2. Googleritis: Digitalisering van de consument-zorginteractie
Definitie Ontwikkelingen kanker
Digitalisering is het omzetten van data van een analoog naar een Het internetgebruik onder alle bevolkingsgroepen is sterk
digitaal medium. In de zorgsector gaat het hierbij om informatie, toegenomen. Dat maakt zelfmanagement mogelijk en hier zijn
communicatie en data van zorgsystemen. Zo maken grote te besparingen van te verwachten. E-Health is een
zorgverleners steeds meer gebruik van digitale hulpmiddelen om belangrijk instrument om dit te ondersteunen. Patiëntgegevens
met patiënten te communiceren, krijgen we hier en daar online kunnen nu ook digitaal opgeslagen en uitgewisseld worden via de
dossiers, worden steeds meer diagnoses en therapieën gedaan zorginfrastructuur. Hoewel veel initiatieven rondom digitalisering
met geautomatiseerde hulpmiddelen en kan men meer en meer genomen worden, loopt de zorg in zijn algemeenheid nog wel
gebruik maken van zorg op afstand via digitale systemen. Toch achter.
loopt de zorgsector achter in vergelijking met de digitalisering in
andere sectoren en zal de komende jaren een inhaalslag worden
gemaakt.
Technologieën Impact op zorg waardeketen
Belangrijke pijlers van e-Health zijn het gebruik van sociale Door de beschreven ontwikkelingen wordt de invloed maar ook
media, het persoonlijk gezondheidsdossier, mobile medical apps de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt veel groter.
en telemedicine. Participatory health care in optima forma. Dat geeft vanzelf een
verschuiving richting health management in ieder geval qua
± = Bronnen
aandacht. Digitalisering verruimt ook in sterke mate de
mogelijkheden tot samenwerking in de keten waardoor de
organisatie van zorg anders kan plaats vinden.
2
3. 96% van alle Nederlanders heeft toegang tot internet, dit is 80% bij de oudere
generatie1
Internetvaardigheden bij Nederlanders per Communicatie en informatie via internet, bij
leeftijdsgroep, 2012 (%) internetgebruikers (%) (gebruik in laatste 3 mnd.)
100 100
Toegang tot internet
90 90
Totaal communicatie
80 Zoekmachine gebruiken 80
70 70 Versturen/ontvangen van e-mails
60 E-mail sturen 60
Telefoneren via internet
50 Berichten op chatroom / 50
40 nieuwsgroep / forum 40 Anders, bv chatten
30 telefoneren via internet 30
Informatie opzoeken
20 20
mappen delen ivm uitwisselen
10 muziek / informatie etc. 10 Informatie over gezondheid
0 Webpagina ontwerpen zoeken
0
12 - 25 jaar 25 - 45 jaar 45 - 65 jaar 65 - 75 jaar 12 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 tot 75 jaar
Internetfaciliteiten bij Nederlanders per
leeftijdsgroep, 2012 (%) ‣ 96% van alle Nederlanders heeft toegang tot internet. Dat is bijna
100 100% van de jongeren, van de 65+’ers heeft in 2012 80%
90 toegang tot internet. De meeste mensen gebruiken internet om
80 informatie te zoeken of om e-mails te sturen.
70 ‣ Voor kanker is vooral internet gebruik onder ouderen relevant
60 PC / desktop omdat dit de groep is de het meeste te maken krijgt met kanker
50 Laptop
‣ Van de internetgebruikers zoekt meer dan de helft (54%) wel
40 Mobiele telefoon
eens informatie over gezondheid. Meer dan 90% van de
30 Andere apparatuur
internetgebruikers gebruikt internet ook om te
20
communiceren, veelal via e-mail.
10
0 ‣ Er zijn verschillende faciliteiten waarmee mensen op internet
12 tot 25 jaar 25 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 tot 75 jaar gaan. Bij ouderen wordt het meest gebruik gemaakt van een
desktopcomputer, iets minder dan 50% van de ouderen gebruikt
een laptop. Mobiel internet wordt bij ouderen nog niet veel
1CBS, Statline 2012 gebruikt, maar is wel populair bij jongeren onder de 25.
