«
‫‌لێ‌لەو‌گرنگتر‌میکانیزمی‌گواستنەوە‌و‌دابەشکردنییەتی‬،‫‌هێنانی‌کارەبا‌گرنگە‬
‫م‬‫بەرهە‬
.
»
‫ترانسفۆرمەرەکان‬
:
‫چییە؟‬ ‫ترانسفۆرمەر‬
‫چییە؟‬ ‫گرنگی‬
‫کارکردنی‬ ‫شێوازی‬
‫پارچەکانی‬
‫جۆرەکانی‬
‫ئامادەکردنی‬
:
‫ئەنەس‌لوقمان‌ڕەسووڵ‬
‫سیڤەر‌سەعدوون‌غەفوور‬
1

‫‌هتد‬،‫‌ناحیە‬،‫‌قەزا‬،‫‌پاشان‌ناردنی‌بۆ‌شار‬،‫گرنگترین‌کاری‌پاوەر‌پالنتە‌مەزنەکان‌لەمڕۆدا‌بەرهەم‌هێنانی‌کارەبایە‬
...
‌‫بەمەبەستی‌دابەشکردنی‬
‫کارەبای‌وەدەست‌هاتووە‬
.
‌‫ئەم‌گواستنەوەیە‌لەڕێگایی‌میکانیزمێکی‌وردی‌ئەندازیاری‌دەکرێت‌لە‌ڕێگایی‬
“Transformers "
‌‫ترانسفۆرمەرەکانەوە‬
-
‌‫ترانسفۆرمەر‬
–
Transformer
‫ئامێرێکی‌کارەبای‌وەستاوە‬
Static Device
‌‫لەسەر‌بنەمای‌هاندانی‌کارۆموگناتیسی‬
–
Electromagnetic Induction
‫کاردەکات‬
.
‫بە‌ناردنی‌شەپۆلی‌کارەبایی‌تەزوو‌گۆڕاو‬
AC
‫لە‌سرکێتێکی‌کارەباییەوە‌بۆ‌سرکێتێکی‌دیکە‬
.
‌‫‌کردنەوەی‬
‫م‬‫بە‌بەرزکردنەوە‌و‌نز‬
«
‫کەڕەنت‌و‌ڤۆڵتیە‬
»
‫لە‌شو‬
‌‫ێن‌و‬
‫کاتی‌پێویست‬
.
-
‌‫‌تەنها‌کارەبایی‌تەزوو‌گۆڕاو‬،‫لە‌کردەی‌گواستنەوەی‌تەزووی‌کارەبادا‬
AC
‌‫‌کارەبایی‌تەزوو‌نەگۆڕ‬،‫دەگوازرێتەوە‬
DC
‌‫‌چونکە‌لە‌جۆری‬،‫ناگوازینەوە‬
DC
‫وزەیەکی‌لە‌ڕادەبەدەر‌ون‌دەبێت‌و‌لەدەست‌دەچێت‬
.
2

‫ترانسفۆرمەر‬ ‫کارکردنی‬ ‫میکانیزمی‬
:
‫ترانسفۆرمەر‬
:
‫‌کۆیلی‌ڕاست‌و‌کۆیلی‌چەپ‬،‫لە‌دوو‌کۆیل‌پێکدێت‌لەسەر‌ناوەخنێک‌هەڵکراوە‬
.
‫کۆیلی‌الی‌چەپ‬
:
‌‫ڤۆڵتییەیەکی‌گۆڕاو‬
‌‫دەچێتە‌نێو‌پێچەکانییەوە‌و‌پێی‌دەگوترێت‬
«
‫کۆیلی‌سەرەتایی‬
»
‫وەلێ‌کۆیلی‌الی‌ڕاست‌دەرگیرکراوە‬
/
‌‫بەستراوە‌بە‌بەرگرییەکەوە‌و‬
‌‫ژمارەی‌پێچەکانی‌بە‬
«
‫کۆیلی‌ناوەندی‬
»
‫نێودەبرێت‬
.
‌‫توندی‌بواری‌موگناتیسی‌لە‌ناوەخنی‌ترانسفۆرمەرەکە‌و‌لەهەردوو‌بڕگەکەدا‬
(
‫کۆیلی‌سەرەتایی‌و‌کۆیلی‌ناوەندی‬
)
‫یەکسانن‬
.
‌‫‌ئەویش‌بەپێی‌جیاوازیان‌لە‬،‫هەر‌بۆیە‌ڤۆڵتیە‌لەنێوان‌دوو‌کۆیلەکە‌جیاواز‌دەبێت‬
‫ژمارەیی‌پێچەکان‬
( .
‫‌ژمارەی‌پێچەکانی‌سەرەتایی‌و‌ناوەندی‌جیاوازن‬،‫‌کەرەوە‬
‫م‬‫چونکە‌لە‌ترانسفۆرمەری‌بەرزکەرەوە‌و‌نز‬
).
3

