısa sürede
dolduğu hesaplandı.
Nature dergisinin son sayısında yayımlanan yeni araştırmada ise, çökelti katmanları yeni yöntemlerle
incelendi. Hesaplamalarda da çökeltilerin içerdiği biyolojik çeşitlilik göz önünde tutuldu.
Barselona'daki Bilimler Akademisinden Daniel Garcia-Castellanos başkanlığındaki ekibin
araştırmasına göre, Akdeniz bir zamanlar okyanusla bağlantısı olmayan kapalı denizdi. Cebelitarık, o zamanlar
okyanusla Akdeniz'i ayırıyordu. 50 bin ila 400 bin yıllık dönem boyunca Akdeniz'in suyu buharlaşma sonucu iyice
azaldı. Deniz seviyesi, bugünkünden 1500 ila 2700 m düştü. Tuz oranı arttı.
Afrika'yı Avrupa'ya bağlayan kara parçası (Cebelitarık) birden kırıldı ve okyanus suları, bugünkü
Amazon nehrinden bin kat daha hızla akarak Akdeniz'i doldurmaya başladı. İki yıla varmadan Akdeniz suyla doldu.
Araştırmacıların hesabına göre, Atlantik sularının saatte 300 km hızla hücum ettiği Akdeniz'de sular,
günde 10 metreden fazla yükseldi.
Kaynak: http://www.denizhaber.com/HABER/20227/1/akdeniz-cebelitarik-nature-dergisi.html (Link Ex)

6. Akdeniz (Mediterranean Sea)’in Genel Özellikleri
• 30° ve 46° N enlemleri ile 5° 50' W ile 36° E boylamları arasında yer alır.
• Jeolojik devirlerde Avrasya kıtasını Afrika kıtasından ayıran Tethys adlı eski büyük
bir denizin kalıntılarının biçimlendirdiği Akdeniz, Sicilya ve Tunus arasında derinliği
400 metreyi geçmeyen bir eşiğin ayırdığı çok derin doğu ve batı havzalarından
oluşmaktadır.
• Üç kıta arasında (Asya, Avrupa, Afrika) bulunan Akdeniz; batıda en fazla derinliği
-284 m olan Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ile Hint
Okyanusu’na bağlanan kıtalararası bir denizdir.
• Akdeniz, Marmara Denizi dahil olmak üzere, yaklaşık 970.000 mil
(𝟐. 𝟓 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒐𝒏 𝒌𝒎 𝟐
)’lik bir alanı kaplar.
• Tabanı oldukça arızalı olan Doğu Akdeniz’de Akdeniz ve Ege Denizi’ni birbirinden
ayıran Girit ada yayı, son derece arızalı bir tabana sahiptir. Faylanma sonucu
oluşmuş sırt ve çukur alanlar adeta birbirini takip eder. Girit ada yayının güney
kesiminde Akdeniz’in en derin yerlerini oluşturan hendekler (3518, 3456 ve 3365 m)
bulunur.
• Akdeniz kıyılarının İskenderun ve Mersin körfezleri dışında kıta sahanlığı çok dardır.
Akdeniz kıyı çeşitliliği yönünden zengindir. Örneğin, Kaş-Finike arasında Dalmaçya
tipi kıyı egemendir.
• Suyu nispi olarak sıcak olan Akdeniz, yıl boyunca değişen ve karakteristik özelliği
olarak tanımlanan yüzey akıntılarının etkisi altında bulunmaktadır. Akdeniz'de
seviye değişimi az, ancak sürekli olan med-cezir hareketleri yaşanmaktadır. 6

7. 7
Doğu Akdeniz tabanının fizyografik birimleri (Wong ve ark. 1971)

