Αρβανίτης Α. & Σπυρίδωνος Ε. (2016), "Συνδυασμός Αξιοποίησης της Γεωθερμίας και Διατήτησης του Φυσικού Κάλλους μιας Περιοχής με Βάση τη Διεθνή Εμπειρία και Πρακτική", Παρουσίαση, Διεθνές Γεω-Ηφαιστειολογικό Συνέδριο, Μέθανα, 10-12 Ιουνίου 2016

1. ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΟΥ
ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΛΛΟΥΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ
ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ
Απόστολος Aρβανίτης1
& Ευάγγελος Σπυρίδωνος2
1 Γεωλόγος, Δρ Γεωθερμίας ΑΠΘ,
Μέλος Δ.Σ. της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας (Ε.Γ.Ε.), arvanitis@igme.gr
2 Γεωλόγος ΜSc,
Μέλος Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Γεωλόγων (Σ.Ε.Γ), vangspy@gmail.com
ΜΕΘΑΝΑ 2016
Διεθνές Γεω-Ηφαιστειολογικό Συνέδριο
10-12 Ιουνίου 2016, Μέθανα

2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ;
Σύμφωνα με τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Γεωθερμικής Ενέργειας
(European Geothermal Energy Council, EGEC):
“Geothermal energy is the energy stored in form of heat below the earth’s surface”,
δηλ.
«Γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που είναι αποθηκευμένη με μορφή
θερμότητας κάτω από την επιφάνεια της Γης»
(http://egec.info/technology/)

3. Η
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
αποτελεί μια
• ΗΠΙΑ
• ΚΑΘΑΡΗ
• ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
και
• ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (Α.Π.Ε.)
ΜΕ
ΠΟΛΛΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

4. ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;
Ανανεωσιμότητα και Αειφορία ενός ενεργειακού πόρου
Η ανανεωσιμότητα αποτελεί ιδιότητα του ενεργειακού πόρου.
Ανανεωσιμότητα ενός ενεργειακού πόρου σημαίνει ότι η
οποιαδήποτε ποσότητα που λαμβάνεται από το συγκεκριμένο
πόρο, η ίδια ποσότητα αναπληρώνεται κατά το ίδιο χρονικό
διάστημα.
Η αειφορία περιγράφει
τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται οποιοσδήποτε φυσικός πόρος
και σχετίζεται με την ορθολογική διαχείριση των πόρων,
τη διάθεσή τους σε προσιτό κόστος στον άνθρωπο
και χαρακτηρίζεται από κάποια μορφή ισορροπίας.

5. Τα γεωθερμικά πεδία τροφοδοτούνται βασικά με μετεωρικά νερά (βροχή, χιόνι) ή άλλα
επιφανειακής προέλευσης νερά (θαλάσσια, λιμναία, ποτάμια), που κατεισδύουν στο
εσωτερικό της Γης, κυκλοφορούν υπογείως, θερμαίνονται, εμπλουτίζονται σε άλατα και
αέρια και μπαίνουν στο διαρκή κύκλο μεταφοράς θερμότητας. Μέσα στον ταμιευτήρα, τα
φυσικά υπόγεια ρευστά συγκεντρώνονται κάτω από συνθήκες αυξημένης πίεσης και
θερμοκρασίας, και θερμαίνονται από μία εστία θερμότητας. Ο ταμιευτήρας
προστατεύεται από στεγανό γεωλογικό κάλυμμα, που εμποδίζει τη διάχυση της
θερμικής ενέργειας στην επιφάνεια. Με τη βοήθεια γεωτρήσεων έρχονται στην επιφάνεια
και γίνονται αντικείμενο αξιοποίησης.
ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;

6. ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ ΠΗΓΗ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;
Μοντέλο δημιουργίας ενός γεωθερμικού
πεδίου, που παράγει ατμό, και τα κύρια
γνωρίσματά του (από πάνω προς τα κάτω):
η περιοχή επαναφόρτισης, το αδιαπέρατο
κάλυμμα, ο ταμιευτήρας γεωθερμικών
ρευστών και η πηγή ενέργειας.
Διαπιστώνεται η ανανεωσιμότητα του
γεωθερμικού συστήματος, αφού
τροφοδοτείται συνεχώς από επιφανειακά
νερά.
• H εκμετάλλευση των υδροθερμικών συστημάτων, δηλ. η χρήση του θερμού νερού ή του
ατμού/ξηρού αέρα για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή κάλυψη θερμικών αναγκών (άμεσες χρήσεις
γεωθερμίας), θα πρέπει να γίνεται με κατάλληλη διαχείριση ώστε τα παραγόμενα ρευστά να
αναπληρώνονται με τη φυσική τροφοδοσία του συστήματος και να διατηρείται αυτή η ισορροπία. Να
μην γίνεται υπεράντληση και υπερεκμετάλλευση.
• Η επανεισαγωγή των ρευστών, μετά τη χρήση τους, με άλλες γεωτρήσεις στον ταμιευτήρα και σε
ικανοποιητικές αποστάσεις μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως την ποσότητα και την πίεση των
ρευστών του ταμιευτήρα.
• Οι γεωθερμικοί πόροι μπορεί να θεωρηθούν ως ανανεώσιμοι.

7. ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ
ΤΩΝ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ
ΡΕΥΣΤΩΝ

8. ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ
ΚΑΘΑΡΗ ΚΑΙ
ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΟΡΦΗ
ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ;
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ (Ι)
Η γεωθερμική ενέργεια παρουσιάζει σημαντικά περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα σε
σχέση με τα συμβατικά καύσιμα:
 Σπάνιες ή πολύ μικρές εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα. Πολύ μικρότερες από
αυτές που προκύπτουν από την καύση των συμβατικών καυσίμων. Δεν εκπέμπονται
καθόλου σωματίδια.
Μέσες εκπομπές επιβλαβών αερίων από
διάφορες τεχνολογίες παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας (σε kg/MWh
παραγόμενης ενέργειας)
* Για τη γεωθερμία είναι η μέση τιμή για τις
κλασσικές μονάδες, ενώ οι μονάδες νέας γενιάς
και δυαδικού κύκλου έχουν μηδενικές εκπομπές
Οι εκπομπές του CO2 από γεωθερμικές μονάδες είναι μηδενικές ή κατά πολύ μικρότερες
από τις αντίστοιχες εκπομπές των ατμοηλεκτρικών μονάδων

9. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΕ
ΣΧΕΣΗ ΜΕ
ΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΑ
ΚΑΥΣΙΜΑ (ΙΙ)
 Τα γεωθερμικά ρευστά δεν παράγουν αιωρούμενα σωματίδια, ούτε τέφρα, ούτε καπνό.
 Οι γεωθερμικές μονάδες δεν απαιτούν αποθηκευτικούς χώρους, όπως συμβαίνει με τα
συμβατικά καύσιμα.
 Μικρή κυκλοφοριακή επιβάρυνση. Από τη στιγμή αποπεράτωσης της κατασκευής της
γ/θ μονάδας δεν απαιτείται μεταφορά υλικών ή καυσίμων, σε αντίθεση με τις μονάδες
συμβατικών καυσίμων, όπου υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ατυχημάτων (ανάφλεξη
καυσίμων, διαρροές κλπ) και επιβάρυνση της ατμόσφαιρας από την κίνηση των
μεταφορικών μέσων.
 Συμβολή στην επίτευξη των στόχων της Λευκής Βίβλου της Ε.Ε. και του Πρωτοκόλλου
του Κιότο, με τον περιορισμό των εκπομπών CO2 και άλλων αερίων και την άμβλυνση
των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
 Τοπική παροχή ενέργειας και δημιουργία τοπικών, αυτόνομων, ενεργειακών κέντρων.

