1. МОД ҮРЖҮҮЛЭГ
ОЦ Тэнхим

2. 
Мод, сººã óðãàìëûã ¿ðýýð ¿ðæ¿¿ëýõýýñ ãàäíà óðãàë ýðõòíýýð /
èø ìº÷èð, ¿íäýñíèé øèæìýýð/ ¿ðæ¿¿ëæ ñóóëãàö áýëòãýäýã.
Ургал эрхтнээр үржүүлэхэд эх ургамлын бүх шинж чанарыг
залуу ургамал өвлөн удамшдаг учраас гоёл чимэглэлийн
болон хүнсний үнэт сорт хэлбэрийн сөөг ургамлыг үржүүлэхэд
энэ аргыг голчлон хэрэглэдэг. Энэ аргын давуу тал нь үрээр
үржүүлсэн тарьцтай харьцуулахад амьдралын эхний жилээс
өсөлт нь хурдан байдаг учраас богино хугацаанд суулгац
гаргах хэмжээнд хүрдэг. Ингэснээр төлжүүлгийн талбайд
ургах хугацааг богиносгохын зэрэгцээ үрээр үржүүлсэн
ургамлаас эрт цэцэглэж, үрлэж эхэлдэг. Бид чимэглэлийн
болон ашигт сөөг ургамлыг ногоон мөчрөөр үржүүлэх
судлагааг явуулсан юм.

3. 


Íîãîîí ìº÷ðººð ¿ðæ¿¿ëñýí ñóäàëãàà.
Óðãàë ýðõòíýýð ¿ðæ¿¿ëýõ àðãûí äîòðîîñ íîãîîí ìº÷ðººð ¿ðæ¿¿ëýõ
íü õàìãèéí äýâøèëòýò àðãà þì. Ýíý àðãààð áèä ÷àöàðãàíà, ¿õðèéí
í¿ä, ºðºë, ìîíîñ, äîëîîãîíî, ÷àðãàé, ÿðãàé, íîõîéí õîøóó, òîøëîé,
Ẻðºëçãºíº, áóðãàñ, ìàéëààñ, òàâèëãàíà, òýõèéí øýýã, äàëàí
õàëüñ, ãîëòáîð çýðýã 16 ç¿éë óðãàìëûã ¿ðæ¿¿ëñýí.
Áèä ¿íäýñë¿¿ëýõ íîãîîí ìº÷ðèéã Áîòàíèêèéí öýöýðëýãèéí ìîä, ñººã
óðãàìëûí öóãëóóëãûí òàëáàé äàõü 3-10 íàñòàé ýõ óðãàìëààñ
íàéëçóóð ìîäæèæ ýõëýõ ¿å áóþó äîëîîäóãààð ñàðûí 14 íä
áýëòãýñýí. ̺÷ðèéã ºã뺺 ýðò íàéëçóóðûí äîîä õýñãýýñ íàâ÷èíä
óñíû õóðèìòëàë õàìãèéí èõ áàéõ ¿åä áýëòãýæ, ñ¿¿äýð ãàçàð
àâ÷èðñàí. Òàðüöûã áýëòãýõäýý çàéäìûí õîîðîíäîõ çàé áîãèíîòîé
÷àöàðãàíà, òîøëîé çýðýã òºðëèéí óðãàìàëä 3-5 çàéäàìòàé,
çàéäìûí õîîðîíäîõ çàé óðòòàé ºðºë, ìîíîñ, íîõîéí õîøóó, óëààãàíû
òºðëèéí óðãàìàëä 2-3 çàéäàìòàé òàéðäàñ

4. 
áîëãîí äîîä òàëûí îãòëîëòûã íàõèàíààñ äîîãóóð òàøóó, äýýä òàëûã
íü íàõèàíààñ äýýø 1 ñì îð÷ìûí çàéä òýãø õèéñýí.Үíäýñëýëòèéã
íýìýãä¿¿ëýõèéí òóëä ºñºëòèéã èäýâõèæ¿¿ëýã÷ ãåòåðîàóêñèíû
200 ìã/ë êîíöåòðàöè á¿õèé óóñìàëä 16 öàã ¸çîîð õýñãèéã ä¿ðæ
áàéëãàñíû äàðàà òàðèõûí ºìíº öýâýð óñààð çàéëæ, óðüä÷èëàí
áýëòãýñýí õºðñºíä ñóóëãàñàí. Áèä ¿íäýñë¿¿ëýõ íîãîîí ìº÷ðèéã
íèéëýã õàëüñàí á¿ðõýâ÷ á¿õèé ìàíàíæóóëàõ óñàëãààòàé çóíû
ò¿ð õ¿ëýìæèíä ¿íäýñë¿¿ëñýí. Õºðñèéã áýëòãýõäýý õàð øîðîî,
áóóö, ýëñèéã 2:1:1 õàðüöààòàé õîëüæ áàãñàðñàíû äàðàà 15 ñì
çóçààí õºðñ õèéæ òýãøëýýä, äýýð íü 10 ñì ýëñ íýìæ ãàäàðãóóã
íü æèãä òýãøèëñýíèé äàðàà ñàéòàð óñàëæ ÷èéãëýñýí áàéñàí.

