Өндгөвчний апоплекси

1. Өндгөвчний задрал
(Апоплекси)

2. ICD 10
N83 Өндгөвч, үр дамжуулах
хоолой ба өргөн холбоосны
үрэвсэлт бус өвчин
N83.1 Шар биеийн уйланхай
N83.2 Өндгөвчний бусад
уйланхай

3. Тодорхойлолт Өндгөвчний задрал – өндгөвчний эдэд
гэнэт цус хуралт үүсч улмаар эдийн бүрэн
бүтэн байдал алдагдаж, хэвлийн хөндий рүү
цус алдахыг өндгөвчний задрал буюу
апоплекси гэж нэрлэнэ.

4. Тархвар зүй:
Баруун талын
өндгөвчний задрал 2-
4 дахин их
тохиолддог
Апоплекси нь
ихэвчлэн нөхөн
үржихүйн насны
эмэгтэйчүүдэд
тохиолддог (20-35
нас)
Эмэгтэйчүүдийн
хэвлийн дотуур цус
алдалтын 0,5-2,5%-г
эзэлдэг
Апоплекси нь
ихэвчлэн (90-94%)
сарын тэмдгийн
мөчлөгийн дунд үед
эсвэл СТМ-ийн 2-р
үед (шар биеийн
цэврүү хагарах үед)
тохиолддог

5. Ангилал:
Эмнэлзүйн шинжээс хамаарч
3 ангилна:
Өвдөлтийн хэлбэр – энэ
хэлбэрийн үед өвдөлтийн
хам шинжээс гадна дотор
муухайрах, биеийн халуун
нэмэгдэх шинжүүд илэрч
болно
Цус багадалтын хэлбэр –
эмнэлзүйд дотуур цус
алдалтын шинж давамгайлна
Холимог хэлбэр

6. 2. Цус алдалтын
хэмжээнээс
хамаарч:
•Хөнгөн хэлбэр (100-
150мл)
•Дунд (150-500мл)
•Хүнд (500 ба түүнээс их
мл)

7. Нөлөөлөх
хүчин зүйлс:
Өндгөвчний үрэвсэл
Судасны өргөсөл
Өндгөвчний уйланхайт өөрчлөлтүүд
Цусны өвчин
Өнчин тархины даавруудын харьцаа алдагдах
(FSH, LH), пролактины хэмжээ ихсэх нь өндгөвчний
эдийн улайлт, кист үүсэхэд нөлөөлдөг

8. Шалтгаан:
Өндгөвчний задрал нь дотоод болон гадаад шалтгаанаас болж үүсдэг.
• Дотоод шалтгаан:
Бага аарцгийн эрхтэний наалдац болон үрэвсэлт өвчин
Умайн буруу байрлал
Судас дарагдах (өндгөвчний цусан хангамж буурна)
Өндгөвч хавдараар дарагдах
Өндгөвчний уйланхайцарт өөрчлөлтүүд

9. 2. Гадаад шалтгаан
• Бэлгийн харьцаа
• Биеийн хүчний ажил
• Хэвлийн гэмтэл
• Үтрээний үзлэг
• Мэс ажилбар
• Клизм
• Морь унах
Зарим бүлэг хүмүүсд өндгөвчний задрал нь гадаад болон дотоод
шалтгаангүй, тайван эсвэл шөнө унтаж байх үед тохиолдож болно. Мөн
удаан хугацааны турш антикоагулянт эмийн бодис хэрэглэж буй
эмэгтэйчүүдэд өндгөвчний цус алдалт үүсэх эрсдэл нэмэгддэг.

10. Эмгэг жам:
Өндгөвчнөөс цус алдах үед эхлээд өндгөвчин дотор цус
хуралт үүсч, улмаар өндгөвчний дотор даралт
ихссэнээр хүчтэй өвдөлт илэрдэг. Түүний дараа
өндгөвчний эд задарч цус алдалт үүсдэг. Өндгөвчинд
маш жижиг хэмжээний (1см хүртэл диаметр) урагдал
үүсэх төдийд их хэмжээний цус алдаж болно.
Өндгөвчний апоплекси нь сарын тэмдгийн мөчлөгийн
аль ч үед тохиолдож болдог, гэхдээ мөчлөгийн 1-р
фазын үед фолликулууд бүрэн хөгжөөгүй, судасжилт
бага байдаг учир апоплекси үүсэх магадлал бага
байдаг. Харин овуляцийн үед болон шар биеийн
хөгжлийн өрнөл үед, судасжилт нэмэгдэх үед буюу
мөчлөгийн 2–р фазд элбэг тохиолддог.
Биений юм ирэх үед болон өндгөн эс хагарах үед
гонадотропин дааврын хэмжээ ихссэнээр апоплекси
үүсч болно.