10. Φωτογραφία του Reykjavik το 1932,
όταν τα κτίρια θερμαίνονταν
με συμβατικά καύσιμα.
Σήμερα, το Reykjavik είναι η πιο
καθαρή πόλη στον κόσμο, αφού
το σύνολο των κτιρίων
θερμαίνεται από τα γεωθερμικά
νερά.
Η διαφορά στην ατμόσφαιρα είναι
εμφανής
[Πηγή: Geothermal Education Office,
www.geothermal.marin.org]

11. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ
ΑΛΛΕΣ
ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ
ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
 Συνεχής παροχή ενέργειας. Η γεωθερμική ενέργεια είναι διαθέσιμη 24 ώρες την ημέρα,
365 ημέρες το χρόνο, σε αντίθεση με άλλες Α.Π.Ε. (αιολική, ηλιακή, κύματα), οι οποίες δεν
μπορούν να παρέχουν συνεχώς ενέργεια. Οι γ/θ μονάδες θεωρούνται σταθμοί βάσης.
 Οι γ/θ μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχουν συντελεστή αξιοποίησης μέχρι
και 90%, ενώ ο συντελεστής αξιοποίησης μιας υδροηλεκτρικής μονάδας ανέρχεται μέχρι
70% και για τις ηλιακές και αιολικές μονάδες κυμαίνεται μεταξύ 20 και 35%.
 Η γεωθερμία παρουσιάζει και υψηλό δείκτη διαθεσιμότητας (ποσοστό του χρόνου στον
οποίο λειτουργεί η μονάδα στην ονομαστική της ισχύ) της τάξης του 90%. Για τις άμεσες
χρήσεις της γεωθερμίας χαμηλής ενθαλπίας (θερμική χρήση) ο δείκτης λειτουργίας είναι
αρκετά μικρότερος και αντιστοιχεί με τη ζήτηση της γεωθερμικής ενέργειας.
 Απαίτηση για μικρή χρήση γης, πολύ μικρότερης από αυτή που απαιτούν ηλιακά,
φωτοβολταϊκά και αιολικά συστήματα. Δεν απαιτούν αποθηκευτικούς χώρους, όπως
συμβαίνει με άλλες Α.Π.Ε. (βιομάζα, υδροηλεκτρικά)
 Αξιόπιστη και ασφαλής ενεργειακή πηγή. Η γ/θ ενέργεια παράγεται 24 ώρες την ημέρα,
με γνωστή και καθιερωμένη τεχνολογία

12. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (Ι)
Οι πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της γεωθερμίας εξαρτώνται από
• τα χαρακτηριστικά του γεωθερμικού πεδίου
• τα χαρακτηριστικά των παραγόμενων γεωθερμικών ρευστών
• το είδος και το μέγεθος των εφαρμογών και
• τη φυσιογνωμία της περιοχής εκμετάλλευσης.
 Υπάρχει σημαντικό συγκριτικό περιβαλλοντικό πλεονέκτημα της γεωθερμίας σε σχέση με
τη χρήση των συμβατικών καυσίμων.
 Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι λιγοστές και αντιμετωπίσιμες.
Μονάδα παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας από
γεωθερμία
στο Imperial Valley (Η.Π.Α.)
δίπλα σε παραγωγικό χωράφι
[Πηγή: Geothermal Education
Office, www.geothermal.marin.org]

13. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙΙ)
Τα γεωθερμικά ρευστά υψηλής ενθαλπίας (Τ150οC), που χρησιμοποιούνται κυρίως για την
ηλεκτροπαραγωγή, αποτελούνται από μίγμα φυσικού ατμού και αερίων, με ή χωρίς νερό. Τι
γίνεται με τα μη συμπυκνώσιμα αέρια, όπως διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το υδρόθειο (Η2S),
ραδόνιο (Rn), η αμμωνία (NH3), ατμούς βορίου κλπ, που μπορεί να περιέχονται;
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΠΙΘΑΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Το CO2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βιομηχανικό
παραπροϊόν ή διαλύεται στο θερμό αλμόλοιπο και
επανεισάγεται στον ταμιευτήρα με κατάλληλες γεωτρήσεις
(υγρή επανεισαγωγή των αερίων στον ταμιευτήρα).
Το υδρόθειο (H2S), λόγω της έντονης οσμής του γίνεται
αντιληπτό ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Μπορεί
να δεσμευθεί με διάφορες τεχνικές (διεργασία Stretford,
καύση και έκπλυση του παραγόμενου SO2, χρήση χημικών
ενώσεων του σιδήρου, καταλυτική οξείδωση με H2O2 κ.ά.)
Το ραδόνιο βρίσκεται σε χαμηλές ή μηδαμινές συγκεντρώσεις
Η βέλτιστη πρακτική για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις εκπομπές
αερίων από μία γεωθερμική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας συνιστάται η
ολική επανεισαγωγή των γεωθερμικών ρευστών στον ταμιευτήρα

14. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙΙΙ)
Το γεωθερμικό ρευστό από την παραγωγική γεώτρηση (production well)
χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε στρόβιλο συνδεδεμένο με
ηλεκτρογεννήτρια και στη συνέχεια ο ατμός, αφού συμπυκνωθεί με εξάτμιση στον πύργο
ψύξης, επαναφέρεται στον ταμιευτήρα με γεώτρηση επανεισαγωγής (re-injection well)
[Πηγή: Geothermal Education Office, www.geothermal.marin.org]

15. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙV)
Προβλήματα όπως:
η διάθεση των γεωθερμικών ρευστών μετά τη χρήση τους, τα οποία μπορεί να είναι
επιβαρυμένα σε άλατα
• πιθανές τοπικές καθιζήσεις λόγω άντλησης μεγάλων ποσοτήτων ρευστών από
ταμιευτήρα
• η υπεράντληση γεωθερμικών ρευστών που μπορεί να προκαλέσει πτώση στάθμης
του υδροφόρου ορίζοντα και εξαφάνιση ατμών και επιφανειακών εκδηλώσεων
• πιθανή θερμική ή χημική ρύπανση από τη διάθεση των υγρών - στερεών αποβλήτων
πως αντιμετωπίζονται;
Απάντηση:
Ολική επανεισαγωγή των
γεωθερμικών ρευστών στο
γεωθερμικό ταμιευτήρα με
κατάλληλες γεωτρήσεις στις
κατάλληλες θέσεις

16. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (V)
Παράγεται θόρυβος με την αξιοποίηση της γεωθερμίας; Αποτελεί πρόβλημα;
Ηχορύπανση (noise pollution) κατά την αξιοποίηση της γεωθερμίας προκαλείται σε τρία
στάδια:
-Στάδιο ανόρυξης των γεωτρήσεων και της φάσης της δοκιμής
- Στη φάση κατασκευής της γ/θ μονάδας
- Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της μονάδας από:
πύργο ψύξης, αντλητικές εγκαταστάσεις, ατμοστροβίλους,
μετασχηματιστές
Χαμηλα επίπεδα θορύβου
Προσωρινή κατάσταση -
αντιμετωπίζεται με
χρήση σιγαστήρων
κρούσης και ωτασπίδων
Πηγή θορύβου Επίπεδο θορύβου (dBA)
Κανονική λειτουργία γ/θ μονάδας 15 - 28
Κατασκευή γ/θ μονάδας 51 - 54
Ανόρυξη γ/θ γεώτρησης 54
Κοντά σε ψυγείο 40
Θρόισμα φύλλων από αεράκι 25
Μέσα σε μέσο γραφείο χωρίς κοντινή τηλεφωνική κλήση 55
Αυτοκίνητο με ταχύτητα 96,5 km/h σε απόσταση 30 m 65
Στο εσωτερικό μιας μέσης κατοικίας στα προάστια 40

17. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (VΙ)
Μπορεί η απόληψη και επανεισαγωγή γ/θ
ρευστών να μολύνει πόσιμο νερό;
Καμιά μόλυνση υπόγειου νερού δεν έχει
αναφερθεί ως αποτέλεσμα γ/θ
δραστηριότητας. Οι γ/θ γεωτρήσεις έχουν
σημαντικού πάχους σωλήνωση και
τσιμέντωση γύρω από αυτή, για την
αποτροπή οποιασδήποτε μόλυνσης
ενόσω τα γεωθερμικά ρευστά εξάγονται
από τον (ή επανεισάγονται στον)
ταμιευτήρα.
Υπάρχουν επιπτώσεις στο έδαφος ή το
υπέδαφος κατά τη διάτρηση από την
απόθεση υγρών ή στερεών αποβλήτων,
όπως ο πολφός διάτρησης;
Ο πολφός διάτρησης είναι πολτός με
μπεντονίτη (φυσικό προϊόν χωρίς ιδιαίτερες
επιπτώσεις στο περιβάλλον). Μπορεί να γίνει
προσωρινή αποθήκευση σε δεξαμενές ή
φρεάτια σε χώρο παρακείμενο της γεώτρησης
(εξάτμιση του νερού και καθίζηση του στερεού
κλάσματος ως φυσικού στερεού
υπολείμματος, απόλυτα συμβατού και φιλικού
προς το περιβάλλον).

18. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ
ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (VΙΙ)
Μπορεί να προκληθεί σεισμική δραστηριότητα από την άντληση και επανεισαγωγή
γ/θ ρευστών σε ένα γ/θ πεδίο;
Πρόκειται για σπάνια φαινόμενα και αν λάβουν χώρα (μόνο σε περιπτώσεις
ρευστών υψηλής ενθαλπίας) πρόκειται για μικροσεισμούς (micro-earthquakes)
μεγέθους 1-3 βαθμών της κλίμακας Richter, που δεν εμπνέουν ανησυχία.
Επαγόμενη σεισμικότητα μπορεί
άλλωστε να προκληθεί και από άλλες
ανθρώπινες δραστηριότητες, πχ.
υδροηλεκτρικά φράγματα, εξόρυξη
πετρελαίου ή φυσικού αερίου κ.ά.

19. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (VΙΙI)
Οι γεωθερμικές μονάδες και οι αγωγοί μεταφοράς (σωληνώσεις) των γ/θ ρευστών
προκαλούν οπτική όχληση;
Οι επιφανειακές οχλήσεις, λόγω των τεχνικών
έργων, παύουν μετά των πέρας αυτών και την
αποκατάσταση του χώρου.
Οι αγωγοί μεταφοράς μπορεί να είναι είτε
υπέργειοι είτε υπόγειοι (άρα μη ορατοί)
Οι γ/θ μονάδες μπορεί να είναι χαμηλές κα
εναρμονισμένες με το τοπικό περιβάλλον.
Οι θέσεις των γεωθερμικών γεωτρήσεων να μην
γίνονταν καν αντιληπτές. Μπορούν να μειωθούν
στο ελάχιστο με πολλές κεκλιμένες γεωτρήσεις
στην ίδια πλατεία (ίδιο κεντρικό σημείο).
Η οπτική επιβάρυνση λόγω παρουσίας της
γεωθερμικής μονάδας είναι μικρή έως αμελητέα
και αντιμετωπίζεται με
-την προσεκτική επιλογή της τοποθεσίας
κατασκευής της μονάδας,
- την υιοθέτηση της βέλτιστης πρακτικής -
τεχνολογίας με γνώμονα τη διατήρηση του
τοπίου και το σεβασμό στην ιδιαίτερη
φυσιογνωμία μιας περιοχής (αρμονία με το
μοντέλο χρήσης της περιοχής).

20. ΠΙΘΑΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ
ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ (ΙΧ)
Γίνεται αξιοποίηση των φυσικών γεωθερμικών εκδηλώσεων με αποτέλεσμα να
υπάρχει παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον και άρα διατάραξή του;
[Πηγή: Geothermal Education Office, www.geothermal.marin.org]
Οι φυσικές γεωθερμικές εκδηλώσεις, όπως πηγές, θερμοπίδακες κλπ., δεν αξιοποιούνται
ενεργειακά, παρά μόνο για ιαματικούς και θεραπευτικούς σκοπούς.
Και σ’ αυτήν την περίπτωση η ανάδειξη του χώρου των πηγών με την κατασκευή
κατάλληλων έργων υποδομής μπορεί να αναβαθμίσει την περιοχή, με σεβασμό πάντα
στη φυσιογνωμία και τα
φυσικά χαρακτηριστικά της.
Για ενεργειακή εκμετάλλευση
δεν χρησιμοποιούνται
συνήθως οι φυσικές
εκδηλώσεις αλλά
κατασκευάζονται παραγωγικές
γεωτρήσεις, οι οποίες
φέρνουν στην επιφάνεια τα
υπόγεια γεωθερμικά ρευστά
για πολλαπλές χρήσεις.

21. Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΜΙΑ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗ, ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ
ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΟΡΦΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ.
ΠΑΡΑ ΤΑΥΤΑ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ, ΓΕΩΠΑΡΚΑ, ΓΕΩΤΟΠΟΥΣ ΚΛΠ
‘Η ΚΑΤΙ ΤΕΤΟΙΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΖΗΜΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΚΑΙ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΟΜΟΡΦΙΑ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ;
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ;
Απάντηση:
ΝΑΙ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΜΕ
ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΚΑΙ
ΜΕ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΛΛΟΥΣ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ.....

22. ΙΣΛΑΝΔΙΑ - ΓΕΩΠΑΡΚΟ REYKJANES (Ι)
• Η Χερσόνησος Reykjanes είναι ένα
Παγκόσμιο Γεωπάρκο της UNESCO και τμήμα
του Ευρωπαϊκού και Παγκόσμιου δικτύου
Γεωπάρκων.
• Αποτελεί το μοναδικό μέρος του κόσμου
όπου η Μεσο-Ατλαντική Ράχη είναι ορατή
πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και
εξέρχεται στην ξηρά.
• Παρουσιάζει ποικιλία ηφαιστειακής και
γεωθερμικής δραστηριότητας.
• Εμφανίζονται πολλοί γεωλογικοί
σχηματισμοί, μερικοί από τους οποίους είναι
μοναδικοί, συμπεριλαμβανομένων πολλών
τύπων ηφαιστείων, με ανοιχτές ρωγμές και
ρήγματα.
• Η τελευταία σειρά ηφαιστειακών εκρήξεων
ξεκίνησε το 1000 μΧ και ολοκληρώθηκε 250
χρόνια αργότερα.
• Το Γεωπάρκο Reykjanes είναι το 2ο γεωπάρκο
στην Ισλανδία και το 66ο μέλος που έγινε αποδεκτό
στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων το Σεπτέμβριο
του 2015.

23. ΙΣΛΑΝΔΙΑ - ΓΕΩΠΑΡΚΟ REYKJANES (ΙΙ) - ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
• Η Χερσόνησος Reykjanes
παρουσιάζει σημαντικό γεωθερμικό
ενδιαφέρον και υπάρχoυν δύο
γεωθερμικά συστήματα υψηλής
ενθαλπίας (Reykjanes και Svartsengi)
• Από το 1999, 20 παραγωγικές
γεωτρήσεις, βάθους περίπου 2700 m,
κατασκευάσθηκαν.
• Η θερμοκρασία των γ/θ ρευστών
(θαλασσινό νερό) είναι 280-310oC.
• To 2006 η μονάδα
ηλεκτροπαραγωγής Reykjanes, 100
MWe, τέθηκε σε λειτουργία.
• Υπάρχουν σχέδια για επέκταση
της μονάδας στα 180 MWe.
Svartsengi
Reykjanes Power Station

24. ΙΣΛΑΝΔΙΑ - ΓΕΩΠΑΡΚΟ REYKJANES (ΙΙΙ) - ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
• Στη Χερσόνησο Reykjanes, εκτός από τη Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Reykjanes,
υπάρχει και η Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Svartsengi.
• Αξιοποίηση γ/θ ρευστών θερμοκρασίας 240oC.
• Η μονάδα κατασκευάσθηκε σε δύο φάσεις: 1977-1979 και 2006-2008
• Σήμερα, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς στο Svastsengi είναι 75 ΜWe για παραγωγή
ηλεκτρικής ενέργειας και 150 MWt για παραγωγή θερμικής ενέργειας (90oC).
• Aρχικά το υπέθερμο νερό χρησιμοποιείται για ηλεκτροπαραγωγή, στη συνέχεια μέσω
εναλλάκτη θερμότητας παρέχει τηλεθέρμανση και τέλος σε χαμηλότερη θερμοκρασία στη
Blue Lagoon
Svartsengi
Svartsengi Power Plant
Svartsengi Power Plant

25. ΙΣΛΑΝΔΙΑ - ΓΕΩΠΑΡΚΟ REYKJANES (ΙV) – BLUE LAGOON
• Η Blue Lagoon είναι ένας από τους
πιο δημοφιλείς τουριστικούς
προορισμός στην Ισλανδία στη
Χερσόνησο Reykjanes.
• Πρόκειται για Γεωθερμικό Spa που
δημιουργήθηκε από τα θερμά απόβλητα
της παρακείμενης μονάδας Svastsengi.
• Τα θερμά νερά είναι πλούσια σε SiO2
και θείο (S).
• H θερμοκρασία του νερού στο χώρο
όπου γίνονται μπάνια είναι 37-39oC.
• To τουριστικό θέρετρο Blue Lagoon
προσέλκυσε 700.000 τουρίστες το 2014!
• Τιμές εισόδου
- Από 1/1-31/5/2016 & 1/9-31/12/2016:
ενήλικες: 40 € (standard) - 195 € (luxury)
- Από 1/6-31/8/2016:
ενήλικες: 50 € (standard) - 195 € (luxury)

26. ΙΣΛΑΝΔΙΑ - ΟΙ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ
ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ
• Οι Ισλανδοί μηχανικοί έχουν ξεκινήσει να σχεδιάζουν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής
προκειμένου να φιλοξενούν τουρίστες.
• Τουρίστες που πηγαίνουν στην Ισλανδία πληρώνουν είσοδο για να επισκεφθούν
μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής.
• Ήδη λειτουργεί Έκθεση Γεωθερμικής Ενέργειας (Geothermal Energy Exhibition)
στη Μοναδα Ηλεκτροπαραγωγής Hellisheiði.
Η Έκθεση είναι ανοιχτή κάθε μέρα από 09:00-17:00.
Γενική είσοδος: 950 ISK 6,82 €

27. ΙΣΛΑΝΔΙΑ – ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟΣ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΕ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
• Οι γεωθερμικές περιοχές παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του τουρισμού
στην Ισλανδία.
• Το 2012 ξεκίνησε Πρόγραμμα (project) για την προώθηση της προστασίας της φύσης
σε γεωθερμικές περιοχές και την ενίσχυση του βιώσιμου τουρισμού προς αυτές.
• Το Πρόγραμμα αποσκοπεί στην αύξηση του ενημερωτικού υλικού για τους τουρίστες
σχετικά με την τοπογραφία, τη γεωλογία και τη βιολογία των Ισλανδικών γεωθερμικών
περιοχών, την αξία τους στην προστασία της φύσης και τη σημασία την υπεύθυνης
συμπεριφοράς.
• Το έργο χωρίζεται σε πέντε μέρη: εκδρομές, ενημερωτικό υλικό, ενημερωτικές
πινακίδες, φόρουμ και σύντομα βίντεο.

