Contenu connexe
Plus de Aon Narinchoti (20)
Heat12
- 1. ประเพณีที่ชาวอีสานยึดถือปฏิบัติมพื้นฐานมาจากความเชื่อในพุทธศาสนา และสิ่งเหนือธรรมชาติอื่น ๆ โดยมีกรอบและแบบแผนใน
ี
การปฏิบัตอยูภายใตฮีตสิบสอง ซึ่งหมายถึงจารีตประเพณี ซึ่งประกอบขึ้นทั้ง 12 เดือน ตั้งแตเดือนอายถึงเดือนสิบสอง ดังนี้
ิ
1. ฮีตเดือนเจียง(เดือนอาย) : บุญเขากรรม บุญเขากรรมเปนกิจกรรมของสงฆ เรียกวา เขาปริวาสกรรม โดยใหพระภิกษุสงฆที่ตองอาบัติ
(กระทําผิด) สังฆทิเสส ไดสารภาพตอหนาคณะสงฆเพื่อเปนการฝกจิตสํานึกถึงความบกพรองของตน แลวปรับตัวประพฤติตนให
ถูกตองตามพระวินัย พิธีเขาปริวาสกรรมกําหนดไว 9 ราตรี กําหนดใหพักอยูในสถานทีสงบ ไมมีคนพลุกพลาน (อาจเปนบริเวณวัดก็
่
ได) โดยมีกุฏิชั่วคราวเปนหลังๆ พระภิกษุสงฆเขาปริวาสกรรมคราวหนึ่งๆจะมีจํานวนเทาใดก็ตาม แตตองบอกดพระภิกษุสงฆจํานวน 4
รูปไวกอนวาตนเองจะเขากรรม และเมื่อถึงเวลาออกกรรมจะมีพระสงฆ 20 รูป มารับออกกรรม เรียกวา สวดอัพภาณ แปลวา รับกลับ
เขาพวก พิธทําบุญเขากรรมไมถือวาเปนการลางบาป แตเปนการปวารณาตนวาจะไมกระทําผิดอีก
ี
ความเชื่อ : กิจของชาวพุทธ คือ การหาขาวของ เครื่องอุปโภค บริโภค ถวายพระไดบุญมากกวาทําบุญตักบาตรทั่วไป
เกี่ยวของกับขาว : การแปรรูปอาหารคาวหวานจากขาว ถวายทาน
2. ฮีตเดือนยี่ : บุญคูณลาน การทําบุญคูณลาน จะทําเมื่อเก็บเกี่ยวขาวแลว ในพิธีนี้จะมีการทําบุญตักบาตร เลี้ยงพระประพระพรมน้ําพระ
พุทธมนตแกชาวบานลานขาว ที่นาและตอขาวบริเวรใกลลานขาวถือวาเปนศิริมงคล ทําใหขาวในนาอุดมสมบูรณ เจาของนาจะอยูเปน
สุข ฝนตกตองตามฤดูกาลขาวกลาจะงอกงามและไดผลดีในปตอไป เมื่อเสร็จพิธีทําบุญคูณลานขาวแลวชาวบานจึงจะขนขาวใสยุงและ
เชิญขวัญขาวคือแมโพสพไปยังยุงขาวและทําพิธีสูขวัญกับสูขาวเลา(ยุง)ขาวเพื่อเปนสิริมงคลตอไป
ความเชื่อ : คําสูขวัญเปนคํากลาวขอบคุณพระแมโพสพ และขออภัยทีเ่ หยียบย่ําตั้งแตเก็บเกี่ยวถึงเอาขึ้นฉาง
เกี่ยวของกับขาว : ตอบแทนผูมีพระคุณ
3. ฮีตเดือนสาม บุญขาวจี่ เปนการทําบุญในชวงเทศกาลวันมาฆบูชา ชาวบานจะมารวมกันทําบุญตักบาตรในตอนเชา ตอนค่ําจะมีการ
เวียนเทียนรอบพระอุโบสถ ชาวบานจัดเตรียมขาวจี่แลวนําไปถวายพระภิกษุสามเณรที่วด เมื่อพระฉันเสร็จแลวมีการฝงเทศนฉลอง
ั
ขาวจี่และรับพร มูลเหตุที่มีการทําบุญขาวจี่ ซึ่งเปนอาหารที่คนยากจนกินเปนประจํา ไปถวายพระพุทธเจา พลางคิดวา ขนมแปงขาวจี่
