Verduurzaming woning - Thorn 1e voorlichtingsavond energiebesparing 14 oktober 2022

1. Verduurzaming van woningen in Maasgouw
Thorn, 14 oktober 2022

2. wie geeft u vanavond informatie?
we stellen ons even voor.
• Gemeente Maasgouw
• Pierre Joosten
• Tom Peters
• Coöperatie Duurzaam Maasgouw – vrijwilligers, burger initiatief
• Chris Hamans
• Rob Buschman
• Hans van Laanen
• Ger van der Zanden
• Jan Geraeds
• Roy Wolters
verduurzamen van je woning 2

3. De Coöperatie Duurzaam Maasgouw
• voor inwoners – door vrijwilligers
• voorlichting geven over:
• verduurzaming
• energiebesparing
• energie opwekken
• collectieve energieopwek: deelname leden aan “zonnepanelen”project
• ervaringen inzetten - kennis organiseren – kennis verspreiden
• opgericht 2018
• momenteel ca. 135 leden
• vrijwilligers nodig om activiteiten voort te zetten !!! ... en leden
verduurzamen van je woning 3
actieve

4. Verduurzaming van woningen in Maasgouw
FOCUS op ENERGIEBESPARING
1e voorlichtingsavond: perspectief, besparingsmogelijkheden, realisatie
2e voorlichtingsavond: verdieping, detail informatie, advies

5. CDM – voorlichtingsessies
• Thorn: vr. 14 oktober 2022: Brede algemene voorlichting
• Zowat alle aspecten en mogelijkheden komen aan bod
• Een breed overzicht.
• Een oriëntatie: oplossingen, maatregelen, indicaties
• Thorn: do. 20 oktober 2022: Vervolg- of Verdiepingsbijeenkomst
• Afgestemd op de aangegeven interesses.
• Meer detailinformatie per maatregel (keuze)
verduurzamen van je woning 5
NIEUW:
ENERGIELOKET op AFSPRAAK
1 op 1 antwoorden op uw vragen.
vr. 21

6. we hebben heel veel informatie voor u
• U kunt alles nalezen, bekijken of bestuderen;
• alle presentaties op website
• we hebben uw e-mailadres en sturen u de link na afloop van de 2e presentatie
verduurzamen van je woning 6

7. programma vanavond
• Presentatie Gemeente: Energie- en Warmte Transitie in Maasgouw
• Thorn = beschermd dorpsgezicht & monumenten: wat u moet weten !
• Besparingsmaatregelen direct
• Lange termijn: welke alternatieven hebben we nu?
• Aanpassingen aan woning en installatie & onderlinge samenhang, volgorde
• Alternatieve warmtevoorziening warmtepomp; met energieprijzen en woningeisen
• Plan uw route naar een energiezuinige en comfortabele woning
• Waar nu gelijk de meeste besparing pakken?
• Dak, gevel, ramen, vloer, installatie
• Energieadviezen
• Subsidie en Financiering
verduurzamen van je woning 7

8. De energie- en warmtetransitie in Maasgouw
afzonderlijke presentatie van de Gemeente Maasgouw
verduurzamen van je woning 8
Beleid en Doelstellingen
Pierre Joosten
Beleidsmedewerker Fysiek Domein
Taakvelden afvalbeleid & energietransitie

9. verduurzamen van je woning 9
14
15
monumentaal- Thorn
monumentaal: ja graag
monumentaal: neen voor mij niet
29 aanmeldingen Thorn

10. Thorn = beschermd dorpsgezicht & monumenten
• Werkgroep “Beschermde dorpsgezichten en monumenten”
• Klem tussen Erfgoed-beleid, Klimaatbeleid en Energiekosten
• Regels en interpretatie van regels: update, aanvulling, duidelijkheid
• Technieken bekend, mogelijkheden verduidelijken
• Maasgouw: Raadsvoorstellen
• Coöperatie inhoudelijke focus op praktische oplossingen
• Benodigde capaciteit op korte termijn beschikbaar stellen
• Haalbaarheidsstudie voor beschikbaar maken van alternatieve oplossingen
• Aanpassing legeskosten
• vrij voor toetsing of vergunningplichtig in beschermde dorpgezicht
• legeskosten omgevingsvergunning voor verduurzamingsmaatregelen algemeen
verduurzamen van je woning 10
meer
?

11. CO2-doelstelling of Energiebesparen?
milieubelang of eigen belang
klimaatverandering, energiepolitiek, CO2-doelstellingen, ......
wooncomfort, energiekosten, geen aardgas, ......
• Het een sluit het ander niet uit !
• besparen op energie is
besparen op CO2-uitstoot :
1 m3 aardgas = 1,7 kg CO2
• Wat is uw belangrijkste vraag,
het belangrijkste onderwerp ?
Wat verwacht u van deze avond?
• waarom bent u geïnteresseerd in
energie? in verduurzaming?
in besparing?
verduurzamen van je woning 11

12. verduurzamen van je woning 12
bij uw aanmeldingen gaf u aan geïnteresseerd te zijn in .....

13. verduurzamen van je woning 13
4
3
6
6
4
5
7
4
10
2
10
2
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
11= spouwmuurisolatie
12= buitenisolatie gevelmuren
13= binnenisolatie gevelmuren
14= hellenddak-binnenisolatie
15= hellend dak-buitenisolatie
16= zoldervloer isoleren
17= vloer isolatie
18= kruipruimte-vloer isoleren
19= ramen: glas, kozijnen
20= geïsoleerde deuren
21= kierdichting
22= leidingisolatie
isolatie maatregelen - Thorn
29 aanmeldingen Thorn
willen meer info over:

14. verduurzamen van je woning 14
13
1
14
9
7
5
16
7
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
23= lagere ketelwatertemperatuur
HR-verwarming
31= ventilatie
32= warmtepomp
33= zonnepanelen (stroom
opwekken)
34= zonneboiler (warmwater met
zonnewarmte)
35= warmte terug winnen (WTW)
36= energieopslag
37= inregelen
radiatoren/voerverwarming
installatie-maatregelen - Thorn
29 aanmeldingen Thorn
willen meer info over:

15. verduurzamen van je woning 15
19
20
17
8
11
9
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
01= kosten,
investeringsbedrag
02= subsidie
03= besparing
04= technische
prestaties
05= uitvoering door
vakman of doe-het-zelf
06= montage /
installeren"
09= andere informatie
bij de maatregelen
soort info - Thorn
29 aanmeldingen Thorn
willen meer info over:

16. verduurzamen van je woning 16
al (veel van) deze onderwerpen vanavond:
• in een breed overzicht
• inzage in de onderlinge samenhang v.d. onderwerpen en thema’s
• hoe energiebesparing aanpakken, snel en op de lange termijn
• over investeringen en besparingen
• over randvoorwaarden, over advies

17. Hoe warmpjes zit u erbij?
• gaat het u alleen om geld ?
• het gaat u toch om betaalbaar wooncomfort ...?
• en ... het gaat u toch ook om het milieu ?
om een gezonde, leefbare toekomst
verduurzamen van je woning 17
er nog bij?

