asuulga

1. МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ҮНДЭСНИЙ ПАРК
МОНГОЛ УЛСЫН МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНОЛОГИЙН ҮНДЭСНИЙ ПАРК
БНСУ-ЫН ИНТЕРНЕТИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ АГЕНТЛАГИЙН
ХАМТАРСАН
“МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГУУДЫН МЭДЭЭЛЭЛ,
ХАРИЛЦАА ХОЛБООНЫ ТЕХНОЛОГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН
ХАНДЛАГА”
СУДАЛГААНЫ ТӨСЛИЙН ТАЙЛАН
УЛААНБААТАР ХОТ
2009 ОНЫ 1-Р САРЫН 16

2. ii
ГАРЧИГ
ОРШИЛ iv
БҮЛЭГ 1: СУДАЛГААНЫ ТАНИЛЦУУЛГА 1
1.1. Төслийн үндэслэл ба зорилго 1
1.2. Судалгааны арга зүй 2
1.3. Төслийн баг 4
БҮЛЭГ 2: МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МХХТ-ИЙН
ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН ХАНДЛАГА 5
2.1. Улсын хэмжээнд 5
2.1.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага 5
2.1.2. Интернэтийн хэрэглээ, вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага 7
2.1.3. Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага 10
2.1.4. Мэдээллийн технологийн хүний нөөц 13
2.1.5. МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт 14
2.2. Орон нутгийн ангиллаар 15
2.2.1. Ерөнхий 15
2.2.2. Улаанбаатар хотод 20
2.2.3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудад 26
2.2.4. Бусад аймгуудад 32
2.3. Бизнесийн цар хүрээгээр 39
2.3.1. Ерөнхий 39
2.3.2. Бичил бизнесийн хувьд 45
2.3.3. Жижиг бизнесийн хувьд 49
2.3.4. Дунд бизнесийн хувьд 54
2.3.5. Том бизнесийн хувьд 58
2.4. Эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр 62
2.4.1. Ерөнхий 62
2.4.2. Уул уурхай, олборлох үйлдвэрүүдэд 74
2.4.3. Боловсруулах үйлдвэрүүдэд 80
2.4.4. Холбооны үйлчилгээний чиглэлээр 87

3. iii
2.4.5. Худалдаа, засвар үйлчилгээний чиглэлээр 93
БҮЛЭГ 3. СУДАЛГААНЫ ДҮГНЭЛТ 100
3.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ 100
3.2. Интернэт, э-арилжааны хэрэглээ 101
3.3. Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн хэрэгцээ 102
ХАВСРАЛТУУД
ХАВСРАЛТ 1. Судалгааны асуулга 103
ХАВСРАЛТ 2. Судалгааны асуулгыг бөглөх заавар 107
ХАВСРАЛТ 3. Судалгаанд ашигласан бизнесийн салбарын ангилал 3.1 111
ХАВСРАЛТ 4. Монгол улсын бизнесийн салбарын товч танилцуулга 116
ХАВСРАЛТ 5. Дэлхийн зарим орны МХХТ-ийн хэрэглээний үндсэн үзүүлэлт 118

4. iv
ОРШИЛ
Энэхүү ―Монгол улсын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэлээ,
цаашдын хандлага‖ судалгааны тайлан нь Монгол улсын бизнесийн салбарын
мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн хэрэглээ, цахим худалдааны
өнөөгийн байдал, цаашдын хэрэгцээг тодорхойлохоор Мэдээллийн технологийн
үндэсний парк(МТҮП) ба БНСУ-ын Интернэтийг хөгжүүлэх үндэсний агентлаг(NIDA)-
ийн хамтран хэрэгжүүлсэн төслийн үр дүн юм. Энэ судалгаа нь Монгол улсын хувьд
бизнесийн бүхий л салбарын МХХТ-ийн хэрэглээг тодорхойлох анхны судалгааны
ажил боллоо.
Энэ судалгаагаар бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээний төвшинг улсын
хэмжээнд, Улаанбаатар хот, хүн ам илүү төвлөрсөн хот суурин газар ба аймаг орон
нутгийн хэмжээнд, эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр болон бизнесийн
цар хүрээгээр нь тус тусад нь тооцоолон гаргасан болно.
Бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээг компьютер, интернэтийн хэрэглээ, э-
арилжаа, мэдээллийн технологийн хүний нөөц, МХХТ-д оруулж буй хөрөнгө
оруулалтын өнөөгийн байдал ба цаашдын хандлага, төлөвлөлтийн талаар нэлээн
дэлгэрэнгүй мэдээллийг бүрдүүлж тооцоолон гаргасан юм.
Судалгааны үр дүнг МХХТ-ийг хөгжүүлэх стратегийг тогтоох, хянах, үнэлэх үйл
ажиллагаанд хэрэглэх бүрэн боломжтой юм. Ялангуяа МХХТ-ийн үйлчилгээ үзүүлэгч
компаниуд энэхүү судалгааны дүнгээс зах зээлийн өнөөгийн хэрэглээ, цаашдын чиг
хандлагыг тандан өөрсдийн үйл ажиллагаагаа үндэслэлтэй, зөв төлөвлөхөд нь тус
болно хэмээн найдаж байна.

5. 1
БҮЛЭГ 1. ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА
1.1. Төслийн үндэслэл ба зорилго
Төрийн бодлого, бодит дэмжлэг, хөрөнгө оруулалт болон мэдээлэл, холбооны
технологийн ололт амжилт, дэвшлийг дагаад Монгол улсын мэдээлэл, харилцаа
холбооны үйлчилгээ сүүлийн цөөн жилүүдэд харьцангуй хурдтай хөгжиж байгаа
билээ.
Сүүлийн 5 жилд тухайлбал ―Цахим Монгол‖ үндэсний хөтөлбөрийг баталсанаас хойш
Монгол Улсын мэдээлэл, холбооны дэд бүтэц эрчимтэй шинэчлэгдэн өргөжиж байгаа
бөгөөд үүний зэрэгцээ мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн хэрэглээ
тодорхой хэмжээгээр нэмэгдэж байна. Гэвч Монгол улсын МХХТ-ийн хэрэглээний
талаар нарийн мэдээлэл, статистик тоо баримт өнөөг хүртэл байхгүй байлаа.
Төсвийн хөрөнгөөр санхүүждэг байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээний мэдээлэл,
судалгааг төрийн болон орон нутгийн захиргааны байгууллагууд салбар, чиглэлээр
авах боломжтой боловч бизнесийн салбарын МХХТ-ийн статистик мэдээллийг
цуглуулах, боловсруулах механизм манай улсад бүрдээгүй байна. Урьд нь
боловсролын салбарын төрийн өмчийн байгууллагуудын зэрэг зарим нэг салбарын
тухайлбал Боловсролын салбарын МХХТ-ийн хэрэглээний судалгаа хийгдэж
байснаас бизнесийн бүхий л салбарыг хамарсан нэгдсэн судалгаа хийгдэж байгаагүй
байна.
Мэдээлэл, холбооны хөгжлийн бодлого, стратегийг боловсруулах болон хэрэгжилтийг
хянах, дүгнэхэд МХХТ-ийн хэрэглээний талаарх үнэн бодит мэдээлэл, олон улсын
төвшинд харьцуулах боломжтой үзүүлэлтүүд шаардагддаг. Түүгээр ч зогсохгүй
МХХТ-ийн салбарын үзүүлэлт, судалгааны тоо баримт нь тухайн улсын үндэсний
хэмжээний цогц бодлогыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх, хянахад мэдээллийн
технологийн хурдацтай ололт, амжилтын давуу талуудыг хэрэглэх ажиллагааг
ихээхэн хэмжээгээр сайжруулдаг.
Мөн мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагуудад бизнесийн
бүхий л салбарын мэдээллийн технологийн хүртээмж, хэрэглээ болон цаашдын чиг
хандлагын тухай мэдээлэл түүнчлэн мэдээллийн технологийн үр нөлөөллийн тухай
мэдээлэл шаардлагатай байдаг.
Дээрх бүгдээс үндэслэн бизнесийн салбарын мэдээллийн технологийн хэрэглээний
өнөөгийн байдал болон цаашдын чиг хандлагыг тодорхойлох судалгааг нийт улсын
хэмжээнд зохион байгуулах шаардлагатай байсан.
Энэхүү төслийн гол зорилго нь Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн
хэрэглээний өнөөгийн байдлыг тодорхойлох явдал юм.
Төслийн үр дүн МХХТ-ийн хэрэглээний цаашдын өсөлт, өөрчлөлтийг тооцоолох,
МХХТ-ийн эдийн засагт үзүүлэх үр нөлөөллийг тооцоолон гаргахад зохих хэмжээний
хувь нэмэр оруулах байх гэж найдаж байна.
Монгол улсын Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Мэдээлэл, харилцаа холбоо,
технологийн газрын харьяа Мэдээллийн технологийн үндэсний парк нь Монгол улсад