เปนเพียงขนมของทาสที่ต่ําตอยพระพุทธองคคงไมฉน ซึ่งพระพุทธเจาทรงหยั่งรูจิตใจของนาง จึงทรงฉันแปงขาวจี่ตอหนานาทําใหเกิด
ั
ความปติดีใจ
ความเชื่อ : ครั้นตายไปก็จะไดขึ้นสวรรค และไมใหเจ็บไขไดปวย
เกี่ยวของกับขาว : การนําขาวที่นึ่งสุกแลวมาแปรรูป ถนอมอาหาร
บุญเบิกฟา ประเพณีบุญเบิกฟา (เดิมเรียกวาบุญเบิกบาน) เพื่อขอพรจากแถน (เทพผูใหญ) ใหไขประตูฟาทางทิศที่เปน
มงคล นําศิริมงคลจากพระรัตนตรัยมาสูที่อยูอาศัย เพือแสดงความกตัญูแกพระแมโพสพ เพื่อความสบายใจในการซื้อขาย การนํา
่
ขาวเปลือกเต็มกระบุงไปถวายวัด สมัยกอนวันจะมีเลาขาวเก็บไว แจกทานแกผูยากไร ตลอดทั้งเอาฝุน (ปุยคอก) จากคอกใตถุนบาน
นําไปใสในนา
ความเชื่อ : วันขึ้น 3 ค่ํา เดือน 3 จะทํากิจกรรมตามประเพณีพรอม ๆ กัน เปนศิริมงคล แกครอบครัว หมูบาน ตอบแทน
บุญคุณขาว
เกี่ยวของกับขาว : เปดประตูฟา ไขประตูฝน และบํารุงรักษาดินโดยนําปุยคอกใสนา
4. ฮีตเดือนสี่ บุญพระเวส (บุญพระเวสสันดรหรือบุญมหาชาติ) คํานี้ออกเสียงวา ผะเหวด เปนสําเนียงของชาวอีสานที่มาจากคําวา
พระเวส ซึ่งหมายถึงพระเวสสันดร การทําบุญผะเหวด เปนการทําบุญและฟงเทศนเรืองพระเวสสันดรชาดก หรือเทศนมหาชาติ ซึ่งมี
่
จํานวน 13 กัณฑ ทั้งนี้เพื่อเปนการรําลึกถึงพระเวสสันดร ผูซึ่งบําเพ็ญบารมีอนยิ่งใหญดวยการใหทานหรือทานบารมีในชาติสุดทาย
ั
กอนที่จะมาเสวยชาติและตรัสรูเปนพระพุทธเจา บุญพระเวสเปนงานบุญที่ยิ่งใหญของชาวอีสาน นิยมทํากันทุกหมูบาน
ความเชื่อ : ฟงเทศนมหาชาติ ทั้ง 13 กัณฑ จบภายในวันเดียว อานิสสงฆจะดลบันดาลใหไมเกิดในศาสนา ของพระศรี
อาริยเมตไตย เปนยุคแหงความสุข ความสมบูรณ ตามพุทธคติที่มีมาแตครั้งพุทธกาล
เกี่ยวของกับขาว : การแปรรูปจากขาวหลายชนิด และใหฝนตกตามฤดูกาล
ศูนยเมล็ดพันธุขาวรอยเอ็ด เลขที่ 230 ถนนแจงสนิท ตําบลนิเวศน อําเภอธวัชบุรี จังหวัดรอยเอ็ด
โทร.0-4356-9114 , 0-4356-9857 โทรสาร. 0-4356-9114 เว็บไซด http://seedcenter11.doae.go.th
- 2. 5. ฮีตเดือนหา บุญสงกรานต (บุญสรงน้ํา) เปนการทําบุญวันขึ้นปใหมของไทยแตโบราณ นิยมทําในเดือนหาเริ่มตั้งแตวันที่
13 เมษายนถึงวันที่ 15 เมษายน คําวา สงกรานต เปนคําสันสกฤต แปลวา ผานหรือเคลื่อนยายเขาไปในทีนี้หมายถึง พระ
่
อาทิตยผานหรือเคลื่อนยายเขาไปในจักรราศรีหนึ่งเปนเดือนที่เริ่มตนปใหม การทําบุญสงกรานตจะมีพิธสรงน้ําพระพุทธรูป
ี
พระสงฆ ผูใหญ ผูเฒาผูแก นอกจากนี้ชาวบานจะทําบุญตักบาตรกอพระเจดียทรายและมีการละเลนสาดน้ํากันอยาง
