Construction Insights Magazine, thema uitgave over de groei van de sector tijdelijke bouw

1. Veel groeipotentieel voor sector tijdelijke bouw
De Boer introduceert duurzaam tijdelijk gebouw
Technische innovatie zet zich voort

2. Inhoudsopgave
2
Vraag blijft onverminderd aanwezig
Veel groeipotentieel voor ‘jonge’ sector
7
‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing
met energielabel A+’
De Boer introduceert duurzaam
tijdelijk gebouw
10
‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’
Technische innovatie zet zich voort
13
Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen
Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn
17
Snelheid als kritische succesfactor
Noodruimte bij calamiteiten
20
Adverteerdersindex
Inleiding door Ernst Delfos, uitgever
De markt van tijdelijke accommodaties draait ondanks de De Boer is in deze markt een van de voorlopers. Het bedrijf is
financiële crisis volop door. Bedrijven hebben in toenemende wereldwijd actief als leverancier van tijdelijke accommodaties
mate behoefte aan flexibele huisvesting en komen hiervoor voor evenementen en zakelijke toepassingen en bracht
steeds vaker uit bij semipermanente gebouwen. Bovendien onlangs onder de naam Spectrum een nieuw duurzaam
blijven tijdelijke oplossingen altijd nodig om in no-time te product op de markt. Het bedrijf verwacht met dit modulaire
fungeren als noodgebouw. demontabele gebouw haar marktpositie de komende jaren
te versterken.
De semipermanente bouw is al jaren volop in beweging.
Tijdelijke gebouwen zijn niet alleen qua uiterlijk amper meer De ontwikkelingen op het gebied van semipermanente bouw
te onderscheiden van permanente panden, ook op terreinen zijn aanleiding voor het redactieteam van Construction
als duurzaamheid en veiligheid hoeven ze er niet meer voor Insights om deze branche uitgebreid te belichten. Het
onder te doen. De ontwikkeling van semipermanente panden resultaat leest u nu. Een infor matieve uitgave, die inzicht
is bovendien nog lang niet ten einde. geeft in een snel veranderende markt.
1 construction

3. Vraag blijft onverminderd aanwezig VVVA
Veel groeipotentieel De VVVA is de brancheorganisatie voor modulaire, flexibele en verplaatsbare accommodaties. Het aanbieden hiervan
startte volgens de brancheorganisatie in de jaren zestig in Engeland. Bij bouwprojecten werden vaak bouwketen
voor ‘jonge’ sector
neergezet waarin de bouwvakkers tijdens hun pauze konden vertoeven. Deze keten werden na verloop van tijd ook
steeds vaker ingezet om problemen met ruimtegebrek op te lossen, bijvoorbeeld bij scholen. Zo is het product zich
gaan innoveren en deze innovatie is nog altijd aan de gang.
Samen met haar leden is de VVVA voortdurend actief om te voldoen aan en waar mogelijk voorop te lopen in het
uitvoeren en aanpassen van de accommodaties aan de wettelijke normen en vragen vanuit de markt. De
Edward van der Meijden Aad Verwater brancheorganisatie treedt op als belangenbehartiger van haar leden en opdrachtgevers bij centrale en lagere
autoriteiten ten behoeve van semipermanente bouwsystemen, toepassingsbepalingen en verwerkingsvoorschriften.
Vraag naar tijdelijke accommodaties is er al tientallen jaren en dit zal in de toekomst niet De VVVA waarborgt de belangen van de branche via collectief gemaakte afspraken met haar leden op de volgende
veranderen. Die mening delen brancheorganisatie VVVA (Vereniging van Verplaatsbare terreinen: technisch inhoudelijke kwaliteit, arbeidsomstandigheden, milieu, commercie, communicatie en informatie,
Accommodaties) en SEV Realisatie. De VVVA verwacht zelfs dat de ‘semipermanente sector’ nog financiën, wet- en regelgeving, organisatie, personeel, maatschappelijk verantwoord ondernemen en samenwerking.
flink kan groeien omdat de branche nog relatief jong is.
