Filozofia Eleatów i Demokryta

Filozofia Parmenidesa z Elei
Paradoksy Zenona z Elei
Problem związany z filozofią Eleatów
Demokryt z Abdery - modyfikacja Parmenidejskiego pojęcia bytu

Filozofia - Filozofia Eleatów i Demokryta
Artur Machlarz

2013-10-01

Artur Machlarz



Plan wykładu

1

Ontologia Parmenidesa
Epistemologiczny aspekt Parmenidejskiej ﬁlozoﬁi

2


3


4

Materializm

Artur Machlarz




Podstawowe zasady ﬁlozoﬁi Parmenidesa

Trzy podstawowe zasady teorii bytu Parmenidesa z Elei:
1

Byt jest bytem (to, co istnieje, istnieje)

2

Niebyt nie istnieje (to, co nie istnieje, nie istnieje)

3

Z niebytu nie może powstać byt (coś, co nie istnieje, nie może być
przyczyną tego, co istnieje)

Artur Machlarz




Podstawowe zasady filozofii Parmenidesa

Trzy podstawowe zasady teorii bytu Parmenidesa z Elei:
1

Byt jest bytem (to, co istnieje, istnieje)

2

Niebyt nie istnieje (to, co nie istnieje, nie istnieje)

3

Z niebytu nie może powstać byt (coś, co nie istnieje, nie może być
przyczyną tego, co istnieje)

Te trzy zasady są wystarczające do rekonstrukcji całej filozofii
Parmenidesa z Elei.

Artur Machlarz




Teoria bytu

Istnieje tylko byt - nic, co nie jest bytem, nie może istnieć.
Byt nie powstaje i nie ginie - powstałby bowiem z niczego lub
przekształcił się w niebyt.
Byt jest niezmienny - zmienić bowiem mógłby się tylko w niebyt.
Byt jest doskonałą jednorodną całością - nie może się składać z
niczego innego niż sam byt, bo czymś innym jest niebyt.

Artur Machlarz




Teoria bytu

Istnieje tylko byt - nic, co nie jest bytem, nie może istnieć.
Byt nie powstaje i nie ginie - powstałby bowiem z niczego lub
przekształcił się w niebyt.
Byt jest niezmienny - zmienić bowiem mógłby się tylko w niebyt.
Byt jest doskonałą jednorodną całością - nie może się składać z
niczego innego niż sam byt, bo czymś innym jest niebyt.
Wniosek: w sensie ścisłym istnieje tylko to, co jest nieskończone i
niezmienne oraz jednorodne - tylko i wyłącznie “byt”.

Artur Machlarz




Co istnieje a co nie istnieje?

Struktura rzeczywistości wg Parmenidesa z Elei:
W sensie ścisłym istnieje jedynie nieskończony i doskonały byt. Poza
nim nie istnieje nic.
W sensie mniej ścisłym (pozornym) istnieje cały świat materialny świat przyrody, ludzie itp.
W żadnym sensie nie istnieją rzeczy nieistniejące, takie jak centaur,
szklana góra itp.

Artur Machlarz




Podstawowe zasady rozumowania w teorii Parmenidesa

Zasada tożsamości
Każda rzecz jest identyczna z samą sobą
Zasada niesprzeczności
Żadna rzecz nie może mieć jakiejś cechy i jednocześnie jej nie mieć
Zasada dowodzenia nie wprost
Załóżmy, że wniosek jest fałszywy,
jeśli dojdziemy do sprzeczności, to będzie oznaczało,
że wniosek nie może być fałszywy

Artur Machlarz




X nie istnieje

Czy zdanie “ta prezentacja istnieje/nie istnieje“ jest prawdziwe czy
fałszywe?

Artur Machlarz




X nie istnieje

Czy zdanie “ta prezentacja istnieje/nie istnieje“ jest prawdziwe czy
fałszywe?
Odpowiedź na to pytanie zależy od znaczenia używanych terminów.
Zgodnie z terminologią Parmenidesa, ta prezentacja nie istnieje. Zgodnie
z naturalnym nastawieniem poznawczym, istnieje.

Artur Machlarz




Znaczenie słów w mowie potocznej i języku nauki

Modyfikacja znaczeń słów języka potocznego w języku teorii naukowej
jest zupełnie naturalna - z przykładem takiej modyfikacji mamy do
czynienia w filozofii Parmenidesa. Przykład z innej dziedziny: ”siła“ w
fizyce i mowie potocznej. W teoriach potrzebne są bardziej precyzyjne
definicje niż w językach naturalnych.

Artur Machlarz




Definicje prawdy

Klasyczna definicja prawdy (pochodząca od Arystotelesa):
prawda to zgodność intelektu z rzeczywistością: jeśli myślę,
że ta prezentacja istnieje i ona faktycznie istnieje, to moja myśl
jest prawdziwa.
Koherencyjna definicja prawdy:
prawdziwość zdania zależy od jego związku z innymi
zdaniami: jeśli zdanie ”ta prezentacja istnieje“ jest sprzeczne z
innymi przyjętymi zdaniami, to jest fałszywe.

Artur Machlarz




Poznanie rozumowe i empiryczne

W klasycznym sporze o źródła poznania, Parmenides stoi na stanowisku
racjonalizmu: bytu nie można poznać zmysłami, ponieważ zmysłami
poznajemy tylko rzeczywistość materialną. Jeśli zmysły przeczą poznaniu
rozumowemu, to znaczy, że nie powinniśmy uznawać ich za źródło wiedzy.

