Presentación feita para o Día da Ciencia en Galego nas aulas de Lingua Galega e Literatura de 2º ESO no CPI As Revoltas para o Ano Internacional dos Legumes en 2016
2. 4 DE NOVEMBRO, DÍA DA
CIENCIA EN GALEGO
O alumnado de 2º ESO do CPI As Revoltas
elaborou esta presentación co gallo da
celebración do Día da Ciencia en Galego 2016
dedicado ao Ano Internacional dos Legumes.
3. 2016, ANO INTERNACIONAL
DOS LEGUMES
A Asemblea Xeral das Nacións Unidas proclamou
2016 como “Ano Internacional dos Legumes”.
O Ano Internacional dos Legumes concienciará a
poboación sobre cultivos importantes que son
esenciais para a agricultura sostible e a nutrición.
José Graziano da Silva, director xeral da FAO
6. LEGUMES. QUE SON E TIPOS
● Os legumes son un tipo de cultivo leguminoso
que só se colleita para obter a semente seca.
Os feixóns, as lentellas e os chícharos son os
tipos de legumes máis coñecidos e
consumidos.
7. POR QUE SON IMPORTANTES?
✔ Os legumes contribúen á seguridade
alimentaria a todos os niveis.
✔ Os legumes teñen un gran valor nutricional.
✔ Os legumes son moi beneficiosos para a
saúde.
✔ Os legumes fomentan a agricultura sostible e
contribúen á mitigación do cambio climático.
8. LEGUME
● Etimoloxía: A palabra legume procede
directamente do latín LEGUMEN, LEGUMINIS,
que designaba a sementes comestibles como
fabas, chícharos, lentellas, etc.
9. LEGUMINOSA E LEGUMES
✔ Leguminosa fai referencia a aquelas plantas
cuxo froito se atopa dentro dunha vaíña.
✔ Legume é un subgrupo da familia leguminosa;
fai referencia unicamente á semente seca
10. O CULTIVO DE LEGUMES
✔ Os legumes foron unha parte esencial da dieta
humana durante séculos.
✔ A produción agrícola de fabas (ou feixóns),
garavanzos e lentellas remóntase ao 7000-8000
a. C.
✔ Os legumes pódense almacenar durante meses
sen que perdan o seu elevado valor nutricional,
aumentando a dispoñibilidade de alimentos
entre colleita e colleita.
11. O CULTIVO DE LEGUMES
✔ Os legumes foron unha parte esencial da dieta
humana durante séculos.
✔ A produción agrícola de fabas (ou feixóns),
garavanzos e lentellas remóntase ao 7000-8000
a. C.
✔ Os legumes pódense almacenar durante meses
sen que perdan o seu elevado valor nutricional,
aumentando a dispoñibilidade de alimentos
entre colleita e colleita.
12. AXUDAN Á BIODIVERSIDADE E
AGRICULTURA SOSTIBLE
✔ O cultivo intercalado cos legumes incrementa a biodiversidade
vexetal e crea unha paisaxe máis variada para animais e
insectos.
✔ Como fixadores de nitróxeno, os legumes poden mellorar a
fertilidade do solo, mellorando e alongando a produtividade das
terras agrícolas.
✔ Necesitan pouca auga para a súa produción.
✔ A súa diversidade xenética permite seleccionar variedades
adaptadas ao cambio climático.
✔ Reducen de forma indirecta as emisións de gases de efecto
invernadoiro.
13. UN CULTIVO POLIVALENTE
✔ Os agricultores que cultivan legumes poden
consumilos e/ou vender a súa colleita.
✔ Os residuos de leguminosas de gran poden
utilizarse como forraxe animal.
14. SON UN SÚPER ALIMENTO
✔ Teñen cero colesterol.
✔ Teñen alto contido en ferro e zinc.
✔ Son ricos en nutrientes.
✔ Non teñen glute.
✔ Son ricos en minerais e vitaminas do grupo B.
✔ Son fonte de proteínas
✔ Teñen un baixo índice glicémico.
✔ Teñen baixo contido en graxa.
✔ Son unha fonte de fibra
17. LENTELLAS
●
ETIMOLOXÍA: A palabra lentella provén do latín,
LENTICULA, diminutivo de LENS, LENTIS.
●
DEFINICIÓN:
s f PLANTA Planta herbácea anual, da familia das fabáceas,
de follas paripinnadas terminadas en gabián, flores, violáceas
ou brancas, inseridas nuns pedúnculos e con froito con forma
de legume que posúe semente lenticular e comestible.
2 s f Semente comestible que se cultiva desde a
Antigüedade para alimentación humana e como forraxe dos
animais. Contén moitos nutrientes xa que é rica en vitaminas
B1, B3 e B6, abundante en ferro e tamén en cinc e selenio.