18. en het gemiddeld energieverbruik van u (hier in de zaal) ?
verduurzamen van je woning 18
1915
4412
gemiddeld energieverbruik o.b.v. verstrekte info door 17
deelnemers in Thorn
gas m3/jr stroom kWh/jr
max gas= 6000 m3/jr
min gas = 250 m3/jr
max stroom= 9000 kWh/jr
min stroom = 668 kWh/jr
en wat
betaalt u?

19. verduurzamen van je woning 19
de energieprijzen zijn volop in beweging.
met welke prijzen moeten we nou de besparingen berekenen?

20. met welke energieprijzen moeten we rekenen ?
verduurzamen van je woning 20
€ 1,45
€ 0,40
plafondprijs
plafondprijs

21. onze voorbeelden – uw energiecontract
we geven de kostenbesparingen aan voor deze prijzen
ADVIES:
neem uit de voorbeelden die
volgen
de besparing in
m3 gas of kWh
en
vermenigvuldig die met
uw eigen
gasprijs en stroomprijs

22. Wat kun je nú, of morgen, al doen aan je energiegebruik?
woongedrag en apparatuur
verduurzamen van je woning 22

23. Woongedrag
• 1o lagere kamertemperatuur = ca. 90 m3 gasbesparing / jr.
• korter douchen: 5 minuten i.p.v. 9 minuten = ca. 90 m3 gasbesparing / p.p jr.
• alle warmwater gebruik in een gezin met ... personen :
verduurzamen van je woning 23
bijv.

24. Woongedrag
• 1o lagere kamertemperatuur = 90 m3 gasbesparing / jr.
• korter douchen: 5 minuten i.p.v. 9 minuten = ca. 90m3 gasbesparing / jr.
• niet te lang luchten: 10 á 30 minuten (ventileren doe je continue)
• deuren sluiten – deurdrangers
• rolluiken – dikke gordijnen
• en ...... warme trui !
verduurzamen van je woning 24

25. Kleine maatregelen en bespaartips
• kier- en naadafdichting
• radiatorfolie
• leidingisolatie
• led-verlichting
• waterzijdig inregelen
• pompschakelaar vloerverwarming
verduurzamen van je woning 25
https://duurzaammaasgouw.nl/kortingsartikelen/

26. Bestaande apparatuur
• Oude CV ketel toch maar vervangen?
• Verlagen ketelwater temperatuur: 80o  60o  50o  40o ??  meer info volgt
• Indien redelijk - goed geïsoleerd: beperk dan de nachtverlaging tot 2o
• Slimme kamerthermostaat
• Gelijkstroom ventilatoren
• Led lampen
• Standby killers (25 kWh / jr)
• Oude koelkast / diepvries? weg ! vervangen door A+ ?
• Jacuzzi
• Waterbed
• Tropisch aquarium
• Vijverpomp
verduurzamen van je woning 26
echte energie-slurpers: kritisch beoordelen

27. verduurzamen van je woning 27
energie-crisis
NL gaswinning eindig
dure import aardgas
afhankelijkheid
onzeker
onbetrouwbaar
alternatieven nodig
klimaat-crisis
CO2-uitstoot
stroomproductie
gasverbruik
aardgas uitfaseren
alternatieven nodig
minder
CO2-
uitstoot
hernieuwbare
stroom
H2 , Groengas

28. Minder aardgas - Geen aardgas
• Doelstelling 2030: 20% minder CO2  minder aardgas
• Doelstelling 2050: aardgasvrij
• Minder aardgas  door minder energieverlies = efficiëntere woning
verduurzamen van je woning 28
Welke alternatieven hebben we nu voor aardgas ?
Als bron van energie? Als bron voor warmte ?

29. Wat zijn de alternatieven voor aardgas?
(heeft u behoefte aan aardgas of aan warmte?)
• Warmtenet = collectieve voorziening; levert warm verwarmingswater
• Waterstof (H2): het transportnetwerk is aanwezig !
• Groengas: uit mestafval en groenvergisting
• Elektriciteit: uit wind, zon, kernenergie, afvalverbranding (incl. CO2 afvang)
verduurzamen van je woning 29
collectieve

30. Maar ....
sinds enkele maanden is onze motivatie veranderd
• 1 jaar geleden: “van het gas af” : nationale doelstelling 2030 / 2050
• klimaatdoelstelling : CO2 uitstoot verminderen  minder / geen aardgas
• Nu: sterk gestegen energiekosten
• door kwetsbare aardgas voorziening - afhankelijkheid van onbetrouwbare
energieleveranties
 hoe houden we ons wooncomfort betaalbaar ?
verduurzamen van je woning 30

31. verduurzamen van je woning 31
aardgas uitfaseren
minder
CO2-
uitstoot
hernieuwbare
stroom
H2 , Groengas
=
NOM – jas
BENG
energieverlies beperken
wat je dan nog nodig hebt voor
wooncomfort doe je met :
als 1e

32. Welke keuze hebben we, kijkend naar 2050?
verduurzamen van je woning 32
isolatie in
therm.
schil
huidige
situatie
groen-gas
waterstofgas
90o
HT-verwarming MT-verwarming LT-verwarming
NOM – jas
BENG
all-electric
welke stap gaat u maken?
hoeveel bent u bereid te investeren?
50o < 50o

33. Woningen in Thorn - 2021
verduurzamen van je woning 33
• totaal 1.239 geregistreerde woningen
• aandeel onbewoonde woningen is relatief gezien hoog: 5% van de woningen staat leeg,
• 33% van de woningen geldt als huurwoning, (relatief gezien een hoog percentage)
• 67% koopwoningen.
• gemiddeld aardgasverbruik van 1.630 kubieke meter aardgas per huishouden (boven gemiddeld)
• gemiddeld stroomverbruik 3.040 kWh per jaar
• aantal auto's per huishouden is met 1.3 auto's per huishouden bovengemiddeld
https://kadastralekaart.com/wijken/wijk-04-thorn-WK164104

34. de uitdaging waarvoor we staan is groot
Hoeveel woningen moeten energie besparen ?
Hoeveel besparing ?
verduurzamen van je woning 34
energielabel voor woningen
0
190
160
250
105
335
380
290
75
50
---
kWh/m2 per jaar
het energiegebruik voor huishoudelijke apparatuur
– zoals tv, koelkast, wasmachine – telt niet mee !

