Sistemi skeletor & lekuror

1. PUNIM SEMINARIK
MBROJTJA,MBESHTETJA DHE LEVIZJA.
Sistemi lekuror-Intergumenti.
LEVIZJA DHE MBESHTJETJA.
Sistemi skeletor
Punuare nga:
Blertë Jashari
Miranda Gashi

2. -Intergumenti
A e dini që lëkura jonë mbulon të
gjithë trupin dhe që përcakton në
shkallë të lartë pamjen tonë. Por
ju nuk e dini se lëkura mund të
“shohë”, mund të “ndjejë”, mund
të “flasë”, mund të “nuhasë” etj. A
e dini se lëkura jonë është organi
më i ndërlikuar, përmbledh një
sërë funksionesh të sistemeve të
tjera si ai imun, respirator,
sekretor, termoregulator, lidhor,
muskular etj. A e dini se lëkura
përmbledh rreth 3000 sëmundje,
pra më shumë se çdo organ
tjetër. Lëkura është organ elastik,
muskulor që mbështjell trupin e
organizmave të gjallë. Lëkura
mbulon dhe ruan trupin e Njeriut.

3. FUNKSIONI
LEKURES
1. Mbrojtja – Lëkura e mbron organizmin
nga ndikimet e dëmshme të ambientit. Shtresa
mbrojtëse acidike është mbrojtje efektive kundër
infeksioneve. Më tej mbron lëkurën nga goditjet,
djegiet, dhe Rrezet –UV.
2. Rregullorja ngrohëse – Lëkura vepron si një
termostat. Ajo siguron që temperatura e trupit
gjithmonë të jetë mes 36 dhe 37 °C . Kjo ndodh
përmes një shkëmbimi të vazhdueshëm mes
ngrohjes së trupit dhe ambientit.
3. Sekretimi – Me djersitje bëhet Ujë, Kripë dhe
Mbeturina ,të shkaktuara në punën e qelizave të
trupit.
. Kuptimi - Në lëkurë gjenden shumë receptorë,
të cilat mundësojnë për të perceptuar të ftohtët,
nxehtësitë, dhimbjet dhe shtypjet.
5. Ruajtja – Nënlëkura përmban inde dhjamore –
yndyrë. Nuk ofron vetëm mbrojtje nga goditjet,
por shërben edhe si ruajtës i energjisë. Për
rregullimin e ngrohjes dhe furnizimin e
lagështisë, lëkura mund të përdor edhe kursimin
e ujit.
6. Komunikimi – Lëkura është një organ
për komunikim. Ajo vlerësohet si një pasqyrë e
shpirtit dhe tregon se sa i japim trupit tonë
rëndësi.

4. NDERTIMI I LEKURES
Lëkura përbëhet prej tre shtresave : epiderma, derma, hipoderma
(nënlëkura). Epiderma e cila është shtresa e parë sipërfaqësore e
lëkurës, shtresa e jashtme që është e ndërtuar nga qeliza të
vdekura të cilat janë të domosdoshme si një mur mbrojtës i cili
pengon futjen e mikrobeve në brendi (në shtresat e tjera). Qelizat e
vdekura të kësaj shtrese shumohen vazhdimisht dhe
zëvendësohen nga qeliza të reja. Shtresa e dytë është derma dhe
e treta hipoderma.

5. EPIDERMA DHE DERMA
1.EPIDERMA-LËKURA E JASHTME Epiderma – që është shtresa mbrojtëse e lëkurës. Ajo përbëhet prej indit epitelial me
shumë shtresa. Qelizat e shtresës së poshtme janë të gjalla dhe shumzohen vazhdimisht, duke formuar qeliza të reja, që
vendosen mbi to. Këto qeliza përmbajnë substanca ngjyruese (pigmente), që i japin ngjyrën lëkurës. Qelizat e shtresave të
sipërme janë të vdekura, të brirëzuara dhe bien vazhdimisht e njohur si zbokth. Trashësia e kësaj pjese është më e madhe në
pjesët që fërkohen dhe atje ku shtypja është më e madhe Pjesët më të forta të epidermës janë thonjët, që ngulen në muskuj.
2.DERMA(DERMIS) OSE (KORIUM) – përbëhet prej indit lidhor me fije elstike. Këto i japin elasticitet lëkurës. Në dermë
ndodhen gjëndrrat e djersës që prodhoin djersën ,gjëndrrat e lyrës që prodhojnë një substancë të lyrshme, e cila shërben për të
mbajtur të buta qimet dhe sipërfaqen e lëkurës, gjëndrrat e qumshtit;fundet nervore. Në dermë zënë fill dhe qimet, të cilat janë veti
e të gjithë gjitarëve.
Në rrënjën e qimes ndodhen fije nervore, të ndjeshme ndaj të prekurit, dhe fije muskulore, që vënë në lëvizje qimen. Në rast frike
ose zemërimi të papërmbajtur, muskujt tkurren dhe qimet vihen në lëvizje pra, shprehja “iu ngritën qimet e kokës” është e bazuar.

