1. БАСҚАРУДЫҢ ЖАЛПЫ ƏДІСТЕРІ
ЖƏНЕ ОЛАР НЕ НƏРСЕГЕ
НЕГІЗДЕЛГЕН. БАСҚАРУ
ТƏСІЛДЕРІ МЕН ҚАҒИДАТТАРЫ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК.
Орындаған: Тұрғанбай Ə.М
2. Басқару-адамдардың кəсiптiк қызметi.
Басқару –бұл ұжымдағы адамдарға жəне
жекелеген адамдарға, олардың бiрлескен
жұмыс процесiнде мақсатты жүйелi
ықпал ету.
Басқару ең алдымен, ықпал ету, демек
мұның өзi сол əрекетке билiк ету
қажеттiгiн көрсетедi.
3. Басқару теориясында 4 негізгі жолы
бар.
1. Басқарудың негізгі мектептері
көзқарасы тұрғысынан.
2. Процестік
3. Жүйелік
4. Ситуацялық
4. Басқарудың əлуметтік функцялық
теориясының объектісі болып
адамдардың құқықтық экономикалық,
саясаттық өндірістік міндеттерді іске
асыруда, құрылымдарда, топтарда,
ұжымдардағы қарым-қатынас формасы
есептеледі.
Басқарудың күрделі жүйесі екіге
бөлінеді: басқарушы жəне
орындыуаушы жəне оның əрқайсысы
көп салалы иерархиялық
құрылымнан тұрып əрбір жүйе бөлігі
өзінің локальді бағытын құрайы.
5. Басқару теориясының қазіргі даму сатысында
төмендегідей негізгі тенденцияларды бөліп
көрсетуге болады.
1. Ұйымдастырудың материалдық технологиялық
базасын көп мəн беру.
2. Басқарудың əрі қарайғы демокритизацисы.
Ұйымдастыруды басқару объектісінен өзін- өзі басқару
субъектісіне айналдыру.
3. Менеджмент пен бизнес интернационолизациясы
басқарудың жаңа мəселелері.
6. Басқару теориясы жеке ғылыми
пəн ретінде XX ғасыр басында
беки бастады. Басқару үрдісі
белгілі бір нəтжеге жету
жолындағы адамдардың жолын
іс- əрекеті атқарылатын жерде
жүргізіледі. Басқару дегеніміз-
топқа, қоғамға немесе оның жеке
бөліктеріне тəртіптендіру үшін
немесе сапалық спецификасын
дамыту үшін əсер ететін
шаралар комплексі.
Басқару барлық
динамикалық жүйелерде
жалпы заңдылықтар
бойынша жүргізіледі де
информацияны алуға,
өңдеуге жəне беруге
негізделген. Əлеуметтік
жүйеде басқарудың негізгі
белгісі болып субъектінің
мəліметті алып анализдеу
негізінде күрделі
жүйелердегі тура жəне кері
байланысты іске асыруы
есептеледі.
7. Басқарудың теориясы мен практикасының дамуын
қарастыра отырып, бірнеше тарихи кезеңдерді атап
өтуге болады.
1. Ерте кезең б.д.д. 9-7 мың жылдан
XVIII ғ.
2.Индустриялық кезең ( 1776-1890
ж.).
3.Жүйелеу кезеңі (1856-1960 ж.).
4.Акпараттық кезең (19б0ж.-казіргі
кезгс дсйін).
8. Ф.Тейлор ғылыми басқаруды көрсеткіштер уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау
жəне баулу, ақшалай ынталандыру салаларында дамытты. Тейлордың ғылыми басқару
жүйесіндегі қағидалары мынадай:
-қызметкерлерді ғылыми түрде сұрыптау жəне баулу;
енбекке мамандандыру; .
еңбекақыда ынталандыру жүйесін қолдану
-жауапкершіліктің əділетті арттырылуы.
9. Ынтымақтастық – түрлі мүдделі
топтардың бейбіт қатар өмір сүру жағдайында
экономикалық, саяси-əлеуметтік,рухани-мəдени жəне
халықаралық мəселелерді бірлесіп шешудегі
қабілеттілігі.
Ынтымақтастық қоғамдық қатынастардың əр түрлі
деңгейінде көрінеді. Микродеңгейдегі ынтымақтастық
ретінде түрлі топтардың, ұйымдардың, партиялардың,
қоғамдық ұйымдардың белгілі бір мəселелерді
ұйымдасып шешіп отыруға ниетін атауға болады.
