«Ұстаз – ұлы есім»

1. Ұстаз – ұлы есім
Иманбаева Д. С.
Тәрбиеші, №6 «Алданыш» балабақшасы КМҚК
Дүниедегі мамандық атаулының төресі – ұстаздық. Әлемде қанша
мамандық болса, сол мамандық иесін оқытқан, тәлім-тәрбие берген, сол
мамандықты мықты меңгеріп шығуға барынша күш-жігерін салған адам – ол
ұстаз. «Ұстаздық еткен жалықпас үйретуден балаға». Ұстаздың алдынан білім
алмайтын жан жоқ. Бала кішкентайынан бастап ұстаз тәрбиесін, ұстаз өнегесін
көреді. Ұстаз әрбір оқушының шамшырағы. Ғылым иесі ғалым да, тілінен бал
тамған ақын да, ел қорғаған батыр да ұстаздан білім алған. Сол себепті де
ұстазғабарлығы бас иіп, құрметпен қарайды.
«Ұстаз болу – өз уақытыңды аямау, өзгенің уақытын аялау» - деп француз
ойшылы Жан Жак Руссо айтқандай, ұстаздардың еңбегі ерен. Шәкірттің
санасына білім нәрін сеуіп, ел болашағын ойлар азаматты, ел анасы болар
бойжеткендерді тәрбиелеу де екінің бірінің қолынан келе бермейді. Тарихта
ақыл-парасаты мол тұлғалардың көпшілігі ұстазына ерекше құрметпен қарап,
әрдайым ізетпен еске алатыны мәлім. Айталық, Ескендір Зұлқарнайын –
Аристотельді, Абылай хан – Төле биді, Шәкәрім – Абайды, Жамбыл –
Сүйінбайды өзіне ақылшы әрі ұстаз тұтқан. «Ұстазы жақсының ұстамы жақсы»
дегендей, олар өздерінің бағындырған зор асуларына ұстаздарының сіңірген
еңбегі көп екендігін жақсы түсінген. Мысалы үшін, Ескендір Зұлқарнайын өз
ұстазын «Мен ұстазыма әкемнен кем қарыздар емеспін. Әкемнен өмірді алсам,
Аристотельден сол өмірге керектінің бәрін алдым» деп еске алып отырған.
Сондықтанда ұстазды сыйлау басты міндеттердің бірі.
Януш Корчак «Нағыз мұғалім шырмаушы емес, еркіндік беруші. Ол
балаларды басып тастамайды, керісінше көтермелейді. Бұзбайды, керісінше
қалыптастырады, жатқа айтқызбайды оқытады, талап етпейді, керісінше
сұрайды, баламен бірге көптеген серпіліс сәттерін басынан кешеді» дейді.
Осығанорай тәрбие берудегі педагогтыңүш стилін қарастыруғаболады:
Авторитарлық (өктем) – оқушыларға қатал болады, өктемдік көрсету
арқылы балалардан білімді талап етеді;
Либералдық педагогтер үшін ешқандай мақсат-мүдде болмайды, яғни тек
қана дәрісін өткізсе болғаны;

2. Гуманистік (ізгіліктік) – бұл педагогтар шәкірттерін адамгершілік пен
ізгілікке тәрбиелейді. Баланың адам болыпөсуіне барынша үлес қосады.
Дегенмен, ұстаз ұғымы арнаулы білім, қажетті құжатқа байланысты емес.
Үлгілі, өнегелі, өмір тәжірибесі бай адам ғана ұстаз бола алады. Жалпы «Ұстаз
- тәрбиелеуші» діни ілімнен бастау алады. Діни танымда, халықтың
мифологиялық санасында шәкірттің ұстазға бұлтақсыз мойынсұнуы мен шексіз
берілуін, өз еркін ұстазға сеніп, тапсыруы арқылы ақиқат ілімді иеленетіні
насихатталған. Мұның бір мысалы Мұса (ғ.с) пайғамбардың Қызыр (ғ.с)
пайғамбарға шәкірт болуынан көреміз. Демек, бұдан ұстаздың жауапкершілігін,
оның терең ілім иесі болуымен қатар, кемел адамдық қасиеттің иесі болуы
керек екендігін байқаймыз.
Ұстаз болу – өнер. Бәрінің қолынан келе бермейтін, екінің бірі қайталай
алмайтын ерекше тұлғалық қасиет, ұлағатты есім. Мектеп қабырғасында
мұғалім болу өз алдына бір мамандық. Ал нағыз ұстаз болып, шәкірт тәрбиелеу,
ол шәкіртке сіңірген еңбегінің қайтарымын талап етпеу – міне нағыз ұстаздық
осы. Шәкіртті ізгілік жолында тәрбиелеуге бар жаныңды салсаң ғана ұстаз атты
ұлы есімді иеленуге хақың бар.
1. Зейнолла Қабдолов «Сөзөнері»
2. Абай Құнанбаев «Қалыңелім,қазағым, қайран жұртым»