‫وێنە‬ ‫فرمان‬ ‫ناو‬
‌‫ڕێگایەکە‌بۆ‌تێپەڕبوونی‌بواری‬
‌‫موگناتیسی‬
" Electromagnetic
Flux" ‌‫و‌پێچەکانی‌ناوەندی‌و‬
‫سەرەتایی‌دەگرێت‬
.
Core
‌‫‌پێچی‬،‫لە‌دوو‌جۆر‌پێک‌هاتووە‬
‫ناوەندی‌و‌پێچی‌سەرەتایی‬
.
‌‫زۆرکات‬
‌‫پێچەکان‌لە‌مس‌یان‌ئەلەمینیۆم‬
‌‫‌کەتوانای‌گەیاندنی‬،‫‌کراون‬
‫ت‬‫دروس‬
‫کارەبایان‌هەیە‬
(.
‫گەیەنەرن‬
)
‌‫ئەم‬
‌‫تایبەتمەندیە‌جیای‌دەکاتەوە‌لەبەشی‬
"Core"
Windings
‌‫جیاکەرەوەکان؛‌دەشێت‌گرنگترین‬
‌‫‌هەر‬،‫بەشی‌ترانسفۆرمەرکان‌بێت‬
‌‫شکستێک‌لەمانە‌دەبێتە‌هۆی‌زیان‬
‫گەیاندن‌بە‌ترانسفۆرمەرەکە‬
.
‌‫چونکە‬
‌‫جیاکەرەوەیە‌لە‌نێوان‬
" Winding
‌‫و‬Core" ‌،‫لەنێوان‌پێچەکان‬
‌‫‌بەشەکانی‬،‫سوڕانەوە‌لە‌پێچەکان‬
‫کەڕەنت‌هەڵگر‌و‌تانکەکەدا‌هەیە‬
.
Insulation
⁃ Insulation
‫‌تایبەتمەندییە‌میکانیکیەکانی‌بەهێ‬،‫پێویستە‌لەڕووی‌پێکهاتەوە‌بەهێزبێت‬
‌‫زبێت‌و‬
‫توانای‌مانەوەی‌لە‌پلەی‌گەرمی‌زۆر‌بەرزدا‌هەبێت‬
. 4

‫وێنە‬ ‫فرمان‬ ‫ناو‬
‫‌دوو‬،‫بەشێکی‌گرنگی‌ترانسفۆرمەرە‬
‫ئەرکی‌سەرەکی‌هەیە؛‌یەکەم‬
:
‌‫پاراستنی‬
‘
‫پێچەکان‌و‬
’Core
‌‫لە‬
‫ژینگەی‌دەرەوە‬
.
‫دووەم‬
:
‌‫وەکو‬
‫دەفرێکی‌نەوتی‌وایە‌پاڵپشتی‌پارچ‬
‌‫ە‬
‫پاشکۆکانی‌ترانسفۆرمەر‌دەکات‬
.
Tank
‌‫بۆ‌دروستکردنی‌پەیوەندی‌لەنێوان‬
‫کێبڵی‌هاتوو‌لەگەڵ‌دەرچوو‬
.
•
‫ترمیناڵەکان‬
:
‌،‫لەنێو‌ترانسفۆرمەرن‬
‌‫لەسەر‌بووشەکان‌دانراون‌و‌لەکۆتایدا‬
‫بە‌پێچەکانەوە‌بەستراون‬
.
•
‫بووشەکان‬
:
‌‫لە‌شێوەی‬
‫لەمپەر‬
/
‌‫جیاکەرەوەن‌لەنێوان‌ترمیناڵ‌و‬
‫تانکـەکەدان‬
.
‫لەسەر‌تانکەکە‌دانراون‬
.
‌‫ڕاێڕەوێکی‌سەالمەتە‌بۆ‌کۆنێکت‬
‫کردنی‌ترمیناڵەکان‌بە‌پێچەکانەوە‬
Terminal and Bushings
‫هەموو‌ترانسفۆرمەرێک‌نوقم‌کراوە‌لە‬
Oil
،
‌‫چونکە‌سوودی‌لێ‌وەردەگیرێت؛‬
‫وەک‌ساردکردنەوە‌بەشێوەیەکی‌باش‬
‌،
‫دیاری‌کردنی‌کێشەکان‬
.
Transformer Oil
‌‫لەم‌کردیەدا‬
"
‫ڕۆنی‌هایدرۆ‬
-
‫کاربۆنی‌مەعدەنی‬
"
‫بەکاردێت‬
.
5