3
4. Het internetgebruik onder ouderen is de afgelopen jaren in Nederland flink
toegenomen
‣ Het internetgebruik onder ouderen is de afgelopen jaren in Nederland
flink toegenomen.2 De achterstand op jongere leeftijdsgeneraties
wordt steeds meer ingelopen. Samen met Luxemburg en enkele
Scandinavische landen behoort Nederland tot de EU-landen met het
hoogste aandeel oudere internetters.3
‣ Luxemburg, Zweden , Nederland en Denemarken hebben het hoogste
internetgebruik, bij zowel de totale bevolking als bij ouderen. Ook het
verschil tussen het aantal oudere internetters en het totale aantal
internetters is nergens zo klein als bij deze landen.
‣ Hoewel de grootste groep kankerpatiënten bestaat uit ouderen en
deze groep het minste gebruik maakt en toegang heeft tot internet,
neemt het internetgebruik onder deze bevolkingsgroep wel sterk toe.
2CBS, 2011. Webmagazine
3Eurostat, 2010. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home 4
5. Hoger opgeleiden maken meer en uitgebreider gebruik van internet1
Internetvaardigheden bij Nederlanders per Communicatie en informatie via internet, bij
onderwijsniveau, 2012 (%) internetgebruikers (%) (gebruik in laatste 3 mnd.)
100 100
Toegang tot internet 90
90
80 80
Zoekmachine gebruiken
70 70
Totaal communicatie
60 E-mail sturen met bijvoeging 60
documenten Versturen/ontvangen van e-mails
50 50
Berichten op Telefoneren via internet
40 chatroom/nieuwsgroep/forum 40
Anders, bv chatten
30 Telefoneren via internet 30
Totaal informatie
20 20
Gezondheid
Mappen delen ivm uitwisselen 10
10
muziek/film
0 0
Webpagina ontwerpen
Lager onderwijsniveau Middelbaar Hoger Lager Middelbaar Hoger
onderwijsniveau onderwijsniveau onderwijsniveau onderwijsniveau onderwijsniveau
Internetfaciliteiten bij Nederlanders per
onderwijsniveau, 2012 (%) ‣ 99% van de hoger opgeleiden heeft toegang tot
100 internet, tegenover 90% van de lager opgeleiden
90 ‣ Hoger opgeleiden gebruiken het internet ook op meer
80
verschillende manieren, ze lijken meer vaardig te zijn met internet
70
60
‣ De meeste laagopgeleiden gebruiken voor internet een
PC / desktop
50 PC/desktop, terwijl de meeste hoogopgeleiden een laptop
Laptop
40 gebruiken. Ook gebruiken meer hoger opgeleiden een mobiele
Mobiele telefoon
30 telefoon voor internet
Andere apparatuur
20 ‣ Van de internetgebruikers gebruikt bijna iedereen het internet om
10 te communiceren. Van de lager opgeleiden gebruikt 79% internet
0
voor het opzoeken van informatie, tegenover 97% van de hoger
Lager onderwijsniveau Middelbaar Hoger onderwijsniveau
onderwijsniveau opgeleiden.
‣ 66% van de hoger opgeleiden groep internetgebruikers gebruikt
internet wel eens om gezondheidsinformatie op te
zoeken, tegenover slechts 44% bij de lager opgeleiden
1CBS, Statline 2012
5
6. Ook mobiel internetgebruik wordt steeds populairder
Mobiel internetgebruik naar leeftijd4
‣ In 2012 zijn er in Nederland 12,4 miljoen
internetgebruikers
‣ Zes op de tien internetters gaar mobiel online
‣ Het aantal mobiele internetters is sinds 2007
verdrievoudigd
‣ Vooral jongeren gebruiken mobiele apparatuur
4CBS, Persbericht: Verdere groei mobiel internetgebruik, 2012
6
7. Toegenomen internetgebruik maakt zelfmanagement mogelijk: grote
veranderingen in de zorg zijn hierdoor mogelijk
‣ Bij de trend `Power to the Patiënt’ is beschreven
dat patiënten steeds meer regie nemen over het
Persoonlijk
gezondheids- eigen zorgproces.