8. 8

9. • Dip yapısı, havzayı bir tortu tuzağı haline getirdiğinden Akdeniz suyunun dolaşımı
çok karmaşıktır. Dikey karışım için yaklaşık 250 yıl gerekmektedir.
• Akdeniz'in toplam deniz suyu hacmi yaklaşık 𝟑. 𝟕 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒐𝒏 𝒌𝒎 𝟑
tür.
Nehirlerin(500 𝑘𝑚3), yağışların ( 900 𝑘𝑚3) ve Çanakkale Boğazı'ndan gelen
akıntısının (400 𝑘𝑚3
) Akdeniz'e katkısı Cebelitarık yoluyla Atlantik'ten geçen akıntı
karşısında önemli değildir. Bu durumda Akdeniz'in yenilenme süresi 90 yıl olarak
ortaya çıkmaktadır
• Akdeniz kıyıları; kıyı, delta ovaları ve rölyeflerle bölünmüş bir görünümdedir. Kuş
uçuşu 𝟒𝟔 𝒃𝒊𝒏 𝒌𝒎 uzunluğundaki kıyı, çoğu kez sarp bir biçimde denize inen dağlar
ve birbirine bitişik rivieralarca bölünmüştür.
• Akdeniz yüzeyinin yoğun bir şekilde yağış almasına rağmen, düzensiz dağılım
nedeniyle bazen gruplar ya da takımadalar halinde bir araya gelmiş olan adalar
yeterince beslenememektedir. Bu nedenle tatlı su kaynakları sınırlı olan bu adaların
birçoğunda su sıkıntısı yaşanmaktadır.
• Akdeniz, klorofil yönünden fakir, balık son derece az, adeta denizlerin çölü olarak
nitelendirilebilir. Balıkçılık nehir ağızlarındaki dar alanlarda yapılır.
• Akdeniz’de buharlaşma fazla, dökülen akarsu azdır. Su bütçesi Karadeniz ve Atlas
okyanusundan giren su ile dengelenir.
• Yazın 25-26 °C olan su sıcaklığı, kışın 14-15 °C dir.
• Kışın soğuk ve kuru kuzey yönlü rüzgarlar suyu hem soğutur ve hem de
buharlaştırır. Yüzeyin soğuk suları derine dalarken oksijeni de derine taşır. Rodos
civarında tekrar yüzeye çıkan su alanına Rodos Döngüsü denir. Burası balık
yönünden zengindir.
9

10. http://video.nationalgeographic.com/video/oc
eans-narrated-by-sylvia-earle/oceans-
mediterranean?source=relatedvideo
10
• Yer hareketleri yönünden aktif olan Akdeniz kıyıları boyunca, yükselme ve çökmeler
meydana gelmiştir. Nitekim Alanya- Gazipaşa arasında -2 m derinlikte bulunan
yalıtaşları, kıyının çöktüğünü; Alanya Fığla-Dalta burnu arasında görülen eski kıyı
izleri, kıyının yükseldiğini kanıtlar.

11. Akdeniz Havzası’nın İklim Özellikleri
Akdeniz Havzası’nda kurak mevsimin süresi (Grenon, 1988’den yararlanılmıştır.)
11

12. • Deniz suyu sıcaklığı Şubat ayında 15-17 °C, Ağustosta ise 26-28 °C dolayındadır. Bu
değerler, Batı Akdeniz’de 2-3 °C kadar daha düşüktür.
12
Karadeniz ve Akdeniz’in üstte kış, altta yaz durumunu gösteren izotermler (Cognetti ve Sara’ya
göre Koçataş’tan)
Kış durumu
Yaz durumu

13. Akdeniz Havzası’nda yıllık ortalama yağışlar (Grenon, 1988’den yararlanılmıştır.)
13

14. Akdeniz Havzası’nın Hidrografik Özellikleri
• Akdeniz, yaklaşık 𝟑 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒐𝒏 𝒌𝒎 𝟐’lik yüzey alanı ile dünyanın en büyük kapalı
havza niteliğindeki denizidir.
• Akdeniz ile bağlantısı bulunan Karadeniz ise, yaklaşık 𝟒𝟐 𝒃𝒊𝒏 𝒌𝒎 𝟐
'lik bir yüzey alanı
ile Akdeniz'in 1/6 büyüklüğündedir.
• Karadeniz, 𝟓𝟑𝟕 𝒃𝒊𝒏 𝒌𝒎 𝟑'lük hacmi ile Akdeniz'in hacminden yaklaşık yedi kat
küçüktür (Med-Hycos, 1998).
• Akdeniz Havzası'nın toplam drenaj alanı, yukarı Nil havzası göz önüne alınmadan
yaklaşık 𝟏. 𝟗 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒐𝒏 𝒌𝒎 𝟐
olarak bilinmektedir.
• Toplam havzanın %42'sini oluşturan 21 nehir havzası, 10 𝑏𝑖𝑛 𝑘𝑚2'nin üzerinde
havza büyüklüğüne sahip olan nehir havzalarıdır. Bu parçalı yapının nedeni de
havzada birçok adanın yer almasıdır. Bu adalar, 110 𝑏𝑖𝑛 𝑘𝑚2
'lik bir büyüklükle
havzanın %6'sını oluşturmaktadır.
• Akdeniz'e akan akarsuların havzaları göz önüne alındığında, geliştirilebilir yüzeysel
su kaynakları açısından Kuzey Akdeniz ülkelerinin, Güney ve Doğu Akdeniz
ülkelerine nazaran çok avantajlı olduğu ortaya çıkmaktadır.
14