11. Зарим судлаачид өндгөвч гэмтэж болох ”critical moments” байдаг
гэж үздэг. Овуляцийн үед болон сарын тэмдэг ирэхийн өмнөх үед
өндгөвчний судаснуудын нэвчэмтгий чанар болон цусан хангамж
ихэсдэг учир энэ үеүүдэд апоплекси тохиолдох нь элбэг байдаг.
Бага аарцгийн эрхтэнүүдийн, тэр тусмаа өндгөвчний цусан
хангамж тодорхой мөчлөгтэй ихсэж багасдаг. Цусан хангамж
ихсэх үед шар бие болон өндгөвчний фолликулууд дотор цус
алдалт явагддаг – энэ нь “физиологийн гэмтэл” гэж нэрлэгдэнэ.
Харин тодорхой эндо, экзо шалтгааны улмаас физиологийн
гэмтлүүд нь эмгэг болж хувирдаг (өндгөвч задрах).

12. Эмнэлзүй:
Өндгөвчний задралын үед ихэвчлэн хэвлийн доод
хэсгээр гэнэт цочмогоор илрэх өвдөлт өгдөг.
Голчлон өндгөвч задарсан талд өвдөлт мэдрэгдэнэ.
Заримдаа өвдөлт ачааллын үед илэрч болох ч,
тайван үед ч бас илэрч болно. Цөөн тохиолдолд
өндгөвч хагарахаас өмнө цавь орчимоор хатгуулж
өвддөг, энэ нь өндгөвчний эд дотор бага
хэмжээний цус алдалтууд болон өндгөвчний эдийн
хаваншилтт үүссэнтэй холбоотой.
Эмнэлзүйд илрэх гол шинжүүд:
• Хэвлийн доод хэсгээр болон бүсэлхийгээр өвдөх
(өвдөлт ихэвчлэн шулуун гэдэс рүү дамжина)
• Үтрээнээс цуслаг ялгадас гарна (ихэнхдээ өвдөлт
намдсаны дараа цус гарахаа болих)
• Бие сульдах, ядрах, толгой эргэх

13. Оношилгоо:
Өндгөвчний задрал оношийг өвчтөний асуумж,
илэрч буй зовиур, бодит үзлэг болон лабораторийн
шинжилгээн дээр тулгуурлан тавина.
1. Үзлэгт: өвчтөний арьс салст цайвар,
тахикардия, биеийн халуун бага зэрэг их, АД
хэвийн эсвэл бага зэрэг буурсан. Хэвлий
хийгээр дүүрсэн, өндгөвч задарсан талдаа
тэмтрэхэд эмзэглэлтэй, хэвлийн гялтан
цочролын шинж илэрнэ.
2. Үтрээний үзлэгт: үтрээний салст хэвийн өнгөтэй
эсвэл бага зэрэг цайвар, умайн хэмжээ хэвийн,
тэмтрэхэд эмзэглэлтэй. Задарсан талд
тэмтрэхэд өндгөвч эмзэглэлтэй, хэмжээ нь бага
зэрэг томорсон байна. Умайн хүзүүг тэмтрэхэд
өвдөлттэй.

14. 3. Лабораторийн шинжилгээнд: 4 эмэгтэй тутамд цус
багадалтын шинж илрэх бөгөөд зарим өвчтөнд лейкоцитоз
илэрнэ (9000-15000/л). Цус бүлэгнэлтийн үзүүлэлтүүд ихэнх
эмэгтэйчүүдэд хэвийн байна.
4. Багажийн оношилгооны үндсэн арга нь хэт авиа бөгөөд
задарсан өндгөвчний эхо зураглалыг хэвийн өндгөвчнийхтэй
харьцуулан үнэлнэ.
Хэт авиан шинжилгээнд: өндгөвчний хэмжээ хэвийн болон
бага зэрэг томорсон, өндгөвчний эд нэг төрлийн бус, дотроо
шингэнтэй, эхо ойлт багассан байх ба умайн арын зайд болон
хэвлийд сул шингэн тодорхойлогдоно.
5. Зарим үед оношилгооны лапароскопия хийнэ (98%
нарийвчлалтай): бага аарцгийн хөндийд бүлэнтэй цус, умайн
хэмжээ хэвийн томроогүй, умайн гялтант бүрхүүл улаан ягаан
өнгөтэй, задарсан өндгөвч ихэвлэн хэвийн хэмжээтэй. Шар
биеийн уйланхай задарсан үед өндгөвч хэмжээгээрээ
томорсон, улаан хүрэн өнгөтэй болно, өндгөвчний эд болон
уйланхай хагарч урагдсан байх ба урагдлаас цус шүүрч гарах
эсвэл урагдал цусны бүлэнгээр битүүрсэн байх.