6. 2
мэдээллийн технологийг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх үндсэн үйл ажиллагаа
явуулдаг төрийн байгууллага юм.
Тус парк нь манай улсын мэдээлэл, харилцаа холбооны технологи(МХХТ)-ийн дэд
бүтэц, хэрэглээг хөгжүүлэх төрийн бодлого, стратегийг тогтооход дэмжлэг үзүүлэх
зорилгоор бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээний төвшин, цаашдын
хэрэгцээ шаардлага болон цахим худалдааны өнөөгийн байдлыг тодорхойлох
―Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хэрэгцээ‖
судалгааг БНСУ-ын Интернэтийг хөгжүүлэх үндэсний агентлаг(NIDA)-ийн
санхүүжилтээр хэрэгжүүллээ.
1.2. Судалгааны арга зүй
Монгол улсын бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын
хэрэгцээний судалгааг 2008 оны 10-12 сард зохион байгуулсан бөгөөд 2008 оны 10
сарын байдлаарх мэдээллүүдийг багтаасан. Судалгааг тус улсын нутаг дэвсгэр дээр
идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй нийт бизнесийн байгууллагаас түүвэрлэн сонгож
явуулсан.
Судалгааны хамрах хүрээг тодорхойлохдоо Үндэсний статистикийн хорооны Монгол
улсын нутаг дэвсгэр дээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх аж ахуйн нэгжүүдийн
мэдээллийг багтаасан Бизнес регистрийн санг /2008 оны 9 сарын эцсийн/ ашигласан
болно.
Судалгааны хамрах хүрээ нь Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж буй 36046
байгууллага, аж ахуйн нэгжээс бизнесийн үйл ажиллагаа идэвхтэй явуулж буй 28000
байгууллага болж байна.
Судалгаанд хамрагдах байгууллагын түүвэрлэлтийг Монгол Улсын Үндэсний
статистикийн хорооноос тодорхойлон гаргаж энэхүү судалгааны ажилд дэмжлэг
үзүүлсэн юм. болно.
Түүвэрлэлтийн арга
Түүвэрлэлтийн эхний шатанд хот, төвлөрөл ихтэй аймаг буюу суурин газар, хөдөө орон нутгийг
төлөөлөх аймаг, нийслэл болон сум, дүүргийг сонгон авсан. Ингэхдээ нийслэл Улаанбаатар
хотын 6 дүүрэг, Дархан-Уул, Орхон, Говь-Алтай, Дундговь, Өвөрхангай, Хэнтий аймгийн төвийн
болон өөр нэг сум нийтдээ нийслэл хотын 6 дүүрэг, 6 аймгийн 12 сумыг судалгаанд
хамруулахаар сонгон авсан.
Судалгааны хоѐр дахь шатны түүвэрлэлт буюу судалгаанд хамрагдах аж ахуйн нэгжүүдийг
сонгохдоо түүвэрлэлтийг Улаанбаатар хот, Дархан-Уул, Орхон аймаг болон бусад аймгууд
гэсэн 3 төвшинд хийсэн. Улаанбаатар хот болон дээрх 2 аймгийн аж ахуйн нэгжийн тоо бусад
аймгуудтай харьцуулахад харьцангуй их учраас түүвэрлэлт хийсэн. Харин бусад аймгуудын
сонгогдсон сумдын аж ахуйн нэгжийн тоо нь харьцангуй бага учраас нэлэнхүй байдлаар
сонгосон болно.
Аж ахуйн нэгжийн МХХТ-ийн хэрэглээ нь аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны чиглэл, цар
хүрээнээс хамаарах учраас түүвэрлэлтийг хийхдээ аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааны чиглэл
буюу салбарын ангилал, ажиллагчдын тоогоор бүлэглэсэн, санамсаргүй түүвэрлэлт (Stratified
Random Sampling)-ийн хэлбэрийг сонгон авсан.

7. 3
Тухайн бүлэгт 5-аас доош тооны аж ахуйн нэгж байх тохиолдолд нэлэнхүй байдлаар сонгохоор
босго (threshold)-ыг тогтоож өгсөн. Ийм байдлаар цөөн аж ахуйн нэгжтэй салбарын аж ахуйн
нэгжүүд болон томоохон аж ахуйн нэгжүүд нэлэнхүй байдлаар сонгогдсон. Түүнчлэн бүлэг бүрт
сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоог тодорхойлохдоо Ньюмений хуваарилалт (Newman’s
allocation)-ын томъѐог ашигласан. Өөрөөр хэлбэл энэ нь ажиллагчдын тооны хэлбэлзэл ихтэй
буюу дисперси ихтэй бүлгийн хувьд сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоо олон, хэлбэлзэл багатай
бүлгийн хувьд сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоо харьцангуй цөөн байхаар хуваариладаг арга
юм. Тухайн бүлэг бүрээс сонгогдох аж ахуйн нэгжийн тоог тодорхойлсны дараа судалгаанд
хамрагдах аж ахуйн нэгжийг санамсаргүй байдлаар сонгосон.
Хүснэгт 1. Бизнесийн байгууллагын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлага судалгаанд хамрагдсан
байгууллагын тоо
Аймаг, нийслэл
Нийт
байгууллагын
тоо
Түүвэрлэгдсэн
байгууллагын
тоо
Судалгааны
асуулга бөглөсөн
байгууллагын
тоо
Судалгааны
мэдээллийн санд
орсон
байгууллагын
тоо
Улаанбаатар хот 18799 895 557 529
Төвлөрөл ихтэй аймаг 1989 143 109 107
Бусад аймаг 7212 507 254 244
Нийт дүн 28000 1545 920 880
Судалгааг бизнесийн байгууллагууд дээр очиж удирдах болон холбогдох
ажилтнуудаар судалгааны асуулгыг бөглүүлэх хэлбэрээр авсан. Цөөн тооны
байгууллагаас шуудан, э-мэйлээр судалгааг хүлээн авсан бөгөөд хаяг нь тодорхойгүй
маш цөөн байгууллагаас утсаар ярилцаж авсан болно.
Судалгааны асуулгыг 2007 онд UNCTAD байгууллагаас гаргасан ―Мэдээллийн эдийн
засгийн статистикийн боловсруулалтын гарын авлага‖-д тулгуурлан Монгол улсын
МХХТ-ийн хэрэглээний онцлогт тохируулан боловсруулсан.
Судалгааны мэдээллийн сан нь нийт 880 аж ахуйн нэгж, байгууллагын мэдээллээс
бүрдэж байгаа нь Монгол улсын нийт бизнесийн байгууллагын 3.14 хувь нь болж
байгаа юм. Судалгааны мэдээллийн сан 167 ялгаатай талбар буюу асуултаас
бүрдсэн ба асуулт бүрийн хариултууд дугаарлагдаж /ялгаатай/ орсоноор
шаардлагатай мэдээллийг хялбар олж авах боломж бүрдсэн. Байгууллага бүрийн
мэдээлэл бусдаас ялгагдах цорын ганц хувийн дугаартайгаар мэдээллийн санд орсон
болно.
МХХТ-ийн хэрэглээний Монгол улсын хэмжээний ихэнх үзүүлэлтүүдийг судалгааны
бизнесийн цар хүрээний ангилал тус бүрээр гарсан дүнг тухайн ангиллын нийт /улсын
хэмжээний/ бизнесийн тоонд харьцуулан жигнэх аргаар тодорхойлон гаргасан. Учир
нь судалгаанд хамрагдаж чадаагүй үлдсэн байгууллагуудын ихэнх нь цөөн
ажиллагчидтай бичил буюу жижиг бизнесийнхэн байсан бөгөөд эдгээр
байгууллагуудын хаяг, утас тодорхойгүй, өөрчлөгдсөн байсан. Иймээс улсын
хэмжээний үзүүлэлтийг илүү бодитой гаргах үүднээс дээрх аргыг хэрэглэсэн болно.

8. 4
МХХТ-ийн хэрэглээний
Орон нутгийн ангилал,
Бизнесийн цар хүрээний ангилал,
Эдийн засгийн үйл ажиллагааны чиглэл тус бүрийн
үзүүлэлт буюу судалгааны үр дүнг шууд тархаах аргаар гаргасан болно.
1.3. Төслийн баг
Монгол улсын бизнесийн салбарын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг
судлах төслийг МТҮП-ын ажилтнуудаас бүрдсэн дараах баг гүйцэтгэлээ. Үүнд:
1. Т. Наранчимэг, МТҮП-ын орлогч захирал бөгөөд төслийн удирдагч
2. Д. Саруул, МТҮП-ын судалгаа, стандарт хариуцсан ахлах менежер бөгөөд
төслийн тэргүүлэх судлаач
3. Б. Батчулуун, МТҮП-ын мэдээллийн технологийн судалгааны ажилтан бөгөөд
төслийн судлаач.
Төслийг хэрэгжүүлэхэд төслийн багийн гишүүдээс гадна нийт 20 шахам туслах
ажилтнууд ажилласан болно.