‫وێنە‬ ‫فرمان‬ ‫ناو‬
‌‫لەبەشی‌سەرەوەی‌ترانسفۆرمەرە‌و‬
‫لەسەر‌تانک‌و‌بووشەکان‌جێگیرکراو‬
‫ە‬
.
‌،‫لەشێوەی‌میزەاڵنێکی‌الستیکیە‬
‌‫‌لەگەڵ‬،‫چونکە‌ماددە‌نەوتیەکان‬
‌‫گۆڕانکاری‌پلەی‌گەرمیدا‌تووشی‬
"
Expand and Contract"
«
‫کەم‌و‌زیادبوونی‌قەبارە‬
»
‫‌ئە‬،‫دەبن‬
‌‫م‬
‫بەشەش‌قەبارەی‌پێویستی‌بۆ‌دابی‬
‌‫ن‬
‫دەکات‬
.
Oil Conservations
‌‫لەنێو‌هەموو‬
"
Oil
Conservation"
‫ـ‬
‌،‫ەکاندا‌هەیە‬
‫زۆر‌پێویستە‌چونکە‌وادەکات‌ڕۆنەکە‬
‫بەدووربێت‌لە‌شێ‬
.
Breather
‌‫وزەی‌لەدەست‌چوو‌لە‌شێوەی‬
‫گەرمیدایە‬
.
‫بەئاسایی‌لەڕێگای‌ژینگ‬
‌‫ەی‬
‌‫دەوروبەرەوە‌ترانسفۆرمەر‌سارد‬
‌‫‌بەاڵم‌ئێستا‌و‌گشتی‬،‫دەکرێتەوە‬
‫لەڕێی‌ڕۆنەوە‌سارد‌دەکرێنەوە‬
.
Radiators and Fans
⁃
‌‫میکانیزمی‌ساردکردنەوە‌پشت‌دەبەستێت‌بە‬
kVA Rating.
6

‫وێنە‬ ‫فرمان‬ ‫ناو‬
‌‫دەرچەیەکی‌فریاگوزاری‌دەرچوونە‌بۆ‬
‌‫ڕۆن‌و‌گازەکان‌کە‌دەنێو‬
‫ترانسفۆرمەرەکەدا‌قەتیس‌ماون‬
Explosion Vent
‌‫لە‌بەشی‌سێکندەریدایە؛‌وا‬
‌‫‌کراون‌بۆ‌گۆڕینی‌ڕێژەی‬
‫ن‬‫دیزای‬
‌‫سوڕانەوەی‌پێویستی‬
‫ترانسفۆرمەرەکان‬
.
‌‫لە‌دوو‌بەش‬
‫پێکدێت‬
:
‫یەکەم‬
:
On-Load Tap
Changes
‫دووەم‬
:
Off-Load
Tap Changes.
⁃ Off-Load Tap:
‌‫گەر‌هیچ‬
‌‫هێزێک‌نەبوو‌بۆ‌بەکارخستنی‬
‫ترانسفۆرمەرەکە‌هاوکاری‌بەگەڕخست‬
‌‫نی‬
‫دەدات‬
.
⁃
On-Load Tap:
‌‫پاش‬
‫بەگەڕخستنی؛‌یارمەتی‌بەردەوام‌بوو‬
‌‫ن‬
‌‫‌بەبێ‌پچڕانی‌تەزوو‌بۆ‌هێزە‬،‫دەدات‬
‫بەگەڕخەرەکە‬
.
Tap Changers
‫گرنگترین‌بەشە‌لەگواستنەی‌ڕۆند‬
‫ا‬
.
‫ڕیلەیەکی‌ئاکچوەیتەری‌ڕۆن‌و‌گازە‬
.
‫ئەم‌سێنسەرە‌بۆ‌دیاری‌کردنی‌ڕۆنی‬
‫ئەو‌بەشانەیە‌کە‌نوقم‌بوون‌لە‌ڕۆند‬
‫ا‬
.
Buchholz Relay
7