สนุกสนานนานตลอดทั้ง 3 วัน
ความเชื่อ : เปนปใหมของไทย การละเลนสาดน้ําใหมาก ๆ
เกี่ยวของกับขาว : ใหมีน้ํามาก ๆ ใชในการทํานาอยางบริบูรณ
6. ฮีตเดือนหก บุญบั้งไฟ บุญบั้งไฟเปนงานสําคัญของชาวอีสานกอนลงมือทํานา ดวยความเชื่อวาเปนการขอฝนเพือใหฝนตก ่
ตองตามฤดูกาล ขาวกลาในนาอุดมสมบูรณ ประชาชนอยูอยางมีความสุข ในงานจะมีการแหบั้งไฟ และจุดบั้งไฟเพราะเชือวา ่
เปนการสงสัญญาณขึ้นไปบอกพญาแถน ใหสงน้ําฝนลงมา ระหวางที่มการจุดบั้งไฟชาวบานจะมีการเซิ้งอยางสนุกสนาน
ี
การทําบุญบั้งไฟนับเปนการชุมนุมที่สําคัญของคนในทองถิ่นที่มารวมงานบุญกันอยางสนุกสนานเต็มที่ มีการนําสัญลักษณ
ทางเพศมาลอเลียนในขบวนแหบั้งไฟ โดยไมถอวาเปนเรื่องหยาบคาย การทําบุญบั้งไฟนี้บางทีจะตรงกับประเพณีบุญวันวิ
ื
สาขบูชาดวย
ความเชื่อ : จุดบั้งไฟไปบอกหรือขอพรจากแถน (เทพที่เกี่ยวของกับน้า) ใหสงฝนลงมา
ํ
เกี่ยวของกับขาว : ฝนตกตองตามฤดูกาลใชในการทํานา
7. เดือนเจ็ด บุญซําฮะ (บุญชําระ) เปนการทําบุญเพื่อชําระลางสิ่งที่ไมดีเปนเสนียดจัญไรอันจะทําใหเกิดความเดือดรอนแก
บานเมือง เปนการปดเปาความชั่วรายใหออกจากหมูบาน ชาวบานจะพากันเก็บกวาดบานเรือนใหเรียบรอยเปนการทําความ
สะอาดครั้งใหญในรอบป สิ่งที่ไม ดีทั้งหลายใหขจัดออกไป เพื่อความเปนอยูทดีของทุกคนในหมูบาน มูลเหตุที่มีการทําบุญ
ี่
ซําฮะ เนืองมาจากสมัยพุทธกาลมีโรคหา (อหิวาตกโรค) ระบาดมีผูคนลมตายกันเปนจํานวนมากที่เมืองไพศาลี พระพุทธเจา
่
จึงไดเสด็จมาโปรดทําใหเกิดฝนหาใหญมาชําระบานเมือง มีการสวดปดรังควานและประพรมน้ํามนตตามหมูบาน และแก
ชาวบานเพือเปนสิริมงคลนอกจากทําบุญซําฮะแลวยังมีการทําพิธบูชาผีบรรพบุรุษ ผีบาน ผีเมือง ผีปูตา ผีตาแฮก (ผีประจําไร
่ ี
นา) และเซนสรวงหลักเมืองเพื่อเปนการระลึกถึงผูมพระคุณเพือใหบานเมืองสงบสุข
ี ่
ความเชื่อ : เปนการทําบุญชําระลางสิ่งที่ไมดีเปนเสียดจัญไร ทําความเดือดรอนแกบานเมือง ปดเปา ความชั่ว
รายใหออกจากหมูบาน ชาวบานมีกําลังใจ สุขภาพจิตดี
เกี่ยวของกับขาว : ชาวบานมีสุขภาพกายใจดีทุกครอบครัว พรอมที่จะทํานา
8. ฮีตเดือนแปด บุญเขาพรรษา การเขาพรรษเปนกิจของภิกษุสามเณรทีจะตองอยูเปนประจําในวัดใดวัดหนึ่งตลอด 3 เดือน
่
กําหนดเอาตั้งแตวนแรม 1 ค่ํา เดือน 8 ถึงวันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 11 หามมิใหพระภิกษุสามเณรไปพักแรมคืนที่อื่น การทําบุญ
ั