35. Maasgouw – woningen met energielabel
35
Buurtnaam2
Label A
en beter Label_B Label_C Label_D Label_E Label_F Label_G
Totaal
Woningen
Energielabel
Maasbracht 150 455 788 539 139 349 67 2487
Brachterbeek 12 74 112 85 12 109 66 470
Verspreide huizen Het Vonderen 10 1 0 2 1 1 12 27
Linne 89 212 399 350 64 312 173 1599
Verspreide huizen Linnerveld en Weerd 0 1 0 1 0 0 6 8
Stevensweert waaronder Bilt 7 67 139 70 28 131 115 557
Eiland-Brandt 6 14 2 7 2 17 28 76
Laak 1 7 7 13 4 20 21 73
Ohé 12 29 74 54 9 24 39 241
Thorn 40 103 249 189 43 216 178 1018
Verspreide huizen Thorn 0 2 3 8 1 7 8 29
Heel 237 300 371 336 45 171 68 1528
Panheel 1 3 27 12 5 18 18 84
Verspreide huizen Heel 1 0 0 2 0 11 10 24
Beegden 108 89 191 149 29 100 97 763
Wessem 36 120 177 201 30 165 119 848
Maasgouw
totaal 710 1477 2539 2018 412 1651 1025 9832
Bron: startnotitie PBL; okt. 2020 verduurzamen van je woning
902 / 1047 =
86 %

36. verduurzamen van je woning 36
https://allecijfers.nl/wijk/wijk-04-thorn-maasgouw/
energiebesparende maatregelen

37. verduurzamen van je woning 37
12
2
9
4
0
0
2
0 2 4 6 8 10 12 14
vóór 1945
tussen 1946 en 1964
tussen 1965 en 1974
tussen 1975 en 1991
tussen 1992 en 2005
na 2005
weet ik niet
bouwjaar woningen deelnemers in Thorn
29 aanmeldingen Thorn

38. wat u ons liet weten:
verduurzamen van je woning 38
18
7
3
1
woningtype in Thorn
vrijstaand huis 2 onder 1 kap rijtjes huis appartement
29 aanmeldingen Thorn

39. verduurzamen van je woning 39
14
15
monumentaal- Thorn
monumentaal: ja graag
monumentaal: neen voor mij niet
29 aanmeldingen Thorn

40. Situatie Maasgouw: focus op individuele oplossingen
• Weinig mogelijkheden voor grote collectieve oplossingen (warmte-net)
• Standaard maatregelen treffen om per woning energieverbruik te verlagen
• Toewerken naar een oplossing per woning die uiteindelijk,
• volledig of (voorlopig) gedeeltelijk van het gas af kan:
naar .... een alternatief voor de aardgasgestookte verwarmingsketel
verduurzamen van je woning 40
de WARMTEPOMP:
gangbare, bewezen techniek, economische interessant, ...
maar : sterk afhankelijk van energieprijzen en
stelt voorwaarden aan de woning en aan woongedrag

41. de warmtepomp: hierom interessant
• de investeringen in een warmtepomp zijn aanzienlijk,
maar de jaarlijkse verwarmingskosten zijn aanzienlijk lager:
• maar afhankelijk van de verhouding gasprijs / stroomprijs
• een hybride systeem = warmtepomp + gasketel
biedt ruimere mogelijkheden
• in voor- en naseizoen (85% van de energievraag)
houdt de warmtepomp het warm, met verwarmingswater van maximaal 40oC
• in hartje winter springt de gasgestookte verwarmingsketel bij
(15% van de energievraag) met verwarmingswater van 75 á 80 graden
• daarmee ook geschikt voor matig geïsoleerde woningen
• een hybride syteem kan volstaan met kleinere- lagere capaciteit - warmtepompen
• er zijn verschillende typen warmtepompen:
• de warmtebron : lucht, bodem, water, zon
41

42. welke prijzen zetten we in?
plafond gas
• tot 1200 m3:
€ 1,45 / m3
• 1200 m3 en
meer
€ 3,60 / m3 ?
plafond stroom
• tot 2900 kWh:
€ 0,40 / kWh
• 2900 kWh en
meer
€ 0,85 / kWh?
verduurzamen van je woning 42
?
€1,45
?
€0,40
per 1-1-2023

43. Wat is het voordeel van een warmtepomp?
Verwarmen met gas ? Of met warmtepomp zonder gas ?
• Met 1 m3 gas, verstookt in een HR-verwarmingsketel, breng je uiteindelijk 8,8 kWh warmte in
een woning.
(met 1 m3 = 9,765 kWh; ketelrendement gasketel = 90%  netto 0,90x9,765 = 8,8 kWh )
• 1m3 gas kost € 3,60. Dus die 8,8 kWh aan warmte (thermische energie) kosten € 3,60
• Met 1 kWh elektriciteit voor de pomp die de warmtepomp aandrijft, haalt een warmtepomp
4,0 kWh warmte (= thermische energie) uit bijvoorbeeld de buitenlucht.
( SCOP (seasonal coëfficient of performance) = 4,0; afhankelijk van type WP en de temperatuurverhoudingen)
• 1 kWh elektriciteit voor de warmtepomp kost € 0,85.
• Om net zoveel warmte te leveren als 1 m3 gas (8,8 kWh warmte) heb je 8,8 : 4,0 =
2,2 kWh aan stroom voor de warmtepomp nodig.
Maar die 2,2 kWh stroom kosten je 2,2 x slechts € 0,85 = € 1,87
• Dezelfde hoeveelheid warmte met de warmtepomp is dus € 3,60 - € 1,87 = € 1,73
voordeliger !  dat scheelt bijna 50% in je verwarmingskosten (1,73 : 3,60 = 0,48 x 100% = 48%)
verduurzamen van je woning 43

44. Warmtepomp: een alternatief voor aardgas
Warmtepomp:
• heeft stroom nodig om pomp/compressor aan te drijven
• hoe groter het temperatuurverschil tussen warmtebron en verwarmingswater :
• hoe harder de pomp moet werken
• hoe hoger het stroomverbruik
• levert verwarmingswater van max. 40o á 50o
verduurzamen van je woning 44
het moet wel voordeliger
blijven dan met gas
het moet wel
comfortabel zijn