dossier
‣ Zelfmanagement stelt (chronische) zieken in staat
om de gevolgen van de ziekte te beheersen, de
ziekte in te passen in het leven en daarmee de
ervaren kwaliteit van leven te verhogen.5
‣ In de komende 10 tot 15 jaar verwacht de sector
grootse besparingen door preventie en
Mobile medical zelfmanagement van zorg. Hierbij is immers geen
Telemedicine
apps
of weinig ondersteuning door zorgverleners nodig
en dus een aanzienlijke winst te behalen door
Zelfmanagement minder zorgpersoneel in te zetten. Toegenomen
m.b.v. e-Health internetgebruik maakt zelfmanagement makkelijker
omdat er gebruik gemaakt kan worden van e-
Health.6
‣ Zelfmanagement met behulp van e-Health bestaaat
uit een aantal aspecten:
‣ Telemedicine
‣ Persoonlijk gezondheidsdossier (PGD)
Sociale media /
Online medische
informatie
online ‣ Mobile medical apps
communities
‣ Sociale media en online communities
‣ Online medische informatie
5www.zelfmanagement.com, Zorgstandaarden
6P. Idenburg, M. van Schaik. Diagnose 2025, 2010
7
8. e-Health is een belangrijke instrument om het zelfmanagement van patiënten te
ondersteunen
‣ Het begrip e-Health staat voor allerlei toepassingen
Overzicht van e-Health benamingen7
waarbij internettechnologie gebruikt wordt om
informatie, producten en/of diensten in de zorg aan te
Algemene benamingen in de zorg
bieden. e-Health wordt steeds belangrijker in de zorg.
In alle deelsectoren die zich richten op gezondheid,
zorg en welzijn worden ICT en Internet actief ingezet. e-Health, Zorg 2.0, Gezondheid 2.0, Domotica en Mhealth
‣ De begrippen Zorg 2.0, gezondheid 2.0, e-Health, Benamingen in verschillende sectoren
telemedicine, zorg online, internettherapie, domotica en
zorg op afstand zijn aan elkaar verwante benamingen. Geestelijke gezondheidzorg: E-mental health/internet therapie
In alle sectoren gaat het om verschillende soorten Gehandicaptenzorg: Zorg op afstand
gezondheidsdiensten op afstand waarbij gebruik
Somatische zorg: Telemedicine
gemaakt wordt van ICT zonder de fysieke
aanwezigheid van een hulpverlener.7 Chronische zorg: e-Health
7Zelfmanagement.com, E-health, www.zelfmanagement.com
8
9. Een pijler van zelfmanagement via e-Health betreft het gebruik van
sociale media
Social media in Nederland naar maandelijks unieke bezoekers8
DE INZET VAN SOCIAL MEDIA
‣ Een belangrijk onderdeel van zelfmanagement betreft het
gebruik van sociale media, zoals patiëntencontactgroepen,
chatsessies en vriendennetwerken
‣ Via sociale media worden informatie, ervaringen over
gezondheid , problemen en keuzen uitgewisseld
‣ Het gebruik van sociale media stijgt snel en is mogelijk via
verschillende kanalen
‣ Facebook, het grootste sociale medium, heeft inmiddels meer
dan 9 miljoen unieke bezoekers in Nederland (2012)8
VOORBEELD: MIJNZORGNET.NL
‣ Een voorbeeld van een patientencontactgroep is Mijn Zorgnet.
Het verbindt niet alleen patiënten maar ook patienten en
zorgverleners via persoonlijke zorgnetten en digitale poli’s &
praktijken. Er zijn open en besloten groepen die zich richten op
een bepaald ziektebeeld zoals kanker, waar blogs geplaatst
kunnen worden.
‣ Patiënten kunnen online online met elkaar communiceren over
kanker via online fora, zoals het forum voor kanker aan het
spijsverteringskanaal9
8Oosterveer, D., Marketingfacts. http://www.marketingfacts.nl/berichten/social-media-in-nederland-de-halfjaarcijfers-van-2012
9Mijn zorgnet, www.mijnzorgnet.nl
9
10. Het digitaal platform kanker.nl gaat in 2013 online om de patiënt te ondersteunen
met betrouwbare informatie en elkaar online te ontmoeten10
MISSIE KANKER.NL
‣ Hoogwaardige internetdiensten ontwikkelen voor iedereen die
geconfronteerd wordt met de ziekte kanker. Informatief, helder én
betrouwbaar. Een plek waar betrouwbare en actuele informatie op
maat gevonden kan worden. En een plek waar mensen elkaar
online kunnen ontmoeten. Een plek waar kennis en ervaring van
patiënten overzichtelijk en toegankelijk samenkomt met die van
professionals.
‣ Het doel hierbij: kankerpatiënten helpen meer grip te krijgen op hun
leven, zodat ze minder last hebben van beperkingen als gevolg van
hun ziekte. Met een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven, daar
gaat het ons om.”