●
TRADUCIÓNS:
INGLES:Lentils
ALEMÁN:Linsea
PORTUGUÉS: Lentilhas
ESPAÑOL: lentejas
FRANCÉS:Lentilles
ITALIANO:Lentichie
18. TIPOS DE LENTELLAS
● Pardina leonesa ou castelá (marrón).
● Lentellas de Puy (Lo Puèi de Velai) ou
francesas verdes.
● Beluga negra.
● Eston Green, Richlea, Laird (verdes).
● Petite Golden (amarelas).
● Masoor (Coa pel marrón, son
vermellas dentro).
● Macachiados (amarelas grandes
mexicanas).
19. GARAVANZOS
●
ETIMOLOXÍA:Provén do latín CICER ARIETINUM
● DEFINICIÓN:
1.PLANTA Planta herbácea anual, da familia das papilionáceas, de follas estipuladas, imparipinnadas, cos folíolos ovais e
serrados. As flores son azuladas, purpúreas ou brancas. Os froitos son legumes que conteñen unha ou dúas sementes
globosas, os garavanzos.
2. BOT Semente desa planta.
3.Mosca do garavanzo ANIMAL/ENTOM Pequeno díptero moi semellante á mosca común, pero con reflexos verdosos nas
ás, que ataca o garavanzo.
VARIANTES: grao de bico
TRADUCIÓNS:
Portugués: ervanço, gravanço, grão de bico, ervilha-de-galinha ou ervilha-de-bengala
Inglés: chickpea.
Español: garbanzo
Francés: pois chiche.
Italiano: ceci.
Alemán: Kichererbsen
20. TIPOS DE GARAVANZOS
● Tipo KABULI: tamaño do garavanzo medio a grande,
redondeados e engurrados, cor clara e flores non
pigmentadas. O seu cultivo localízase na rexión
mediterránea, América Central e América do Sur.
● Tipo DESI: gran de tamaño pequeno, formas
angulares e cor amarela ou negro. As flores e os talos
son, xeralmente, pigmentados, e nalgunhas ocasións
tamén as follas. Cultívanse principalmente na India.
● Tipo GULABI: gran de medio a pequeno tamaño, liso,
redondeado e de cor clara.
21. CHÍCHAROS
● ETIMOLOXÍA:Procede do latín CICERque se aplicaba aos garavanzos e aos chícharos. Existía
tamé a variante CICERA. A palatalización do CI-débese a que chegou ao galego a través do
romance andalusí influído pola lingua mozárabe. Parece que non ten raíz indoeuropea.
● DEFINICIÓN: Planta herbácea anual, da familia das fabáceas, que presenta talos gabeadores,
flores brancas ou púrpuras dispostas en acios, e froitos en legume con sementes comestibles.
● VARIANTES: ervella, ervello, chícharo, perico
● TRADUCIÓNS:
Portugués: Chícharo.
Español: Guisante.
Inglés: Pea.
Francés: Pois.
Italiano: Pisello.
Alemán: Erbse.
22. TIPOS DE CHÍCHAROS I
Variedades de semente redonda lisa
a) Gabeadores
- Chícharo "Príncipe Alberto": Altura 100 cm, precocísimo, pouco produtivo.
- Chícharo "Express" : Altura 100 cm, precocísimo, pouco produtivo. Ciclo 70-75 días.
- Chícharo "Michaux de Holanda": Altura 130 cm, precoz, produtivo.
- Chícharo "Rei das conservas": Altitude 140 cm, gran verde, ciclo de 75-78 días.
Planta moi produtiva.
b) Ananos
- Chícharo "Petit Provenzal ou Negret": Altura 40 cm, precocísimo, moi produtivo.
- Chícharo "Voluntario": Relativamente alto: 55-65 cm. Precocidade medio-tardía.
Vaíñas anchas e longas, con 7-9 grans de tamaño groso.
23. TIPOS DE CHÍCHAROS II
● Variedades de semente engurrada
a) Gabeadores
- Chícharo "Senador": Altura 90-100 cm, moi produtivo, de óptimo sabor. Ciclo 75-80 días.
-Chícharo "Teléfono trepador": Altura 130 cm, produtivo, de vaíña moi longa con sementes de excelente calidade.
Ciclo 80-85 días.
- Chícharo "Alderman": Variedade de vaíña recta e longuísima.
b) Semiananos
- Chícharo "Teléfono semianano": Altura 60-70 cm, moi produtivo, de vaíña longuísima, semente de sabor excelente.
-Chícharo "Lincoln": Altura 70-80 cm, variedade adaptada ao cultivo primaveral-estival.
c) Ananos
- "Orfeo": Alto 40-50 cm, vaíña longa, gran engurrado, precocísimo
- "Arkel": Produtivo, vaíña longa, semente engurrada, verde. Resistente ao fusarium.