28. ΙΣΛΑΝΔΙΑ – ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ
ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΑΝΤΛΗΣΗΣ-ΔΙΑΝΟΜΗΣ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ
ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΡΕΫΚΙΑΒΙΚ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ (I)
• Γεωθερμικές γεωτρήσεις, βάθους 700-800 m, μέσα στο Ρέυκιαβικ, σε κεντρικό σημείο,
που παράγουν ρευστά θερμοκρασίας 110-140oC (με κόκκινα βέλη οι θέσεις των γεωτρήσεων)
• Εξωτερική άποψη και εσωτερικό
μεταλλικού κατασκευάσματος, σε στυλ
μοντέρνας αρχιτεκτονικής, όπου
υπάρχει γεώτρηση βάθους 764 m με
ρευστά θερμοκρασίας 120oC.
Τίποτε δεν δείχνει εξωτερικά ότι
πρόκειται για γεώτρηση!
[Λήψη φωτογραφιών: 30-3-2012 ]
Ξενοδοχειακή Μονάδα

29. Σταθμός άντλησης (Pumping Station) και διανομής
γ/θ ρευστών, δίπλα στις παραγωγικές γεωτρήσεις.
Φωτογραφίες από το εξωτερικό και εσωτερικό των
σταθμών
[Λήψη φωτογραφιών: 30-3-2012 ]
ΙΣΛΑΝΔΙΑ – ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΓΕΩΤΡΗΣΕΩΝ
ΚΑΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΑΝΤΛΗΣΗΣ-ΔΙΑΝΟΜΗΣ Γ/Θ ΡΕΥΣΤΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ
ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΡΕΫΚΙΑΒΙΚ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΜΙΑ ΟΠΤΙΚΗ ΟΧΛΗΣΗ (IΙ)

30. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (Ι)
• Η Τοσκάνη είναι μια περιοχή της Κεντρικής Ιταλίας και
αποτελεί έναν παραδοσιακά δημοφιλή προορισμό στην
Ιταλία με τη Φλωρεντία, την Πίζα, τη Montecatini Terme, το
χωριό Castiglione della Pescaia και το Grosseto.
• Επτά περιοχές της Τοσκάνης έχουν οριστεί ως
τοποθεσίες Παγκόσμιας Κληρονομιάς, ενώ η Τοσκάνη
διαθέτει πάνω από 120 προστατευόμενες φυσικές περιοχές.
• Η Φλωρεντία, πρωτεύουσα της Τοσκάνης, προσελκύει
κάθε χρόνο εκατομμύρια τουρίστες.
Nature parks

31. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (ΙΙ)
• Όλες οι γ/θ μονάδες ηλεκτροπαραγωγής
στην Ιταλία (35 συνολικά, εγκατεστημένης
ισχύος 875,5 ΜWe, το Δεκέμβριο του 2014)
βρίσκονται στην Τοσκάνη σε:
Larderello (22), Travale/Radicondoli (8),
Bagnore & Piancastagnaio (στην περιοχή
Mt. Amiata, 5)
• Θερμοκρασίες ρευστών μέχρι 350oC
Larderello
Mt Amiata
Larderello
Chiusdino 1 (20MW) - Travale/Radicondoli
Rancia (20MW) - Travale/Radicondoli
Larderello

32. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (ΙΙI)
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΣΚΑΝΗ:
ΕΝΑΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ
Σε πρόσφατη συνέντευξή του (15-9-2015) σε τοπικά ΜΜΕ, ο Federico
Balocchi, Δήμαρχος της Santa Fiora στην Τοσκάνη, υπογραμμίζει τη
μεγάλη συνύπαρξη των γεωθερμικών μονάδων παραγωγής ενέργειας και
του τουρισμού σε αυτή την όμορφη περιοχή της Ιταλίας.
Ερώτηση: Δήμαρχε, είμαστε σχεδόν στο τέλος της θερινής τουριστικής
περιόδου, πώς είναι η κατάσταση;
Απάντηση: Η σεζόν ήταν εξαιρετική, αυτό το καλοκαίρι έχουμε πλήρωση των καταλυμάτων
(ξενοδοχεία μέχρι αγροικίες). Ακόμη και ιδιοκτήτες εστιατορίων είναι ευχαριστημένοι. Για πολλά
χρόνια αυτό δεν ήταν εφικτό… Το τελευταίο χρόνο υπήρξε αύξηση 25% σε σχέση με προηγούμενη
χρονιά…
Ερώτηση: Δεν είναι αλήθεια ότι η παρουσία των γεωθερμικών σταθμών φοβίζει τους τουρίστες;
Απάντηση: Κρίνοντας από τα δεδομένα που σας ανέφερα δεν
φαίνεται κάτι τέτοιο. Στην πραγματικότητα, μόλις έχουμε ανοίξει
στη Santa Fiora, μαζί με την ENEL Green Power, την τουριστική
διαδρομή προς τη Μονάδα Ηλεκτροπαραγωγής Bagnore 4
(Δεκέμβριος 2014), που θεωρείται η πιο προηγμένη στον κόσμο
και ως εκ τούτου η ίδια η Μονάδα αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο.
Έχουμε μια περήφανη ιστορία, έχουμε μια συγκεκριμένη
περιοχή, πλούσια σε μνημεία, και πέρα από το τοπίο μας και τη
περιβαλλοντική μας κληρονομιά, θέλουμε επίσης να παίξουμε το
χαρτί του τεχνολογικού τουρισμού.

33. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (ΙV)
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΣΚΑΝΗ: ΕΝΑΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ
ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ (συνέχεια της συνέντευξης του Δημάρχου της Santa Fiora )
Ερώτηση: Ωστόσο, δεν είναι όλοι θετικοί για την παρουσία των δύο
Μονάδων Bagnore 3 και 4 (60 MWe συνολικής εγκατεστημένης ισχύος).
Απάντηση: Δεν μπορώ να αρνηθώ ότι υπάρχουν ανησυχίες, σε
σχέση με τις επιπτώσεις αυτών των Μονάδων στους κατοίκους
της πόλης μου, αλλά νομίζω ότι μέχρι να εξαντληθούν όλες οι
προσφυγές, η ορθότητα και νομιμότητα των αποφάσεων για τις
Μονάδες θα επιβεβαιωθεί. Εμείς ως Δήμος καλούμαστε να
προστατεύσουμε την υγεία των πολιτών και το περιβάλλον και
μέχρι στιγμής τουλάχιστον τα στοιχεία επιβεβαιώνουν την
απόλυτη ασφάλεια της περιβαλλοντικής συμβατότητας των δύο
Μονάδων. Η ποιότητα του αέρα μας είναι από τις καλύτερες στην
περιοχή, όπως επιβεβαιώνεται από το ARPAT.
Δεν ζούμε σε μια μολυσμένη περιοχή και κάποιος πρέπει να είναι
προσεκτικός στον εντυπωσιασμό και τον «κιτρινισμό». Η
περιφέρεια της Τοσκάνης έχει αποφασίσει, με σύνεση, να ανοίξει
ένα παρατηρητήριο δικαιωμάτων στην πόλη μας, έτσι ώστε να
ενημερώσει τους πολίτες σχετικά με τα αποτελέσματα της
ανάλυσης. Τέλος, μου φαίνεται ότι αν το ένα μέρος είναι η
πιστοποίηση και η προώθηση της αριστείας των φυσικών πόρων
της Fiora, πιστεύω ότι η υποτιθέμενη σύγκρουση των
γεωθερμικών γεωτρήσεων με τους υδάτινους πόρους είναι άδικη.
Bagnore 3 - Enel Green Power

34. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (V)
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΣΚΑΝΗ: ΕΝΑΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ
ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ (συνέχεια της συνέντευξης του Δημάρχου της Santa Fiora )
Ερώτηση: Η παρουσία των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής
στην περιοχή του Δήμου σημαίνει ακόμη ότι υπάρχει
διαθέσιμη χρηματοδότηση από γεωθερμική ενέργεια. Πώς
χρησιμοποιούνται αυτά τα έσοδα;
Απάντηση: Εμείς χρησιμοποιούμε αυτά τα έσοδα, εν μέρει για
επενδύσεις (δηλαδή σε δημόσια έργα), εν μέρει για να
μειωθεί η φορολογική επιβάρυνση των πολιτών και των
επιχειρήσεων, διότι είναι σημαντικό να εμπνεύσουμε τους
ανθρώπους και τις επιχειρήσεις να παραμείνουν στην
περιοχή μας. Επιπλέον, τα χρησιμοποιούμε προκειμένου να
καλυφθεί μέρος των δαπανών για κοινωνικές υπηρεσίες και
την εκπαίδευση και αλλά και για να αναπτύξουμε στρατηγικές
για τον τουρισμό και τον πολιτισμό. Όλα αυτά, βέβαια, με
στόχο να διατηρήσουμε και να βελτιώσουμε την ποιότητα της
ζωής στην κοινότητά μας.
Santa Fiora

35. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (VΙ)
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΤΟΣΚΑΝΗ: ΕΝΑΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ
ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ (συνέχεια - τέλος της συνέντευξης του Δημάρχου της Santa Fiora )
Ερώτηση: H Santia Fiora, όπως και οι άλλες πόλεις της Amiata, είναι λίγο
"εκτός κέντρου σε σχέση με την γεωθερμική περιοχή και σε σύγκριση με
τις παραδοσιακές περιοχές χάραξης πολιτικής. Πώς είναι οι σχέσεις σας
με την Κοινοπραξία για την ανάπτυξη των γεωθερμικών περιοχών
(COSVIG) και με τους περιφερειακούς φορείς λήψης των αποφάσεων;
Απάντηση: Εμείς έχουμε αναπτύξει, αλλά είναι σαφές ότι η φυσική
απόσταση είναι σημαντικός παράγοντας και ότι, με όλες τις
προσπάθειες, υπάρχει ένα κενό σε σχέση με τους συναδέλφους μου
στην παραδοσιακή γεωθερμική περιοχή. Με αυτή την έννοια, είναι
αναγκαίο να ενισχύσουμε τις σχέσεις, σκεπτόμενοι τη λειτουργία ενός
γραφείο της COSVIG εδώ στην Amiata ,που μπορούν να
λειτουργήσει ως σύνδεσμος με άλλα μέλη της τοπικής αυτοδιοίκησης,
των τοπικών αρχών και με την περιοχή γενικότερα. Όμως, πέρα από
κάθε θεσμική παρουσία, ίσως θα πρέπει επίσης να στοχεύσουμε
στην εντατικοποίηση των δράσεων για την ανάδειξη και προώθηση
των βέλτιστων έξω από την περιοχή μας. Πιστεύω, για παράδειγμα,
σε μια μεγαλύτερη συμμετοχή της συνύπαρξης της παραγωγής
τροφίμων και της χρησιμοποίησης των ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας.
Άποψη από Santa Fiora
Πηγή συνέντευξης:
• http://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-energy-and-tourism-in-tuscany-a-combination-that-works/
• http://www.greenreport.it/news/economia-ecologica/geotermia-e-turismo-in-toscana-a-santa-fiora-un-connubio-
che-funziona/

36. ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ στο Larderello (Ι)
ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (VII)
• Ιδρύθηκε στο Spa του Larderello στο τέλος της
δεκαετίας του 1950
• Στεγάζεται στο Palazzo de Larderel, πρόσφατα
ανακαινισμένο και επιπλωμένα με τις πιο
σύγχρονες τεχνικές της μουσειακής γραφικών.
• Παρουσιάζεται ένα ταξίδι στη χρήση του γ/θ
πόρου από την Ετρουσκική και μεσαιωνική
περίοδο μέχρι σήμερα. Το πρώτο γ/θ εργοστάσιο
ηλεκτροπαραγωγής χτίσθηκε το 1913.
• Το Μουσείο Γεωθερμικής Ενέργειας λειτουργεί
όλο το χρόνο, είναι ανοικτό σε ομάδες και άτομα
και είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για εκπαιδευτικές
επισκέψεις, που περιλαμβάνουν διάφορες
διδακτικές δραστηριότητες για τη γεωθερμική
ενέργεια και τα σχετικά φυσικά φαινόμενα.
• Το Μουσείο περιλαμβάνει εκτός από τα
εκθεσιακά δωμάτια, ένα δωμάτιο πλαστικού
μοντέλου (με διαφάνειες που δείχνουν την
προέλευση της γεωθερμικής ενέργειας, της
έρευνας, της δραστηριότητας γεωτρήσεων και τις
ηλεκτρικές εγκαταστάσεις), μια καλυμμένη lagoon
(που χτίσθηκε το 1875) και την ιαματική πηγή.
Η πρώτη μονάδα γ/θ ηλεκτροπαραγωγής στον κόσμο
κατασκευάσθηκε το 1913 στο Larderello

37. ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ στο Larderello (ΙΙ)
ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (VIIΙ)
• Η επίσκεψη στο μουσείο περιλαμβάνει την
προβολή ντοκιμαντέρ σχετικά με την
προέλευση της γεωθερμικής ενέργειας, την
τεχνική έρευνα, γεωτρήσεις και τους σταθμούς
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και τις
επισκέψεις σε ένα «καλυμμένη λίμνη» ή θόλο
για τη συλλογή του ατμού και μια θερμή πηγή.
• Επίσης μπορεί να γίνει ξενάγηση σε πίδακα
ατμού και σε μονάδα ηλεκτροπαραγωγής
κατόπιν συνεννόησης.
• Υπάρχει μια επιδεικτική γεώτρηση για
εκπαιδευτικούς σκοπούς (tutorial well), που
κατασκευάσθηκε το 1956, έχει βάθος 740 m και
παράγει περίπου 10 τόνους γ/θ ρευστών την
ώρα, θερμοκρασίας 180° C (σύσταση ρευστού:
96% ατμός και 4% μη-συμπυκνώσιμα αέρια).
Εκπαιδευτικό άνοιγμα της γεώτρησης
περιλαμβάνεται στην ξενάγηση του Μουσείου.
• Η είσοδος είναι ελεύθερη
• Είναι ανοιχτό καθημερινά (εκτός από Δευτέρα)
• Για ομάδες επισκεπτών απαιτείται κράτηση.
Καλυμμένες lagoons στο Larderello
Larderello 1904. Η πρώτη μηχανή η οποία
παράγει ηλεκτρικό ρεύμα χρησιμοποιώντας
γεωθερμικό ατμό.

38. ΙΤΑΛΙΑ - ΤΟΣΚΑΝΗ (IX)
ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ στο Larderello (ΙΙI) - Φωτογραφίες

39. ΑΖΟΡΕΣ (Ι) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
• Οι Αζόρες αποτελούν μια συστάδα 9 νησιών, που ανήκουν στην
Πορτογαλία, 1.300 km δυτικά από τις Πορτογαλικές ακτές, στον
Ατλαντικό Ωκεανό. Η γένεση των Αζορών οφείλεται στην ηφαιστειακή
δραστηριότητα.
• 27 ηφαιστειακά συστήματα - 1705 μονογενετικά ηφαίστεια
• Ηφαίστεια σε νησιά και υποθαλάσσια.
• 16 ηφαίστεια είναι ενεργά

40. ΑΖΟΡΕΣ (ΙΙ) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
• Το τοπίο είναι γεμάτο με ξηρές καλδέρες, λίμνες σε
κρατήρες, ατμίδες, θερμές πηγές και πλήθος γεωθερμικών
εκδηλώσεων.
• Υπόγεια υπάρχουν εκατοντάδες ηφαιστειακά έγκοιλα.
• Η ηφαιστειακή δραστηριότητα του αρχιπελάγους
εντυπωσιάζει για την ποικιλομορφία της, μαγνητίζει και
μαρτυρεί τη Δύναμη της Φύσης.