Artur Machlarz



Pojęcie paradoksu i antynomii

Paradoks: rozumowanie, które wydaje się być bezbłędne a jednak
prowadzi do wniosków sprzecznych ze zdrowym rozsądkiem,
absurdalnych.
Antynomia: rozumowanie, które jest formalnie poprawne a które
prowadzi do wniosków wzajemnie sprzecznych. Możliwość sformułowania
rozumowań antynomialnych jest poważnym zagrożeniem dla każdej teorii.

Artur Machlarz



Paradoksy Zenona

Paradoks pierwszy:
Każdy przedmiot, który się porusza od punktu A do punktu B, żeby
pokonać tą odległość musi pokonać nieskończoną ilość punktów w
przestrzeni w skończonym czasie. To zaś jest niemożliwe. Więc
przedmiot nie osiągnie punktu B.

Artur Machlarz



Paradoksy Zenona

Paradoks drugi (tzw. Achilles):
Achilles nigdy nie dogoni w wyścigu żółwia, jeśli żółw wyruszy z punktu
bliższego mecie. Achilles musi bowiem dotrzeć najpierw do punktu, z
którego startuje żółw. Żółw jest już wtedy odcinek dalej. Achilles
pokonuje ten odcinek w czasie, w którym żółw pokonuje kolejny.
Odległość między nimi będzie się zmniejszać, ale nie osiągnie nigdy zera.

Artur Machlarz



Paradoksy Zenona

Paradoks trzeci (tzw. paradoks strzały):
Strzała wypuszczona z łuku w gruncie rzeczy nie rusza się. W każdym
momencie zajmuje bowiem jakieś położenie w przestrzeni.

Artur Machlarz



Paradoksy Zenona
Paradoks czwarty (tzw. stadion):

Rysunek: Rząd drugi i trzeci poruszają się w przeciwnych kierunkach.
Zaznaczony kolorem czerwonym nr 1 przebywa w tym samym czasie odległość
4 jednostek (w stosunku do rzędu pierwszego) i 8 jednostek (w stosunku do
rzędu drugiego), co jest - zdaniem Zenona - absurdalne.
Artur Machlarz



Sens paradoksów

Zgodnie z paradoksem pierwszym strzała wypuszczona z łuku w kierunku
Zenona z Elei, nie powinna go dosięgnąć. Czy Zenon zgodziłby się
sprawdzić to eksperymentalnie?

Artur Machlarz



Sens paradoksów

Oczywiście nie. Zenon wie, że strzała dosięgnęłaby go.

Artur Machlarz



Sens paradoksów

Jaki jest zatem sens paradoksów?

Artur Machlarz



Sens paradoksów

Ruch jest czymś absurdalnym, sprzecznym z rozumem. A zatem nie
istnieje w sensie ścisłym i nie możemy mieć na jego temat pewnej wiedzy.

Artur Machlarz



Sens paradoksów

Ruch jest czymś absurdalnym, sprzecznym z rozumem. A zatem nie
istnieje w sensie ścisłym i nie możemy mieć na jego temat pewnej wiedzy.
Pojęcia pozwalające opisać ruch bez wikłania się w sprzeczności
zaproponował dopiero Arystoteles. W teorii idei Platona nie ma miejsca
na opis ruchu i zmiany.

Artur Machlarz




Parmenidejskie pojęcie bytu nie ma żadnego związku z żadną inną
dziedziną rzeczywistości. W gruncie rzeczy teoria ta niczego nie wyjaśnia
(Arystotes, Metaﬁzyka 986b).

Artur Machlarz



Materializm

Struktura rzeczywistości wg Demokryta

Przedmioty materialne są złożone z niepodzielnych cząstek (atomów). Te
niepodzielne cząstki są odpowiednikiem Parmenidejskiego bytu:
są one niezmienne,
są jednorodne,
są wieczne.
Jednocześnie są jednak także materialne i jest ich nieskończenie wiele.
Różnią się od siebie własnościami geometrycznymi.

Artur Machlarz



Materializm

Dlaczego materialny atom zastępuje Parmenidejski byt?

Zachowując najistotniejsze cechy pojęcia bytu (niezmienność, wieczność),
Demokryt wyjaśnia jakości świata obserwowalnego. Przedmioty
obserwowalne mają cechy, które powstają wskutek łączenia się określonej
ilości atomów o określonych własnościach geometrycznych.

Artur Machlarz



Materializm

Materializm a idealizm

Materializm: stanowisko w ontologii zgodnie z którym podstawową
formą istnienia jest materia. Wyjaśnić wszystkie zjawiska można bez
odwoływania się do rzeczywistości materialnej. Demokryt był materialistą
skrajnym. Wierzył w istnienie duszy, ale uważał, że także dusza jest
materialna - składa się z atomów obłych.
Idealizm: stanowisko w ontologii zgodnie z którym wyjaśnić
rzeczywistość materialną możemy jedynie przez odwołanie się do świata
pozamaterialnego. Świat materialny jest zależny od świata idealnego.

Artur Machlarz



Materializm

Dziękuję za uwagę i zapraszam do stawiania pytań!
Artur Machlarz
e-mail: artur.machlarz@uni.opole.pl
www: http://www.uni.opole.pl/∼machlarz

Artur Machlarz


Filozofia Eleatów i Demokryta

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (18)

Plus de Artur Machlarz

Plus de Artur Machlarz (17)

Filozofia Eleatów i Demokryta