“P
ermanente en semipermanente binnen de sectoren retail, logistiek en Meijden er snel aan toe. “Semipermanente prefab produceren van een gebouw gaat
bouw zijn elkaar al op veel warehousing. onderkomens voldoen snel en gemakkelijk niet alleen sneller, het biedt ook veiligere
terreinen genaderd”, vertelt aan huisvestingsbehoeften. Ze vinden gretig werkomstandigheden voor de bouwers.
voorzitter Aad Verwater van de VVVA. “Inmiddels zijn semipermanente onder- aftrek, want bedrijven weten vandaag Ze hoeven bijvoorbeeld niet een meters
Groot voordeel van semipermanente bouw komens vaak niet meer van permanente vaak niet precies wat ze morgen nodig hoog dak op, maar kunnen gewoon op de
is echter dat deze sector nog niet zo gek gebouwen te onderscheiden”, vertelt hebben. Bovendien is een tijdelijk gebouw fabrieksvloer aan de slag. Pas op de locatie
lang bestaat. “De traditionele bouwbranche VVVA-secretaris Edward van der Meijden. weg te halen zonder dat er een sloophamer wordt het gebouw geassembleerd. Het
bestaat langer en is van oudsher vrij Deze trend zet zich volgens hem de aan te pas komt. Dat scheelt een hoop risico op ongevallen is hierdoor een stuk
conservatief”, legt Verwater uit. “Het komende jaren voort, want ook architecten sloopkosten en het is duurzaam.” lager. Bovendien dalen de faalkosten
doorvoeren van innovaties gaat hierdoor zijn inmiddels geïnteresseerd in tijdelijke omdat in een fabriek nooit sprake is van
niet heel erg snel. Semipermanente bouw gebouwen. “Vroeger dachten ze vaak: Fabriek slechte weersomstandigheden die het
wordt eigenlijk pas sinds de jaren negentig ‘hier kunnen we niks mee’. Nu denken Tijdelijke accommodaties bieden niet werk kunnen beïnvloeden.”
veelvuldig toegepast en mede hierdoor architecten mee over het uiterlijk van het alleen voordelen voor de gebruikers, maar
zien ‘we’ het nog als een grote uitdaging pand. Dit maakt semipermanente panden in veel gevallen ook voor werknemers in Projectmanager Hans Vos van SEV Realisatie
om nieuwe oplossingen te zoeken en voor de gebruikers nóg aantrekkelijker.” de bouw, vertelt Verwater. Hij doelt op sluit zich bij de woorden van de VVVA-
toe te passen. Met het binnenklimaat De grootste kracht van de sector blijft het feit dat de gebouwonderdelen vooraf voorzitter aan. Vos ziet in de toekomst veel
van gebouwen moet de komende jaren echter de flexibiliteit, voegt Van der in een fabriek worden geproduceerd. “Het kansen voor het prefab produceren van
bijvoorbeeld veel gebeuren. Ik verwacht
dat de semipermanente bouw hier
sneller en beter op in kan spelen dan de InformatieCentrum Hoogvliet InformatieCentrum Hoogvliet Hans Vos
permanente sector.”
Bouwkeet
Semipermanente bouw omvat veel
verschillende soorten accommodaties die
gemeen hebben dat ze tijdelijk kunnen
worden neergezet om vervolgens een-
voudig te worden gedemonteerd en
eventueel elders opnieuw kunnen worden
Foto: Joost Brouwers Fotografie
Foto: Joost Brouwers Fotografie
neergezet. Sommige bedrijven zijn gespe-
Foto: Mike van Bemmelen
cialiseerd in constructies met grote vrije
overspanningen, andere bieden tijdelijke
oplossingen in de vorm van units. Units
worden overwegend ingezet binnen het
onderwijs en de gezondheidszorg, construc-
ties met grote vrije overspanningen meer
construction 2 3 construction

4. accommodaties. “Er is al jaren een enorm
gebrek aan vakmensen. Door de crisis
Foto: Wagenbouw Accomodaties, Sliedrecht
speelt dit nu iets minder, maar de komende
jaren keert het probleem nog heviger
terug. Door een gebouw prefab te produ-
ceren zijn simpelweg minder mensen
nodig, is de kwaliteit veel beter te bewaken
en het gaat nog sneller ook. Alleen al om
die redenen is het een interessant alter-
natief voor de traditionele bouwmethode.
Euro-Toilet
Kijk je naar binnenstedelijk bouwen,
waar helemaal geen ruimte is voor een
bouwplaats, dan is prefab aanleveren zelfs Verzorgingstehuis (semipermanent) dat later elders gesplitst is ingezet.
noodzaak.”