DIENSTEN KANKER.NL
‣ Betrouwbare informatie over kanker op basis van een
persoonlijk profiel, toegespitst op individuele behoeften.
‣ Online ontmoetingen met mensen die in hun leven
geconfronteerd zijn met kanker, in een veilige interactieve
omgeving waar privacy is gewaarborgd.
‣ Heldere overzichten van ondersteuning op het gebied van
online zelfhulp en zorg (eHealth).
10www.kanker.nl/werkmee, geraadpleegd november 2011.
10
11. Het persoonlijke e-healthportal ‘OncoKompas’ wijst kankerpatiënten
de weg na de behandeling van kanker11
DOEL ONCOKOMPAS
‣ Het OncoKompas helpt patiënten om na de behandeling van
kanker zelf of met hulp de weg te vinden naar de meest optimale
nazorg en revalidatie, afgestemd op de persoonlijke gezondheid en
situatie van de patiënt.
‣ Het OncoKompas is bedoeld om te herstellen van kanker als de
eerste schrik en drukte voorbij is. Dat is vanaf zo’n drie maanden
na de behandeling.
HOE WERKT HET
ONCOKOMPAS?
‣ Het OncoKompas volgt het principe van meten-weten-doen. Met
het OncoKompas maakt iemand zijn of haar eigen, persoonlijke
gezondheidsdossier. Het geeft een compleet beeld over het welzijn
en maakt inzichtelijk waar de sterke en zwakke kanten van iemand
zitten.
‣ Mensen kunnen er snel mee aan de slag, elke dag in de week en
elk uur van de dag. Op basis van het welzijnsprofiel worden
concrete adviezen gegeven waar iemand mee uit de voeten kan
11www.oncokompas.nl/, geraadpleegd november 2012.
11
12. Een andere aspect van e-Health is het Persoonlijk GezondheidsDossier (PGD)
WAT IS HET PGD
‣ Een PGD of ‘Personal Health Record’ is een electronische, gedurende het hele
leven op te bouwen bron van gezondheidsinformatie op basis waarvan individuen
gezondheidsbeslissingen kunnen maken. De individuen zijn eigenaar van en
beheren de informatie in het PGD, die afkomstig is van de zorgverlener en het
individu zelf. Het PGD draait in een beveiligde omgeving waarbij de individuen de
toegangsrechten bepalen.
‣ Om tot beter inzicht in eigen gezondheid te komen kan de patiënt tegenwoordig
met ICT in de zorg ondersteund worden. Deze e-Health systemen variëren van
specifieke systemen (bijvoorbeeld voor één ziekenhuis of ziektebeeld) tot bredere
systemen die zorgoverstijgend werken. Een dienst die patiënten kan helpen bij het
krijgen van een beter inzicht in de eigen gezondheid wordt het persoonlijk
gezondheidsdossier (PGD) genoemd.
VOORBEELD: PATIENT1
‣ De organisatie ‘Patiënt1’ ziet de patiënt als de mens die bewust wil werken aan het
gezond blijven en gezond worden. Zij verbinden die partijen die een meerwaarde
kunnen leveren voor mensen die willen werken aan hun gezondheid, en bieden
een gratis online persoonlijk gezondheidsdossier aan.
‣ Het PGD geeft informatie en kennis, helpt houding en gedrag te monitoren en
levensstijl positief te beïnvloeden. Inzicht in de eigen situatie stelt een patiënt beter
in staat om beslissingen over zijn/haar gezondheid te nemen.12, 27
12TNO-rapport, Het persoonlijk gezondheidsdossier, een foto van het PGD in Nederland, 2009
27Patient1, www.patient1.nl
12
13. Een online patiëntendossier kan de zorg voor kankerpatiënten verbeteren
door digitale uitwisseling van gegevens
MEER SAMENWERKING VRAAGT OM DE JUISTE ONDERSTEUNING
‣ Bij de behandeling van kanker zijn vaak veel verschillende ‣ Een voorwaarde hiervoor is dat de communicatie tussen de
zorgverleners betrooken bij de oncologische zorg. Deze oncologisch specialist en de huisarts verbeterd moet
verschillende zorgverleners zijn autonoom verantwoordelijk worden. e-Health/ICT kan hierbij een ondersteunende rol
voor een specifiek deel van de behandeling. vervullen.