45. • hoe lang en hoe hard moet een warmtepomp werken om het
energieverlies van de woning te kunnen aanvullen ?
• verbruik  kWh
 woning: energieverlies beperken
• kan de warmtepomp de woning snel genoeg opwarmen?
• vermogen / capaciteit  kW
 woningtype: “traagheid” – lichte / zware bouw = houtbouw, steenachtig, ...
 woongedrag = nachtverlaging < 2o.
verduurzamen van je woning 45
WP energieverlies

46. geheel van het gas af
• all electric
• electrische verwarming
en/of
• warmtepomp incl. warmwater
boiler
• netwerkstroom + zonnepanelen
gedeeltelijk van het gas af
• hybride
(electrisch en als er meer nodig is,
dan met gasketel bijspringen)
• warmtepomp +
HR-gasketel
• warmwater van HR-combiketel
evt. met zonneboiler
• netwerkstroom + zonnepanelen
verduurzamen van je woning 46
meer over
warmtepomp en
zonnepanelen volgt !
isolatie in
therm.
schil
NOM – jas
BENG
verbeteringen en aanpassingen
binnen bestaande bouw
bestaande bouw naar
nieuwbouw-prestaties

47. HAMVRAAG:
hoeveel energie heeft u nodig voor verwarming?
• Uw gemiddeld jaarlijks gasverbruik:
• bijv. 1650 m3 aardgas/jaar voor VERWARMING + WARM WATER + KOKEN
• Minus : WARMWATER + KOKEN = bijv. 150 m3 gas/jaar
• voor VERWARMING: 1650 – 150 = 1500 m3/jaarlijks
• dat zijn ca. 15.000 kWh / jaar
• dat zijn voor uw (bijv.) 150 m2 verwarmde vloeropp: 100 kWh/m2.jr
verduurzamen van je woning 47
hier: 1600 m3 gas voor 150 m2 woonoppervlak
warmtevraag woning is nog erg hoog
om naar een warmtepomp over te schakelen
dan heeft u nog
werk in uitvoering

48. is een warmtepomp haalbaar...... ????
Ja, mits:
• de warmtevraag van de woning KLEIN is:
• < 100 - 75 kWh/m2.jr voor hybride WP-systeem
• < 50 kWh/m2.jr voor all-electric WP-systeem
• dwz: de woning moet goed (tot heel goed) geïsoleerd zijn.
• en ........
• extra stroomvraag  zonnepanelen (bij-)plaatsen ?
verduurzamen van je woning 48
meer over
warmtepomp en
zonnepanelen volgt
kijkend naar
investering , energiegebruik

49. verduurzamen van je woning 49
Waar beginnen? Waarmee? Wat doen?
Hoe?

50. BELANGRIJK : wat wil je bereiken, hoe pak je het aan?
GPS - Navigatie
1. BESTEMMING (E=Groningen)
2. START (A=THORN)
3. WELK VERVOER, HOE
SNEL?
Per auto, trein, fiets, …?
4. TUSSENSTOPS ?
(B, C, D)
Plan de verduurzaming
1. DOEL:
Volledig of gedeeltelijk
aardgasvrij? Lagere energie
rekening?
2. Wat is de huidige situatie?
3. DHZ of aannemer? Geleidelijk?
Investeringen, eigen middelen,
Hypotheek, Lening
4. Faseren of alles tegelijk?
1. gevel en dak isoleren, zonnepanelen
2. ramen, ventilatie
3. vloer isoleren, vloerverwarming,
4. hybride WP, zonnepanelen
verduurzamen van je woning 50

51. Een plan met Voorwaarden en Aanpak
verduurzamen van je woning 51
VOORWAARDEN
VOORWAARDEN
VOORWAARDEN

52. de meest duurzame energie
is bespaarde energie
als eerste:
energiegebruik terugdringen = energieverliezen beperken
verduurzamen van je woning 52

53. vooral met bouwkundige maatregelen:
BEPERK DE ENERGIEVRAAG
je huis inpakken:
• tochtdicht maken
maar voldoende ventileren
• isoleren:
“van een warme jas voorzien”
verduurzamen van je woning 53
BEPERK HET ENERGIEVERLIES

54. Waar verliezen we energie ?
verduurzamen van je woning 54

55. Bouwkundige- en Installatietechnische maatregelen
1. kierdichting
2. dak isoleren
3. gevel isoleren
1. open gevel-delen: ramen en deuren
2. gesloten gevel-delen: buitenmuren
4. vloer – kruipruimte isoleren
5. ventilatie systemen
6. domotica - woongedrag
7. warmte opwek :
1. warmtepomp
2. warmteafgifte sytemen: radiatoren , vloerverwarming
8. stroom opwek : zonnepanelen
verduurzamen van je woning 55
verminderen energie behoefte
= energieverliezen beperken
dan nog benodigde energie
zoveel mogelijk zelf
opwekken en terugwinnen

56. verduurzamen van je woning 56
THORN: ca. 900 woningen
Waar kun je grote stappen maken?

57. Bouwkundige maatregelen
• dak isolatie
• gevel isoleren, ramen isoleren
• vloer isoleren
verduurzamen van je woning 57
Installatie
• warmteafgifte: radiatoren, vloerverwarming
• warmteterugwinning, ventilatie
• warmte en stroom opwekken (wp en pv)

58. energiebesparing
• maatregelen en effect verschillen per woning en situatie:
• woningtype
• bouwjaar , bouwperiode
• welke prestatie is werkelijk aanwezig ?
58
verduurzamen van je woning

59. wat is de ambitie, wat wil je bereiken?
verduurzamen van je woning 59
• BEDENK: bouwkundige aanpassingen
doe je minimaal voor de volgende
25 á 30 jaar !
Dus voor het aardgasvrije 2050 !
• Isoleer je GOED voor een
GEDEELTELIJK aardgasvrije woning?
of
• Isoleer je HEEL GOED voor een
VOLLEDIG aardgasvrije woning?
realiseerbaar
met / binnen de
bestaande constructie
vereist (enkele)
vergaande maatregelen
(zoals vloerverwarming, triple glas)

60. de meest duurzame energie
is bespaarde energie
dus wat gaan we doen .......?
verduurzamen van je woning 60

61. BOUWKUNDIGE MAATREGELEN
DAK
verduurzamen van je woning 61

62. Dak of zolder isoleren.
welke volume moet of wil je verwarmen?
verduurzamen van je woning 62
zolder voor bewoning onbewoonde zolder
dakisolatie zolder isolatie
zolder voor bewoning
met open trap
onbewoonde zolder
geïsoleerd toegang
dakisolatie zolder isolatie
zolder verwarmd of niet:
beperk warmtestroom naar boven
1000 m3 of 750 m3 verwarmen ?