15. 15
Havza/Althavza Toplam alan (km^2) Düküldüğü Deniz Komşu olduğu ülkeler Havzada bulunan göller
Rhone 98.000 Akdeniz İsviçre, Fransa, İtalya Emosson gölü, Geneva gölü
Ebro 85.800 Akdeniz Andorra, İspanya, Fransa …
Po 74.000 Akdeniz Avusturya, İsviçre, Fransa, İtalya Maggiore gölü, Lugano gölü
Maritza /Arda, Tundja 52.600 Akdeniz Türkiye, Bulgaristan, Yunanistan …
Vardar 23.750 Akdeniz Makedonya, Yunanistan Dojran gölü
Struma 18.079 Akdeniz Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, …
Drin 17.900 Akdeniz Arnavutluk, Yunanistan, Karadağ, SırbistanOhrid gölü, Prespa gölü, Skadar gölü
Neretva 8.100 Akdeniz Bosna-Hersek, Hırvatistan …
Vijose 6.519 Akdeniz Arnavutluk, Yunanistan …
Nestos 5.613 Akdeniz Bulgaristan, Yunanistan …
Isonzo 3.400 Akdeniz İtalya, Slovenya …
Krka 2.500 Akdeniz Bosna-Hersek, Hırvatistan …
Akdeniz’de bulunan nehir havzaları (Drainage Basin of the Mediterranean Sea’dan düzenlendi)

16. 16

17. 17

18. 18
Kaynak:
http://siteresources.worldbank.org/INTAFRNILEBASINI/About%20Us/21082459/Nile_Ri
ver_Basin.htm

19. 19
Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:River_Nile_map.svg
Nil nehri, 6850 km uzunluğunda ve 2.8 km
genişliğindedir. Nil nehri havzası 3.400.000
𝑘𝑚 𝟐’lik bir alanı kaplar. Tanzanya ve Kenya’dan
doğar; uzun bir yol aldıktan sonra Akdeniz’e
dökülür. Havza içerisinde bulunan göller: Victoria
gölü, Kyoga gölü, Albert gölü, Tana gölü ve
Nasser gölüdür. Nil nehrinin komşu olduğu
ülkeler: Kenya, Güney Sudan, Sudan, Etiyopya,
Mısır dır.

20. • Nil, Akdeniz'e boşalan kıta sularına çok az katkıda bulunurken; İsrail ve Libya'dan
gelen akışlar ise ihmal edilebilir düzeydedir.
• Nil'den yüzyılın başında yılda yaklaşık 𝟔𝟎 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒂𝒓 𝒎 𝟑
su Akdeniz'e boşalırken; bugün
bu su miktarı yılda 𝟔 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒂𝒓 𝒎 𝟑'e inmiştir.
• Akdeniz'e boşalan su miktarında %12 oranında azalma olduğu ve bunun büyük bir
bölümünü Nil nehrinin sularının kullanımından kaynaklandığı belirtilmektedir
Akdeniz Havzası kıyı ülkelerinin her birinden gelen yıllık ortalama debiler ( 𝒎𝒊𝒍𝒚𝒂𝒓 𝒎 𝟑
/𝒚𝒍)
(Grenon, 1988). 20

21. Akdeniz Havzası’nda Görülen Akıntılar
Yoğunluk (tuzluluk) ve Seviye Farkı Akıntısı
• Farklı sıcaklık ve yoğunluğa (tuzluluk) sahip su kütlelerinin birbirine kavuştuğu
boğazlarda akıntılar meydana gelir.
• Soğuk ve sıcak denizlerin karşılaşma alanlarında, soğuk su yoğun olduğundan alt
akıntı, yoğunluğu az olan sıcak su ise üst akıntı oluşturur.
• Tuzluluk farkı olan su kütlelerinin karşılaştığı yerlerde, tuzluluk oranı fazla olan alt
akıntı, tuzluluk oranı az olan ise üst akıntı oluşturur.
• Denizlerin boğazlarla birleştikleri yerde beslenme kaynaklarının farklılığından dolayı
az da olsa seviye farkları oluşur. Buralarda seviyesi yüksek olan denizden seviyesi
düşük olan denize doğru akıntı oluşur.
• Yurdumuzda, Karadeniz’den Akdeniz’e doğru üst akıntı, Akdeniz’den de
Karadeniz’e doğru alt akıntı olmasında yoğunluk ve seviye farkı etkilidir.
21