Vos spreekt uit eigen ervaring want hij De VVVA zet zich namens haar leden ook
werkte enkele jaren geleden intensief mee in om de randvoorwaarden voor de
aan het Programma IFD Bouwen. Van 1999 toepassing van semipermanente bouw te
tot 2006 liet dit programma bedrijven verbeteren. De brancheorganisatie maakt
kennismaken met bouwen via het IFD- zich bijvoorbeeld sterk voor heldere en
principe (Industrieel Flexibel en Demontabel). eenduidige bouwregelgeving rondom
Meerdere aannemers zagen hier brood in tijdelijke huisvesting en is op dit gebied
en hebben het prefab bouwen in hun gesprekspartner van het Ministerie van
bedrijfsproces opgenomen. Lang niet VROM. Het huidige Bouwbesluit besteedt
alle IFD-gebouwen worden gebruikt als hier volgens Verwater veel te weinig
tijdelijke accommodaties, maar een deel aandacht aan. “De huidige regelgeving
wel. Vos: “De vraag naar tijdelijke gebouwen dateert uit 1993 en is helaas vaak nog
was er al lang en deze sector was van voor meerdere uitleg vatbaar. Het komt
nature gericht op montage, demontage en bijvoorbeeld relatief vaak voor dat
Toilet- en douche verhuur een industrieel proces. De kwaliteit en
uitstraling van tijdelijke panden bleef
echter lange tijd achter bij die van per-
manente gebouwen. Onder meer dankzij
aanvragen voor een tijdelijk gebouw per
gemeente anders worden beoordeeld.
Bouwregelgeving moet op bepaalde punten
worden aangepast, rekening houdend met
IFD-bouw kan deze kwaliteit de laatste het specifieke karakter en toepassingsmoge-
jaren echt worden geboden. Dit heeft de lijkheden van tijdelijke bouw. Hier zijn wij
acceptatie en misschien ook de populariteit druk mee bezig. Mede door dit soort ont-
van verplaatsbare gebouwen doen stijgen. wikkelingen denk ik dat de semipermanente
Tegelijkertijd kan de traditionele en sector nog veel groeipotentieel heeft.”
permanente bouw leren van de aanpak
van industriële bouwers.”
Crisis
SEV Realisatie
Dat de jonge semipermanente sector
volop in leven is, blijkt volgens Verwater SEV Realisatie zorgt voor goede en praktische
van de VVVA ook uit de gevolgen van de oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken op
economische crisis. In tegenstelling tot het gebied van wonen, ruimtegebruik, stedelijke
veel takken van de bouwbranche doen
vernieuwing en duurzaamheid. Dit doet het door
verhuur van:
aanbieders van tijdelijke accommodaties
goede innovaties die (door anderen) zijn ontwikkeld
het volgens hem goed. Verwater: “Onze
branche floreert momenteel niet, maar te verspreiden en breder toe te (laten) passen. Maar
het gaat ook niet heel slecht. Natuurlijk het haalt ook het beleid van papier om het concreet
merken we wel iets van de crisis, sommige en doordacht uit te laten voeren en spelers in het veld
industriële opdrachtgevers hebben bijvoor- te stimuleren met elkaar kennis te delen. SEV Realisatie
beeld minder te besteden, maar daar staat
gebruikt veel voorbeeldprojecten om oplossingen te
tegenover dat de zorg en het onderwijs
creëren. De resultaten en lessen van de ruim negentig
prima doorlopen. En ook noodoplossingen
blijven altijd nodig. Als de gevolgen van voorbeeldprojecten uit het Programma IFD Bouwen
de crisis straks langzaam wegebben kan zijn gebundeld in het boek ‘Leren door demonstreren’.
Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen het alleen maar nóg beter gaan met de Het dossier IFD Bouwen op www.sev-realisatie.nl
semipermanente sector.”
Industrieweg 36, 1521 NE Wormerveer, T 075 - 6286333 bevat hierover meer informatie.