10. БАСҚАРУ ƏДІСТЕРІ
•Басқару принциптерін жəне функцияларын жүзеге
асыру əртүрлі əдістерді қолдану жолдарымен жүзеге
асырылады.
•Басқару əдісі – бұл ұйымның алға қойған мақсатына
жетуі үшін басқарылатын объектіге əсер ету əдістері
мен тəсілдерінің жиынтығы.
•«Əдіс» сөзі – грек сөзінен шыққан
(methodos), аудармасы қандай да бір мақсатқа жету
тəсілі дегенді білдіреді. Басқару əдістері арқылы басқару
қызметінің негізгі мазмұны жүзеге
11. Басқару
əдістерінің бағыттылығы басқару
жүйесіне (объектіге) бағытталған (фирма,
бөлім, бөлімше, компания).
•Мазмұны – бұл əсер ету тəсілдері мен
əдістерінің спецификасы.
•Ұйымдастыру формасы – бұл нақты
қалыптасқан жағдайға əсер ету. Бұл
тікелей немесе жанама əсер ету болуы
мүмкін.
12. •Басқарудың нақты бір əдісінде мазмұны да,
бағыттылығы да жəне ұйымдастыру формасы
да белгілі бір деңгейде өзара үйлесімде
болады. Соған байланысты басқарудың
келесідей əдістерін бөлуге боады:
•ұйымдастыру-əкімшілік, тікелей
директивалық нұсқауларға негізделген;
•экономикалық, экономикалық стимулдармен
негізделген;
•əлеуметтік-психологиялық,
қызметкерлердің əлеуметтік белсенділігін
жоғарылату мақсатымен қолданылады.
13. БАСҚАРУДЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУ-
ƏКІМШІЛІК ƏДІСТЕРІ
•Ұйымдастыру-əкімшілік
əдістер басқарылатын объектілерге бұйрық,
нұсқау, жаз-баша немесе ауызша берілетін
оперативті нұсқаулар, олардың орындалуына
бақылау, еңбек дисциплинасын қолдаудың
əкімшілік жүйелері арқылы тура əсер етеді. Олар
ұйымдастыру дəлдігін жəне еңбек
дисциплинасын қамтамасыз етуге бағытталған.
Бұл əдістер еңбек жəне шаруашылық
заңдылығының құқықтық актілерімен
регламенттеледі.
14. •Ұжымда қолданылатын басқару
əдістеріне байланысты оларға сəйкес
бағыну жүйесі қалыптасады.
•Басқару қызметінің процесінде біреусінің
екіншісіне бағынуы жүретіні түсінікті. Бірақ мұндай
бағыну формалары ұжымның əрі қарай дамуына
мүкімндік етуі жəне өзін төмен, ыңғайсыз сезіну,
кей жағдайда стресс тудыратын қажет емес
эмоцияларды тудырмауы керек, өйткені ол
басқарушы жəне басқарылатын жүйе арасындағы
өзара түсіністікті болдырмайды.
15. •Басқару қызметінің практикасындағы
əкімшілік əсер ету бағынудың үш типіне
байланысты болады:
•Мəжбүр болған жəне сырттан теліген. Ол
тəуелділіктің жағымсыз əсерімен бірге жүреді
жəне бағынышты адамдар оны жоғарыдан
күштеу деп түсінеді.
•Пассивті. Бұл кезде өздігінен шешім
қабылдаудан босануына байланысты
қанағаттану тəн.
•Ішкі негізделген, (осознанное).
18. БАСҚАРУДЫҢ ƏЛЕУМЕТТІК-
ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ƏДІСТЕРІ
•Еңбек нəтижелері көп жағдайда
бірқатар психологиялық
факторларға тəуелді болатыны анықталған.
Осы факторларды ескере білу жəне олардың
көмегімен жеке жұмысшыларға мақсатты
əсер ету жетекшіге бірыңғай мақсаты жəне
міндеті бар ұжымды қалыптастыруға
мүмкіндік береді.
19. ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ.
•Өзін-өзі басқару өзіне еңбек пен басқаруды
біріктіреді, басқаша айтқанда басқару бойынша
біріккен еңбек қызметінде өзара тең субъектілер
арасында əлеуметтік-экономикалық
қатынастардың жаңа типі қалыптасады. Мұндай
қатынастарды шартты түрде «төменнен» ыңғайы
деп айтады.
•Мұндай «төменнен» қайта құрудың
мысалына шаруашылық есептегі бригадалар,
мердігерлік жəне жалға алынатын ұжымдар
жатады.