9. 5
БҮЛЭГ 2. МОНГОЛ УЛСЫН БИЗНЕСИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН МХХТ-ИЙН
ХЭРЭГЛЭЭ, ЦААШДЫН ХАНДЛАГА
2.1. Улсын хэмжээнд
2.1.1. Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага
Компьютер нь мэдээллийн эдийн засгийн хөгжилд маш чухал хэрэгслийн нэг
байдаг.
Монгол улсад гар утас хэрэглэгчдийн дийлэнх хувь нь GSM технологи хэрэглэдэг
учраас гар утсаар интернэт хэрэглэх бизнесийн хувь маш бага гэж урьдчилан
таамаглаж болно. Иймээс компьютер нь одоогоор Монгол улсын бизнесийн хувьд
интернэтийг хэрэглэх гол хэрэгсэл нь болж байна.
Судалгааны үр дүнгээр 2008 оны 10 сарын байдлаар Монгол улсын бизнесийн
байгууллагын 61.4 хувь нь хамгийн багадаа нэг компьютер хэрэглэж байна. Ихэнх
бичил буюу өрхийн бизнес, түүний дотроос өөрийн офисгүй байгууллагууд гэрийн
компьютерийг байгууллагын үйл ажиллагаанд зориулж хэрэглэдэг бөгөөд үүнийг
судалгаанд оролцуулан тооцсон болно.
Нийт байгууллагуудын 18.9 хувь компьютерийн дотоод сүлжээ, 2.1 хувь нь интранэт,
0.5 хувь нь экстранэтийг хэрэглэдэг байна. Ойрын 2 жилд бизнесийнхэн компьютер,
дотоод сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг Зураг 1-
т үзүүлье.
Зураг 1. Нийт байгууллагын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээний хандлага
2008 2009 2010
Компьютер 61.4% 73.2% 84.3%
Дотоод сүлжээ 18.9% 25.7% 32.0%
Интранэт 2.1% 4.2% 6.8%
Экстранэт 0.5% 0.8% 1.7%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
70.0%
80.0%
90.0%
хэрэглээнийхувь

10. 6
Нийт бизнесийн байгууллагын 23 орчим хувь нь ямар нэг хэрэглээний програм
хангамж ашигладаг болохыг судалгааны үр дүн харуулж байна. Бизнесийн үйл
ажиллагаанд чухал шаардлагатай зарим төрлийн програм хангамжийн хэрэглээний
одоогийн байдал, цаашдын хандлагыг Зураг 2-т үзүүлье.
Зураг 2. Нийт байгууллагын хэрэглээний програм хангамж ашиглалтын хандлага
Судалгаанд хамрагдсан хэрэглээний програм хангамж хэрэглэдэг байгууллагууд
тухайн програм хангамжийг хэрхэн өөрийн болгосон талаар судлахад дараах үр дүн
гарч байна.
Хүснэгт 1. Хэрэглээний програм хангамжийг өөрийн болгосон хэлбэр
Програм хангамжийн төрөл
Програмыг өөрийн болгосон
хэлбэр
Эзлэх хувь
Байгууллагын удирдлагын мэдээллийн систем
(e-office)
Худалдан авсан 48.10%
Захиалж хийлгэсэн 24.70%
Өөрсдөө хийсэн 27.20%
Үйлдвэрлэл/үйлчилгээний үйл явцын
автоматжуулалтын програм
Худалдан авсан 46.90%
Захиалж хийлгэсэн 33.30%
Өөрсдөө хийсэн 19.80%
Санхүү, нягтлан бодох, бүртгэл тооцооны
програм
Худалдан авсан 73.90%
Захиалж хийлгэсэн 14.70%
Өөрсдөө хийсэн 11.40%
Судалгаанд хамрагдсан компьютертай нийт байгууллагаас ямар нэг хэрэглээний
програм хангамж хэрэглэдэггүй, эсвэл интернэтэд холбогдоогүй байгууллагын эзлэх
хувь нь 20 байна.
22.2%
34.0%
38.6%
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
30.0%
35.0%
40.0%
45.0%
2008 2009 2010
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний
үйл явцын
автоматжуулалтын
програм хангамж
Байгууллагын удирдлагын
мэдээллийн систем
Санхүү нягтлан бодох
бүртгэлийн програм
хангамж

11. 7
Судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 8.5 хувь тэдний бизнест компьютер
хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна.
2008 оны 10 сарын байдлаар компьютергүй байсан байгууллагуудын
9.0 хувь нь эрчим хүчний эх үүсвэр дутагдалтай,
34.5 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй,
49.5 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй,
71.0 хувь нь компьютер хэрэглэх шаардлагагүй зэрэг шалтгааны улмаас
компьютер хэрэглээгүй гэж хариулжээ.
Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар компьютер
хэрэглэдэг нийт байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан байна.
Хүснэгт 2. МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл, хувиар
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй
Бага
зэрэг
Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
МХХТ-ийн зардал их гардаг 43% 35% 9% 13%
Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ
хувилбар гардаг
33% 39% 9% 20%
МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгч
/мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй
47% 21% 7% 25%
Ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй 41% 39% 8% 13%
Судалгааны дээрх дүнгээс харахад бизнесийн байгууллагуудын ажилтнуудын
компьютер хэрэглэх чадваргүй байдал, програм хангамж байнга өөрчлөгдөн
шинэчлэгддэг байдал нь хэрэглээнд гарч буй хамгийн гол бэрхшээл юм байна.
Түүнчлэн компьютер, компьютерийн засвар үйлчилгээний өндөр үнэ мөн саад
учруулдаг байна.
2.1.2. Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал, цаашдын
хандлага
Улсын хэмжээнд 2008 онд нийт бизнесийн байгууллагын 36.6 хувь нь
интернэтийг хэрэглэсэн байна. Үүнээс 91 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг
ашигласан бол 9 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ. Интернэт кафегаар
үйлчлүүлсэн нийт байгууллагын дийлэнх нь 1-9 ажиллагчидтай бичил бизнесийнхэн
байна.

12. 8
Зураг 2. Нийт байгууллагын интернэтийн хэрэглээ,
цаашдын хандлага /ашиглалтын төрлөөр/
Зураг 1. Нийт байгууллагын интернэтийн
хэрэглээ ба вэб сайттай байдал, цаашдын
хандлага
Судалгааны дүнгээс харахад 2009 оноос интернэт хэрэглэх, вэб сайттай болохоор
нэлээд байгууллагууд төлөвлөж, интернэт болон вэб сайтын хэрэглээ эрс нэмэгдэх
хандлага ажиглагдаж байна.
2009 оноос интернэт кафегаар үйлчлүүлэгч байгууллагуудын тоо багасч,
байгууллагууд өөрийн интернэт холболтыг ашиглах байдал нэмэгдэх төлөвтэй байна.
Зураг 3. 2008 онд байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн холболтын төрөл /хувиар/
Байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 384 kbps,
дээд хурд нь 10 mbps байна.
Судалгааны дүнгээс харахад байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний гол зорилго
нь бусад байгууллага болон хувь хүмүүстэй мэдээлэл солилцох, олж авах явдал
байна.
36.6%
56.7%
60.7%
8.0%
18.5%
23.0%
2008 2009 2010
Интернэтийн хэрэглээ Вэб сайттай байдал
17.0%
20.7%
16.9%
74.0%
75.9%
80.7%
9.0%
3.4%
2.4%
0.0% 50.0% 100.0% 150.0%
2008
2009
2010
Байнгын бус холболт
Байнгын холболт
Интернэт кафегаар үйлчлүүлэх
14%
39%
15%
30%
2%
dial-up ADSL шилэн кабель утасгүй бусад

13. 9
Хүснэгт 1. Нийт байгууллагын интернэтийг хэрэглэх зорилгын цаашдын хандлага
Интернэтийн хэрэглээний зорилго 2008 2009 2010
Санхүүгийн үйлчилгээ авах (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт
банкаар үйлчлүүлэх)
42.3% 51.5% 55.0%
Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 55.7% 64.8% 60.0%
Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 85.2% 89.0% 89.3%
Э-арилжаа хийх 5.1% 9.8% 12.7%
2008 онд интернэт хэрэглэсэн байгууллагуудаас төрийн байгууллагуудтай
интернэтээр дамжуулан ямар мэдээлэл, үйлчилгээ авч байсныг асуухад
84% нь Төрийн байгууллагаас мэдээлэл авах
66% нь Төрийн байгууллагын маягт татаж авах ба илгээх
56% нь Маягт онлайнаар бөглөх ба бөглөсөн маягт илгээх
14% нь Төрийн байгууллагууд руу онлайнаар төлбөр хийх
гэж хариулсан байна.
2008 оны 10 сарын байдлаар нийт бизнесийн 8.4 хувь нь өөрийн гэсэн вэб сайттай
байна. Байгууллагуудын вэб сайтын нь мэдээлэл, үйлчилгээний талаар асуухад нийт
вэб сайтын
100% нь Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний танилцуулга, үнийн жагсаалт харуулах
27% нь Бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний онлайн захиалга авах
17% нь Онлайнаар төлбөр тооцоо хийх
зэрэг үйлчилгээг үзүүлдэг гэсэн дүн гарч байна.
Нийт бизнесийн 40 хувь тэдний бизнест интернэтийн хэрэглээ шаардлагагүй гэж
үзсэн байна. Мөн 2008 онд интернэт хэрэглээгүй байгууллагуудын 35.7 хувь
интернэтийн дэд бүтэц байхгүй, холбогдох боломжгүй, 48.4 хувь нь интернэтийн үнэ
өндөр, 63.0 хувь нь хэрэгцээ шаардлага байдаггүй гэж хариулжээ.
Интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд интернэт
хэрэглэсэн байгууллагууд хэрхэн хариулсан талаар дараах хүснэгтэд харуулья.
Хүснэгт 2. Интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн
найдваргүй ажиллагаа
29.0% 50.0% 12.2% 8.8 %
Вирус ба хакерийн халдлага 20.8% 46.5% 24.5% 8.2 %
Интернэт ашиглахад түвэгтэй байдал 43.9% 34.7% 6.5% 14.9 %

14. 10
Эндээс харахад вирус болон хакеруудын халдлага нь интернэтийн хэрэглээнд саад
болдог хамгийн түгээмэл бэрхшээл бол нийт интернэт хэрэглэгчдийн ихэнх нь
интернэт холболтын операторуудын үйлчилгээнд сэтгэл дундуур байдаг байна.
Бизнесийн байгууллагуудын мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн
хэрэглээ ямар байгааг судлахад судалгаанд хамрагдсан интернэттэй
байгууллагуудын
98% нь Сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж хэрэгсэл(Anti-virus,
Anti-spyware Firewall, Spam-filter)
18% нь Серверүүд болон клиентүүдийн хоорондын найдвартай холболт
(SSL,HTTPS)
31% нь Хэрэглэгчдэд зориулсан техник болон програм хангамж (карт, нууц үг,
гарын үсэг г.м)
34% нь Чухал өгөгдлүүдийн байнгын нөөцлөлт
зэрэг хамгаалалтын хэрэгслүүдийг ашигладаг байна.
Зураг 4. Нийт байгууллагын сүлжээний халдлагаас хамгаалах аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээ,
цаашдын хандлага
2.1.3. Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага
2008 онд Монгол Улсын хэмжээнд интернэт болон компьютерийн бусад
сүлжээгээр арилжаа хийсэн бизнесийн байгууллагын эзлэх хувь 4.5 хувь байгаа
боловч бизнесийн байгууллагуудын төлөвлөж байгаагаар 2009 оноос энэ үзүүлэлт
илт нэмэгдэх хандлага ажиглагдаж байна.
36%
50%
53%
2008 2009 2010
Аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээ

15. 11
Зураг 1. Нийт байгууллагын э-арилжаанд оролцдог байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага
2008 онд интернэтээр бүтээгдэхүүн/үйлчилгээ худалдан авсан байгууллагуудын 92
хувь нь Улаанбаатар хотын, 8 хувь хөдөө орон нутгийн байгууллагууд байгаа бол
интернэтээр борлуулалт хийсэн байгууллагуудын 91 хувь нь Улаанбаатар хотын, 9
хувь хөдөө орон нутгийнх байна. Үүнээс харахад нийслэлээс өөр газарт э-арилжаа
бараг хийгдэхгүй байна гэж үзэж болохоор байна.
2008 онд э-худалдан авалт хийсэн байгууллагуудыг бизнесийн цар хүрээгээр ангилан
харуулбал:
2.9 % нь 1-4 ажиллагчидтай
14.5 % нь 5-9 ажиллагчидтай
30.4 % нь 10-49 ажиллагчидтай
33.3 % нь 50-199 ажиллагчидтай
18.8 % нь 200 ба дээш ажиллагчидтай
байгууллагууд байна.
2008 онд э-борлуулалт хийсэн байгууллагуудыг бизнесийн цар хүрээгээр ангилан
харуулбал:
9.1 % нь 1-4 ажиллагчидтай
13.6 % нь 5-9 ажиллагчидтай
27.3 % нь 10-49 ажиллагчидтай
25.0 % нь 50-199 ажиллагчидтай
25.0 % нь 200 ба дээш ажиллагчидтай
байгууллагууд байна.
Э-арилжаа хийсэн нийт байгууллагын дотор байгууллагын 2008 оны э-арилжааны
хэмжээ нь тухайн байгууллагын нийт арилжаанд ямар хувь хэмжээтэй байгааг Зураг
2-т үзүүлэв.
2008 2009 2010
3.4%
10.4%
18.3%
2.2%
5.5%
13.4%
Э-худалдан авалт Э-борлуулалт

16. 12
Зураг 2. Байгууллагын нийт арилжаанд э-арилжааны эзлэх хувь
Эндээс харахад э-худалдан авалт хийсэн байгууллагуудын дотор э-худалдан авалт
нь нийт худалдан авалтын 1-ээс 10 хүртэлх хувийг эзэлж байгаа байгууллагуудын
хувь 49 байна.
2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудаас э-арилжаа эрхэлсэний ач холбогдлыг
асуухад
82 хувь нь Ажлын цаг хэмнэх
68 хувь нь Зардал багасах
57 хувь нь Хэрэглэгчийн тоо эсвэл борлуулалтын хэмжээ өсөх
ач холбогдол гарсан гэж үзжээ.
Э-арилжаа хийхэд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд э-арилжаанд
оролцсон нийт байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр харуулъя.
Хүснэгт 1. Э-арилжаанд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
Найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц
бага
22.6 % 44.0 % 15.5 % 17.9 %
Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 27.4 % 32.1 % 26.2 % 14.3 %
Бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа
тодорхой бус
25.0 % 34.5 % 14.3 % 26.2 %
Хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус 25.0 % 26.2 % 25.0 % 23.8 %
Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах
зардал их
19.0 % 22.6 % 28.6 % 29.8 %
25%
7%
49%
46%
20%
39%
6% 9%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
э-худалдан авалт э-борлуулалт
1-ээс бага % 1-ээс 10 хүртэл %
10-аас 50 хүртэл % 50 ба түүнээс дээш %

17. 13
Судалгааны үр дүнд найдвартай үйлчлүүлэгч, үйлчлэгчдийн тоо цөөн, онлайн төлбөр
тооцооны систем зохих төвшинд хөгжөөгүй байгаа нь хамгийн түгээмэл бэрхшээл
болж байгаа бөгөөд хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй, зардал их гардаг зэрэг нь мөн э-
арилжааг хөгжүүлэхэд саад болдог байна.
2.1.4. Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
Судалгааны үр дүнд 2008 онд нийт бизнесийн 9.7 хувь нь мэдээллийн
технологийн мэргэжилтнийг өөрийн байгууллагад ажиллуулж байна.
Зураг 1. Нийт байгууллагын дотор мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагын эзлэх хувь,
цаашдын хандлага
Судалгааны дүнгээр бизнесийн байгууллагуудын мэдээллийн технологийн
мэргэжилтний хэрэгцээ 2009 онд бага зэрэг 2010 онд нэлээн нэмэгдэх хандлагатай
байна.
Нийт мэдээллийн технологийн мэргэжилтэн ажиллуулдаг байгууллагын 88.6 хувь нь
Улаанбаатар хотод, 11.4 хувь нь хөдөө орон нутагт үйл ажиллагаа явуулж байна.
Дээрх байгууллагуудаас мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүдээ шаардлагатай
орон тоогоороо бүрэн ажиллуулж чадсан байгууллага 77.1 хувь байна.
Мэдээллийн технологийн мэргэжилтнийг ажилд авахад сөргөөр нөлөөлдөг ямар
хүчин зүйлүүд байна вэ? гэсэн асуултанд нийт мэдээллийн технологийн
мэргэжилтэнтэй байгууллагуудын
42.3 хувь нь Мэргэжлийн өндөр ур чадвартай ажил эрхлэхийг хүсэгчид цөөн
35.8 хувь нь Мэргэжлийн боловсролын сургалтын чанар хангалтгүй
17.4 хувь нь Мэргэжлийн давтан сургалтын тоо, чанар хангалтгүй
48.8 хувь нь Ажил эрхлэхийг хүсэгчдийн ажлын туршлага дутмаг байх
52.7 хувь нь Ажил эрхлэхийг хүсэгчид өндөр цалин шаардах
гэж хариулжээ. Судалгааны дүнгээс мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүд өндөр
цалин шаарддаг бөгөөд мэргэжлийн өндөр чадвар, туршлагатай мэргэжилтнүүд
дутагдалтай байгаа нь харагдаж байна.
Нийт бизнесийн байгууллагуудын 18.8 хувь нь 2008 онд мэдээллийн технологийн
ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.
9.7%
13.6%
25.2%
2008 2009 2010

18. 14
Зураг 1. Нийт байгууллагын МХХТ-д
оруулсан хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр
эзлэх хувь /төгрөг/
Зураг 2. 2008 онд нийт байгууллагын МХХТ-д
зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь
/төгрөг/
Судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын хэдэн хувь нь 2008 онд ажилтнуудаа
МХХТ-ийн чиглэлийн сургалтанд хамруулсан болон 2009 оны сургалтын хэрэгцээг
Зураг 2.т үзүүлэв.
Зураг 2. МХХТ-ийн сургалтын хэрэгцээ
2.1.5. МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
2008 онд нийт бизнесийн 33.5 хувь нь МХХТ-д хөрөнгө оруулсан бол 44.8 хувь
нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.
9%
14%
17%
37%
2008 2009
МТ-ийн мэргэжилтний сургалт
МТ-ийн хэрэглэгчийнсургалт
64%
29%
4% 2% 1%
1 сая хүртэл 1-5 сая 5-20 сая
20-50 сая 50 саяас дээш
83%
15%
2% 0%0%
1 сая хүртэл 1-10 сая
10-50 сая 50-100 сая
100 саяас дээш

19. 15
2.2. ОРОН НУТГИЙН АНГИЛЛААР
2.2.1. Ерөнхий
Энэ хэсэгт бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын
хандлагыг орон нутгийн ангиллаар тооцоолон гаргасан судалгааны дүнг танилцуулна.
Орон нутгийг
Улаанбаатар хот
Төвлөрөл ихтэй аймгууд(Дархан-Уул, Орхон)
Бусад аймгууд (Дархан-Уул, Орхоноос бусад аймгууд) гэсэн 3 ангилалд
хуваасан.
Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага
Бизнесийн байгууллагуудын 2008 оны компьютерийн хэрэглээ, цаашдын
хэрэглээний хандлагыг орон нутгийн ангилал бүрээр харьцуулан гаргасныг Зураг 1-т
үзүүлье.
Зураг 1. Бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ
2008 онд нэг байгууллагын хэрэглэж байсан компьютерийн дундач тоог авч үзвэл
Улаанбаатар хотод 24.1, төвлөрсөн аймгуудад 19.6, бусад аймагт 1,0 байна.
Ойрын 2 жилд компьютерийн сүлжээг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг хүснэгт 1-
т үзүүлье.
0.0%
20.0%
40.0%
60.0%
80.0%
100.0%
120.0%
2008 2009 2010
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт

20. 16
Хүснэгт 1. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага
Ангилал
Дотоод сүлжээ Интранэт Экстранэт
2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010
Улаанбаатар
хотод
56.1% 64.8% 69.9% 16.1% 23.3% 28.0% 4.9% 6.6% 10.2%
Төвлөрсөн
аймгуудад
34.6% 41.1% 45.8% 3.7% 4.7% 6.5% 1.9% 2.8% 3.7%
Бусад
аймгуудад
4.9% 14.3% 20.1% 0.0% 0.8% 2.0% 0.0% 0.0% 0.0%
Судалгаанаас харахад компьютерийн сүлжээний хэрэглээ төвлөрөл ихтэй аймаг
болон бусад аймагт зөвхөн дотоод сүлжээний төвшинд хөгжиж байгаа бөгөөд,
интранэт, экстранетийн хэрэглээ маш бага, ойрын ирээдүйд ч нааштай өөрчлөлт
гарахгүй хандлагатай байна.
Орон нутгийн ангилал бүрийн хувьд програм хангамжийн хэрэглээг санхүү, нягтлан
бодох бүртгэл, тооцооны програмын хэрэглээгээр төлөөлүүлэн Зураг 2-т харуулъя.
Зураг 2. Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийн хэрэглээ
Интернэтийн хэрэглээ, вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага
Байгууллагуудын 2008 оны интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг орон
нутгийн ангилалуудаар харьцуулан дараах зургаар үзүүлье.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
2008 2009 2010
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт

21. 17
Зураг 3. Бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага
Байгууллагуудын 2008 оны вэб сайт эзэмшилтийн байдал, цаашдын хандлагыг орон
нутгийн ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.
Зураг 4. Вэб сайттай байгууллагуудын эзлэх хувь , цаашдын хандлага
Э-арилжааны одоогийн байдал
2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувийг орон нутгийн ангилал
бүрээр доор үзүүлэв.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008 2009 2010
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
2008 2009 2010
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт

22. 18
Зураг 5. 2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувь
Э-арилжааг Улаанбаатар хотын байгууллагууд бага зэрэг, хөдөө орон нутагт буюу
аймгуудад бараг хэрэглэхгүй байгаа нь э-арилжааны талаарх мэдээлэл маш бага, энэ
чиглэлийн хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй байгаатай холбоотой байж болно.
Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь,
цаашдын хандлагыг орон нутгийн ангилал бүрээр Зураг 6-д үзүүлье.
Зураг 6. МТ-ийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага
0.0%
2.0%
4.0%
6.0%
8.0%
10.0%
12.0%
14.0%
Э-худалдан авалт Э-борлуулалт
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
2008 2009 2010
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт

23. 19
Судалгаанаас харахад бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудад МХХТ-ийн
мэргэжилтний хэрэгцээ одоогоор маш байгаа бөгөөд харин цаашид МХХТ-ийн
хэрэглээ ихсэх тусам нэмэгдэх хандлагатай байна.
2008 онд МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага/хувь хүнээр
гүйцэтгүүлсэн байгууллагын эзлэх хувь
Улаанбаатар хотод 46.7 %
Төвлөрсөн аймагт 23.4 %
Бусад аймагт 8.6 % байна.
МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
2008 онд
Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 69.4 %
Төвлөрсөн аймгийн байгууллагуудын 41.1 %
Бусад аймгийн байгууллагуудын 25.8 % тус тус МХХТ-д хөрөнгө
оруулсан байна.
Зураг 7. Байгууллагуудын МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь
Түүнчлэн 2008 онд
Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 83.6 %
Төвлөрсөн аймгийн байгууллагуудын 52.3 %
Бусад аймгийн байгууллагуудын 30.7 % нь тус тус МХХТ-ийн
хэрэглээндээ зардал гаргасан байна.
37%
66%
76%
34%
14%
24%
17%
11%
0%
7%
2%
5%
7%
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт
1 сая хүртэл 1-5 сая 5-20 сая 20-50 сая 50 саяаас дээш

24. 20
Зураг 8. МХХТ-д зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь
2.2.2. Улаанбаатар хотод
Судалгаанд Улаанбаатар хотын нийт 529 бизнесийн байгууллага хамрагдсан
нь судалгаанд хамрагдсан нийт байгууллагын 60 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд
тэдгээрийг бизнесийн үйл ажиллагааны чиглэлээр нь ангилан харуулъя.
Хүснэгт 1. Улаанбаатар хотын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд
# Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь
1 Худалдаа, засвар үйлчилгээ 19.3%
2 Боловсруулах үйлдвэр 17.2%
3 Барилга 12.5%
4 Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 10.6%
5 Тээвэр, агуулахын аж ахуй 5.7%
6 Зочид буудал, зоогийн газар 5.3%
7 Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа 4.9%
8 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 4.2%
9 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 4.0%
10 Холбооны үйл ажиллагаа 3.8%
11 Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 3.0%
12 Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 3.0%
13 Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа 2.3%
14 Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 2.3%
15 Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 1.1%
16 Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 0.9%
51%
70%
91%
36%
21%
9%
10%
7%
2%
0%
1%
2%
Улаанбаатар хотод
Төвлөрөл ихтэй аймагт
Бусад аймагт
1 сая хүртэл 1-10 сая 10-50 сая 50-100 сая 100 саяаас дээш

25. 21
Зураг 1. Улаанбаатар хотын судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын цар хүрээ
Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ
2008 оны 10 сарын байдлаар Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын
91.3 хувь нь компьютер хэрэглэж байгаа бөгөөд нэг байгууллагад хэрэглэж байгаа
компьютерийн дундач тоо нь 24.1 байна.
Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 56.1 хувь нь компьютерийн дотоод сүлжээ, 16.1
хувь нь интранэтийг хэрэглэдэг бөгөөд тэдний ойрын 2 жилд компьютер, дотоод
сүлжээ, интранэт, экстранэтийг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг дараах зургаар
үзүүлье.
Зураг 2. Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний
хэрэглээ
16.8%
15.3%
34.8%
23.4%
9.6%
1-4 хүнтэй
5-9 хүнтэй
10-49 хүнтэй
50-199 хүнтэй
200 ба дээш хүнтэй
2008 2009 2010
Компьютер 91% 94% 96%
Дотоод сүлжээ 56% 65% 70%
Интранэт 16% 23% 28%
Экстранэт 5% 7% 10%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
хэрэглээнийхувь

26. 22
Нийслэлийн бизнесийн байгууллагуудын програм хангамж ашиглалтын байдал,
цаашдын хандлагыг дараах зургаар үзүүлье.
Зураг 3. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын програм хангамжийн ашиглалт
Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 4 хувь нь тэдний бизнест компьютер хэрэглэх
огт шаардлагагүй гэж үзэж байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер
хэрэглээгүй нийслэлийн байгууллагуудын 56.5 хувь нь компьютер хэрэглэх
шаардлагагүй, 21.2 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй, 34.5 хувь нь
компьютер өндөр үнэтэй гэж үзжээ.
Компьютер болон МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар
Улаанбаатар хотын компьютер хэрэглэдэг байгууллагууд дараах байдлаар хариулсан
байна.
Хүснэгт 2. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их Хамааралгүй
МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 43.4% 33.3% 12.9% 10.3%
Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ
хувилбар гарах
34.7% 36.2% 21.9% 7.2%
МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгчид
/мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй
45.4% 21.4% 26.5% 6.7%
Ажилтнуудын МХХТ-ийг хэрэглэх чадвар муу 41.4% 38.5% 13.4% 6.7%
Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал
2008 онд Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 78.3 хувь нь интернэт хэрэглэсэн
бөгөөд тэдний 98 хувь нь өөрийн интернэт холболттой байна.
16.1%
23.8%
29.3%
12.5%
21.2%
27.6%
60.7%
72.0% 76.0%
2008 2009 2010
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм хангамж
Байгууллагынудирдлагын мэдээллийн систем
Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

27. 23
Зураг 4. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын
интернэтийн хэрэглээний хэлбэр /2008/
Зураг 5. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын
интернэт холболтын төрөл /2008/
Судалгаанд хамрагдсан Улаанбаатар хотын байгууллагын 38.8 хувь нь өөрийн вэб
сайттай байна.
Зураг 6. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайт эзэмшилт
Бизнесийн байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/
384 kbps, дээд хурд нь 8 mbps байна. Нийт байгууллагуудын 90 хувь нь бусад
байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилгоор интернэтийг
хэрэглэдэг гэжээ.
Хүснэгт 3. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго
Интернэтийн хэрэглээний зорилго 2008 2009 2010
Санхүүгийн үйлчилгээ авах (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт
банкаар үйлчлүүлэх)
56% 67% 69%
Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 74% 76% 75%
Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 90% 90% 90%
Э-арилжаа хийх 11% 18% 27%
88%
10%
2%
Байнгын холболт
Байнгын бус холболт
Интернэт кафе буюу
бусад байгууллагаар
үйлчлүүлэх
9.5%
30.0%
48.2%
10.1%
2.2%
Dial-up
ADSL
Шилэн кабель
Утасгүй холболт
Бусад
38.8%
51.2%
54%
78.3%
87.1% 88.3%
2008 2009 2010
Вэб сайттай байдал
Интернэтийн хэрэглээ