F 075 - 6213012, M 06 - 54911338, E: info@euro-toilet.nl
www.euro-toilet.nl
5 construction

5. Spectrum als tijdelijke winkel
‘Multifunctionele bedrijfsruimteoplossing en Demontabel”, vervolgt hij. “Spectrum
is ontwikkeld als een multifunctionele
met energielabel A+’ semipermanente ruimteoplossing op basis
van Europese en nationale bouwstandaarden.
De Boer introduceert Het multifunctionele karakter van het
gebouw zorgt ervoor dat dit voor een
groot aantal toepassingen kan worden
duurzaam gebouwd: winkel, supermarkt, sporthal,
restaurant, evenementenhal, beurshal,
bioscoop, kantoor, opslaghal, productiehal
TenTech goo.indd 1 27-01-2010 09:58:13
tijdelijk gebouw en nog veel meer.”
Berend-Jan Rietveld, Product Marketing
Manager bij De Boer voegt hieraan toe
dat het energiezuinige Spectrum ook een
Tijdelijke of semipermanente bouw – bouwwerken die ergens voor perioden
duurzame ruimteoplossing is. Rietveld:
tot maximaal 5 jaar worden neergezet – is een groeimarkt. De Boer, leverancier
“Dat komt onder meer door de uitstekende
van tijdelijke accommodaties voor evenementen en zakelijke toepassingen, isolatie, onderbroken koudebruggen en
introduceerde recent een modulair demontabel gebouw dat specifiek voor deze een goede luchtdichtheid. Indicatief
markt is ontwikkeld: Spectrum. Het bedrijf verwacht met dit duurzame product onderzoek heeft aangetoond dat de
haar marktpositie de komende jaren te versterken. energieprestatie van de Spectrum als
tijdelijke winkel overeenkomt met een
energielabel A+. Dit is significant beter
dan gebouwen – tijdelijk én permanent –
V
olgens De Boer zijn tijdelijke die enkel voldoen aan de standaardeisen
(bedrijfs)ruimteoplossingen popu- van het Bouwbesluit.”
lair bij partijen die de continuïteit
van hun bedrijf willen veiligstellen of niet Inventieve aanpassingen
gebonden willen zijn aan een vast gebouw. De Boer is vooral bekend geworden door
De populariteit is grotendeels te danken het leveren van tenten voor evenementen
aan de hoge bouwsnelheid, het korte en festivals, van kleine punttenten tot
vergunningstraject en de grote mate van indrukwekkende constructies met meerdere
flexibiliteit voor de eindgebruiker. Met verdiepingen die bijna niet van een vast
Spectrum verwacht De Boer deze markt pand te onderscheiden zijn. Het is minder
nog beter te bedienen. bekend dat de onderneming ook tijdelijke
bedrijfsruimteoplossingen levert onder de
Marc van Raaij & Berend-Jan Rietveld
“De Spectrum is een zogenaamd SFD- noemer ‘Business Solutions’. Dit vindt zijn
gebouw”, vertelt Marc van Raaij, Com- oorsprong eind jaren ‘90 toen De Boer in
mercieel Manager Nederland bij De Boer. opdracht van het COA (Centraal orgaan
“SFD staat voor Snel te bouwen, Flexibel Opvang Asielzoekers) meerdere tijdelijke
Boels goo.indd 1 18-01-2010 10:13:25
7 construction

6. opvangcentra bouwde om de grote
aantallen asielzoekers die destijds naar
Nederland kwamen, te huisvesten. Door het
aanpassen van bestaande tentstructuren
leverde De Boer een passende oplossing en
daarmee opende deze projecten perspec-
tieven op tal van nieuwe toepassingen van Demontabele opslagruimte
haar lichtgewicht accommodaties.
Rietveld vult aan: “We kunnen vrijwel elke
Sindsdien heeft het bedrijf een grote tijdelijke of semipermanente ruimtebehoefte
verscheidenheid aan tijdelijke en semi- vervullen, al dan niet in combinatie met
permanente ruimteoplossingen geleverd onze leveranciers. Wij leveren maatwerk,
zoals opslaghallen, supermarkten, scholen, of het nu gaat om een hele grote vrije
restaurants en zelfs theaters. “Onze snel te overspanning, een specifiek deurtype of
Kranen (tot 25 meter) • Meeneemheftrucks
bouwen, modulaire accommodaties kunnen een brandmeldinstallatie – vrijwel alles is
afhankelijk van de toepassing worden mogelijk.” De veelzijdige accommodaties
Uitschuifbare opleggers • Zelflossers uitgerust met onder meer geïsoleerde van De Boer werden de laatste jaren onder
zijwanden, een geïsoleerd dak, industriële meer ingezet als tijdelijke supermarkten
Diepladers • Platte wagens deuren, klimaatsystemen, beveiligingssys- voor diverse retailers, een semipermanent
temen en verlichting”, aldus Berend-Jan theater in Hoofddorp en bagageafhan-
Schuifzeiltrailers Rietveld. Hij vervolgt: “Omdat de eisen die deling-faciliteit op de luchthaven Schiphol.