41. ΑΖΟΡΕΣ (ΙΙΙ) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Αργό μαγείρεμα: Οι ντόπιοι τοποθετούν δοχεία με φαγητό μέσα σε οπές στις λάβες και τα
ηφαιστειακά υλικά για μαγείρεμα που διαρκεί 6 ώρες.
Θερμές πηγές - Αναβλύσεις

42. ΑΖΟΡΕΣ (ΙV) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
• Το Γεωπάρκο των Αζορών, που αποτελείται από 121
Γεωτόπους κατανεμημένα και στα 9 κύρια νησιά, εντάχθηκε
στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο και το Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων
το Μάρτιο του 2013 υπό την αιγίδα της UNESCO.
• Στόχος της ένταξης είναι η προώθηση και προστασία της
γεωλογικής κληρονομιάς του αρχιπελάγους με ταυτόχρονη
προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης του περιβαλλοντικού,
πολιτιστικού και κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου των
Αζορών, το οποίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο Γεω-
τουρισμό.
• Η ανάδειξη της γεω-ποικιλότητας, ο πλούτος της φυσικής
κληρονομιάς και η επιστημονική, τουριστική και εκπαιδευτική
πρόοδος και εξέλιξη του γεωτόπου των Αζορών αποτελούν
βασικούς πυλώνες αυτής της πρωτοβουλίας.
ΤΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ ΤΩΝ ΑΖΟΡΩΝ

43. ΑΖΟΡΕΣ (V) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΣΤΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ ΤΩΝ ΑΖΟΡΩΝ
Παράλληλα με την ανάδειξη του Γεωπάρκου των
Αζορών, έχει προχωρήσει και η αξιοποίηση της
γεωθερμικής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή.
ΣΤΟ ΝΗΣΙ SÃO MIGUEL
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Γ/Θ ΠΕΔΙΟΥ RIBEIRA GRANDE
Γεωθερμικές εκδηλώσεις στο
São Miguel
Στο νησί S. Miguel υπάρχουν 3 ενεργά ηφαίστεια με
καλδέρες: Sete Cidades, Furnas and Fogo/Água de Pau.
Η τελευταία έκρηξη έλαβε χώρα το 1563 μ.Χ.
Πολυάριθμες θερμές πηγές και
ατμίδες / fumaroles

44. ΑΖΟΡΕΣ (V) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΝΗΣΙ São Miguel - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Γ/Θ ΠΕΔΙΟΥ RIBEIRA GRANDE
Tο γ/θ πεδίο Ribeira Grande είναι σύστημα με κυριαρχία νερού (Na-Cl με TDS 6-7 g/l)
Διάφοροι υδροφορείς εντοπίζεται σε pillow λάβες με βάθος 450-1.300 m, με Τ= 230-245°C
Το 1974 ξεκίνησε η γεωθερμική έρευνα στο πεδίο αυτό, που οδήγησε στην κατασκευή μιας
πιλοτικής μονάδας 3 ΜWe το 1980 στο Pico Vermelho
Κατασκευή γεώτρησηςΣήμερα, δύο μονάδες ηλεκτροπαραγωγής,
συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 28,5 MWe
(τρέχουσα συνολική ισχύς 23 MW).
Ribeira Grande
Plant
Pico Vermelho Plant

45. ΑΖΟΡΕΣ (VΙ) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΝΗΣΙ SÃO MIGUEL – ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ RIBEIRA GRANDE
Ribeira Grande Plant

46. ΑΖΟΡΕΣ (VΙI) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΝΗΣΙ SÃO MIGUEL – ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ RIBEIRA GRANDE
Pico Vermelho Plant
Pico Vermelho Project Area
Pico
Vermelho
pilot
(1980)
New Pico Vermelho Plant
New Pico Vermelho Plant

47. ΑΖΟΡΕΣ (VΙII) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΝΗΣΙ SÃO MIGUEL – ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ RIBEIRA GRANDE
Pico Vermelho Plant
New Pico Vermelho Plant New Pico Vermelho Plant

48. ΑΖΟΡΕΣ (ΙΧ) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΝΗΣΙ SÃO MIGUEL – ΜΟΝΑΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ RIBEIRA GRANDE

49. ΑΖΟΡΕΣ (Χ) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΕΙΝΑΙ Η ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΦΙΛΙΚΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΑΖΟΡΩΝ;
Από την αξιοποίηση της γεωθερμίας στο S. Miguel αποτρέπεται η εκπομπή συνολικά
160.000 τόνων CO2.
H εγχώρια
βλάστηση
αναπτύσσεται
μέσα στις θέσεις
των γεωθερμικών
μονάδων,
δείχνοντας τη
συμβατότητα των
γ/θ μονάδων
με το
περιβάλλον.
Απόλυτα φιλική με
το περιβάλλον.
Χρωματισμός
σωληνώσεων σε
εναρμόνιση με το
περιβάλλον

50. ΑΖΟΡΕΣ (ΧI) - ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΑΖΟΡΩΝ
TERCEIRA GEOTHERMAL PROJECT
Στο νησί Terceira Island μετά από ερευνητικές εργασίες
εντοπίσθηκαν ρευστά θερμοκρασίας 250-300ºC
Τον Απρίλιο του 2014 συστάθηκε η εγκατάσταση μιας
πιλοτικής μονάδας ισχύος των 2,5-3,0 MWe, τροφοδο-
τούμενη από 2 γεωτρήσεις βάθους μέχρι μέχρι 1.800 m.
Προγραμματίζεται η κατασκευή μονάδας δυαδικού
κύκλου 3,5 MW μέχρι τον Απρίλιο του 2017.
Pico Alto Geothermal Field
Deep drilling
Well testing

51. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (Ι)
ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΣΕ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗΣ
- Η ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ είναι ένα από τα Νησιά
στην Ανατολική Καραϊβική και αποτελεί
Γαλλικό Έδαφος.
Χάρτης των
ηφαιστειακών
νησιών της
Καραϊβικής
(με κόκκινο
χρώμα) και
των ενεργών ή
πρόσφατων
ηφαιστείων
τους.
Βύθιση της Πλάκας του Ατλαντικού κάτω
από την Πλάκα της Καραϊβικής

52. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (ΙΙ)
Η ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ αποτελεί ένα δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

53. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (ΙΙΙ)
Το γ/θ πεδίο Bouillante
στη Γουαδελούπη
- Αρκετά πρόσφατα κέντρα ηφαιστειακών
εκρήξεων (ηλικίας < 1 ΜΑ ) γύρω από τον
Όρμο Bouillante, με την πιθανή μιας ρηχής
μαγματικήςδιείσδυσης υπό ψύξη.
- Αρκετά κύρια κανονικά ρήγματα που ευνοούν
τη διαπερατότητα και την κυκλοφορία των
ρευστών σε βάθος και αντιπροσωπεύουν
δυνητικούς διαρρηγμένους ταμιευτήρες.
- Μόνον ένα τμήμα του ταμιευτήρα αξιοποιείται
σήμερα μέσω της κατακόρυφης παραγωγικής
γεώτρησης BO-4, και των κεκλιμένων
γεωτρήσεων παραγωγικών γεωτρήσεων BO-5
και BO-6, οι οποίες τέμνουν το Ρήγμα
Cocagne.

54. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (ΙV)
Απλοποιημένη εγκάρσια τομή κατά
διεύθυνση Δύση-Ανατολή στο γ/θ πεδίο
Bouillante, το οποίο δείχνει το
υποθετικό μοντέλο της κυκλοφορίας
των ρευστών με επανατροφοδοσία με
θαλασσινό νερό και βροχοπτώσεις,
ανάμειξη (60% θαλασσινό νερό + 40%
βροχοπτώσεις) και θέρμανση στους
250-270°C.
To ιστορικό της αξιοποίησης
της γεωθερμικής ενέργειας
στο Bouillante

55. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (V)
Κύρια χαρακτηριστικά των 7 βαθιών γεωτρήσεων που ανορύχθηκαν στο Bouillante
Συνθήκες υψηλών
θερμοκρασιών σε ρηχά βάθη
(< 1.000 m βάθος) αλλά με
ισχυρή ανιστροπία στην
διαπερατότητα που σχετίζεται
με το δίκτυο διαρρήξεων και
την πιθανότητα αποθέσεων
(ανθρακικών, πυριτικών).
Τομή κατά διεύθυνση ΒΔ-ΝΑ, που δείχνει τις
διευθύνσεις των γεωτρήσεων, τις θέσεις και την
ποιότητα των διαπερατών ζωνών σε σχέση με τα
ρήγματα (από τη γεωλογική χαρτογράφηση στην
επιφάνεια)
- Μόνο το ρήγμα Cocagne φαίνεται να είναι εξαιρετικά
διαπερατό.
- Το ρήγμα Plateau εμφανίζει χαμηλή
διαπερατότηα
- Το ρήγμα Descoudes δεν παρουσιάζει διαπερατότητα
πιθανώς λόγω ανθρακικών αποθέσεων

56. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (VΙ)
Επιλεγμένα θερμοκρασιακά προφίλ
στις γεωτρήσεις του Bouillante
• 240°C σε ρηχά βάθη 300-400 m (γεώτρηση BO-2)
• Θερμοκρασίες ταμιευτήρα γύρω στους 250oC σε
βάθη 500-1.300 m
Η πλατφόρμα των γεωτρήσεων και
εξοπολισμός που χρησιμοποιήθηκε για την
ανόρυξη των γεωτρήσεων BO-5, ΒO-6 και BO-7
(Δεκ 2000 - Μάιος 2001). Η Καραϊβική θάλασσα
στο βάθος
Η πλατφόρμα για τις
διατρητικές εργασίες
των γεωτρήσεων
BO-5, BO-6 και BO-7.
Αριστερά:
λεπτομέρειες της
κεφαλής της BO6 και
δεξιά: ατμοί κατά τη
δοκιμής παραγωγής
(Μάιος 2001)

57. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (VΙΙ)
Μερική άποψη της πλατφόρμας των γεωτρήσεων ΒΟ-4, BO-5,
BO-6 και BO-7 στο τέλος των εργασιών κατασκευής και του
αγωγού μεταφοράς των γ/θ ρευστών στη μονάδα
ηλεκτροπαραγωγής (Μάρτ. 2002)

58. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (VΙΙΙ)
Μερική άποψη της κατασκευαστικής
φάσης με τον αγωγό μεταφοράς του
διφασικού γ/θ ρευστού του αγωγού
και του διαχωριστή των ρευστών
(Δεκ. 2001)
Άποψη από αέρος της πλατφόρμας των 4
γεωτρήσεων και της διαδρομής των αγωγών

59. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (ΙΧ)
Άποψη από αέρος των γεωθερμικών μονάδων μέσα στην πόλη
Η θέση των μονάδων μέσα στην πόλη συνεπάγεται ισχυρούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς
(Χωρίς θόρυβο, χωρίς νέφος ατμού, ...).

60. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (Χ)
Bouillante Unit 1 (4.7 MW)
Σχηματική άποψη της μονάδας (4.7 MW)
Bouillante 1
- Μονάδας διπλής εκτόνωσης
- Ονομαστική Ηλεκτρική Ισχύς: 4,7 MW
- Τροφοδοσία από 1 γεώτρηση (350 m βάθος)

61. ΓΟΥΑΔΕΛΟΥΠΗ - ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΛΕΣ - ΓΑΛΛΙΑ (ΧΙ)
Bouillante 2
- Μονάδα απλής εκτόνωσης
- Ονομαστική Ηλεκτρική Ισχύς: 11 MW
- Τροφοδοσία από 3 γεωτρήσεις
(βάθος μεταξύ 1.000 και 1.150 m)
Bouillante Unit 2 (11 MW)
ΑΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ:
• Παραγωγή : 30 GWh/y (Bouillante 1)
and 72 GWh/y (Bouillante 2)
• Συντελεστής διαθεσιμότητας : 90%
• Συμβολή στην Ενέργεια : 9% της
κατανάλωσης ηλεκτρισμού στη
Γουαδελούπη

62. OLKARIA GEOTHERMAL SPA – ΚΕΝΥΑ (I)
• Το Γεωθερμικό Spa Olkaria δημιουργήθηκε
πρόσφατα από την Εταιρίa KenGen και βρίσκεται
μέσα στο Εθνικό Πάρκο Hells Gate, το oποίο
διαχειρίζεται η Υπηρεσία Αγριας Φύσης της
Κένυας (Kenya Wildlife Service, KWS).
• Βρίσκεται στη Naivasha, στην είσοδο του
χώρου των Γεωθερμικών Εγκαταστάσεων
Ηλεκτροπαραγωγής Olkaria.
• Πρόκειται για το μεγαλύτερο spa στην Αφρική
• Tροφοδοτείται με γ/θ νερά και άλμη, που
προέρχονται από την κύρια γραμμή
επανεισαγωγής από τη μονάδα
ηλεκτροπαραγωγής προς τις γεωτρήσεις
επανεισαγωγής.
• Υπάρχουν 3 διαδοχικές δεξαμενές - πισίνες:
Η 1η πισίνα λαμβάνει ζεστό γεωθερμικό νερό με
Τ=90oC και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω
των υψηλών θερμοκρασιών.
Η 2η πισίνα γεμίζει από την υπερχείλιση της
πρώτης και έχει θερμοκρασίες μέχρι 60oC και
επίσης δεν χρησιμοποιείται
Η 3η και μεγαλύτερη πισίνα δέχεται την
υπερχείλιση της δεύτερης με θερμοκρασίες των
30-40oC.
• Το νερό από την 3η και μεγαλύτερη πισίνα
επανεισάγεται με τη γεώτρηση OW-R1
Το γεωθερμικό πεδίο Olkaria στην Κένυα

63. OLKARIA GEOTHERMAL SPA – ΚΕΝΥΑ (ΙΙ)
Σχηματικό διάγραμμα του συστήματος
ροής
Olkaria Geothermal Spa - Η κύρια πισίνα: Μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι 400 άτομα. Το μέγιστη βάθος της
είναι 1,5 m. Η πισίνα έχει ένα νησάκι στη μέση για αισθητικούς σκοπούς καθώς και για τη δυνατότητα
φωτισμού το βράδυ καθόσον έχει φανοστάτη. Μια επέκταση αυτής της λίμνης είναι η παιδική πισίνα.
Η παιδική πισίνα, κατάλληλη
για παιδιά κάτω των 8 ετών
Όλες οι πισίνες είναι
κατασκευασμένες από σκλιβωτό
σκυρόδεμα

64. OLKARIA GEOTHERMAL SPA – ΚΕΝΥΑ (ΙΙΙ)
Το νερό της πισίνας είναι δελεαστικό ακόμη
και για τα πουλιά!
Η πισίνα ψύξης, όπου το πολύ θερμό νερό υποβάλλεται
σε διαδικασία ψύξης προτού κυκλοφορήσει στις πισίνες
αναψυχής
• Το νερό χαρακτηρίζεται από υψηλές
συγκεντρώσεις θείου και SiO2.
H είσοδος του θερμού νερού
στην κύρια πισίνα
Πίθηκοι και μπαμπουΐνοι είναι συχνοί
επισκέπτες του χώρου γύρω από τις
πισίνες

65. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (I)
• Η Χαβάη είναι νησιωτικό σύμπλεγμα στον Ειρηνικό Ωκεανό και
αποτελεί πολιτεία των ΗΠΑ.
• Η Χαβάη αποτελεί ηφαιστειογενές νησιωτικό σύμπλεγμα και
περιλαμ-βάνει δεκαοκτώ (18) νησιά και ατόλλες.
• Από αυτά τα νησιά, τα οκτώ (8) θεωρούνται «κύρια νησιά» και
βρίσκονται στο νοτιοανατολικό μέλος του αρχιπελάγους.
• Τα νησιά της Χαβάης βρίσκεται πάνω από ένα γεωλογικό “hot
spot” («θερμό σημείο) στο μανδύα της Γης.
• Ενώ η τεκτονική πλάκα κάτω από ένα μεγάλο μέρος του
Ειρηνικού Ωκεανού κινείται με βορειοδυτική κατεύθυνση, το θερμό
σημείο παραμένει στάσιμο, δημιουργώντας αργά τα νέα ηφαίστεια.
• Το Νησί Χαβάη (ή «Μεγάλο Νησί» παρουσιάζει την πιο πρόσφατη
ηφαιστειακή δραστηριότητα).

66. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (IΙ)
Τα νησιά της Χαβάης, και το Μεγάλο Νησί, αποτελούν πολύ γνωστούς και ιδιαίτερα ελκυστικούς
προορισμούς με εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο

67. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (IΙΙ)
Το Μεγάλο Νησί (Χαβάη) παρουσιάζει
ένα μεγάλο γεωθερμικό δυναμικό, τόσο
για ηλεκτροπαραγωγή
όσο και για άμεσες (θερμικές) χρήσεις.
Χάρτης των μεγαλύτερων νησιών της
Χαβάη με τις θέσεις των 20 πιθανών
γεωθερμικών περιοχών
Το 1976 κατασκευάσθηκε η
γεώτρηση HGP-A στη ΝΑ
πλευρά του νησιού:
•Βάθος γεώτρησης: 1.966 m
•Θερμοκρασία πυθμένα:
358oC
•Θερμοκρασία επιφάνειας:
186oC
•Παραγωγή 36,3 tonnes/hr
μικτού ρευστού (57% υγρού
και 43% ατμού).

68. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (IV)
Το εγκαταλελειμμένο σύστημα στη θέση της γεώτρησης HPG-A στην Puna τη
δεκαετία του 1980
• Το 1981, μια πειραματική μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας ισχύος 3 MW συνδέθηκε με HGP-Α και λειτούργησε από
το 1981 μέχρι το 1989 έναν παράγοντα διαθεσιμότητας 95%. Κατά
τη διάρκεια της λειτουργίας του εργοστασίου, παρήγαγε περίπου
15 -19.000.000 kWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως.
• Η μονάδα σχεδιάστηκε ως επιδεικτική μονάδα δύο ετών και είχε
κάποια ενδιαφέροντα τεχνικά χαρακτηριστικά. Επειδή η μονάδα
βρισκόταν σε ενεργή ηφαιστειακή ζώνη και ήταν επιρρεπής σε ροές
λάβας, σχεδιάστηκε ως φορητή. Ο στρόβιλος και η γεννήτρια
χτίστηκαν σε πέλματα και ένας γερανός ήταν
σε θέση να τα μετακινήσει σε κάποιο
γεγονός ροής λάβας.
• Επιπλέον και η γεώτρηση ήταν προστα-
τευμένη με τσιμεντένιο κάλυμμα, ώστε η
κεφαλή της να μπορεί να προστατευθεί
σε περίπτωση ροής λάβας
και να μην καταστραφεί.
Η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής
HGP-A με την τοποθέτηση της
γεννήτριας και του στροβίλου
στο εσωτερικό του κτηρίου.
• Μεταξύ 1982 και 1990, κατασκευάσθηκαν 3 ερευνητικές και 6
παραγωγικές γεωτρήσεις, βάθους 511 - 2.560 m.

69. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (V)
•Έκταση πεδίου: 1-2 km2 Βάθος γεωτρήσεων: 500-2.700 m Θερμοκρασία βάθους:200-360oC
• Τύπος ταμιευήρα: υγρού/ατμού Βάθος ταμιευτήρα: 2000 m
• Δακιτικό μάγμα σε βάθος 2,488 m (γεώτρ. το 2005)
• Μια μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, η Puna
Geothermal Venture (PGV), τέθηκε σε λειτουργία
κοντά στη μικρή πόλη Pāhoa to 1989 από την
Ormat Technologies Inc.
• Μετά την ανόρυξη συμπληρωματικών γεωτρή-
σεων παραγωγής και επανεισαγωγής, ξεκίνησε το
1993 η εμπορική παραγωγή 27 MW, με μέγιστη ισχύ
30 MW, με τη βοήθεια 10 γεννητριών, ισχύος 3 MW
η κάθε μια.
• Το 2011, η μονάδα επεκτάθηκε κατά 8 MW, με την
ενεργειακή αξιοποίηση του αλμολοίπου, που
αρχικά δεν χρησιμοποιούνταν, οπότε σήμερα η
συνολική εγκατεστημένη ισχύς ανέρχεται σε 38 MW.

70. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (VΙ)
Η μονάδα PGV στη Χαβάη διαθέτει:
• δύο αερόψυκτους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής:
έναν σύστημα συνδυασμένου κύκλου (Combined Cycle System) και ένα δυαδικό σύστημα
(binary system)
• ειδικό εξοπλισμό ελάττωσης
θορύβου
• σχέδιο μικρού αποτυπώματος
• σχεδόν μηδενικές εκπομπές
• 100% επανεισαγωγή των γ/θ
ρευστών
• συνεχείς καταγραφές μετρήσεων
Η2S και θορύβου (ανά 5λεπτο
διαθέσιμες και διαθέσιμες στο
internet
http://72.253.107.171/pgv/pgv.asp/)

71. ΧΑΒΑΗ – ΗΠΑ (VΙΙ)
• Στη Χαβάη, για πολιτικούς, περιβαλλοντικούς και
θρησκευτικούς λόγους υπήρξαν στο παρελθόν αντιδράσεις
εναντίον της αξιοποίησης της γεωθερμίας. Εκφράσθηκαν
έντονες ανησυχίες για τις επιπτώσεις στις: πολιτιστικές και
θρησκευτικές αξίες της Χαβάης, τους πιθανούς γεωλογικούς
κινδύνουν, τη δημόσια υγεία, την πιθανή διαφυγή αερίων, την
δασική έκταση (ενάντια ακόμη και σε διάνοιξη δρόμων,
διέλευση αγωγών), τη χλωρίδα και πανίδα του τροπικού δάσους
και την αλλαγη του αγροτικού χαρακτήρα της Puna.
Τα κυριότερα θρησκευτικά θέματα σχετίζονταν με τη Λατρεία της
Θεάς του Ηφαιστείου Pele στο Ηφαίστειο και την αντίληψη από
ιθαγενείς ότι η αξιοποίηση της γ/θ αντίκειται στη λατρεία της.
• Το 1991, η διαφυγή υδροθείου (H2S) κατά την ανόρυξη 2
γεωτρήσεων ενίσχυσε τις ανησυχίες και προκάλεσε
αντιδράσεις.
• Μετά το περιστατικό, αναπτύχθηκε σχέδιο γ/θ διαχείρισης,
που επέτρεψε στις αρχές να ρυθμίζουν κανονιστικά τις γ/θ
δραστηριότητες και να επιβάλλουν άδειες για τις εργασίες.
• Η ομαλή και χωρίς προβλήματα λειτουργία της μονάδας ηλεκτροπαραγωγής για δεκαετίες
άμβλυνε τις αντιδράσεις και οι περισσότεροι κάτοικοι της Χαβάης να αποδεχθούν τη γεωθερμία
ως τμήμα της ενεργειακής τροφοδοσίας του νησιού.
• Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχίες για την υγεία και περιβαλλοντικά ζητήματα μεταξύ
ορισμένων κατοίκων κοντά στο εργοστάσιο, οι οποίες οδήγησαν σε έρευνες από τις
Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας ΗΠΑ και ένα πρόγραμμα έρευνας για το κατά πόσο
προβλήματα υγείας σχετίζοντας με γεωθερμική εκπομπές. Η σχέση μεταξύ της PGV και των
γειτόνων – κατοίκων έχει βελτιωθεί κατά πολύ.

72. ΕΙΝΑΙ ΦΑΝΕΡΟ ΟΤΙ,
ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗΣ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ
ΜΕΣΗΣ ΚΑΙ ΥΨΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ
(ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ >100oC),
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΕΥΝΟΪΚΕΣ
ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ ΧΑΜΗΛΗΣ ΕΝΘΑΛΠΙΑΣ
(ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΜΕΧΡΙ 90-100oC)
ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΑΜΕΣΕΣ/ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

73. Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ «ΑΒΑΘΟΥΣ ΓΕΩΘΕΡΜΙΑΣ», ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ
ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ ΝΕΡΩΝ ΚΑΙ ΥΠΕΔΑΦΙΚΩΝ
ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ ΜΕΧΡΙ 25oC, ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΩΝ ΑΝΤΛΙΩΝ
ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΜΙΚΡΗ ΕΠΙΠΤΩΣΗ
ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΘΕΙ
ΑΠΟ ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ
ΚΑΙ ΟΠΟΥΔΗΠΟΤΕ.

74. • Με την Δ9/Δ/Φ.298/24273/4305/27-10-2011 (ΦΕΚ 2580/Β/7-11-2011)
απόφαση του Υφ. Π.Ε.Κ.Α. το δικαίωμα έρευνας και ανάπτυξης του
γεωθερμικού δυναμικού μέσης/υψηλής ενθαλπίας της Χερσονήσου
των Μεθάνων μεταβιβάστηκε από τη ΔΕΗ ΑΕ (ΦΕΚ 771/Β/23-6-2000)
στη ΔΕΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΑΕ.
• Η γεωθερμική έρευνα στην περιοχή άρχισε το 1975
με την αναγνωριστική μελέτη που πραγματοποιήθηκε
από τη Δ.Ε.Η. σε συνεργασία με την ιταλική ENEL,
το Ι.Γ.Μ.Ε. και ξένους ειδικούς.
• Το 1979 η Δ.Ε.Η. κατασκεύασε στην Χερσόνησο των
Μεθάνων 7 γεωτρήσεις θερμοβαθμίδας,
βάθους 100-150m, στο εσωτερικό των οποίων
μετρήθηκαν θερμοκρασίες 19-60oC,
αν και στις 5 από τις 7 γεωτρήσεις δεν εντοπίσθηκε
υδροφορία.
• Η γεωθερμική έρευνα μπορεί να συνεχισθεί
χωρίς κανένα πρόβλημα στο φυσικό περιβάλλον.
• Εάν εντοπισθούν γ/θ ρευστά και ανάλογα με
τη θερμοκρασία και την ποιότητά τους,
αξιολογούνται τα επόμενα βήματα.
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΓΕΩΘΕΡΜΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΑ ΜΕΘΑΝΑ
Θέσεις των ερευνητικών γεωτρήσεων θερμοβαθμίδας της ΔΕΗ
στα Μέθανα το 1979 (http://www.oryktosploutos.net/)

75. Ευχαριστώ πολύ
για την προσοχή σας!