5. 
Áýëýí áîëñîí òàéðäñûã 5-7 ñì ã¿íä ýãíýý õîîðîíä 5ñì, ýãíýýí äýõü
óðãàìëûí õîîðîíä 5 ñì çàéòàéãààð ñóóëãàñíû äàðàà õºðñèéã
ãàðààðàà ñàéí íÿãòðóóëæ ºãñºí. ¯íäýñ ¿¿ñýõ õ¿ðòýë àãààðûí
õàðüöàíãóé ÷èéãèéã 85-90% áàðüæ áàéõûí òóëä ºäºðò 4-6 óäàà
ìàíàíæóóëàí óñàëæ, áîðîîòîé á¿ðõýã ºäºðò 1-2 óäàà òîãòìîë
óñàëæ áàéëàà. Áèäíèé ñóäàëãààíû ÿâöààñ ¿çýõýä íîãîîí ìº÷ðèéí
¿íäñýíöýð òàðüñíààñ õîéø 12-20 õîíîãèéí äàðàà ¿¿ñýæ ýõýëñýí
áà ¿íäñýíöýð ¿¿ññýíýýñ õîéø 10-14 õîíîãèéí äàðàà øèíý ¿íäýñ
¿¿ñýæ ýõýëñíýýð íàâ÷íû ºñºëò ýð÷èìæèæ óëìààð 8-ð ñàðûí
ñ¿¿ë÷ýýð 5-15 ñì ºíäºð ºñºëò ÿâàãäñàí áàéëàà. Íîãîîí òàéðäàñ
¿íäýñëýæ ýõýëìýãö ãàçðûí äýýðõè õýñãèéí ºñºëò ýõýëñýí.
¯íäýñëýëò æèãäýðñíýýñ õîéø ààæìààð çàäãàé àãààðò äàñãàí,
õºðñèéã õàòààõã¿éãýýð óñàëãààíû òîîã öººð¿¿ëæ, õàÿàâ÷èéã
áàéíãà ñºõºæ áàéëàà. Èéíõ¿¿ ¿íäýñëýñýí õî¸ð íàñòàé òàðüöûã
äàðàà æèëèéí õàâàð íàõèà çàäàðõààñ ºìíº áàéíãûí èë òàëáàéä
øèëæ¿¿ëýí ñóóëãàõ áîëîìæòîé.

6. 1
Hip p o p ha e rha m no id e s L.
15.YII
1.YIII
15. YIII
¯
íäýñëýëò
¿ðãýëæèëñý
í õîíîã
30
2
Ro s a d a huric a Pa ll.
15.YII
25.YII
8. YIII
25
3
Ribe s d ia c a nthum Pa ll.
15.YII
1.YIII
18. YIII
33
4
Ribe s nig rum L.
15.YII
1.YIII
20. YIII
35
5
M lus
a
ba c c a ta
Bo rc kh.
Lo nic e ra ta ta ric a L.
15.YII
3.YIII
25. YIII
40
15.YII
3.YIII
15. YIII
30
15.YII
1.YIII
20. YIII
35
6
7
Òàðüñàí
Óðãàìëûí íýð
(L. )
G ro s s ula ria a c ic ula ris
(Sm ith. ) Sp a c h.
¯
íäýñëýæ
сàð, ºäºð
№
ýõýëñýí
Æèãäýð÷
äóóññàí

7. 