aan vaste en tijdelijke gebouwen worden “De klant krijgt bij ons exact de ruimte die
gesteld strenger worden en daarnaast hij nodig heeft. Bovendien kunnen we de
duurzaamheid een steeds belangrijkere rol ruimte in de loop der tijd naar wens
gaat spelen, hebben wij specifiek voor de uitbreiden of inkrimpen.”
Geerstraat 32 3941 HECHTEL-EKSEL semipermanente bouwmarkt de Spectrum
Tel 011/734044 Fax 011/732634 ontwikkeld.” Uitstraling
GEERTRANS info@geertrans.essers.com Flexibiliteit
Een gebouw wordt vaak gezien als het
visitekaartje van een organisatie en heeft
De belangstelling voor de in oktober 2009 daarmee invloed op het imago. Rietveld:
Geertrans goo.indd 1 02-02-2009 10:14:23 geïntroduceerde Spectrum is groot. Van “De Spectrum biedt voldoende mogelijk-
Raaij en Rietveld verwachten veel van dit heden om de inrichting en uitstraling van
product omdat de vraag naar kwalitatief het gebouw af te stemmen op de identiteit
hoogwaardige, tijdelijke bedrijfsruimte van de organisatie of bijvoorbeeld een
nog altijd groeit. Van Raaij: “Er is altijd specifiek winkelconcept. Zo kan deze aan
behoefte aan flexibiliteit. Als het econo- de buitenzijde worden uitgerust met
misch minder gaat, willen ondernemers luifels en de wandpanelen kunnen naar
geen lange termijn investeringen doen wens in een passende huisstijlkleur worden
in regulier vastgoed en in economisch geleverd. Daarnaast zijn er natuurlijk nog
betere tijden is ruimtecapaciteit vaak vele andere manieren om het gebouw, aan
een probleem. Hoe dan ook bieden zowel de binnenzijde als de buitenzijde, zo
onze ruimteoplossingen ondernemers de goed mogelijk te laten aansluiten bij de
mogelijkheid om over vervangende of aan- wensen van de klant, bijvoorbeeld door
vullende ruimte op afroep te beschikken.” speciale decoratie en verlichting.”
Bedrijfsprofiel De Boer
De Boer, opgericht in 1924, is een internationaal
toonaangevende leverancier van snel te bouwen ruimte-
oplossingen op maat voor tijdelijk en semipermanent
gebruik. Naast het hoofdkantoor in Alkmaar heeft De
Boer kantoren in Duitsland, Groot-Brittannië, België,
Frankrijk, Zweden en Qatar. Daarnaast heeft De Boer
vertegenwoordigingen in de Verenigde Staten en
Rusland. Wereldwijd werken er meer dan 350 mensen
en gedurende het hoogseizoen loopt dit nog eens met
150 tijdelijke krachten op.
Tijdelijk theater De Meerse, Hoofddorp
Mastermate goo.indd 1 24-12-2009 11:01:12
9 construction

7. ‘Tijdelijkheid vormt grootste uitdaging’
Technische innovatie zet zich voort
De innovaties op het gebied van tijdelijke accommodaties waarin een gespannen membraan wordt
toegepast, volgden zich de laatste tien jaar in rap tempo op. De komende jaren zet deze ontwikkeling zich
‘gewoon’ voort, denkt directeur Rogier Houtman van Tentech, ontwerp- en adviesbureau voor lichtgewicht
bouwen. “Het behoudt van het tijdelijke karakter vormt nu de grootste uitdaging. Van de prestaties van innovaties van de afgelopen jaren. Een het lichtdoorlatend waardoor de binnen-
tijdelijke gebouwen wordt steeds meer gevraagd, maar tegelijkertijd moeten ze wel modulair blijven.” tijdelijke accommodatie moet tegenwoordig temperatuur stijgt, maar door de lucht er
niet alleen goed geïsoleerd zijn, maar ook tussenuit te halen wordt het licht juist
bestaan uit materialen die kunnen worden buiten gehouden en blijft het koeler.