Tamén: "Oberon", "Myzam", "Kalife".
24. TIPOS DE CHÍCHAROS III
Variedades para a industria
- "Zenit": Variedade moi produtiva, pero con pouca cantidade de sementes do calibre 7-
10, que significa o límite do calibre admitido.
- "Juwel": Con elevada porcentaxe de gran 7-10, e unha produción de 6.500 Kg por
hectárea de sementes frescas.
- "Monopol": Co 90% de sementes por encima do calibre 7-10 e unha produción de 5.000
Kg de chícharos desgranados.
- Óptimas son as seguintes: "Corky", "Oney", "NZ3080", "Pixie", "Yukon", "Alaska 7".
- Para conxelar: "Freezer 69", "Freezer 626". "Sprite", "Freezer 640", etc.
e)Chícharos que se consumen totalmente
- "Carouby de Maussane": Gabeador, flores violetas, vaíña plana e carnosa, de cor verde
louro.
- "Tirabeque": Gabeador. Vaíña ancha arqueada, truncada, de cor verde.
25. FABAS OU FEIXÓNS
● ETIMOLOXÍA: procede do latín científico FABA, nome común da familia destas plantas.
● DEFINICIÓN: Planta herbácea, da familia das fabáceas, anual e gabeadora, que presenta
talos delgados e febles, raíces superficiais, follas estipuladas e trifolioladas, inflorescencia
en acios axilares ou terminais con flores brancas, amarelas, rosadas, violetas ou púrpuras.
Os froitos son vaíñas lineares máis ou menos comprimidas, algo curvadas.
● VARIANTES: faba, feixón, feixó, fabeira, chicho, xudía
● TRADUCIÓNS:
Portugués: feijão.
Alemán: Bohne.
Castelán: haba, judía, alubia
Inglés: bean.
Italiano: fagiolo.
26. TIPOS DE FABAS
●
FEIXÓN
●
FABA BRANCA DE MANTEIGA
● FABA DE RIL
● MORADA REDONDA
●
MORADA LONGA
●
PINTA
● ARROCINA
● CARILLA OU FESOLET
●
VERDINA
●
CAPARRÓN
● POCHA
28. GUANDÚ
●
ETIMOLOXÍA:O nome científico é CAJANUS CAJAN. Guandu" ou "guando" son provenientes do
termo guandu na lingua kikongo (lingua africana nacional en Angola e tamén falada no Congo).
●
DEFINICIÓN: leguminosa arbustiva de follas alternadas trifolioladas. Discútese sobre se a súa orixe é África
ou India, pero cultívase hai polo menos máis de 3 anos. É unha planta con capacidade de fixar unha elevada
cantidade de nitróxeno no solo. Ademais, a súa raíz penetrante é bastante útil para descompactar os solos.
Planta que mide de 1 a 3 m de altura, con soportes de 0.5 a 3 cm, follas alongadas divididas en 3, agudas na
punta con pelos no reverso. As flores teñen pétalos amarelos e miden 2 cm, e teñen un cálice cuberto de vellos.
O froito é unha vaíña con 5 sementes, de 5 a 8cm de longo, de ancho as sementes miden de 7 a 8mm.
● VARIANTES: gandul, guandul, frixol do pao ou quinchoncho En español:
Colombia: guandú, guandul.
Costa Rica: guandú, gandul.
Cuba: gandul.
Ecuador: arveja.
Honduras: gandul.
Nicaragua: gandul.
Panamá: guandú.
Puerto Rico: gandul, gandules
República Dominicana:guandules
Venezuela: chícharo, juan duro, guandú, quinchoncho.
30. BÁMBARA
ETIMOLOXÍA:
O nome para o Bambara groundnut no Bambara, lingua de Malí é literalmente "cacahuete
pouco duro" (o cacahuete é tiga). Noutras linguas africanas do oeste é coñecido por
outros nomes; en Hausa, Gurjiya ou Kwaruru. En Goemai, Kwam; e en Kanuri, Ngangala;
en Ibo, Okpa e en Ga, Akwei.
DEFINICIÓN:
O nome científico é Vigna subterranea. Tamén coñecida polos seus nomes comúns xudía
bámbara ou chícharo de terra é un membro da familia das fabáceas.
A planta orixinada en África de Oeste medra de xeito subterránneo. Poden ser comido
fresco ou fervido despois de secar.
31. BÁMBARA
OUTRAS DENOMINACIÓNS EN LINGUAS AFRICANAS E ASIÁTICAS:
●
En Swahili, njugumawe.
● Na República de Zambia, ntoyo (ciBemba),katoyo (kiKaonde), ou mbwiila (chiTonga).
● En Angola, vi lõ en umbundu; feijão-gengibre en portuguésẽ
● En xangana (lingua de Mozambique entre outros): tindluwa.