63. Dak - hoeveel isolatie toevoegen ?
• Er is nog helemaal geen isolatie aanwezig
of
• Er is al isolatie, maar te weinig.
• op dit moment bijv. dakelement 3 á 4 cm isolatie (1980- 2010)
• op dit moment bijv. na-geïsoleerd met 4 á 6 cm tussen de gordingen/sporen
• Hoeveel isolatie moet je / kun je toevoegen?
 meer info in de verdiepingsbijeenkomst
verduurzamen van je woning 63

64. Dakisolatie waar?
• Van binnenuit (DHZ of professional)
of
• Van buitenaf (professional)
Het na-isoleren van het dak of van een zolder geeft
nauwelijks overlast of afval en kan binnen één dag
uitgevoerd worden.

65. DAK: van binnen uit
dak isoleren
tussen en over
de sporen of gordingen
zoldervloer isoleren
tussen en over
de plafondhangers of vloer
verduurzamen van je woning 65

66. Dakisolatie
Indicatie kosten en besparingen - van geen naar goede isolatie
Dakisolatie
Eénmalige
kosten
(uitbesteden)
Eénmalige
subsidie
Jaarlijkse besparing
energiekosten
Jaarlijkse
besparing CO2
Isoleren schuin dak
(verwarmde zolder)
€ 4.400 € 1.900 € 800 1.700 kilo
Isoleren schuin dak
(onverwarmde zolder)
€ 4.400 € 1.900 € 450 900 kilo
Isoleren zoldervloer
(onverwarmde zolder)
€ 900 € 350 € 450 1.000 kilo
Isoleren plat dak
€ 3.200 € 1.300 € 700 1.500 kilo
verduurzamen van je woning 66
Voorbeeld: hoekwoning of 2-onder-1-kap. Wat betaal en bespaar je dan gemiddeld?
warmteweerstand
Rc= 4,0 m2K/W
€1600
€900
€900
€1400
+ 25% ?
+ 25% ?
+ 25% ?
+ 25% ?

67. Hoeveel dakisolatie heb je nodig?
hoe dik moet de isolatielaag in je dak dan zijn?
Dikte van het isolatiemateriaal:
wat heb je totaal aan dikte nodig?
Warmte weerstand van het dak
(Rc = weerstand van alle lagen van de dakkonstructie)
Niveau van isolatie Isolatiewaarde (Rc)
Matige isolatie 1,3
Redelijke isolatie 2,5
Goede isolatie 4,0
Zeer goede isolatie,
nodig voor
energieneutrale woning
6,0-10,0
verduurzamen van je woning 67
Materiaal isoleren schuin dak
Dikte nodig voor
Rc-waarde 4
Glaswol (dekens of platen of vlokken) 13 cm
Steenwol (dekens of platen of vlokken) 13 cm
EPS (piepschuim platen) 13 cm
XPS platen 13 cm
PUR hardschuimplaten 13 cm
PIR of resol hardschuimplaten 8 cm
Vlas, hennep, schapenwol, gerecycled
katoen, houtvezel, cellulose, kurk
14-16 cm
Multifolie met 2 luchtlagen van 20 mm
(reflecteert warmtestraling)
12 cm
Thermosheets van 7 lagen met 8
luchtlagen van 20 mm (reflecteert
warmtestraling)
16 cm

68. Dak – isolatie van buiten
Dakpannen eraf, isolatie boven op je dak, pannen er weer op
• nieuwe dakpannen nodig? dak renoveren?
• meest gebruikelijk: isolerende daklementen
• supergoede isolatie zonder koudebruggen
• door een professioneel bedrijf.
• door het isolatiemateriaal wordt het dak hoger:
• aansluitingen met de dakgoot, dakdoorvoeren, dakramen, dakkapellen, boeiboord
aanpassen. = bijkomende werkzaamheden en -kosten
verduurzamen van je woning 68
€ 150 - € 225 / m2
+ bijkomende kosten
jaarlijkse besparing:
€ 70 - € 80 /m2
€ 140 - € 160 /m2

69. Gevels
spouwmuurisolatie
buitengevel isolatie
voorzetwand (binnen)
verduurzamen van je woning 69

70. Spouwmuur: bouwjaar en gevel
• Bouwjaar vóór 1925
• oorspronkelijk NIET geïsoleerd
• geen spouw - geen spouwmuurisolatie
• Na-isoleren mogelijk door een geïsoleerde voorzetwand of door isolatie aan de buitenzijde.
• Bouwjaar van 1925 – 1974
• in de meeste gevallen wel een spouwmuur, maar deze is vaak nog niet geïsoleerd.
• spouwmuurisolatie effectief en rendabel
• meestal niet genoeg voor lage temperatuurverwarming en voor warmtepomp
• Bouwjaar 1975 – 1990
• bij nieuwbouw al geïsoleerd,
• t.o.v. nieuwbouw nu heel lage isolatiewaarde - mogelijk verminderde prestatie.
• na-isolatie en daarmee prestatieverbetering mogelijk
• Bouwjaar 1990 en later
• Woningen altijd geïsoleerd, maar de kwaliteit van de isolatie kan verschillen. Na-isolatie is een oplossing om de
isolatiewaarde te verhogen.
verduurzamen van je woning 70

71. Voorbeeld spouwmuur
ongeïsoleerd - geïsoleerd
verduurzamen van je woning 71
bu
bi

72. Spouwmuurisolatie
na-geïsoleerd
steenwol, glaswol, piepschuimkorrels, .......

73. Na-isolatie Spouwmuurisolatie
• Maatwerk
• woningen voor 1930: meestal geen spouw
• woningen vanaf 1980: vaak al geïsoleerd
• indien een woning al geïsoleerd is,
kan mogelijk wel na-geïsoleerd worden

74. Hoeveel warmte en geld verdwijnt er door de gevel ?
spouwmuur
ongeïsoleerd
spouwmuur
geïsoleerd
warmte-weerstand
Rc= 1,66 W/m2K
6 cm
jaarlijks per m2
gas: 13,94 m3
€ 11,85
jaarlijks per m2
gas: 4,02 m3
€ 3,42
besparing: 9,92 m3
€ 8,43
investering: € 30
subsidie: € 8
netto: € 22
verduurzamen van je woning 74

75. De gasprijs is van invloed.
spouwmuur
ongeïsoleerd
spouwmuur
geïsoleerd
6 cm
jaarlijks per m2
gas: 13,94 m3
€ 50,18
jaarlijks per m2
gas: 4,02 m3
€ 14,47
besparing: 9,92 m3
€ 35,71
investering: € 30,-
subsidie: € 8,-
netto: € 22,-
verduurzamen van je woning 75
€ 13,94
€ 9,92
€ 4,02

76. á propos: even over subsidies
verduurzamen van je woning 76
subsidies
• combinatie van minimaal 2 maatregelen = ca. 30% subsidie!
• per 1-1-2023: (terugwerkend april. 22) 1 maatregel = ca. 15% subsidie
• géén subsidie voor doe-het-zelf (dhz) werkzaamheden
• voorwaarden aan prestatie (minimale warmteweerstand)
• voorwaarden aan minimaal aantal m2 ’s
meer over subsidies volgt .....