hergebruikt. Het opnieuw toepassen van Bovendien oogt de accommodatie met
D
uurzaam, goed geïsoleerd, lucht- recente modellen die amper van een hout als draagconstructie is hier een ‘gesloten’ folie heel anders dan ‘open’. Dit
en geluiddicht. Het zijn zomaar permanent gebouw zijn te onderscheiden. goed voorbeeld van en ook ETFE-folie is maakt het pand dynamisch en levendig
wat kenmerken die gebruikers 100 procent recyclebaar. Deze duurzame en dat is interessant voor huurders.
tegenwoordig willen zien bij tijdelijke “De innovatie zet zich nog altijd voort”, ontwikkeling komt de populariteit van Een dynamisch gebouw heeft immers
accommodaties. “Het wordt een grote vertelt Houtman over de ontwikkelingen ETFE-folie alleen maar ten goede, verwacht veel minder weg van een tijdelijk
uitdaging een gebouw verplaatsbaar te in de branche. “De basismaterialen zijn Houtman. onderkomen.”
houden én aan alle comfort-, functionaliteit- al jaren hetzelfde, maar er wordt aan
en veiligheidseisen te laten voldoen”, gesleuteld om het te optimaliseren. Zo “De isolerende werking van het folie doet Siliconencoating
voorspelt Houtman. Hij merkt dat de eisen bestaan nagenoeg alle doeken bijvoorbeeld niets onder voor glas, terwijl het wel “Ik verwacht niet dat het materiaalgebruik
voor tijdelijke accommodaties steeds uit een polyesterweefsel met pvc-coating, extra verwarmings- of koelingskosten kan de komende jaren verandert”, blikt
belangrijker worden. “Kijk bijvoorbeeld maar verschijnen er steeds nieuwe varianten besparen”, vertelt Houtman. Hij legt uit: Houtman vooruit. De meeste materialen
naar het glas. Eerst werd gewerkt met die het meer vuilafstotend maken. Op dit Rogier Houtman “Door lucht tussen twee lagen folie te zijn volgens hem ongeschikt voor modulaire
gelaagd glas, nu wordt al isolatieglas moment is nog veel winst te boeken op laten, dat aan beide zijden is voorzien toepassingen. “Het is geen toeval dat
toegepast. Zoiets verbetert stap voor het gebied van standaard isolatie en van een tegengestelde bedrukking, wordt aluminium al jarenlang in trek is. Het is
stap, want het kost veel tijd om nieuwe bijvoorbeeld geluiddichtheid, daar wordt veel gemakkelijker aan te passen dan
manieren te vinden om materialen anders hard naar nieuwe oplossingen gezocht. bijvoorbeeld staal en de aanpasbaarheid is
te gebruiken of compleet nieuwe materialen Een andere trend is de opkomst van ETFE- voor modulaire bouw een heel belangrijke
Tentech
te introduceren.” folie, een concurrent van glas die langzaam eigenschap. Ook qua overkappingdoeken
steeds meer wordt gebruikt. Het is qua blijven de basismaterialen gelijk, maar ik
Innovaties gewicht lichter dan glas en makkelijker in Tentech is een ontwerp- en adviesbureau op het gebied verwacht wel een toename van exclusieve
Innovaties zijn er altijd geweest. Rond de juiste vorm te maken. Nadeel is dat het van lichtgewicht bouwen. Het bureau heeft een doeken, bijvoorbeeld met siliconencoating.