6. HIPODERMA
3.NËNLËKURA OSE HYPODERMA (SUBKUTIS)
Hipoderma (nënlëkura), Shtresa dhjamore e nënlëkurës – ndodhet nën
dermë. Kjo mbron organet nga goditjet dhe nga të ftohtit. Përmban edhe
substanca rezervë për organizmin tonë.
Organet shtesë të Lëkurës janë: Qimet (Flokët), Gjëndrat e
Lëkurës dhe Thonjtë.
1. QIMET-
Flokët, Rrënja e flokëve gjendet në shtresën e mesme të lëkurës, në
dermis – Korium. Secili flokë ka një muskul. Fije të qimeve të njëjta si flokët
gjenden edhe në pjesë tjera të lëkurës, si janë: Vetullat -mbron nga djersët
dhe Qerpikët -që mbrojnë sytë nga pluhurit, trupat e jashtëm dhe djersët.
2. GJENDRAT E LËKURËS
Lëkura ka gjëndra të djersitjes dhe të zbehjes. Ato ndodhen në pozitë mes
dermis dhe subkutis (shtresa 2 dhe 3). Gjëndrat e zbehjes shërbejnë për të
formuar shtresa të zbehta për
mbrojtjen e lëkurës. Gjëndrat e djersitjes shërbejnë për të formuar djersë
nëpër poret e lëkurës.
3. THONJTË
Thonjtë përbëhen nga qelizat brirore të epidermës që
vazhdimisht riten dhe i mbrojnë majat e gishtërinjëve. Thonjtë
janë të fortë, të stolisur, të tejdukshëm, të butë dhe me shkëlqim
dhe rriten vazhdimisht. Thonjtë e butë mund të tregojnë një
mungesë të vitaminave.

7. -ANATOMIA E LEKURES-
Lekura eshte organ qe mbeshtjell ter sip. e jashtme te org. te njeriut dhe qe kalon ne mukoz per ti mveshur hapsirat e
brendshme te org. p.sh: kapaket e syve, gojen, organet gjenitale, kanalet urinare, anusin. - Lekura ka pesh prej 8-10kg
me nje siperfaqe 1.7m2(katror) dhe trashsi 1-2mm e cila trashsi ne shputa dhe shuplaka eshte 2-4mm. - Lekura eshte
barrier mbrojtese qe nga njera ane pengon humbjen e ujit elektroliteve dhe perbersve tjer, ndersa nga ana tjeter pengon
hyrjen e materieve demtuese. - Vlera e pH se sip. te lekures eshte ne mes 4.1 ne koke deri ne 7.2 ne shputa ndersa ne
sip. tjera 5.5. - Lekura mbron org. nga agjenset kimik, mikrobiologjik, fizik dhe rregullon temp. trupore. - Ne lekure
zhvillohen shume procese imunologjike por edhe shume procese te org. manifestohen me ndryshime ne lekure. -
Ngjyra e lekures eshte e ndryshme ajo varet nga raca, mosha dhe pjeset e trupit qe i perkasin - Ngjyren e lekures e
kushtezon shpeshtesia dhe sasia e pigmentit qe quhet Melanin - Lekura nga ana histologjike eshte e perber nga 3
shtresa: 1. Epiderma:(mbi lekure) e ndertuar nga qelizat me gjendra te djerses dhe gjendra dhjamore, qimet dhe
thonjet. 2. Derma: (lekura e vertet) paraqet struktur te indeve lidhore. 3. Hipoderma: (nen lekure) e perber nga indet
dhjamore. - Ndryshimet ne lekure gjithnje do te sherbejn si dritare ne te cilen do te pasqyrohen ndodhit ne brendesi
proceset patologjike ne organe dhe sisteme si dhe gjendja fizike emocionale e org. te njeriut.

8. SISTEMI SKELETOR
Skeleti është një mrekulli inxhinierike në
vete. Është sistem mbështetës strukturor i
organizmit. Ai i mbronë organet vitale si
truri, zemra dhe mushkëritë dhe mbështet
organet e brendshme. Ai pajisë organizmin
e njeriut me një aftësi superiore për lëvizje
që nuk mund të imitohet prej asnjë
mekanizmi artificial. Indi i eshtrave nuk
është inorganik/i pajetë siç mendojnë
shumica e njerëzve. Indi i eshtrave është
një bankë/depozit mineralesh të trupit që
përmbanë shumë minerale të rëndësishme
si kalciumi dhe fosfati. Në pajtim me
nevojat trupore, ose i depoziton këto
minerale ose i shpërndanë këto në
organizëm. Përveç gjithë këtyre, eshtrat
gjithashtu prodhojnë qelizat e kuqe të
gjakut.