77. Buitengevel isolatie
• massieve buitengevel zonder spouw
of
• geïsoleerde spouwmuur is onvoldoende
(bijv. voor doelstelling all electric warmtepomp)
of
• renovatie gevel, “littekens” verbouwing,
verduurzamen van je woning 77

78. Hoeveel warmte verdwijnt er door de gevel ?
massieve muur
ongeïsoleerd
massieve muur
geïsoleerd
25 cm
jaarlijks per m2
gas: 20,30 m3
€ 20,30
jaarlijks per m2
gas: 1,14 m3
€ 1,14
besparing: 19,16 m3
€ 19,16
investering: € 228
subsidie: € 38
netto: € 190
verduurzamen van je woning 78
buitengevel - isolatie
bu
bi
terugverdientijd
ca.10 jaar

79. Hoeveel geld verdwijnt er door de gevel ?
massieve muur
ongeïsoleerd
massieve muur
geïsoleerd
25 cm
jaarlijks per m2
gas: 20,30 m3
€ 73,08
jaarlijks per m2
gas: 1,14 m3
€ 4,10
besparing: 19,16 m3
€ 69,98
investering: € 228
subsidie: € 38
netto: € 190
verduurzamen van je woning 79
buitengevel - isolatie
bu
bi
terugverdientijd
ca.3 jaar

80. Gevelisolatie – binnen, met voorzetwand
• woonruimte wordt iets kleiner.
• zorgvuldige uitvoering vereist ivm
koudebruggen en risico condensatie
• ...........
verduurzamen van je woning 80

81. Voorzetwand
verduurzamen van je woning 81
“houten stijlen/regels” “metal stud” (metalen profielen)
dhz: € 40 - € 50 / m2
vakman: € 100 - € 120 / m2
13 cm ; Rc=4,0 m2K/W
jaarlijkse besparing:
€ 10 / m2
€ 20 / m2
+ 25% ?
€ 40 / m2
€3,60/m3

82. Ramen
glas en kozijnen
verduurzamen van je woning 82

83. Ramen
• HR++ glas
• HR+++ glas = Triple glas
• Voorzetramen – Achterzet ramen (glas in lood - monumentale gebouwen)
• Vacuüm glas (glas in lood - monumentale gebouwen)
• Luiken (geïsoleerde-)
verduurzamen van je woning 83
Zijn je kozijnen binnen 10 jaar aan vervanging toe? Dan kun je
beter direct de kozijnen vervangen als je isolerend glas plaatst.

84. HR++ glas
• HR-beglazing isoleert beter door coating
• Geen lucht, maar gas als spouwvulling
• Dankzij HR geen hinderlijke tocht en kou
meer bij ramen
• Triple HR voor maximale prestatie.
(vereist nieuwe verzwaarde kozijnen)
• (Vacuum glas voor monumenten;
8 mm dikte ; gewicht als enkel glas)
verduurzamen van je woning 84

85. welke prijzen zetten we in?
plafond gas
• tot 1200 m3:
€ 1,45 / m3
• 1200 m3 en
meer
€ 3,60 / m3 ?
plafond stroom
• tot 2900 kWh:
€ 0,40 / kWh
• 2900 kWh en
meer
€ 0,85 / kWh?
verduurzamen van je woning 85
?
€1,45
?
€0,40
per 1-1-2023

86. onze voorbeelden – uw energiecontract
we geven de kostenbesparingen aan voor deze prijzen
ADVIES:
neem uit de voorbeelden
de besparing in
m3 gas of kWh
en
vermenigvuldig die met
uw eigen
gasprijs en stroomprijs

87. 42,5
22,3
8,2
4,5
m3 gas per m2
jaarlijks
42,5
22,3
8,2
4,5
Hoeveel energie verdwijnt er door een raam?
glasoppervlak (zonder kozijnen)
verduurzamen van je woning 87
• Van ENKEL glas
naar
HR++ glas:
per m2 bespaar je
42,5 – 8,2 =
34,3 m3 gas/jr
ofwel
€ 50 /m2 jr
€ 96 /m2 jr
€ 123 /m2 jr
met gasprijzen:
o.b.v. € 1,45 / m3
o.b.v. € 2,80 / m3
o.b.v. € 3,60 / m3

88. 42,5
22,3
8,2
4,5
m3 gas per m2
jaarlijks
42,5
22,3
8,2
4,5
Hoeveel energie verdwijnt er door een raam?
glasoppervlak (zonder kozijnen)
verduurzamen van je woning 88
van ENKEL glas
naar
TRIPLE glas:
per m2 bespaar je
42,5 – 4,5 =
38 m3 gas/jr
ofwel
€ 55,1 /m2 jr
€ 106 /m2 jr
€ 137 /m2 jr
met gasprijzen:
o.b.v. € 1,45 / m3
o.b.v. € 2,80 / m3
o.b.v. € 3,60 / m3

89. comfort
koude tocht bij het raam:
“koudeval”
hoe warmer het glasoppervlak blijft hoe
warmer de lucht blijft die er langs strijkt.
verduurzamen van je woning 89

90. Kostenindicatie isolatieglas
Glassoort Kosten per m2
Voorzetraam incl. coating €115
HR glas €70
HR+ glas €75
HR++ glas €80
HR+++ glas (Triple glas) €120
verduurzamen van je woning 90
Soort kozijn Oppervlakte
Prijs kozijn
voor HR++ glas
Prijs kozijn
voor HR+++ glas
(Triple glas)
Kunststof kozijnen 10 m2 €650 – €700 €750 - €800
Houten kozijnen 10 m2 €700 – €850 €800 - €975
Aluminium kozijnen 10 m2 €750 – €900 €875 - € 1050
excl. montage

91. Kostenindicatie HR++ glas per woningtype
(t.o.v. enkel glas)
Woning type
Oppervlak
glas (m2)
Totale kosten
Jaarlijkse
besparing
(o.b.v. € 0,35 /m3.jr)
Jaarlijkse
besparing
(o.b.v.
€ 2,80 /m3.jr)
Jaarlijkse
besparing
(o.b.v.
€ 3,60 /m3.jr)
Eengezinswoning 20 m2 €2500 -
€2800
€225 € 1800 € 2300
Appartement 15 m2 €1750 -
€2400
€185 € 1480 € 1900
Hoekwoning 30 m2 €3000 -
€3750
€275 € 2200 € 2800
2-onder-1 kap 35 m2 €4000 -
€5000
€350 € 2800 € 3600
Vrijstaande
woning
50 m2 €6500 -
€7000
€475 € 3800 € 4900
verduurzamen van je woning 91
plafond gas

