jr76i76tltiuol78p

1. Efekti serrë
Lorinda Zhupi
Klasa IX A

2. Çfarë është
efekti serrë?
Rëndësia e efektit
serrë
Shkaqet e krijimit
të efektit serrë
Pasojat e efektit
serrë
Nëntema:
01 02
03 04

3. Atmosfera lejon që pjesa më e madhe e dritës së dukshme të
Diellit të kalojë dhe të arrijë në sipërfaqen e Tokës. Ndërsa
sipërfaqja e Tokës nxehet nga rrezet e diellit, ajo rrezaton një
pjesë të kësaj energjie përsëri drejt hapësirës si rreze infra të
kuqe. Këto rreze, ndryshe nga drita e dukshme, përthithen nga
gazrat serrë në atmosferë, duke rritur temperaturën e saj.
Atmosfera e nxehur nga ana tjetër rrezaton rreze infra të kuqe
përsëri drejt sipërfaqes së Tokës. Gazet serrë përfshijnë
dioksidin e karbonit, metanin, oksidet e azotit dhe avujt e ujit.
Çfarë është efekti
serrë?

4. Gazrat serrë lejojnë që rrezet e diellit të kalojnë
nëpër atmosferë, duke ngrohur planetin, por më
pas përthithin dhe ri-rrezatojnë rrezet infra të kuqe
që pasqyron planeti.

5. Efekti ngrohës i dioksidit të karbonit ndihmon në stabilizimin e
atmosferës së Tokës. Hiqni dioksidin e karbonit dhe efekti
serrë tokësor do të shkatërrohej. Pa dioksid karboni, sipërfaqja
e Tokës do të ishte rreth 33°C më e ftohtë.

6. Rëndësia e efektit serrë
Gazrat serrë gjenden në natyrë dhe janë pjesë e përbërjes së atmosferës sonë. Për këtë arsye, Toka është
planeti më i përshtatshëm për jetesë, sepse kushtet e saj nuk janë shumë të nxehta as shumë të ftohta, por
perfekte për të lejuar që jeta (përfshirë ne) të lulëzojë. Një pjesë e asaj që e bën Tokën kaq të përshtatshme
është efekti i saj natyror serrë, i cili e mban planetin në një temperature mesatarisht 15 °C . Por në shekullin e
fundit, njerëzit kanë ndërhyrë në balancën energjetike të planetit, kryesisht përmes djegies së lëndëve djegëse
fosile që shtojnë dioksid karboni në ajër. Niveli i dioksidit të karbonit në atmosferën e Tokës është rritur
vazhdimisht për dekada dhe bllokon nxehtësinë shtesë pranë sipërfaqes së Tokës, duke shkaktuar rritjen e
temperaturave.

7. Pak histori
Ekzistenca e efektit serë, megjithëse nuk u emërua si i tillë, u propozua nga Joseph Fourier në 1824. Argumenti dhe
provat u forcuan më tej nga Claude Pouillet në 1827 dhe 1838. Në 1856 Eunice Neëton Foote demonstroi se efekti i
ngrohjes së diellit është më i madh për ajrin me avuj uji sesa për ajrin e thatë, dhe efekti është edhe më i madh me
dioksidin e karbonit. Ajo arriti në përfundimin se "Një atmosferë e atij gazi do t'i jepte tokës tonë një temperaturë të
lartë..." John Tyndall ishte i pari që mati përthithjen dhe emetimin e rrezeve infra të kuqe të gazrave dhe avujve të
ndryshëm. Nga viti 1859 e tutje, ai tregoi se efekti ishte për shkak të një proporcioni shumë të vogël të atmosferës, me
gazrat kryesorë që nuk kishin asnjë efekt, dhe ishte kryesisht për shkak të avullit të ujit, megjithëse përqindjet e vogla të
hidrokarbureve dhe dioksidit të karbonit kishin një efekt të rëndësishëm. Efekti u vlerësua më plotësisht nga Svante
Arrhenius në 1896, i cili bëri parashikimin e parë sasior të ngrohjes globale për shkak të një dyfishimi hipotetik të
dioksidit të karbonit atmosferik. Megjithatë, termi "serrë" nuk u përdor për t'iu referuar këtij efekti nga asnjë prej këtyre
shkencëtarëve; termi u përdor për herë të parë në këtë mënyrë nga Nils Gustaf Ekholm në 1901.
Efekti serë dhe ndikimi i tij në klimë
u përshkruan për herë të parë për
publikun e gjerë në mënyrë të
përmbledhur në këtë artikull të
Mekanikës Popullore të vitit 1912.

8. Që nga fillimi i shekullit të 20-të, aktivitetet njerëzore kanë ndryshuar ndjeshëm
përbërjen e atmosferës së Tokës për shkak të emetimit të gazrave serrë. Këto
aktivitete njerëzore përfshijnë djegien e lëndëve djegëse fosile si qymyri, nafta, gazi
natyror në fabrika, emetimet e karbonit nga veturat, emetimet e metanit dhe
oksidit të azotit nga veprimtarite agrikulturore dhe ndryshimi i mënyrës se si
përdoret toka për shembull shpyllëzimi dhe urbanizimi.
Shkaqet e efektit serrë

10. Pasojat e efektit serrë
Gazrat serrë kanë efekte të gjera mjedisore dhe shëndetësore. Ato shkaktojnë
ndryshime klimatike duke bllokuar nxehtësinë dhe gjithashtu kontribuojnë në
sëmundjet e sistemit të frymëmarrjes nga smogu dhe ndotja e ajrit. Moti ekstrem,
ndërprerjet e furnizimit me ushqime dhe shtimi i zjarreve natyrore janë efekte të tjera
të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga gazrat serrë. Moti tipik me të cilin jemi
mësuar do të ndryshojë; disa specie bimësh dhe kafshësh do të zhduken. Ndër
ndryshimet klimatike mund të përmendim ngrohjen globale, e cila ka një sërë
efektesh shkatërruese për mjedisin: shkrirja e akullnajave në Arktik dhe Antarktidë, e
cila si pasojë sjell dhe rritjen e niveleve detare; thatësira; ndikim në rreshje, duke sjellë
stuhi më të forta, etj. Njerëzit në mbarë botën po përpiqen të minimizojnë këtë
problem duke përdorur burime të ripërtëritshme natyrore, si rrezet diellore me anë të
paneleve diellore, erës me anë të mullinjve të erës, etj, në vend që të përdoren lëndë
djegëse fosile që kontribuojnë në lëshimin e gazeve serrë në atmosferë.