Бидний судлагааны дүнгээс үзэхэд ногоон мөчрийн үндсэнцэр
тарьснаас хойш 12-20 хоногийн дараа үүсч эхэлсэн ба
үндсэнцэр үүссэнээс хойш 10-14 хоногийн хойно жинхэнэ
үндэс үүсч эхлэснээр навчны өсөлт эрчимжиж улмаар 8-р
сарын сүүлч, 9-р сарын эхээр нахиа зангидаж эхэлсэн.
Ийнхүү үндэслэсэн нэг настай тарьцыг дараа жилийн хавар
нахиа задрахаас өмнө бойжуулгын талбайд шилжүүлэн
суулгаж торниулсан.
Íîãîîí ìº÷ðèéí àìüäðàëò íü ýõ óðãàìëûí íàñ, ìº÷èð áýëòãýõ õóãàöàà,
ºñºëòèéã èäýâõèæ¿¿ëýã÷ áîäèñûí êîíöåíòðàöè, óóñìàëä ä¿ðýõ
õóãàöàà, îð÷íû íºõö뺺ñ øóóä õàìààðäàã ó÷ðààñ
öààøäûí
ñóäàëãààíä ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éëñèéã íàðèéâ÷ëàí ñóäàëæ
òîäðóóëàõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çýâ.
9-ð ñàðûí 10 íä íîãîîí ìº÷ðººð óðãóóëñàí òàðüöíóóäàä òîîëëîãî
ÿâóóëæ, ¿íäýñëýëòèéí õóâèéã òîãòîîñîí.

8. ä/
ä
Ñóóëãàñàí
¯
íäýñëýñýí
ìºч ðèéí òîî ìºч ðèéí
/
ø/
òîî /
ø/
Óðãàìëûí íýðñ
1
Hip p o p ho e rha m no id e s L.
2
¯
íäýñëýëòè Íàéëçóóðûí
éí õóâü, % ýõíèé æèëèéí
ºñºëò (ñì)
1000
850
85
1.5-4.0
Ro s a d a huric a Pa ll.
60
30
50
1.5-2.0
4
Ribe s d ia c a nthum Pa ll.
200
196
98
1.0-1.5
5
Ribe s nig rum L.
400
300
75
2.0-8.0
6
M lus
a
ba c c a ta
Bo rc kh.
Lo nic e ra ta ta ric a L.
200
80
40
1.0-2.5
40
40
100
8.0-15.0
100
75
75
1.0-1.5
10
9
90
1.0-1.5
7
8
9
(L. )
G ro s s ula ria a c ic ula ris
(Sm ith. ) Sp a c h.
Sy ring a jo s ika e a Ja s g .

9. 


Õ¿ñíýãòýýñ ¿çýõýä íîãîîí òàéðààäàñíû ¿íäýñëýëò Hippophoe
rhamnoides, Ribes nigrum, Ribes diacanthum, Grossularia
acicularis, Lonicera tatarica, Salix pentandra çýðýã ç¿éëä 75100% - òàé áàéãàà íü áóñàä ç¿éë¿¿äýýñ 15- 40% èë¿¿ áàéñàí
íü òóõàéí ç¿éë¿¿äèéí áèîëîãèéí îíöëîãòîé õîëáîîòîé.
Èéìä öààøèä íîãîîí òàéðààäàñíû ¿íäýñëýëòèéã äýýøë¿¿ëýõýä ýõ
óðãàìëûí áèîëîãèéí îíöëîãèéã õàðãàëçàí ¿çýõ, òóõàéëáàë
íàéëçóóðûí ìîäæèæ ýõëýõ õóãàöààã íàðèéâ÷ëàí òîãòîîõûã
àíõààðàí ñóäëàõ íü ç¿éòýé.
Èéíõ¿¿ ¿íäýñëýñýí íýã íàñòàé òàðüöûã áèä äàðàà æèë íü çîõèõ
àãðîàð÷èëãààã ÿâóóëñàíû ä¿íä íèéò òàðüöûí ºñºëò õºãæèëò
ýð÷èìòýé ÿâàãäàí íàéìäóãààð ñàðûí ñ¿¿ë÷, åñä¿ãýýð ñàðûí
ýõýýð íàõèà á¿ðýí çàíãèäàãäàæ, íàéëçóóðûí ìîäæèëò ÿâàãäàæ
ýõýëñýí.. Ìîä, ñººã óðãàìëûã íîãîîí ìº÷ðººð ¿ðæ¿¿ëýõ íü ïðàêòèêèéí
÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé àðãà ó÷ðààñ ìàíàé îðíû ýðñ òýñ öàã
óóðòàé íºõöºëä ñóóëãàö ìàòåðèàëûã áîãèíî õóãàöààíä
ñòàíäàðòûí õýìæýýíä õ¿ðòýë
óðãóóëàõàä íîãîîí ìº÷ðººð
¿ðæ¿¿ëýõ àðãà ÷óõàë áàéð ñóóðèéã ýçëýíý.