‣ Bij de trend ‘iedereen is patiënt’ wordt besproken dat het ‣ Informatie- en communicatietechnologie (ICT) kan hierbij
KWF in het rapport ‘Nazorg bij kanker: de rol van de eerste een rol spelen door ontwikkeling en daadwerkelijke
lijn’ aanbevelingen geeft om meer activeiten te laten implementatie van een elektronisch patiëntendossier (EPD)
uitvoeren door de eerste lijn. Tot nu toe is vooral de waartoe zowel specialisten als huisartsen toegang hebben.
tweedelijnszorg betrokken bij de nacontrole en nazorg van ‣ Verdere ontwikkeling van het EPD kan ook shared care
kankerpatiënten, het KWF heeft als standpunt dat deze rol mogelijk maken, waarbij behalve de huisarts en de specialist
ook uitgevoerd kan worden door de eerste lijn.13 ook de patiënt rechtstreeks toegang heeft tot het dossier.
13 KWF, 2011. Nazorg bij kanker: de rol van de eerste lijn
13
14. Een EPD kan ook helpen om wisselwerking tussen medicijnen en
chemotherapie te voorkomen
‣ Veel kankerpatiënten krijgen naast de medicatie van hun oncoloog ook nog
andere medicijnen. Dat zijn medicijnen die bijvoorbeeld door een andere
specialist of de huisarts worden voorgeschreven. ‘Het gaat onder andere om
slaapmiddelen, maagzuurremmers, antidepressiva en bloedverdunners. Die
kunnen een wisselwerking hebben met de anti-kankermiddelen, maar ook
met de ondersteunende medicatie zoals medicijnen die misselijkheid
tegengaan’, zegt Roelof van Leeuwen, ziekenhuisapotheker en onderzoeker
van het Erasmus MC. Bijwerkingen kunnen variëren van totaal ongevaarlijk
tot ernstig. In ernstige gevallen kan het anti-kankergeneesmiddel
bijvoorbeeld helemaal worden uitgeschakeld of kan mogelijk een reactie
ontstaan waardoor het anti-kankergeneesmiddel zó toxisch wordt dat de
patiënt er zelfs aan kan overlijden.
‣ De onderzoekers pleiten voor een landelijk elektronisch patiënten dossier
waarin voorschrijvers te allen tijde kunnen zien welke medicijnen nog meer
gebruikt worden door kankerpatiënten, zodat ze rekening kunnen houden
met een eventuele wisselwerking tijdens het voorschrijven van anti-
kankermiddelen. Nu is het nog zo dat veel ziekenhuizen werken met
bijvoorbeeld twee verschillende voorschrijf-systemen. Er is een apart
ziekenhuissysteem voor thuismedicatie en een apart systeem voor anti-
kankergeneesmiddelen. De systemen zijn helaas niet gekoppeld, waardoor
onvoldoende overzicht is over het totaal aantal medicijnen dat een patiënt
krijgt en hoe de medicijnen op elkaar reageren.14
14Erasmus MC, 2012. www.erasmusmc.nl/perskamer/archief/2012/3872573/
14
15. Vanaf 2013 wordt in Nederland de zorginfrastructuur ingevoerd, mensen
moeten zelf toestemming geven of hun gegevens gedeeld mogen worden15, 28
ZO WERKT DE ZORGINFRASTRUCTUUR VERANTWOORDELIJKHEID
‣ De huisarts en apotheek houden ieder een eigen dossier over ‣ In de afgelopen jaren is gewerkt aan de invoering van het
bij. Hierin staat de informatie die belangrijk is voor de landelijk elektronisch patiëntendossier (EPD). Het ministerie
behandeling van hun patiënt. van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) was hier tot 1
‣ De huisarts legt vast wat de klachten van de patiënt zijn en januari 2012 verantwoordelijk voor. Deze verantwoordelijkheid
welke behandelingen deze krijgt. De apotheker legt vast welke is overgedragen aan de VZVZ. Deze heeft in overleg met de
medicijnen de patiënt krijgt en voor welke medicijnen hij patiëntenfederatie NPCF besloten om de veilige uitwisseling
allergisch is van medische gegevens via de zorginfrastructuur zonder steun
van de overheid voort te zetten. De zorgverlener en de VZVZ
‣ Als mensen toestemming geven aan hun huisarts en apotheker hebben ieder een eigen verantwoordelijkheid voor de
dan mogen zij de belangrijkste medische gegevens uitwisseling van medische gegevens via de zorginfrastructuur.
beschikbaar stellen aan andere zorgverleners.
‣ De zorgverlener is verantwoordelijk voor het medisch dossier.