92. Subsidiebedragen glas
verduurzamen van je woning 92
Soort glas
Subsidie
per m2 in 2022
Minimale en maximale
oppervlakte in 2022
Maximale
U-waarde
(warmtedoorgang
per m2)
HR++ glas 53 8 m2 / 45 m2 1,2
Kozijnpanelen (samen met
HR++ glas)
23
Oppervlak telt mee voor
aantal m2 isolatieglas
1,2
Isolerende deur (samen met
HR++ glas)
53
Oppervlak telt mee voor
aantal m2 isolatieglas
1,5
Triple glas 150 8 m2 / 45 m2 0,7
Kozijnpanelen (samen met
triple glas)
115
Oppervlak telt mee voor
aantal m2 isolatieglas
0,7
Isolerende deur (samen met
triple glas)
150
Oppervlak telt mee voor
aantal m2 isolatieglas
1

93. Vloer - Kruipruimte
verduurzamen van je woning 93

94. Vloerisolatie - Bodemisolatie
• vloerisolatie:
• minimale werkhoogte 50 á 70 cm
• materialen vloerisolatie
• pur = polyurethaan
• cellulose
• steenwol – glaswol
• alu-folie kussens (houten vloeren)
• bodemisolatie
• materialen
• eps – korrels (piep-schuim)
• argex korrels (gebakken klei)
• schelpen
dhz: € 5- €20 /m2
vakman: € 40 - € 50 / m2
verduurzamen van je woning 94

95. verduurzamen van je woning 95
meer in de vervolgbijeenkomst
a.s. vrijdag, 21 oktober 2022

96. verduurzamen van je woning 96
SAMENVATTEND – ISOLEREN
gemiddelde hoekwoning; 142 m2; 3000 m3 gas
onder het dak
of.....zoldervloer
of....dakelementen
platdak
spouwmuur-isolatie
buitengevel-isolatie
voorzet-isolatie
beglazing
vloer / bodem-isolatie

97. verduurzamen van je woning 97
ISOLEREN – INVESTERINGSKOSTEN
gemiddelde hoekwoning; 142 m2 vloeroppervlak
dak - buiten
€ 20.000 / € 1000
dak- binnen
€ 4.400 / € 800
zolder-plafond
€ 900 / € 350
spouwmuurisolatie
€ 2.750 / € 850
vloerisolatie
€ 2.000 / € 300
HR++ glas
€ 3.500 / € 450
plat dak
€ 3.200 / € 700
buitengevel isolatie
€ 18.000 / € 1.600
investering / besparing
per type oplossing
indicaties
let op:
op basis van “prijzen van 2021”
voor materialen en gas !

98. installaties
ventilatie, temperatuur ketelwater
verduurzamen van je woning 98

99. ventilatie
verduurzamen van je woning 99
natuurlijke ventilatie
mechanische afzuiging mech. toevoer / nat. afvoer
gebalanceerde vent.
https://duurzaammaasgouw.nl/energieopwekking/ventilatie-2/
NIEUW: interessant voor bestaande woningen
CO2 - gestuurde – decentrale voorverwarmde aanvoer
bijv. vanuit woonkamer; van daar naar/door woning
naar afvoer door dak/gevel
voorwaarde: kierdichte – luchtdichte woning voor overdruk

100. verduurzamen van je woning 100

101. ketelwatertemperatuur
Hoe lager de retourtemperatuur
van verwarmingswater,
hoe hoger het rendement van de
HR-Ketel
Je hebt geen 80o water nodig in
een redelijk geïsoleerde woning.
verduurzamen van je woning 101
Verlagen ketelwater
temperatuur:
80o  60o  50o  40o ??
beperk
de nachtverlaging tot 2o

102. nu vaststellen met welke verwarmingswater temperatuur u het nog
comfortabel heeft
verduurzamen van je woning 102
Verlagen ketelwater
temperatuur:
80o  60o  50o  40o ??
zie voor elke verwarmingsketel de
instructie (met video-uitleg) hoe :
https://zetmop60.nl/
Verlagen ketelwater
temperatuur:
80o  60o  50o  40o ??
Verlagen ketelwater
temperatuur:
80o  60o  50o  40o ??

103. Lagere
temperatuur
retourwater.
hoe het werkt
verduurzamen van je woning 103
condensatiewarmte
uit rookgassen
hoe lager retourwater temperatuur, hoe
meer condensatiewarmte afgegeven
40oC
hoe hoger het ketelrendement
hoe lager het gasverbruik = besparing
de ultieme test om
vast te stellen of de
woning ook met een
warmtepomp
comfortabel kan zijn
CV ketel
HR
warmteafgifte systeem:
radiator
40oC

104. waterzijdig inregelen radiatoren
verduurzamen van je woning 104
• alle kamers comfortabel warm
• geen suizende leidingen van de radiator
• lager gasverbruik (claims: 10-20% minder)
• kamers ver van de CV-ketel blijven koud
• suizende leidingen van de radiator
• hoog gasverbruik
• handmatig inregelen via voetventiel radiatoren: bewerkelijk ;DHZ / installateur
• plaatsing automtisch drukvereffenende voetventielen
• plaatsing wifi gestuurde ventielen-radiatorkranen
opties:

105. Zonnepanelen en Zonnecollectoren
• PV, Photo Voltaïc, zonnepanelen: zon-energie omzetten in stroom
• Zonnecollectoren, zonneboiler: zon-energie omzetten in warmwater
combinatie:
• PVT: zowel stroom als warmwater
meer in de verdiepingsbijeenkomst.
• Actueel: afbouw salderingsregeling / hoogte terugleververgoeding
verduurzamen van je woning 105