●
En Malagasy, a lingua de Madagascar, voanjobory, o cal se traduce como "cacahuete de rolda."
● En Ghana, azi nogui,ou imkpla.
● En Indonesia é chamado "kacang bogor".
● En Malaio "kacang poi"
● No Shona, lingua de Zimbabwe é "Nyimo", e "indlubu" lingua ndebele.
● En Silozi, son chamados 'Lituu.'
● En Oshiwambo, lingua de Namibia, é chamado "ofukwa" para singular ou "eefukwa" para plural.
33. RECEITA DOS CALLOS
● INGREDIENTES
1 kg. garavanzos
1/3 estómago de tenreira
2 chourizos
1 uña de cerdo con codillo
1 pata de tenreira
1 cabeza de allos
1 cebola grande
2 limóns
1 cda. comiño
1 cda. pementón doce e outra de picante
Sal
34. RECEITA DOS CALLOS
MODO DE PREPARACIÓN
Poñer en remollo os garavanzos o día anterior. Lavar ben os callos con
auga fría e quente, ao mesmo tempo que se fregan con vinagre. Logo,
poñelos a cocer, xa cortados, coa man de tenreira. Cando ferva a
primeira auga, quitala e poñer unha nova; engadímoslle as cebolas cun
cravo cada unha, o sal, o perexil, o chile e mais o touciño. Nunha pota á
parte cócense os garavanzos e engádenselles aos callos cando estean
cocidos, aproximadamente logo de dúas horas. Antes de que remate a
cocción, nunha tixola con aceite faise un sofrito de cebola, pemento
moído e fariña tostada. Agregámoslle un pouco caldo dos callos,
deixamos que coza un pouco e despois vertémolo na pota dos callos,
xunto co chourizo e os comiños. Deixar todo ao lume uns minutos máis
para ter a punto os callos á galega.
35. RECEITA DA FABADA
INGREDIENTES
450 g de fabas
1 cebola
2 dentes de allo
2 chourizos
200 g de lacón salgado
200 g de touciño
1 folla de loureiro
3 culleradas sopeiras de aceite de oliva
1 cullerada de pementón doce
sal.
MODO DE PREPARACIÓN
A noite anterior comezaremos deixando as fabas a remollo nun
recipiente grande, por outra banda, noutro bol, poñeremos a
desalgar o lacón.
Ao día seguinte botamos as fabas nunha pota de fondo groso,
engadiremos os dentes de allo, a cebola pelada, o aceite de
oliva, a folla de loureiro e a cullerada de pementón. Cubriremos
con auga ata dous dedos por encima das nosas fabas,
deixando que cheguen a ferver cortando a cocción cun chorro
de auga fría.
Seguir cocendo a lume medio-baixo durante tres horas
aproximadamente, desescumando se é necesario e observando
que non quede seca, no caso de ser así, ides engadíndolle
pequenas cantidades de auga quente. Acordándose outras
dúas veces de asustar a fabada con auga fría ao longo do
tempo de cocción.
Xusto cando as fabas xa están cocidas e pasou o tempo,
comprobar o sal e engadirlle a que necesite, deixando cocer a
fabada uns minutos para que o sal se incorpore, é importante
non botala ao principio senón neste momento.
36. RECEITA CON BAMBARA
● INGREDIENTES
1 caixa grande de 880 g bambara
1 cebola vermella
3 ovos
3 culleradas de vinagre balsámico
4 culleradas de aceite de cociña
Flor de sal
Pementa negra
● MODO DE PREPARACIÓN
Primeiro cociñar os ovos.
Baleire o bambara da caixa e enxaugue.
Nun prato, poñer bambara, rebandas de
cebola, o vinagre, aceite, sal, pementa e os
ovos cortados en catro.
Poñer nun prato e servir a ensalada.
37. AUTORÍA
●
Alumnado de 2º ESO do CPI As Revoltas, baixo a coordinación da profesora de
Lingua Galega Ana I. Martínez.
Iker Castiñeira
● Sara Caamaño
● María Paz
● Sarai Pose
● Álex García
● Alejandro Fraga
● Juan Varela
● Lucía Suárez
● Pedro Suárez
● M.ª Luz Varela
● Sara Rivera
● Brais Martínez
● Maira Eiroa
● Sergio Villar
● Pablo Castro
● Nuria Vila
● Daniel Mouzo
● David Varela
● Cristian Regueira
● Vanessa Mariño
● Nuria Vila
38. BIBLIOGRAFÍA
● Folletos e cartaces elaborados por Igaciencia.
● http://www.igaciencia.eu/drupal7/
● https://digalego.xunta.gal/digalego
● http://etimologias.dechile.net
● https://gl.wikipedia.org/wiki/Galipedia
● http://www.frutas-hortalizas.com