15. Лапароскопия
хийх заалтууд:
Хэвлийн хөндийд 150мл-с их цусан
агууламжтай (хэт авиан шижилгээгээр
батлагдсан, өвчтөний биеийн байдал
болон гемодинамикийн үзүүлэлтүүд
тогтвортой үед)
Эмийн эмчилгээнд үр дүнгүй (дотуур
цус алдалт зогсохгүй, хэвлийн хөндий
доторх сул шингэний хэмжээ ихэссэн)

16. Ялган
оношилгоо:
Өндгөвчний задралын эмнэлзүй нь шинжүүд нь хэвлийн эрхтэнүүдийн бусад
эмгэгүүдтэй ижил төстэй тул дараах эмгэгүүдээс ялган оношлох нь чухал:
Задарсан умайн гуурсан хоолойн жирэмсэн
Мухар олгойн хурц үрэвсэл
Өндгөвчний уйланхай хөл дээрээ мушгирах
Гэдэсний түгжрэл
Ходоодны цоорол
Нойр булчирхайн хурц үрэвсэл

17. Эмчилгээ
Эмчилгээний зорилго нь цус алдалтыг зогсоох,
өндгөвчний бүрэн бүтэн байдлыг сэргээх, цус
алдалтын үр дагаварыг арилгах.
1. Эмийн эмчилгээ – гемодинамик тогтвортой,
гялтан цочролын шинж тэмдэг бүдгэрсэн,
бага аарцгийн хөндийд хуримтлагдсан
цусны хэмжээ бага байгаа тохиолдолд
өвчтөнг хэвтүүлэн эмийн эмчилгээ хийж
цаашид үр дүнг хянана.
• Хэвтрийн дэглэм
• Хэвлийн доод хэсэгт хүйтэн жин тавих
• Цус тогтоох, булчингийн агчил сулруулах,
витамин эмчилгээ

18. Этамзилат 2мл булчинд
Дротаверин 2мл булчинд
Аскорбины хүчил 5%-2мл 40%-ийн глюкозын уусмалд
найруулж судсанд
Вит В1 1мл булчинд
Вит В6 1мл булчинд
Вит В12 200мкг булчинд
Эмчилгээ

19. Хэрэв хэвлийн өвдөлт дахих, гемодинамик тогтворгүй, бага
аарцгийн хөндийд сул шингэний хэмжээ ихсэвэл мэс засал
эмчилгээний талаар зөвлөнө (лапароскопи, лапаротоми)
Лапароскопи:
Шаардлагатай багаж хэрэгсэл болон дуранг оруулахын тулд
хэвлийн урд хананд 3 газар цоорхой гаргана
Өндгөвчний задрал үүссэн хэсгийг олж оёдол тавина, цус
тогтоох зорилгоор коагуляци хийнэ
Зарим хүндрэлтэй тохиолдлуудад өндгөвчний хэсгийг тайрч
авна
Хамгийн сүүлд нь өрөөсөн өндгөвч, мухар олгой, үрийн хоолой
зэргийг шалгаж мэс заслыг дуусгана
Эмчилгээ

20. Лапаротоми хийх заалт:
• Геморрагический шок
• Лапароскопи хийх боломжгүй, цус алдалт
нэмэгдэж байгаа үед
Suprapubic zone хөндлөн зүслэг хийж хэвлий,
бага аарцгийн хөндийг нээнэ
Хэвлийд хуримтлагдсан цус, цусны бүлэнг авч
хэвлийг цэвэрлэнэ
Өндгөвчний резекц эсвэл оофорэктоми хийнэ
Эрүүл өндгөвч, үрийн хоолой, зэргэлдээх
эрхтэнүүдийг шалгасны дараа хэвлийг хаана
Эмчилгээ

21. Зарим судалгаагаар, эмийн эмчилгээ хийгдсэн
эмэгтэйчүүдийн 85,7%-д нь бага аарцгийн хөндийд наалдац
үүсдэг бол, 42,8%-д нь үргүйдэл үүсдэг гэдэг нь батлагдсан
байна.
Эмийн эмчилгээ хийлгэсэн 2 эмэгтэй тутамд апоплекси дахин
тохиолдох магадлалтай.
Хэрэв хүүхэд гаргаагүй, жирэмслэхийг төлөвлөж буй нөхөн
үржихүйн насны эмэгтэйд өндгөвчний задрал илэрвэл эмийн
эмчилгээнээс илүүтэй лапароскопи хийхийг зөвлөнө.
Апоплекси эмчлэгдсэний дараа 3-6 сарын турш
жирэмслэлтээс хамгаалхыг зөвлөнө.
Эмчилгээ

22. Эмчилгээ
Зарим судалгаагаар, эмийн эмчилгээ хийгдсэн
эмэгтэйчүүдийн 85,7%-д нь бага аарцгийн хөндийд
наалдац үүсдэг бол, 42,8%-д нь үргүйдэл үүсдэг гэдэг нь
батлагдсан байна.
Эмийн эмчилгээ хийлгэсэн 2 эмэгтэй тутамд апоплекси
дахин тохиолдох магадлалтай.
Хэрэв хүүхэд гаргаагүй, жирэмслэхийг төлөвлөж буй
нөхөн үржихүйн насны эмэгтэйд өндгөвчний задрал
илэрвэл эмийн эмчилгээнээс илүүтэй лапароскопи
хийхийг зөвлөнө.
Апоплекси эмчлэгдсэний дараа 3-6 сарын турш
жирэмслэлтээс хамгаалхыг зөвлөнө.
Эмчилгээ