‣ Als er gegevens zijn aangemeld, kan deze zorgverlener Hij is ook verantwoordelijk voor het elektronisch beschikbaar
vervolgens de belangrijkste medische gegevens opvragen. stellen van gegevens via de zorginfrastructuur en moet
‣ Dit kan alleen als er eerder toestemming is gegeven voor het daarvoor vooraf om toestemming vragen aan de betreffende
beschikbaar stellen van gegevens en dit nodig is voor persoon.
behandeling. ‣ De VZVZ is verantwoordelijk voor de uitwisseling van gegevens
‣ In het netwerk staat alleen het BSN en welke huisarts en via de zorginfrastructuur.De VZVZ zorgt er ook voor dat het
apotheek gegevens beschikbaar hebben. Medische gegevens netwerk goed werkt. Bijvoorbeeld dat zorgverleners alleen de
worden dus niet opgeslagen in de zorginfrastructuur. gegevens kunnen inzien die voor hun beroepsgroep nodig zijn.
Zo kan een huisarts wel een samenvatting van een
huisartsdossier inzien, maar een apotheker niet. Ook zorgt de
VZVZ dat het netwerk bijhoudt wie gegevens aanmelden en wie
gegevens opvragen.
15Rijksoverheid,www.rijksoverheid.nl
28VZVZ, www.vzvz.nl
15
16. Een derde toepassing van e-Health voor zelfmanagement zijn Mobile Medical Apps
WAT IS EEN MOBILE MEDICAL APP
‣ ‘Apps’ zijn mobiele applicaties: software programma’s op
smartphones of andere communicatiemiddelen, zoals een
iPad. Apps worden op dit moment al veel gebruikt, zelfs in
de zorg. De ontwikkeling van medische apps opent de deur
voor innovatie en verbetering van zorg.
‣ Het gebruik van smartphones neemt in rap tempo toe en
smartphone en iPad apps zijn ideaal om gebruikt te worden
voor zelfmanagement
RESHAPE MIJNMEDICATIE
‣ Veel patiënten hebben een medicijnkastje of nachtkastje vol
met medicatie, soms op voorschrift, soms op eigen initiatief.
Door barcodes te scannen en de dosering in te voeren met
de app, verschijnt er een compact overzicht.
‣ Patiënten kunnen dit aan hun huisarts of apotheker tonen.
Ook is er een app variant, waarmee dit medicatieoverzicht
naar de huisarts, apotheek of familie kan worden
gestuurd.16, 17
16Artsennet, www.artsennet.nl
17iTunes, Best patient apps. https://itunes.apple.com
16
17. Het Universitair Medisch Centrum Groningen heeft de Survivor
app ontwikkeld voor een betere nazorg voor kankerpatiënten
WAT IS DE SURVIVOR APP
‣ De Survivor app is ontwikkeld voor patiënten die zojuist hun
behandeling voor kanker hebben voltooid en beginnen met
de follow-up met een persoonlijk survivorship care plan.
‣ De app biedt informatie over follow-up en herstel na een
behandeling van kanker. Patiënten kunnen interactief
aantekeningen maken, vragen noteren voor hun dokter en
de antwoorden opnemen.
WAT LEVERT DE SURVIVOR APP
‣ Nuttige informatie over het herstellen van en gezond blijven
na de behandeling van kanker
‣ Interactieve hulpmiddelen om vragen aan uw arts en
andere zorgverleners bij te houden en antwoorden
opnemen
‣ Survivorship Care Plan, op maat gemaakt voor de
individuele kanker survivor
‣ Controle en follow-up afspraken maken en herinneringen
instellen18
18www.survivorcare.nl/ geraadpleegd november 2012.
17
18. Online medische encyclopedieën ondersteunen zelfmanagement
BETROUWBARE ONLINE MEDISCHE ENCYCLOPEDIE
‣ Een vierde aspect van e-Health is een goede betrouwbare online medische
encyclopedie, gevuld met aanwijzingen hoe te handelen bij bepaalde
aandoeningen. Dit kan gebruikt worden om patiënten zelf een eerste diagnose
te laten stellen voordat ze naar een zorgverlener stappen, om zorg te
voorkomen. Ook kunnen online medische encyclopedieën helpen bij
ondersteuning van een therapie door er medische educatiesystemen aan te
koppelen.