‫ترانسفۆرمەرەکان‌دابەش‌دەکرێن‌بەسەر‌دوو‌جۆر‬
( :
‫بە‌گوێرەی‌گۆڕانکاری‌لە‌ڤۆڵتی‌کارەبایی‬
)
‫یەکەم‬
:
‌‫ترانسفۆڕمەری‌بەرزکەرەوە‬
step up
‫دووەم‬
:
‌‫ترانسفۆڕمەری‌نزمکەرەوە‬
stepdown.
‌‫گرنگی‌بەرزکردنەوە‬
،‫و‌نزمکردنەوە‌ترانسفۆرمەرەکان‌بەنمونەیەک‌دەهێنینەوە‌کە‌ڕۆژانە‌بەردەوام‌دەیبینین‬
‌‫ئەویش؛‌گواستنەوەی‌کارەبایە‬
‫لە‌وێستگەی‌بەرهەمهێنانی‌کارەبا‌بۆ‌وێستگەکانی‌ناوشار‌و‌پاشان‌بۆ‌گەڕەک‌و‌دواتر‌بۆ‌ماڵەکانمان‌یان‌بڵێی‬
‌‫ن‌ئێمەی‬
‫هاوبەشەکانی‌کارەبا‬
.
‌‫‌لە‬،‫‌وزەی‌کارەبا‌بەرهەمدەهێنرێ‌لە‌وێستگەکانی‌کارەبا‬،‌‫کاتێک‌بە‌یەکێک‌لە‌ڕێگەکانی‌بەرهەمهێنانی‌کارەبا‬
"
‌‫جەنەرەیتەرەکان‬
-
Generators"
‫مۆلیدەکا‬
‫ن‬
‌‫‌بەاڵم‌بەم‌شێوازە‌وزەی‬،‫تەزوویەکی‌زۆر‌و‌ڤۆڵتێی‌کەممان‌دەست‌دەکەوێ‬
‫‌یاسای‌وزەی‌بەفیڕۆچوو‌یەک‬،‫‌چونکە‌بەو‌شێوازە‌وزەی‌بەفیڕۆچوو‌زۆر‌زۆر‌دەبێت‬،‫کارەبا‌ناگوازرێتەوە‌و‌بە‌کەڵک‌نایات‬
‌‫سانە‬
‫بە‌تەزوو‌بە‌دووجا‌لێکدانی‌بەرگری‬
.
"
‌‫بەرگری‬
-
Resistance"
‫‌ئەو‌ماددە‌گەیەنەرەی‌کە‌وزەی‌کارەبایی‌پێدەگوازینەوە‌ت‬،‫یەکێکە‌لە‌هۆکارەکانی‌بەفیڕۆچونی‌وزەی‌کارەبا‬
‌‫ا‬
‫‌بەاڵم‌تەزوو‌کاریگەری‌زۆرترە‬،‫‌هەرچەندە‌هەندێک‌هۆکاری‌کەشوهەوا‌و‌پلەی‌گەرمی‌کاری‌لێدەکەن‬،‫ڕادەیەک‌جێگیر‌و‌دەستکاری‌نەکراوە‬
‫‌چونکە‌بەپێی‌یاساکە‌گۆڕانکاری‌لە‌تەزوو‌دووجایە‌بۆ‌وزەی‌بەفیڕۆچوو‬،‫بۆ‌بەفیڕۆچوون‬
‌‫بۆ‌چارەسەرکردنی‌ئەم‌کێشەیەش‌ئامێرێک‬
‌‫بەکاردەهێنرێت‌کە‌ناوی‬
«
‫ترانسفۆڕمەر‬
»
‫‌بە‌شێوازێکی‌ئاسانتر‌بۆ‌تێگەیشتن‌واتا‌گۆڕەڕ‌یان‌محاویلە‬،‫ـە‬
.
8