22. Akdeniz’de görülen Yoğunluk (tuzluluk) ve Seviye Farkı Akıntıları
Akdeniz’in doğusu, bağlantılı olarak Ege ve Marmara denizleri, su bütçesi açığını,
Cebelitarık yerine daha yakın olan Türk Boğazları’ndan karşılamaktadır. Ayrıca tıpkı
Cebelitarık Boğazında da Türk Boğazlarında olduğu gibi ters yönlü alt ve üst
akıntılar vardır. Su talebi ise çok tuzlu Akdeniz akıntısı altta, az tuzlu Atlas Okyanusu
veya Karadeniz akıntısı üstte olmak üzere karşılanır. Akıntıların debileri birbirine eşit
olmayıp hep Akdeniz lehine gelişir.
22

23. 23
Map of surface currents compiled by H. Lacombe and P. Tchernia
• Akdeniz’de ülkemiz kıyıları boyunca doğudan batıya doğru devam eden bir akıntı
mevcuttur. Bu akıntı, Doğu Akdeniz kıyılarını takip ederek İskenderun Körfezi’nden
batıya doğru yönelir.

24. https://www.youtube.com/watch?v=-
hJmjoowwGU
24

25. Okyanuslardaki Yüzey Akıntıları Haritası
Kaynak: http://www.physicalgeography.net/fundamentals/8q_1.html
25

26. Dünya Suları’nın Tuzluluğu Haritası
Kaynak: http://www.zmescience.com/ecology/map-of-earths-salinity-released-by-nasas-
aquarius/#!JsB3q
26

27. Akdeniz Havzası’nın Tuzluluk Haritası
Kaynak:
http://odv.awi.de/fileadmin/user_upload/odv/data/MedatlasII/MedatlasII_allTS_Salinity_5m.gif
27

28. • Bir kıtalararası deniz olan Akdeniz’de tuzluluk bir hayli yüksektir. Ortalama ‰ 30-35
olan tuzluluk, Doğu Akdeniz’de Kıbrıs adasının güneyinde ‰ 39.5’e kadar yükselir.
Derinlikle tuzluluk düşmemekte olup deniz dibine kadar ‰ 38 seviyesinde kalır.
28
Karadeniz ve Akdeniz’in eş tuzluluk eğrileri (Tchernia’ya göre Kocataş’dan)

29. Akdeniz Havzası’nın Rüzgar Hızı, Yüzey Sıcaklığı ve Pigment
Konsantrasyonu (Klorofil gibi.) Haritaları
Kaynak: http://www.photolib.noaa.gov/bigs/fish2204.jpg 29

30. Dünya Batimetri Haritası
30

31. Akdeniz Havzası Batimetri Haritası
(Dünya Batimetri Haritası’ndan düzenlendi.)
Kaynak: http://www.gebco.net/data_and_products/gebco_world_map/ (Link Ex)
31

32. Akdeniz Havzası’nda Bulunan Denizler
32
• Alboran Denizi
• Balearic Denizi
• Ligurian Denizi
• Tiren Denizi
• Adriyatik Denizi
• İyon Denizi
• Ege Denizi
• Girit Denizi

33. 33
Kaynak: http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/medsea.gif

34. Akdeniz Havzası’nda Bulunan Boğazlar
34
• Cebelitarık Boğazı, İspanya ile Fas arasında,
• Bonifacio Boğazı, Korsika adası ile Sardinya adası arasında,
• Sicilya Boğazı, Sicilya adası ile Tunus arasında,
• Messina Boğazı, İtalya Yarımadası ile Sicilya adası arasında,
• Otranto Boğazı, İtalya yarımadası ile Arnavutluk arasında,

35. 35
Kaynak: http://www.geoatlas.com/en/maps/europe-eu-1/mediterranean-sea-4002