เขาพรรษาเปนประเพณีทางศาสนาโดยตรง จึงคลายกับภาคอื่นๆ ในประเทศไทย ในพิธีจะมีการทําบุญตักบาตร ถวาย
ภัตตาหารแดพระภิกษุ สามเณร มีการฟงธรรมเทศนา ชาวบานจะหลอเทียนขนาดใหญถวายวัดเปนพุทธบูชาและเก็บไวตลอด
พรรษา การทําเทียนถวายวัดในชวงเทศกาลเขาพรรา มีความเชื่อแตโบราณวา หากใครทําเทียนไปถวายวัด เมื่อเกิดชาติใหม ผู
นั้นจะไดเสวยสุข หากมิไดขึ้นสวรรคแตเกิดบนโลกมนุษยผูนั้นจะมีความเฉลียวฉลาด มีสติปญญาไหวพริบเปนเลิศ ประดุจ
แสงเทียนอันสวางไสว
ความเชื่อ : เปนกิจของภิกษุสามเณรที่อยูประจําวัด 3 เดือน ไมใหไปแสวงบุญและโปรดสัตว
เกี่ยวของกับขาว : เปนการดูแลรักษาขาว กุง ปู ปลาฯ ใหอุดมสมบูรณ
ศูนยเมล็ดพันธุขาวรอยเอ็ด เลขที่ 230 ถนนแจงสนิท ตําบลนิเวศน อําเภอธวัชบุรี จังหวัดรอยเอ็ด
โทร.0-4356-9114 , 0-4356-9857 โทรสาร. 0-4356-9114 เว็บไซด http://seedcenter11.doae.go.th
- 3. 9. ฮีตเดือนเกา บุญขาวประดับดิน เปนการทําบุญเพืออุทิศสวนกุศลใหแกญาติมิตรทีลวงลับไปแลว เมือถึงวันแรม 14 ค่ํา
่ ่ ่
เดือน 9 ชาวบานจากันทําขาวปลาอาหารคาวหวานพรอมหมากพลูตั้งแตเชามืดหอใสใบตอง เรียกวา ขาวประดับดิน นําไป
วางไวตามโคนตนไมในบริเวณวัด เพื่อใหผูทลวงลับไปแลวนันมากิน ในพิธีบุญขาวประดับดิน ชาวบานจะวางขาวประดับ
ี่ ้
ดินไวพรอมจุดเทียนบอกกลาวใหมารับเอาอาหารและสวนบุญนี้ จากนันชาวบานจะเอาอาหารไปทําบุญตักบาตรถวายทาน
้
แดพระภิกษุสามเณร สมาทานศีล ฟงเทศนและกรวดน้ําอุทศสวนกุศลใหผูที่ลวงลับไปแลว
ิ
ความเชื่อ : ผูที่ลวงลับแลว ไดรับการปลดปลอยออกมาจากดินแดนนรก มายังโลกมนุษย เพื่อรับทานจากญาติที่
ทําทานให
เกี่ยวของกับขาว : แปรรูปของหวาน / อาหารจากขาวและใหทาน
10. ฮีตเดือนสิบ บุญขาวสาก เปนการทําบุญเพืออุทิศสวนกุศลใหผูตาย โดยมีการทําสลากใหพระจับ เพือที่จะไดถวายของ
่ ่
ตามสลากนัน เปนการทําบุญทีตอเนื่องจากพิธีในเดือนเกาเพราะถือวาเปนการทําบุญสงลวงลับไปแลวทีไดออกมาทองเทียว
้ ่ ่ ่
ใหกลับสูแดนของตน ในเดือนสิบนี้ชาวบานจะนําหอขาวสากไปวางไวบริเวณวัดพรอมจุดเทียนและบอกใหญาติมิตรที่
ลวงลับไปแลวมารับอาหารและผลบุญทีอุทศให ่ ิ
ความเชื่อ : ตอเนื่องจากฮีตเดือนเกา ทําบุญใหทานแกผูลวงลับ ตลอดจนผีตาแฮก
เกี่ยวของกับขาว : การดูแลรักษาขาว ใหขาวเจริญงอกงามดี
11. ฮีตเดือนสิบเอ็ด บุญออกพรรษา จัดทําในวันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 11 เปนการทําบุญที่สบเนื่องมาจากบุญเขาพรรษาในเดือน
ื