28. 24
Мэдээллийн технологийн аюулгүй байдлын хэрэгслүүдийн ашиглалтын талаарх
судалгааны дүнг харуулъя.
Зураг 7. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт
/2008 онд/
Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар нийт
414 интернэт хэрэглэдэг байгууллагуудын сонгосон хариултыг дараах хүснэгтээр
үзүүлье.
Хүснэгт 4. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй
Бага
зэрэг
Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн
найдваргүй ажиллагаа
30.9% 47.% 12.3% 9.8%
Вирус ба хакерийн халдлага 20.9% 48.9% 18.4% 11.8%
Интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг 48.1% 32.4% 4.6% 14.9%
Э-арилжааны одоогийн байдал, цаашдын хандлага
Улаанбаатар хотын бизнесийн байгууллагуудын э-арилжаанд оролцож байдал болон
ойрын 2 жилд байгууллагууд энэ талаар хэрхэн төлөвлөж байгааг дараах зурагт
үзүүлье.
Зураг 8. Улаанбаатар хотын э-арилжаанд оролцдог байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын хандлага
74.7%
16.4%
27.4% 29.5%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
70.0%
80.0%
Сүлжээний
халдлагаас
хамгаалах програм
хангамж, хэрэгсэл
Серверүүд болон
клиентүүдийн
хоорондын
найдвартай
холболт(SSL, HTTPS)
Хэрэглэгчдэд
зориулсан техник
болон програм
хангамжийн
баталгаажуулалт
Чухал өгөгдлүүдийн
байнгын нөөцлөлт

29. 25
Э-арилжаа хийхэд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар 2008 онд нийслэлээс э-
арилжаанд оролцсон байгууллагуудын сонгосон хариултыг хувиар үзүүлбэл:
Хүснэгт 5. Улаанбаатар хотын байгууллагуудын э-арилжаанд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй
Бага
зэрэг
Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
Найдвартай үйлчлэгч ба үйлчлүүлэгчдийн нөөц
бага
23.9% 53.7% 17.9% 4.5%
Онлайн төлбөр тооцооны систем хөгжөөгүй 31.0% 35.2% 31.0% 2.8%
Бүтээгдэхүүний баталгаа, хүргэлтийн хугацаа
тодорхой бус
29.2% 43.1% 18.5% 9.2%
Хууль эрх зүйн орчин тодорхой бус 27.5% 30.4% 30.4% 11.6%
Э-арилжааны системийг хөгжүүлэх сайжруулах
зардал их
21.9% 28.1% 37.5% 12.5%
Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
2008 онд Улаанбаатар хотын байгууллагуудын 33.1 хувь нь мэдээллийн
технологийн ажилтантай байсан бол 46.7 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил,
үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.
11.5%
21.2%
27.8%
7.2%
17.8%
27.0%
2008 2009 2010
Э-худалдан авалт Э-борлуулалт

30. 26
Зураг 10. Байгууллагуудын 2008 онд МХХТ-ийн
хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь
Зураг 11.Байгууллагуудын 2008 онд МХХТ-д
зарцуулсан зардлын хэмжээгээр эзлэх хувь
/төгрөгөөр/
Зураг 9. Улаанбаатар хотын мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь
МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
Нийслэлийн байгууллагуудын 69.4 хувь нь 2008 онд МХХТ-доо хөрөнгө
оруулсан бол 83.6 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь судалгааны
дүнгээс харагдаж байна.
2.2.3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудад
Судалгаанд төвлөрөл ихтэй аймгууд буюу Дархан-Уул, Орхон аймгуудын нийт
107 бизнесийн байгууллага хамрагдсан нь судалгаанд оролцсон 880 байгууллагын
13 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэдгээрийг эрхэлдэг бизнесийн чиглэлээр нь ангилан
үзвэл 60 гаруй хувийг худалдаа, боловсруулах үйлдвэр, барилгын салбарууд эзэлж
байна.
33%
38%
49%
2008 2009 2010
Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэйбайгууллагын эзлэх хувь
37.1%
34.3%
16.9%
6.8%
4.9%
1 сая хүртэл
1-5 сая
5-20 сая
20-50 сая
50 саяаас дээш
51.4%36.2%
9.5%
1.6% 1.3%
1 сая хүртэл
1-10 сая
10-50 сая
50-100 сая

31. 27
Хүснэгт1. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын судалгаанд хамрагдсан бизнесийн байгууллагууд
# Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь
1 Худалдаа, засвар үйлчилгээ 26.2%
2 Боловсруулах үйлдвэр 24.3%
3 Барилга 10.3%
4 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 6.5%
5 Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 5.6%
6 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 5.6%
7 Тээвэр, агуулахын аж ахуй 3.7%
8 Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 2.8%
9 Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа 2.8%
10 Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 2.8%
11 Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 1.9%
12 Зочид буудал, зоогийн газар 1.9%
13 Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа 1.9%
14 Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 1.9%
15 Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 1.9%
16 Холбооны үйл ажиллагаа 0.0%
Төвлөрөл ихтэй аймгуудын судалгаанд оролцогч байгууллагуудыг нийт ажиллагчдын
тоогоор нь ангилан үзвэл 10-аас 49 ажиллагчидтай байгууллагууд хамгийн их нь буюу
37,4 хувь нь байна.
Зураг 1. Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд оролцсон байгууллагуудын цар хүрээ
Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ
2008 оны 10 сарын байдлаар төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн
байгууллагуудын 69.2 хувь нь компьютер хэрэглэдэг бөгөөд нэг байгууллагын
компьютерийн дундач тоо 19.6 байна.
27.1%
12.1%
37.4%
14.0%
9.3%
1-4 хүнтэй
5-9 хүнтэй
10-49 хүнтэй
50-199 хүнтэй
200 ба дээш хүнтэй

32. 28
2008 онд нийт байгууллагуудын 34.6 хувь нь компьютерийн дотоод сүлжээ, 3.7 хувь
нь интранэтийг хэрэглэж байгаа бөгөөд тэдний ойрын 2 жилийн компьютер, дотоод
сүлжээ, интранэт, экстранэтийн хэрэглээний хандлагыг дараах зургаар үзүүлье.
Зураг 2. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний
хэрэглээ
Судалгааны дүнгээр байгууллагуудын 48.6 хувь нь санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн
програм хангамж ашиглаж байгаа бөгөөд програм хангамжийн хэрэглээний талаарх
цаашдын төлвийг Зураг 3-т харуулъя.
Зураг 3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын програм хангамжийн хэрэглээ
2008 2009 2010
Компьютер 69% 80% 90%
Дотоод сүлжээ 35% 41% 46%
Интранэт 4% 5% 7%
Экстранэт 2% 3% 4%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
2008 2009 2010
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм хангамж
Байгууллагынудирдлагын мэдээллийн систем
Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

33. 29
Зураг 4. Байгууллагуудын интернэт хэрэглэх
хэлбэр /2008/
Зураг 5. Байгууллагуудын интернэтийн
холболтын төрөл /2008/
Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд оролцогчдын 10 хувь тэдний бизнесд
компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна. 2008 оны 10 сарын байдлаар
компьютер хэрэглээгүй байсан байгууллагуудын 71.9 хувь нь компьютерийн хэрэглээ
шаардлагагүй, 88.9 хувь нь компьютер өндөр үнэтэй, 46.4 хувь нь ажилтнууд
компьютер хэрэглэх чадваргүй гэж хариулжээ.
Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар энэ ангиллаас
судалгаанд оролцогчид хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр харуулъя.
Хүснэгт 2. МХХТ-ийн хэрэглээнд тулгарч буй бэрхшээл, хувиар
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их Хамааралгүй
МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 52.9% 35.7% 10.0% 1.4%
Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ
хувилбар гарах
26.4% 58.3% 9.7% 5.6%
МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгчид
/мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй
57.1% 22.9% 14.3% 5.7%
Ажилтнуудын МХХТ-ийг хэрэглэх чадвар муу 37.1% 50.0% 8.6% 4.3%
Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал
2008 онд төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 44.9 хувь нь
интернэт хэрэглэснээс 98 хувь нь өөрийн интернэтийн холболтыг ашиглаж, 2 хувь нь
интернэт кафегаар үйлчлүүлжээ.
Судалгаагаагаар энэ бүсийн байгууллагуудын 14 хувь нь өөрийн вэб сайттай гэсэн
дүн гарсан байна.
85%
13%
2% Байнгын холболт
Байнгын бус холболт
Интернэт кафе буюу
бусад байгууллагаар
үйлчлүүлэх
11.1%
33.3%
22.2%
31.1%
2.2%
Dial-up
ADSL
Шилэн кабель
Утасгүй холболт
Бусад

34. 30
Зураг 6. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай
байдал
Байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 640 kbps,
дээд хурд нь 10 mbps байна.
Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний гол зорилго
нь бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах байдаг байна.
Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилгын талаарх мэдээллийг дараах
хүснэгтээр харуулъя.
Хүснэгт 3. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго
Интернэтийн хэрэглээний зорилго 2008 2009 2010
Санхүүгийн үйлчилгээ авах (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт
банкаар үйлчлүүлэх)
54% 67% 69%
Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 60% 72% 79%
Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 79% 86% 86%
Э-арилжаа хийх 10% 13% 14%
Энэ ангиллын байгууллагуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн хэрэглээний
төвшин нэлээн доогуур байгаа нь сүлжээний халдлагаас хамгаалах програм хангамж,
хэрэгслийг байгууллагуудын дөнгөж тал нь хэрэглэж байгаагаас харагдаж байна.
Зураг 7. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт /2008 онд/
14%
28%
38.3%45%
73.8%
79.4%
2008 2009 2010
Вэб сайттай байдал
Интернэтийн хэрэглээ
50.5%
3.7%
9.3% 10.3%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
Сүлжээний
халдлагаас
хамгаалах програм
хангамж, хэрэгсэл
Серверүүд болон
клиентүүдийн
хоорондын
найдвартай
холболт(SSL, HTTPS)
Хэрэглэгчдэд
зориулсан техник
болон програм
хангамжийн
баталгаажуулалт
Чухал өгөгдлүүдийн
байнгын нөөцлөлт