106. verduurzamen van je woning 106
1,00 kWh/kWp
8 panelen 400 Wp
totale opwek: 3200 kWh
4000 kWh / jr.
25% 75%
jaar saldering
2025 64%
2400 kWh / jr. max. 3200 kWh / jr. = salderingsgrens
64% € 0,40 /kWh -€ 614,40 salderingsbedrag
36% € 0,09 /kWh -€ 77,76 terugleververgoeding
0 kWh / jr. € 0,09 /kWh € 0,00 terugleververgoeding
3200 kWh / jr.
3200 kWh / jr. € 0,40 /kWh € 1.280,00
800 kWh / jr. uw rekening in: 2025 € 587,84
2400 kWh / jr. max. 3200 kWh / jr. = salderingsgrens
100% € 0,40 /kWh -€ 960,00 salderingsbedrag
0% € 0,09 /kWh € 0,00 terugleververgoeding
0 kWh / jr. € 0,09 /kWh € 0,00 terugleververgoeding
3200 kWh / jr. € 0,40 /kWh € 1.280,00
800 kWh / jr. uw rekening in: 2022 € 320,00
inkoop
4000 kWh / jr.
jaarlijks stroomverbruik
2400 kWh / jr.
inkoop
2400 kWh / jr.
800 kWh / jr. 3200 kWh / jr.
STROOMLEVERANCIER
Essent
Vattenfall
......
slimme meter
direct
eigenverbruik “inkoop”
“verkoop”
Tarieven van uw
leverancier

107. verduurzamen van je woning 107
2022 100%
2023 100%
2024 100%
2025 64%
2026 64%
2027 55%
2028 46%
2029 37%
2030 28%
2031 0%
2032 0%
Saldering
Afbouwpercentage

108. verduurzamen van je woning 108
1,00 kWh/kWp
12 panelen 400 Wp
totale opwek: 4800 kWh
4000 kWh / jr.
25% 75%
jaar saldering
2025 64%
3600 kWh / jr. max. 2800 kWh / jr. = salderingsgrens
64% € 0,40 /kWh -€ 716,80 salderingsbedrag
36% € 0,09 /kWh -€ 90,72 terugleververgoeding
800 kWh / jr. € 0,09 /kWh -€ 72,00 terugleververgoeding
2800 kWh / jr.
2800 kWh / jr. € 0,40 /kWh € 1.120,00
-800 kWh / jr. uw rekening in: 2025 € 240,48
3600 kWh / jr. max. 2800 kWh / jr. = salderingsgrens
100% € 0,40 /kWh -€ 1.120,00 salderingsbedrag
0% € 0,09 /kWh € 0,00 terugleververgoeding
800 kWh / jr. € 0,09 /kWh -€ 72,00 terugleververgoeding
2800 kWh / jr. € 0,40 /kWh € 1.120,00
-800 kWh / jr. uw rekening in: 2022 -€ 72,00
inkoop
4000 kWh / jr.
jaarlijks stroomverbruik
2800 kWh / jr.
inkoop
2800 kWh / jr.
1200 kWh / jr. 2800 kWh / jr.
STROOMLEVERANCIER
Essent
Vattenfall
......
slimme meter
direct
eigenverbruik “inkoop”
“verkoop”

109. batterij-accu
• voor uitvlakken 24-uurs vraag en aanbod
• niet voor opslag ter overbrugging zomer-winter
• nog steeds vrij duur; nieuwe ontwikkeling laten op zich wachten
• levensduur beperkt (7 jaar- 12 jaar)
• veilige plaatsing - blussen niet mogelijk (regelgeving verwacht)
• economisch interessanter bij wijziging salderingsregeling
• subsidie?
verduurzamen van je woning 109

110. Energie adviezen
door Jan Geraeds
verduurzamen van je woning 110

111. Energieadviezen van de coöperatie
• uitgebreid energieadvies; specifiek van uw woning en situatie
• een pv advies
• een ir-scan
voorbeelden rapport (ook in de zaal)
verduurzamen van je woning 111

112. 112
verduurzamen van je woning
bestaand
energie
gebruik
besparing
energie
gebruik per
onderdeel
besparing
financieel
nieuw
energie-
gebruik
uit ons uitgebreide energieadvies

113. Infra Rood Rapport
warmtebeeld
• Energie-lekken opsporen
• Bouw en Installaties
verduurzamen van je woning 113

114. Vervolgsessie B CDM 22-036 114
kieren aansluiting gevel-dak tocht voordeur (binnen)

115. Waar verdwijnt energie?
geen, onvoldoende of ongelijkmatige isolatie;
kieren, tocht, vochtplekken, slechte doorstroming warmteafgifte
verduurzamen van je woning 115

116. Vervolgsessie B CDM 22-036 116
temperatuurverdeling-doorstroming radiator

117. verduurzamen van je woning 117

118. Zonnepanelen: plug-in of toch wat meer?
• Wat is je jaarlijks stroomverbruik ? Nu en in de nabije toekomst.
• Hoeveel panelen heb je nodig?
• Hoeveel panelen passen er op het dak?
• Is het dak geschikt? Zijn er andere mogelijkheden.
• Vergunning of niet?
• Prestaties, levensduur, garanties
• Technisch
• Optimizers
• Omvormers:1-fase of 3-fase, micro omvormers of centrale omvormer,
• Toekomstige uitbreiding?
• Meterkast
verduurzamen van je woning 118

119. Zonnepanelen
verduurzamen van je woning 119

120. echt aanbevolen ............
verduurzamen van je woning 120
• Leer je huis kennen....
• Wat moet er allemaal gebeuren ?
• Maak een plan.
• Wat wil je bereiken ?
• Wat worden de investeringen?
• Welke volgorde van maatregelen ?

121. Faseren
• Alles gelijk of ... OP NATUURLIJKE MOMENTEN
• bij verbouwing: woonkamer, keuken, badkamer, ....., aanbouw, uitbreiding, ..
• bij vervanging: rotte kozijnen, voordeur, verwarmingsketel, ......
• Volgorde belangrijk, “no-regret” prestaties
1. gevel en dak isoleren, zonnepanelen
2. ramen, ventilatie
3. vloer isoleren, vloerverwarming,
4. hybride WP, (zonnepanelen)
verduurzamen van je woning 121
meer over stapsgewijze realisatie
van verbeteringen
in de verdiepingsbijeenkomst!

122. Financiering
• Eigen middelen
• Via de Provincie (Stimuleringsregeling Duurzaam Thuis)
• Lening Nationaal Warmtefonds
• Hypotheek
• Subsidies
• Landelijke ISDE subsidie warmtepompen (per merk en type)
• Lage BTW-tarief 9% op arbeidsloon isolatiewerkzaamheden
• BTW-teruggave zonnepanelen
meer over
financieringsaspecten
in de
verdiepingsbijeenkomst!

123. verduurzamen van je woning 123
je staat er niet alleen voor,
we helpen je graag, zodat je er straks
(wel) warmpjes bij zit !

124. verduurzamen van je woning 124
Dank u !
Vragen ?
Komt u ook naar de
verdiepingsbijeenkomst ?
vrijdag 21 oktober
lid worden van de coöperatie?
€20 jaarlijks