36. Kaynak: http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/gibraltar.htm
Cebelitarık Boğazı, İspanya ve Fas arasında yer alır. 60 km uzunluğunda ve
44 km genişliğinde; en derin yeri ise -426 m.'dir.
36

37. Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Strasse_von_Bonifacio.png
Bonifacio Boğazı, Korsika ile Sardinya adaları arsında yer alır. Genişliği 11 km
kadardır.
37

38. Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Strait_of_Sicily_map.png
Sicilya Boğazı, Sicilya adası ile Tunus arasında yer alır. Genişliği yaklaşık 160 km dir.
38

39. Kaynak: http://queenvictoria.wordpress.com/2009/04/22/strait-of-messina/
Messina Boğazı, İtalya yarımadası ile Sicilya adası arasında yer alır. Uzunluğu 28.8 km
ve en geniş yeri 4.8 km; en dar noktasında genişliği 3.3 kilometredir.
39

40. 40
Otranto Boğazı, İtalya yarımadası ile Arnavutluk arsında yer alır. Uzunluğu 100
km, genişliği 1.3 km kadardır.
Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Otranto_Bo%C4%9Faz%C4%B1

41. Akdeniz Havzası’nda Bulunan Körfezler
41
• Napoli Körfezi, Güney İtalya’da
• Gabes Körfezi, Tunus’un doğusunda
• Lions Körfezi, Fransa’nın güneyi ve İspanya’nın doğusunda,
• Sirte Körfezi, Kuzey Libya’da
• Antalya Körfezi, Antalya’nın güneyinde
• Mersin Körfezi, Güney Türkiye'de
• Edremit Körfezi, Kuzeybatı Türkiye'de
• Gökova Körfezi, Güneybatı Türkiye'de

42. 42
Kaynak: http://www.geoatlas.com/en/maps/europe-eu-1/mediterranean-sea-4002

43. Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/itgulfofnaples.htm
Napoli Körfezi, yarım daire biçimindeki körfezin genişliği 16 km'dir.
43

44. Kaynak: http://www.welt-atlas.de/map_of_tunisia_2-98
Gabes Körfezi; uzunluğu 100 km, genişliği 60 km dir.
44

45. Kaynak: http://prophecyexperimentalzone.blogspot.com.tr/2013/01/france-00-nostradamus-
warns-france.html
45

46. 46
Kaynak: http://www.telegraph.co.uk

47. Kaynak: http://www.turkeytravelplanner.com/Maps/antalya_region.html
47

48. 1
2
3
4
5
6
Akdeniz’de Bulunan Adalar
Balearic Islands, Spain
Sardinia Island, Italy
Corsica Island, France
Sicily Island, Italy
Malta Island, Greece
Crete Island, Greece 48

49. Alan: 4.992 km²
Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/balearic.htm
49

50. Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/sardinia.htm
Alan: 24.090 km²
50

51. Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/corsica.htm#.U2dlt1dkWP8
Alan: 8,680 km2
51

52. Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/sicily.htm
Alan: 25.711 km²
52

53. Kaynak: http://www.worldmapsinfo.com/map-of-moldova-europe.html
Alan: Malta 237 km², Gozo 68 km²
53

54. Kaynak: http://www.bookturkeytrips.com/travel-agency-istanbul/Explore-Turkey/593/World-
Maps/Greek-islands/Crete-island
Alan: 8,336 km²
54

55. Kaynak: http://grovesparesort.com/visit-cyprus-island-features/
Alan: 9.251 km²
55

56. Kaynak: http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/europe/grsantorini.htm
Alan: 73 km²
56

57. Santorini'nin denizden panoramik görünümü
57

58. • Akdeniz Havzası (http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/92d3109efc9e64a_ek.pdf)
• The Mediterrenean Sea
(http://www-g.oca.eu/cerga/gmc/kids/cd/pdfus/Med.pdf)
• Drainage Basin of the Mediterranean Sea
• (http://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/water/blanks/assessment/mediterranean.pdf)
• İnternet Kaynakları:
http://www.oltacilar.com/denizlerimizin-temel-ozellikleri-
t7549.html?s=de50cf5a38550e3a32634e97286f5455&amp
http://www.cografyatutkudur.com/akinti/akinti.html
http://www.sureyelken.com/genel/deniz-akintilari/
http://global.britannica.com/EBchecked/topic/372694/Mediterranean-Sea
58