35. 31
Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар
интернэт хэрэглэдэг байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр үзүүлье.
Хүснэгт 4. Интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их
Хамааралгүй
буюу мэдэхгүй
Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн
найдваргүй ажиллагаа
32.7% 51.0% 12.2% 4.1%
Вирус ба хакерын халдлага 34.0% 48.9% 12.8% 4.3%
Интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг 43.8% 41.7% 12.5% 2.1%
Э-арилжааны хэрэглээ
Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн байгууллагууд э-арилжаанд хэрхэн
оролцож байгаа байдал болон цаашдын хандлагын талаар гарсан судалгааны дүнг
Зураг 8-д үзүүлье.
Зураг 8. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын байгууллагуудын э-арилжааны байдал
Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
Төвлөрөл ихтэй аймгуудын бизнесийн нийт байгууллагуудын 15.9 хувь нь 2008
онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байсан бол 23,4 хувь нь МХХТ-той
холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.
2.8%
7.5%
14.0%
1.9%
7.5%
14.0%
2008 2009 2010
Э-худалдан авалт Э-борлуулалт

36. 32
Зураг 10. 2008 онд МХХТ-д оруулсан хөрөнгө
оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/
Зураг 11. 2008 онд МХХТ-д зарцуулсан зардлын
хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөг/
Зураг 9. Төвлөрөл ихтэй аймгуудын МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь, цаашдын
хандлага
МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
Төвлөрөл ихтэй аймгуудаас судалгаанд хамрагдагсадын 41.1 хувь нь 2008 онд
МХХТ-доо хөрөнгө оруулалт хийсэн бол 52,3 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал
гаргасан нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.
2.2.4. Бусад аймгуудад
Судалгаанд Өвөрхангай, Говь-Алтай, Дундговь, Хэнтий аймгууд(Цаашид
―Бусад аймгууд‖ гэх)-аас нийт 244 бизнесийн байгууллага хамрагдсан нь судалгаанд
оролцсон нийт байгууллагын 28 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд тэдгээрийг эрхэлдэг
16%
26%
36%
2008 2009 2010
Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэнтэйбайгууллагын эзлэх хувь
65.9%
13.6%
11.4%
2.3%
6.8%
1 сая хүртэл
1-5 сая
5-20 сая
20-50 сая
50 саяаас дээш
69.6%
21.4%
7.2%
0.0% 1.8%
1 сая хүртэл
1-10 сая
10-50 сая
50-100 сая

37. 33
бизнесийн чиглэлээр нь ангилан үзвэл хамгийн их буюу 41 хувийг худалдааны
байгууллагууд эзэлж байна.
Хүснэгт 1. Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд
# Үйл ажиллагааны чиглэл Эзлэх хувь
1 Худалдаа, засвар үйлчилгээ 41.0%
2 Эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн үйл ажиллагаа 9.8%
3 Боловсруулах үйлдвэр 8.2%
4 Зочид буудал, зоогийн газар 7.4%
5 Барилга 5.3%
6 Нийгэм, бие хүнд үзүүлэх бусад үйлчилгээ 5.3%
7 Хөдөө аж ахуй, ан агнуур, ойн аж ахуй 4.9%
8 Санхүүгийн гүйлгээ, зуучлалын үйл ажиллагаа 4.1%
9 Цахилгаан, хий үйлдвэрлэл, ус хангамж 3.7%
10 Үл хөдлөх хөрөнгө, түрээсийн үйл ажиллагаа 3.3%
11 Эрдэм шинжилгээний ажил, бизнесийн бусад үйл ажиллагаа 2.0%
12 Тээвэр, агуулахын аж ахуй 1.6%
13 Боловсролын салбарын үйл ажиллагаа 1.6%
14 Холбооны үйл ажиллагаа 0.8%
15 Уул уурхай, олборлох үйлдвэр 0.4%
16 Компьютер, түүнд холбогдох үйл ажиллагаа 0.4%
Судалгаанд оролцогч байгууллагуудыг нийт ажиллагчдын тоогоор нь ангилан үзвэл
талаас дээш буюу 52 хувь нь 1-ээс 4 ажиллагчидтай бичил бизнес эрхлэгчид байна.
Зураг 1. Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагууд
52%
25.8%
20.5%
1.6%
1-4 хүнтэй
5-9 хүнтэй
10-49 хүнтэй
50-199 хүнтэй

38. 34
Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ
Судалгааны дүнд бусад аймгуудын байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ
2008 онд 50.4 хувьтай байгаа бөгөөд нэг байгууллагын компьютерийн дундач тоо 1,0
байна.
2008 оны байдлаар бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын дөнгөж 4.9 хувь нь
компьютерийн дотоод сүлжээ хэрэглэдэг бөгөөд интранэт болон экстранэтийг огт
хэрэглэггүй, тэдгээрийг ойрын 2 жилд дөнгөж нэвтрүүлж эхлэх төдий хандлага
ажиглагдаж байна.
Зураг 2. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын компьютер, компьютерийн сүлжээний хэрэглээ
Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийг бусад аймгуудын бизнесийн
байгууллагууд ашиглаж байгаа бөгөөд хэрэглээний хувь нь 11.9 байна. 2009 оноос
бусад төрлийн програм хангамжийг цөөн тооны байгууллагууд хэрэглэхээр
төлөвлөсөн бөгөөд энэ талаарх судалгааны дүнг Зураг 3-т үзүүлье.
Зураг 3. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын програм хангамжийн хэрэглээ
2008 2009 2010
Компьютер 50% 67% 84%
Дотоод сүлжээ 5% 14% 20%
Интранэт 0% 1% 2%
Экстранэт 0% 0% 0%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
0.4%
3.7%
7.4%
0.0%
4.1% 5.3%
11.9%
24.6% 25.8%
2008 2009 2010
Үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл явцын автоматжуулалтын програм хангамж
Байгууллагынудирдлагын мэдээллийн систем
Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамж

39. 35
Зураг 4. Байгууллагуудын интернэт хэрэглэх
хэлбэр /2008/
Зураг 5. Байгууллагуудын интернэт
холболтын төрөл /2008/
Бусад аймгуудын судалгаанд хамрагдсан байгууллагуудын 16 хувь нь үйл
ажиллагаандаа компьютер хэрэглэх огт шаардлагагүй гэж үзсэн байна.
2008 оны 10 сарын байдлаар компьютер хэрэглээгүй байсан байгууллагуудын 65 хувь
тэдний бизнест компьютер хэрэглэх шаардлагагүй, 86 хувь нь компьютер өндөр
үнэтэй, 57 хувь нь ажилтнууд компьютер хэрэглэх чадваргүй гэж хариулжээ.
Компьютер, МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар судалгаанд
оролцогчид хэрхэн хариулсаныг дараах хүснэгтээр үзүүлье.
Хүснэгт 2. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их Хамааралгүй
МХХТ-ийн зардал төлөвлөснөөс их гарах 42.2% 37.8% 12.8% 7.2%
Програм хангамж байнга шинэчлэгдэж шинэ
хувилбар гарах
26.9% 45.7% 14.9% 12.6%
МХХТ-ийн хэрэгцээ, шаардлагыг нийлүүлэгчид
/мэргэжлийн байгууллага/ хангаж чаддаггүй
51.2% 20.0% 19.4% 9.4%
Ажилтнуудын МХХТ-ийг хэрэглэх чадвар муу 38.3% 39.4% 11.4% 10.9%
Интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал
2008 онд аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 19.7 хувь нь интернэт
хэрэглэсэн бөгөөд тэдний 87 хувь нь өөрийн байгууллагын интернэтийн холболтыг
ашигласан бол, 13 хувь нь интернэт кафегаар үйлчлүүлсэн байна.
2008 оны байдлаар дээрх аймгуудын байгууллагуудын 0.8 хувь л нь өөрийн вэб
сайттай гэсэн судалгааны дүн гарчээ.
27%
60%
13%
Байнгын холболт
Байнгын бус холболт
Интернэт кафегаар үйлчлүүлэх
18%
50%
27%
3% 2%
Dial-up ADSL
Шилэн кабель Утасгүй холболт
Бусад

40. 36
Зураг 6. Бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ ба вэб сайттай байдал
Байгууллагуудын хэрэглэж байгаа интернэтийн дундач хурд /1 талдаа/ 256 kbps,
дээд хурд нь 512 kbps байна.
Интернэт хэрэглэж байгаа байгууллагуудын 77.1 хувь нь бусад байгууллага, хувь
хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах зорилгоор интернэтийг хэрэглэдэг бөгөөд э-
арилжаа хийх зорилгоор интернэт хэрэглэдэг байгууллага 2008 оны байдлаар
байхгүй байна.
Хүснэгт 3. Бусад аймгуудын байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээний зорилго
Интернэтийн хэрэглээний зорилго 2008 2009 2010
Санхүүгийн үйлчилгээ авах (төлбөр нэхэмжлэх ба хийх, интернэт
банкаар үйлчлүүлэх)
15% 34% 44%
Байгууллагынхаа хүрээнд мэдээлэл солилцох 46% 63% 68%
Бусад байгууллага, хувь хүнтэй мэдээлэл солилцох, олж авах 77% 87% 87%
Э-арилжаа хийх 0% 4% 8%
МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслүүдийн ашиглалт бусад аймгуудын байгууллагуудын
хувьд доогуур үзүүлэлттэй байгаа бөгөөд энэ талаарх судалгааны дүнг дараах Зурагт
үзүүлье.
0.8%
10.7%
13.9%
19.7%
41.4%
45.5%
2008 2009 2010
Вэб сайттай байдал
Интернэтийн хэрэглээ