9. PERSOSMERIA E SKELETIT
Struktura e brendshme e eshtrave është e ngjashme me atë të
sistemit të skeleve që përdoren për ndërtimin e atyre urave dhe
kullave. I vetmi dallim i rëndësishëm është se sistemi në eshtra
është më i komplikuar dhe më superior në krahasim me ato të
projektuara nga njerëzit. Me anë të këtij sistemi, eshtrat janë
jashtëzakonisht të fortë dhe prapseprap mjaft të lehtë për
përdorim të rehatshëm nga njerëzit. Po të ishte rasti i kundërt,
p.sh., po të ishte brendia e eshtrave e fortë dhe e plotë sikurse
pjesa e tyre e jashtme, do të ishte tepër e rëndë që të bartej nga
një njeri dhe me lehtësi do të thyhej apo plasaritej nga goditja më
e vogël për shkak të strukturës së saj të ngurt dhe të fortë.
Projektimi i përkryer i eshtrave tona na ndihmon që të jetojmë
jetën tonë në mënyrë shumë të thjeshtë, të arrijmmë të kryejmë
madje edhe detyrat më të vështira lehtë pa dhimbje. Një tjetër
karakteristikë e strukturës së ashtit është
lakueshmëria/fleksibiliteti i saj në pjesë të caktuara të trupit.
Pikërisht sikurse që kafazi i krahërorit mbronë organet vitale të
trupit si zemrën dhe mushkëritë, ai gjithashtu zgjerohet dhe
mblidhet/tkurret për të lejuar ajrin që të hyj dhe dal jashtë
mushkërive.
Elasticiteti/përshtatshmëria e eshtrave mund të ndryshojë me
kohë. Për shembull, tek femrat, këllqet zgjerohen kah muajt e
fundit të shtatzënisë dhe ndahen prej njëra tjetrës. Ky është një
detal tejet i rëndësishëm, sepse gjatë lindjes, ky zgjerim lejon që
koka e foshnjës të dal nga mitra e nënës pa u shtypur.

10. ANATOMIA E GJITAREVE..
Gjitarët janë kurrizorë me plotë kuptimin e fjalës. Kjo do të thotë që gjitarët kanë një strukturë kockore
mbështetëse brenda trupit të tyre, me të cilën janë të bashkangjitur muskujt dhe ligamentet. Kjo është ajo që
ne e quajmë Endoskelet.
Shumica e gjitarëve kanë 7 vertebra apo (cervical vertebrae) në regjionin e qafës. Ndërtimi i skeletit të
gjitarëve siq edhe shihet në figurën më lartë , është shum bazik (i thjeshtë). Ajo përbëhet prej kokës në njërën
anë të boshtit kurrizorë, pastaj më poshtë zgjaten edhe brinjët për të formuar kafazin e krahërorit me çka do
të mbrojë organet vitale (të rëndësishme), dhe katër gjymtyrët për lëvizje. Boshti kurrizor mbaron me bishtin.
Për shkak të ndryshimeve të mëdha që egzistojnë mes ambienteve jetësore të gjitarëve egziston një numër i
madh i dallimeve në ndërtimin e skeletit në mes grupeve të ndryshme të gjitarëve. Disa specie nuk kanë
bisht, disa tjerëve u mungojnë gjymtyrët e përparme ndërsa edhe kafka është shumë variabile.

11. PESHKU..
Një peshk është çdo anëtar i një grupi paraphyletic organizmash që
përbëhet nga të gjitha kafshët ujore me velëzacraniate që nuk kanë
gjymtyrë me shifra. Të përfshira në këtë përkufizim janë hagfish-ë e
gjallë, lampreys (peshq pa nofulla), peshqit kërcor dhe kockëmadhenj, si
dhe grupet e ndryshme të ngjashme që janë zhdukur. Shumica e
peshqve janë ectothermic ("me gjak të ftohtë"), duke lejuar temperaturat
e tyre të trupit të ndryshojnë sipas temperaturës së ambientit, edhe pse
disa nga notuesit aktive të mëdhenj si Peshkaqen i bardhë dhe Tuna
mund të mbajnë një temperaturë të lartë në bredësi të trupit .

12. -KONKLUZIONET TONA-
Ne nga ky punim mesuam po aq
shume gjera primare per trupin
tone prandaj ju ju mbetet vetem te
paramendoni po të mos ishte
gjithçka kaq e përkryer dhe e tërë
këmba të ishte formuar prej një ashti
të gjatë të vetëm??? Po trupi jon te
mos ishte I mbuluar me lekuren ??
Atehere ne e gjetem problemin ..
Pra, ecja do të ishte një problem serioz dhe do të kishim trupa shumë të
ngathët dhe të plogësht. Madje edhe të uleshim do të ishte vështirë dhe ashti i
këmbës lehtësisht do të thyhej për shkak t’i nënshtrohej vështirësive gjatë
veprimeve të tilla. Megjithatë, skeleti i njeriut ka një strukturë që lejon të gjitha
llojet e lëvizjeve trupore,
Dhe eshte lekura jone ajo qe I mbulon te gjitha organet e mbrendshme por
gjithsesi dhe ne na ndihmon ne shum procese
Pa te cilen me te vertete do ishte nje problem I madh..

13. BIBLIOGRAFIA:
-Wikipedia
-Biologjia XI
-Anatomia
-Atllas anatomik