1900 werden de eerste tentstructuren folie minder transparant is, maar dat kan bijzondere expertise opgebouwd in het toepassen van Deze coating zorgt ervoor dat een doek
ontwikkeld voor de bouw van zeppelins. de komende jaren nog worden verbeterd.” textiel in de gebouwde omgeving. Het gaat hierbij langer meegaat en het is veel beter
Houten frames afgedekt met katoen, recyclebaar dan de huidige doeken met
onder meer om gespannen membranen in dak- of
25 meter breed, 20 meter hoog en ruim Duurzaamheid pvc-coating. Momenteel is de prijs nog aan
100 meter lang. De invloed van de Het toenemende belang van duurzaamheid
overkappingsconstructies, tijdelijke accommodaties, de hoge kant, maar dit wordt ongetwijfeld
luchtvaartingenieurs is hierin duidelijk is een van de oorzaken van de vele expopaviljoens en festivaltenten. aantrekkelijker.”
terug te zien. Het realistisch inschatten
van de windbelasting en het inzetten Dat de komende jaren voor de tijdelijke
van de vervormingscapaciteit voor de accommodaties waarschijnlijk geen nieuwe
krachtswerking van de constructie deden materialen worden gebruikt, betekent
door hen hun intrede in semipermanente niet dat de innovatie straks stil komt te
accommodaties. Circus Mikkini nam in staan. In tegendeel. Volgens de directeur
1950 in Duitsland voor het eerst een tent en medeoprichter van Tentech wordt
in gebruik met aluminium dakliggers, momenteel onder meer onderzoek gedaan
afgedekt met katoendoek. Het katoenen naar doekmaterialen die zichzelf kunnen
tentdoek maakte in de loop der jaren reinigen en zelfs kleine gaten kunnen
plaats voor polyesterweefsel met een dichten die soms onverhoopt ontstaan.
pvc-coating waardoor de constructies van Ook is het intussen mogelijk om flexibele
grote paraplumodellen met veel masten zonnecellen op het doek aan te brengen.
veranderden in de huidige fraai vorm- “Dit soort technieken staat echt nog in de
gegeven membraanconstructies. Parallel kinderschoenen, maar het toont wel aan
daaraan ontwikkelden de frametenten dat er nog altijd mogelijkheden zijn voor
zich van houten ‘staketsels’ tot de meest innovaties.”
construction 10 11 construction

8. Semipermanente bouw heeft duurzame voor- en nadelen
Hartman Uitzendburo
Tijdelijke bouw kan extra duurzaam zijn
O
oit begonnen als een kleine zware klussen, een flink tempo, stiptheid
leverancier van ‘stagehands’ aan en zelfstandig werken. Het enorme
een grote concertpromotor, werden personeelsbestand bestaat dan ook uit
ook laadwerkzaamheden in de Rotterdamse professionals met uiteenlopende kwaliteiten.
haven vanaf het begin aangepakt. Deze Naast ervaren podium -en tentenbouwers, Hartman Uitzendburo
stevige activiteiten vormden de basis voor tribunebouwers, heftruckchauffeurs, laders/ Slinge 443
de uitzendvergunning waarover Hartman lossers, magazijnmedewerkers, orderpickers, 3085 ES Rotterdam
sinds 1993 beschikt. Hartman levert uitzend- verhuizers en expeditiekrachten, vinden T 010 - 481 90 22
krachten die van aanpakken weten. Doeners tegenwoordig ook steeds meer chauffeurs E rotterdam@hartmanbv.nl
en denkers tegelijk die niet opkijken tegen in het beroepsgoederenvervoer via Hartman
hun weg. Eusebiusbuitensingel 37a
6828 HX Arnhem
In de wereld van de tentenbouw is Hartman T 026 - 321 03 66
ondertussen een gevestigde naam. Onze E arnhem@hartmanbv.nl
medewerkers zijn vertrouwd met nagenoeg
Foto: XX Architecten
alle disciplines in de tentenbouw. Van span- Oude Ebbingestraat 78
tenten tot alu-hallen en van pagodetenten 9712 HM Groningen
tot A-frame, zij kunnen de opgedane ervaring T 050 - 313 22 87
te allen tijde op de juiste wijze benutten. E groningen@hartmanbv.nl
Project XX
Onze krachten zijn onze kracht. I www.hartmanbv.nl
Semipermanente bouw kan duurzamer zijn dan permanente bouw. Dat stelt
John Mak van W/E adviseurs. “De duurzaamheid is sterk afhankelijk van de
levensduur”, legt Mak uit. “Als een tijdelijk pand een lange levensduur heeft, stijgt
de duurzame waarde. Maar als het slechts een korte periode wordt gebruikt of een
Hartman goo.indd 1 12-01-2010 14:16:17
t - hoger energieverbruik heeft, slaat de weegschaal juist de andere kant op.”