MEDPEDIA
‣ MedPedia is een project dat gelanceerd is in 2009. Harvard medical school,
Stanford school of medicine, Berkeley school of Public Health, University of
Michigan Medical School en andere zorg organisaties dragen hier op
verschillende manieren aan bij. Het doel van het project is om een nieuw model
te creëren over hoe de wereld medische informatie en kennis samenstelt,
behoudt, bekritiseerd en beoordeelt. Het wordt steeds meer een opslagplaats
van up-to-date objectieve medische informatie, bijgehouden door medische
experts overal ter wereld, en vrij toegankelijk voor iedereen.19
CONSUMED
‣ ConsuMed is een onafhankelijke gezondheidswebsite voor consument en
patiënt met informatie over ruim 5.000 in Nederland en de EU geregistreerde
medicijnen en ongeveer 6.000 aandoeningen en medische termen. Met meer
dan 160.000 schermpagina’s is ConsuMed verreweg de grootste
medicijnenwebsite van Nederland en België.20
19PRNewswire, MEDPEDIA LAUNCHES. Medical Community Unites Behind New Model for Sharing and Advancing Medical Knowledge, 2009.
20Consumed, www.consumed.nl/
18
19. Het Virtueel Centrum Prostaatkanker geeft mannen met
prostaatkanker betrouwbare informatie21
‣ Op de website is volledig onafhankelijke
informatie over de prostaat en prostaatkanker
beschikbaar.
‣ De informatie is gebaseerd op de kennis die er
op dit moment beschikbaar is, zoals vastgelegd
in de nationale en internationale richtlijnen.
‣ De Nederlandse Vereniging voor Urologie is
verantwoordelijk voor de inhoud van deze
website. Maar het zijn niet alleen urologen die
meewerken aan deze site.
‣ Ook oncologen, radiotherapeuten, radiologen
en klinisch pathologen leveren een bijdrage.
Nogmaals, voor alle bijdragen geldt dat ze
onafhankelijk, up to date zijn en objectief de
huidige inzichten weergeven.
21websiteprostaatkanker.nl/
19
20. De borstkanker monitor helpt mensen om online een keuze te
maken voor een ziekenhuis22
‣ Onderzoek, behandeling en zorg rondom borstkanker zijn niet in
elk ziekenhuis hetzelfde. Welke zorg een ziekenhuis biedt, vind je
op de Monitor Borstkankerzorg. Bijvoorbeeld de aanwezigheid van
een mammapoli, de wachttijden voor onderzoeken en uitslagen,
het aantal borstkankeroperaties per jaar en de mogelijkheden voor
een directe borstreconstructie.
‣ Daarnaast laat de Monitor Borstkankerzorg zien hoe de mensen de
zorg in de verschillende ziekenhuizen ervaren hebben. De
combinatie van ziekenhuisinformatie én patiëntervaringen geeft
een goed beeld van wat je in elk ziekenhuis kunt verwachten.
‣ Zo wordt met behulp van de Monitor Borstkankerzorg de keuze van
een ziekenhuis voor borstkankerzorg een stuk makkelijker.
Bespreek de informatie met je huisarts en kies samen een
ziekenhuis dat het best past bij jouw persoonlijke situatie en
zorgwensen. Kies een ziekenhuis waar je alle vertrouwen in hebt.
‣ Ziekenhuizen maken zelf ook gebruik van de Monitor
Borstkankerzorg. Doordat de ervaringen van borstkankerpatiënten
op de monitor Borstkankerzorg zichtbaar zijn, hebben
ziekenhuizen doorlopend de gelegenheid hun zorg te verbeteren.
22www.borstkanker.nl/index.php?p=7355
20
21. De laatste peiler van zelfmanagement door e-Health betreft telemedicine:
communicatie tussen patiënten en gezondheidszorg op afstand
TELEMEDICINE
‣ Telemedicine omvat platforms en technologieen die communicatie
tussen patienten en gezondheidszorg op afstand mogelijk maken.
Het is de toepassing van gevorderde telecommunicatie technologie
voor diagnostiek, therapie of monitoring. Telemedicine kan worden
gecombineerd met verschillende sensoren en/of apps om de
gezondheid van de patient te monitoren.
‣ Telemedicine wordt met name gebruikt voor secundaire preventie en
snelle opsporing van CHD events, maar het kan ook gebruikt worden
voor het sturen van informatie tussen specialisten.