‫لەوێستگەکانی‌بەرهەمهێنانی‌کارەبا‌ترانسفۆڕمەری‌بەرزکەرەوە‌بەکاردەهێنرێت‬
.
‌‫کە‌کۆیلی‌سەرەتایی‌ژمارەی‌پێچەکانی‌کەمترە‌و‌ڤۆڵتێش‌کەمترە‌واتا‌تەزوو‬
‫زۆرە‌بەاڵم‌لە‌کۆیلی‌دووەمی‌ژمارەی‌پێچەکان‌زیاترە‌و‌ئەوەش‌دەبێتە‌هۆی‌زیادکردنی‌ڤۆڵتی‌کارەبایی‌و‌ئەوەش‌دەبێتە‌هۆی‌ئەوەی‌کە‌بتوا‬
‫نرێ‬
‌‫تەزووی‬
‫‌چونکە‌یاسای‌وزەی‌کارەبایی‌یەکسانە‌بە‌تەز‬،‫کارەبایی‌تا‌ڕادەیەکی‌زۆر‌کەمبکەنەوە‌ئەویش‌بە‌زیادکردنی‌ڤۆڵتی‌کارەبا‌تا‌ڕادەیەکی‌زۆر‬
‌‫وو‬
‌‫لێکدانی‌ڤۆڵتی‬
‫کارەبا‌کاتێک‌تەزوو‌کەمدەکات‌ئەوا‌لەبەرامبەردا‌ڤۆڵتێ‌زیاد‌دەکات‌پاش‌ئەمکردارە‌وزەی‌کارەبای‌بە‌ڤۆڵتێی‌بەرز‌دەخرێتە‌سەر‌هێڵەکانی‬
‫دا‬
‌‫بەشکردنی‬
‫کارەبا‌و‌‌گواستنەوەیان‌بۆ‌شوێنەکانی‌بەکارهێنان‬
(
‫کە‌لە‌ماڵ‌هەتا‌دەگاتە‌کارگە‌زەبەالحەکان‬
)
‌‫‌بەم‌جۆرە‌لە‌ڕێگای‌ترانسفۆڕمەرەوە‌توانرا‌کە‌وزەی‬،
‫‌بەاڵم‌ڕاستەوخۆ‌ناتواندرێت‌ئەو‌وزە‌کارەباییە‌بەو‌جۆرە‌بەکاربهێنرێت‌لەبەر‌ئەوەی‌ڤۆڵتی‌زۆ‬،‫بەفیڕۆچون‌تا‌ڕێژەیەکی‌زۆر‌کەمبکرێتەوە‬
‌‫رە‬
‌‫و‌ئامێرەکان‌بە‬
‫ڤۆڵتە‌کارەبا‌بەرزە‌دووچاری‌سوتان‌و‌لەکارکەوتن‌دەبنەوە‬
. ‌‫لەبەرئەوە‌لەڕێگای‌بەکارهێنانی‌چەند‌ترانسفۆڕمەرێکی‌نزمکەرەوە‌لە‌شوێنی‌جیاواز‌‌ڤۆڵتی‬
‫کارەبای‌کەمدەبێتەوە‌و‌لەبەرامبەردا‌تەزووی‌کارەبایی‌زیاد‌دەکات‬
.
9

‫لە‌ترانسفۆڕمەری‌نزمکەرەوەدا‌ژمارەی‌پێچەکانی‌سەرەتایی‌زۆرترە‌و‌ڤۆڵتی‌زیاترە‌بەاڵم‌ژمارەی‌پێچەکانی‌دووەمی‌کەمترە‌و‌ڤۆڵتی‌ک‬
‌‫ەمتر‬
‫ئەبێتەوە‌و‌لەبەرامبەردا‌تەزووی‌کارەبایی‌زیاد‌دەکات‬
.
‌‫وزەی‌کارەبایی‌بە‌سێ‌هێڵی‌گەرم‌واتا‬
(
three phase
‫ث‬
‫ری‌فەیس‬
)
‌‫دێت‌بۆ‌ئەو‌ترانسفۆڕمەرەی‌کە‌لە‌گەڕەکانماندا‌هەن‌بەڕێگەی‬
‌‫بەستنی‌دەلتا‌بۆ‌ستار‌ئەوا‌لەگەڵ‌سێ‌هێڵی‌گەرم‬
Line
‫ه‬
‌‫ێڵێکی‌سارد‬
Natural
‌‫پەیدا‌دەبێت‌‌چونکە‌کارەبایی‌مااڵن‌و‌ئەو‌ئامێرانەی‬
‌‌‫کە‌کاری‌پێدەکەین‬
single phase
‫‌بەاڵم‌ئامێرەکانی‌تر‌لە‌کارگەکان‌یان‌ئەو‌ئامێران‬،‫ە‌واتا‌‌هێڵێکی‌گەرم‌و‌هێڵێکی‌ساردی‌دەوێت‬
‌‫ەی‬
‌‫کە‌کارەبایی‌زۆریان‌دەوێ‌سێ‌هێڵی‌گەرمیان‌دەوێت‌واتا‬
"
three phase"
‫ـ‬
‫ن‬
.
10