g ent
en
w j en in ec ne
n
John Mak
w t i nnem
b o u p r o bouw n in b
ou c h ev
e
d w d ct
e
an r u
M
db r is | an je e
t o St ro j d ak beschikt niet over exacte de duurzaamheidfactor van beide soorten
a n i nv a l S n p wi
St w c tsti
e n v o lame or al
e uw en gegevens die de duurzaamheid gebouwen gewoon één meetmethode
j e fe er
e) b o u ov
el e m ro | e m ek
t van semipermanente accom- gebruikt die rekening houdt met diverse
a m t e a and R mule
du t e P sen vo w n
vi s y s ou va modaties vergelijken met permanente factoren. W/E adviseurs heeft hiervoor het
di | es kl et nd
b
ke
n,
tie
Re h
gr ll r bouw. Wel wordt voor het berekenen van systeem GPR Gebouw ontwikkeld, dat
In n
Ho sfo St
a ek na
co ce rtr bi
& uw
e utbo n d er se
n
uc en ve om onder meer door ruim 130 Nederlandse
l a B o ing tu g de
s s e p c
rm h o am laa de
ol e
gemeenten wordt gebruikt. Mak: “Om de
n ifo k n kl s , s is
(U H D er nl
a Re te
be
eld duurzaamheid van een pand vast te
e n menw l jare l an
d
ru
im
or Project XX stellen, kijkt GPR Gebouw onder meer
a S
a s ol ed vo
le
De r i n
H
t k tig naar de gevolgen voor het milieu, het
oe d. va to ch an
B an n ra s v es energieverbruik en de gezondheid binnen
De nl kt
e m p
la’
ti Een tijdelijk ultraduurzaam pand realiseren. Dat was het doel van architect
i te u e r o E en o ra
bu
o gebouwen. Maar ook de gebruikskwaliteit en
od Bo z. rg ec Jouke Post met het in 1999 gerealiseerde Project XX. In Delft werd een
en pr en Pe . nd
e D e
s, d e uw oe de toekomstwaarde worden meegenomen.
t d n te n bo r gr demontabel tijdelijk kantoorgebouw geplaatst waarbij hergebruik en
Me va im r e nd u
u | Op veel terreinen kan semipermanente
te
n
y ru oe S ta h lair recycling centraal staan. Omdat de ervaring leert dat vastgoed vaak na
te
n
ta
lit
De
B
en e r bi bouw goed scoren, maar het tijdelijke
pi n e V meu twintig jaar niet meer wordt gebruikt, ontwierp Post een duurzaam pand karakter brengt soms ook nadelen met
s am
ho va
en kl |
e nt Re ki
ng met een levensduur van twintig jaar. De materialen zijn na afloop of te zich mee.”
t n d k
lla de w hergebruiken of kunnen bij het compostafval. Het pand bestaat grotendeels
Ho
be ou
o er d b olde
n w uit hout en glas. Verder is voor de geluidsisolatie zand in de houten
Levensduur
vl g ta 0
in S ee 25
66 “De kwaliteit van tijdelijke gebouwen kan
en Z
t
ch AJ -52
vloerconstructies gebruikt en zijn bijvoorbeeld de ventilatiekanalen van
li minstens zo goed zijn als die van permanente
ra ve
r
me 99 (0)
36 .nl
t la 38 1 sb karton. In een vergelijkend onderzoek met een ‘gewoon’ kantoorgebouw
ek
|
Re
k , 3 hr bouw”, vervolgt de duurzaamheidadviseur.
30 / fa
x+ w.
E li e n i n
g
nd g w scoorde Project XX stukken beter op onder meer de onderdelen grondstoffen, Met name omdat veel tijdelijke panden
we 66 /w
rz lla ei
d 25
6 l
oo Ho rh 52
rs b.n emissies, energie en afval. Een mooi voorbeeld hoe een tijdelijk pand prefab worden gemaakt, hoeven ze
jve 36
@h
v
om Ni (0) s volgens Mak qua gevolgen voor het
tr
o
+3
1
ale duurzaam kan zijn.
s
tel
. s milieu niet voor permanente bouw onder
Holland Reclame goo.indd 1 23-12-2009 14:18:13
13 construction