‣ Voor kanker lijken er nog weinig telemedicine toepassingen te zijn,
wel word er onderzoek gedaan hoe telemedicine kan bijdragen aan
de communicatie tussen de multidisciplinaire teams die bij kanker
betrokken zijn
FACETALK
‣ Facetalk is een E-health toepassing waarbij de arts consulten op
afstand kan laten plaatsvinden en die zorgt voor een virtuele poli (een
e-consult). Ook is het voor artsen mogelijk om via FaceTalk overleg te
plegen met collega’s.23
23UMC St. Radboud, www.facetalk.nl
21
22. De zorg probeert in te spelen op de digitalisering, maar er is nog veel te winnen24,
25, 26
‣ Artsenkoepel KNMG, patientenfederatie NPCF en Zorgverzekeraars
Nederland (ZN) hebben een Nationale Implementatie Agenda e-Health
opgesteld, waarin ze afspraken hebben vastgelegd om verdere ontwikkeling
van e-Health te stimuleren. Zij zien in dat e-Health bijdraagt aan betaalbare,
toegankelijke zorg van goede kwaliteit en meer eigen regie voor patienten.
‣ Hoewel er wel al veel aandacht is voor e-Health in de zorg en het in Amerika
door Mayo Clinic en Kaiser Permanente al sinds 2007 wordt toegepast, lijken
professionals in de zorg in Nederland er nog niet echt voor warm te lopen. Dit
in tegenstelling tot patiënten. De huisarts is slechts mondjesmaat
vertegenwoordigd, aangezien slechts 23% van de huisartsen in Nederland in
oktober 2012 een e-consult aanbiedt.
‣ De Social Media Monitor Zorg heeft in 2012 een onderzoek uitgevoerd naar
social media gebruik bij GGZ zorginstellingen. Daaruit bleek dat ruim 66% van
deze instellingen actief is op twitter, en 46,6% op facebook. Ruim 41% van de
zorginstellingen heeft een YouTube account. Het gemiddeld aantal
volgers/fans van de instellingen op de sociale media is de afgelopen jaren flink
gestegen, maar op het gebied van interactie van de instellingen met hun
doelgroepen is nog flink wat te winnen.
‣ Een eerder onderzoek van de Social Media Monitor Zorg in 2011 bleek dat
ziekenhuizen het beste preseteren op social media. Op het gebied van de
thuiszorg valt nog veel te winnen.
24 KNMG, www.knmg.artsennet.nl
25 Zorgvisie, www.zorgvisie.nl/ICT
26 Social Media Monitor Zorg, www.socialmediamonitorzorg.nl
22
23. Bronnen
1. CBS, Statline 2012 19. PRNewswire, MEDPEDIA LAUNCHES. Medical Community Unites
2. CBS, 2011. Webmagazine Behind New Model for Sharing and Advancing Medical
Knowledge, 2009.
3. Eurostat, 2010.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat/home 20. Consumed, www.consumed.nl/
4. CBS, Persbericht: Verdere groei mobiel internetgebruik, 2012 21. www.websiteprostaatkanker.nl/
5. www.zelfmanagement.com, Zorgstandaarden 22. www.borstkanker.nl/index.php?p=7355
6. P. Idenburg, M. van Schaik. Diagnose 2025, 2010 23. UMC St. Radboud, www.facetalk.nl
7. www.zelfmanagement.com 24. KNMG, www.knmg.artsennet.nl
8. Oosterveer, D., Marketingfacts. 25. Zorgvisie, www.zorgvisie.nl/ICT
http://www.marketingfacts.nl/berichten/social-media-in-nederland-de- 26. Social Media Monitor Zorg, www.socialmediamonitorzorg.nl
halfjaarcijfers-van-2012 27. Patient1, www.patient1.nl
9. Mijn zorgnet, www.mijnzorgnet.nl 28. VZVZ, www.vzvz.nl
10. www.kanker.nl/werkmee, geraadpleegd november 2011
11. www.oncokompas.nl/, geraadpleegd november 2012.
12. TNO-rapport, Het persoonlijk gezondheidsdossier, een foto van het
PGD in Nederland, 2009
13. KWF, 2011. Nazorg bij kanker: de rol van de eerste lijn
14. Erasmus MC, 2012.
www.erasmusmc.nl/perskamer/archief/2012/3872573/
15. Rijksoverheid, www.rijksoverheid.nl
16. Artsennet, www.artsennet.nl
17. iTunes, Best patient apps. https://itunes.apple.com
18. www.survivorcare.nl/ geraadpleegd november 2012
23