41. 37
Зураг 7. Бусад аймгуудын МТ-ийн аюулгүй байдлын хэрэгслийн ашиглалт /2008 онд/
Байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч байгаа бэрхшээлийн талаар бусад
аймгуудын интернэт хэрэглэдэг байгууллагууд хэрхэн хариулсаныг Хүснэгт 4-т
үзүүллээ.
Хүснэгт 4. Бусад аймгуудын интернэтийн хэрэглээнд учирч буй бэрхшээл
Бэрхшээл
Хариулт
Үгүй Бага зэрэг Их Хамааралгүй
Интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгчдийн
найдваргүй ажиллагаа
21.2% 57.6% 11.0% 10.2%
Вирус ба хакерийн халдлага 17.8% 32.2% 42.4% 7.6%
Интернэт ашиглах төвөгтэй байдаг 32.7% 45.1% 13.3% 8.8%
Э-арилжааны хэрэглээ
Бусад аймгуудийн бизнесийн байгууллагууд 2008 оны байдлаар э-арилжаа
бараг хийгээгүй бөгөөд 2009 оноос эхлэн цөөн тооны байгууллага э-худалдан авалт
хийхээр төлөвлөж байна. Э-арилжаанд цаашид оролцох талаар байгууллагууд хэрхэн
төлөвлөж байгааг Зураг 8-д үзүүлье.
Зураг 8. Бусад аймгуудад э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын хувь хэмжээ
20.1%
1.6% 2.9%
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
Сүлжээний
халдлагаас
хамгаалах програм
хангамж, хэрэгсэл
Хэрэглэгчдэд
зориулсан техник
болон програм
хангамжийн
баталгаажуулалт
Чухал өгөгдлүүдийн
байнгын нөөцлөлт
0.8%
9.8%
20.1%
0.4%
3.3%
12.7%
2008 2009 2010
Э-худалдан авалт Э-борлуулалт

42. 38
Зураг 10. 2008 онд МХХТ-д оруулсан хөрөнгө
оруулалтын хэмжээгээр эзлэх хувь
Зураг 11. 2008 онд МХХТ-д зарсан зардлын
хэмжээгээр эзлэх хувь /төгрөгөөр/
Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
2008 онд бусад аймгуудын бизнесийн байгууллагуудын 2.5 хувь нь мэдээллийн
технологийн мэргэжилтэнтэй байсан бол 8.6 хувь нь МХХТ-той холбоотой ажил,
үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага, хувь хүмүүсээр гүйцэтгүүлжээ.
Зураг 9. Бусад аймгуудын МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага
МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
Бусад аймгуудаас судалгаанд хамрагдагсадын 25.8 хувь нь 2008 онд МХХТ-д
хөрөнгө оруулсан бол 30.7 хувь нь МХХТ-ийн хэрэглээндээ зардал гаргасан нь
судалгааны дүнгээс харагдаж байна.
2.5
9.8
23.8
2008 2009 2010
МТ-ийн мэргэжилтэнтэй байгууллагын эзлэх хувь
76.2%
23.8%
1 сая хүртэл
1-5 сая
5-20 сая
20-50 сая
50 саяаас дээш
90.7%
9.3%
1 сая хүртэл
1-10 сая
10-50 сая
50-100 сая
100 саяаас дээш

43. 39
2.3. БИЗНЕСИЙН ЦАР ХҮРЭЭГЭЭР
2.3.1. Ерөнхий
Энэ хэсэгт бизнесийн байгууллагуудыг ажиллагчдын тоогоор нь ангилсан
ангилал тус бүрт харьяалагдах байгууллагуудын МХХТ-ийн хэрэглээ, цаашдын
хандлагыг тооцоолон гаргасан судалгааны дүнг танилцуулсан болно.
Бизнесийн байгууллагын цар хүрээний ангиллыг ажиллагчдын тоогоор дараах
байдлаар гаргасан. Үүнд:
Бичил бизнес 1-9 ажиллагчидтай байгууллагууд
Жижиг бизнес 10-49 ажиллагчидтай байгууллагууд
Дунд бизнес 50-199 ажиллагчидтай байгууллагууд
Том бизнес 200 ба түүнээс дээш ажиллагчидтай байгууллагууд
Компьютер, програм хангамжийн хэрэглээ, цаашдын хандлага
Бизнесийн байгууллагуудын 2008 оны компьютерийн хэрэглээ, цаашдын
хэрэглээний хандлагыг бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр гаргасныг Зураг 1-т
үзүүлье.
Зураг 1. Бизнесийн байгууллагуудын компьютерийн хэрэглээ
2008 онд нэг байгууллагын компьютерийн дундач тоог авч үзвэл бичил бизнесийн
хувьд 1.4, жижиг бизнесийн хувьд 6.7, дунд бизнесийн хувьд 20.8, том бизнесийн
хувьд 159.6 байна.
Ойрын 2 жилд компьютерийн сүлжээг хэрхэн хэрэглэхээр төлөвлөж байгааг хүснэгт 1-
т үзүүлье.
0.0%
20.0%
40.0%
60.0%
80.0%
100.0%
120.0%
2008 2009 2010
хэрэглээнийхувь
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес

44. 40
Хүснэгт 1. Компьютерийн сүлжээний хэрэглээ, цаашдын хандлага
Бизнесийн
ангилал
Дотоод сүлжээ Интранэт Экстранэт
2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010
бичил 14.2% 20.1% 26.6% 0.7% 2.2% 4.5% 0.0% 0.2% 0.7%
жижиг 41.6% 55.1% 60.9% 5.8% 11.3% 17.2% 2.2% 2.6% 5.1%
дунд 82.5% 90.9% 93.0% 24.5% 37.8% 40.6% 4.9% 8.4% 11.9%
том 93.4% 98.4% 100.0% 57.4% 59.0% 60.7% 24.6% 29.5% 39.3%
Бизнесийн ангилал бүрийн хэрэглээний програм хангамжийн хэрэглээг санхүү,
нягтлан бодох бүртгэл, тооцооны програмын хэрэглээгээр төлөөлүүлэн Зураг 2-т
харуулъя.
Зураг 2. Санхүү, нягтлан бодох бүртгэлийн програм хангамжийн хэрэглээ
Интернэтийн хэрэглээ, вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага
Байгууллагуудын 2008 оны интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлагыг
бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2008 2009 2010
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес

45. 41
Зураг 3. Бизнесийн байгууллагуудын интернэтийн хэрэглээ, цаашдын хандлага
Байгууллагуудын 2008 оны вэб сайт эзэмшилтийн байдал, цаашдын хандлагыг
бизнесийн ангилал бүрээр дараах зургаар үзүүлье.
Зураг 4. Бизнесийн байгууллагуудын вэб сайттай байдал, цаашдын хандлага
Нийт байгууллагуудын 2008 онд интернэтийг хэрэглэсэн шалтгаан буюу зорилго,
цаашдын хандлагыг дараах хүснэгтээр үзүүллээ.
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
2008 2009 2010
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008 2009 2010
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес

46. 42
Хүснэгт 2. Интернэтийн хэрэглээний зорилго, цаашдын хандлага, хувиар
Бизнесийнангилал Санхүүгийн (төлбөр
нэхэмжлэх ба хийх,
интернэт банкаар
үйлчлүүлэх)
Байгууллагынхаа
хүрээнд мэдээлэл
солилцох
Бусад байгууллага,
хувь хүнтэй
мэдээлэл солилцох,
олж авах
Э-арилжаа хийх
2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2008 2009 2010
Бичил 40.0 51.4 51.3 53.1 63.2 57.8 84.6 89.2 80.4 5.4 9.4 11.3
Жижиг 55.0 63.3 63.0 67.7 72.1 69.8 87.3 84.7 80.9 9.0 11.4 22.6
Дунд 58.0 76.8 79.6 76.8 83.1 81.0 89.1 92.3 90.1 12.3 22.5 31.7
Том 55.7 67.2 75.0 90.2 91.8 96.7 93.4 95.1 96.7 18.0 29.5 35.0
Э-арилжааны одоогийн байдал
2008 онд интернэтээр захиалга өгөн э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувийг
бизнесийн цар хүрээний ангилал бүрээр доор үзүүлэв.
Зураг 5. 2008 онд э-арилжаа хийсэн байгууллагуудын эзлэх хувь
Мэдээллийн технологийн хүний нөөц
2008 онд мэдээллийн технологийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь,
цаашдын хандлагыг бизнесийн ангилал бүрээр Зураг 1-т үзүүлье.
0.0%
5.0%
10.0%
15.0%
20.0%
25.0%
э-худалдан авалт э-борлуулалт
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес

47. 43
Зураг 6. МТ-ийн ажилтантай байгууллагуудын эзлэх хувь, цаашдын хандлага
2008 оны 10 сарын байдлаар нийт ажиллагчдын дунд мэдээллийн технологийн
мэргэжилтний эзлэх хувь
бичил бизнесд 17.4 %
жижиг бизнесд 13.5 %
дунд бизнесд 4.5 %
том бизнесд 2.8 % байна.
2008 онд МХХТ-той холбоотой ажил, үйлчилгээг мэргэжлийн байгууллага/хувь хүнээр
гүйцэтгүүлсэн байгууллагын эзлэх хувь
бичил бизнесд 14.4 %
жижиг бизнесд 40.1 %
дунд бизнесд 55.2 %
том бизнесд 75.4 % байна.
МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт
2008 онд
бичил бизнесийн 27.9 %
жижиг бизнесийн 65.0 %
дунд бизнесийн 88.8 %
том бизнесийн 93.4 % нь тус тус МХХТ-д хөрөнгө оруулсан байна.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
2008 2009 2010
Бичил бизнес
Жижиг бизнес
Дунд бизнес
Том бизнес