แปด ที่พระภิกษุสามเณรไดเขาพรรษาเปนเวลานานถึง 3 เดือน ดังนัน ในวันที่ครบกําหนดพระภิกษุสามเณรเหลานั้นจะมา
้
รวมกันทําพิธีออกวัสสาปวารณา วันนี้เปนวันทีภิกษุสามเณรมีโอกาสมาชุมนุมกันอยางพรอมเพรียงกันทีวัด ชาวบานถือวา
่ ่
เปนวันสําคัญและเปนระยะทีชาวบานหมดภาระในการทํานาไรอากาศในชวงนี้จะเย็นสบายจึงถือโอกาสมารวมกันทําบุญ มี
่
การตักบาตรถวายภัตตาคารแดพระภิกษุ สามเณร มีการกวนขาวทิพยถวาย รับศีลสวดมนตฟงเทศนและถวายผาจํานําพรรษา
ตอนค่ําจะมีการจุดประทีปโคมไฟในบริเวณวัดและหนาบาน บางทองถินอยูใกลบริเวณแมน้ําจะมีการไหลเรือไฟ (ลองเฮือ
่
ไฟ) เพื่อเปนการบูชาคารวะแมคงคา บางแหงมีการแขงเรือยาวเพื่อความสนุกสนานและสามัคคีรวมกันในงานอีกดวย
ความเชื่อ : ตอบแทนบุญคุณพระแมคงคา (แมน้ํา)
เกี่ยวของกับขาว : น้ําที่ใชทํานามีเพียงพอ และแปรรูปอาหาร โดยนําขาวระยะน้านมกวนขาวทิพย
ํ
12. เดือนสิบสอง บุญกฐิน เปนการถวายผาจีวรแดพระสงฆที่จําพรรษาครบ 3 เดือน งานบุญนี้มีระยะเวลาทําตั้งแตวนแรม 1 ั
ค่ํา เดือน 11 จนถึงวันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 12 มูลเหตุที่มการทําบุญกฐินนัน มีเรื่องเลาวา มีพระภิกษุจํานวนหนึ่งไดเดินทางไปเฝา
ี ้
พระพุทธเจา ระหวางการเดินทางนันยังเปนชวงหนาฝนและระยะทางไกลจึงนําใหผาจีวรของพระภิกษุเหลานั้นเปยกน้ํา
้
เปรอะเปอนโคลนไมสามารถหาผาผลัดเปลี่ยนได พระพุทธเจาไดเห็นถึงความยากลําบากนั้น จึงมีพุทธบัญญัติใหภิกษุ
แสวงหาผาและรับผากฐินไดเปนเวลาหนึ่งเดือนหลังออกพรรษาชาวบานจึงไดจดผาจีวรนํามาถวายพระภิกษุในชวงเวลา
ั
ดังกลาว จนกลายเปนประเพณีทําบุญกฐินมาจวบจนปจจุบน กอนการทํากฐินเจาภาพจะตองจองวัดและกําหนดวันทอดกฐิน
ั
ลวงหนา เตรียมผาไตรจีวรพรอมอัฐบริขารและเครื่องไทยทาน มีการบอกบุญแกญาติมิตร ตอนเชาในพิธีจะแหขบวนกฐิน
เพื่อนําไปทอดทีวดและแหกฐินเวียนประทักษิณรอบอุโบสถ 3 รอบ จึงทําพิธีถวายผากฐินจากปุยฝายจนสามารถนําไปทอด
่ั
ใหเสร็จภายใน 24 ชั่วโมง นับแตเวลาเริ่มทําเชื่อวาจะไดบุญมากกวาอยางอื่น
ความเชื่อ : เปนการทําบุญที่ไดกุศลมากกวาการทํานาทุกฮีต และตอบแทนบุญคุณของบิดามารดา ญาติที่ลวงลับไปแลว
เกี่ยวของกับขาว : แปรรูปอาหาร ถนอมอาหารจากขาว
ศูนยเมล็ดพันธุขาวรอยเอ็ด เลขที่ 230 ถนนแจงสนิท ตําบลนิเวศน อําเภอธวัชบุรี จังหวัดรอยเอ็ด
โทร.0-4356-9114 , 0-4356-9857 โทรสาร. 0-4356-9114 เว็บไซด http://seedcenter11.doae.go.th