KAMU TERCİHİ PERSPEKTİFİNDEN BÜROKRASİ

1. KAMU TERCİHİ
PERSPEKTİFİNDEN
BÜROKRASİ
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır: Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi
İktisadı, Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
Sunumu Hazırlayan: Deniz Taylan

2. •Fransızca kökenli bir kelime olan büro,
devlet tarafından yapılan yardım veya
ödeneklerle finanse edilen ve kar amacı
gütmeyen organizasyondur.

4. KAMU YARARI
MAL VE HİZMET ÜRETİMİ
GENİŞ MİKTARDA ÜRETİM

8. Büyük ölçekli organizasyonlar için kullanılır.
İş bölümü ve uzmanlaşmaya dayalı organizasyon yapısı vardır.
Yönetim, otorite ve sorumluluğa sahiptir.
Çalışanların denetimini sağlayan kurallar vardır.
Çalışanlar bir kişiden emir alırlar.
Tek bir amaç ve plan mevcuttur.
Çıkarlar her şeyin üstünde tutulur.
Adil ücret ödemesi yapılır.
Merkeziyetçilik vardır.
İstihdam ve yönetimde istikrar vardır.
Teşebbüs gücü ve yaratıcılığı ön plana çıkar.

9. Weber; bürokrasiyi
hiyerarşi, liyakat,
tarafsızlık, kuralcılık
vb. ilkelerin
egemen olduğu
bir kurum olarak
tanımlamıştır.
Bürokrasi etkin ve
akılcı bir yönetim
modelidir.
Weberyen
bürokraside
genellikle yasalar
ya da idari
yönetmeliklerce
düzenlenmiş belirli
yetki alanları ilkesi
geçerlidir.
Bürokraside
hiyerarşik yönetim
yapısı hakimdir.
Yani hiyerarşik
yetkiler ilkesi
geçerlidir.

11. • Geleneksel bürokrasi teorisi, bürokrasiyi
sosyolojik açıdan ele alır. Bürokratların
kurum içindeki davranış motivasyonu ve
bürokratik işleyişin ekonomik etkilerini
analize dahil etmez.
• Mises, Tullock, Downs, Niskanen geleneksel
bürokrasi teorisini eleştirerek ‘bürokrasinin
ekonomik teorisi’ni geliştirmişlerdir.
• Bu teori içinde yer alan konular şunlardır:
Bürokratik üretim süreci yapısı, bütçe
maksimizasyonu ilkesi,gündemin
kontrolü,asimetrik enformasyon
sorunu,bürolara arası rekabet ve bürokratik
etkinsizliğe çözüm önerileri

12. Bürolar ile özel firmalar karşılaştırılıp farklılıkları ortaya koyulmuştur.
Ludwing von Mises, Bürokrasi başlıklı çalışmasıyla kamu yönetimi organizasyonuyla
piyasadaki kar amacına dayalı ekonomik organizasyonları karşılaştırmıştır.
William Niskanen, Bürokrasi ve Temsili Hükümet başlıklı kitabıyla kamusal mal ve
hizmet arzının belirlenmesinde bürokrasinin rolü üzerinde durmuştur.

13. • Mises, bürokrasiyi ürettiği mal ve hizmetlerin değeri
parasal olarak ölçülemeyen idari faaliyetlerin
yönetiminde uygulanan metot veya ekonomik
hesaplamalara konu olmayan faaliyetlerin yönetimi
olarak tanımlamıştır.
• Mises’e göre bürokrasi üst otorite tarafından belirlenen
kurallara bağlı yönetim biçimidir ve bürokratın amacı
faaliyetlerini bu kurallara uygun gerçekleştirmektir.
• Niskanen, ‘büroların mal ve hizmet arzı teorisi’ni
geliştirmiştir.
• Piyasa başarısızlıkları bürokrasinin gerçek kaynağıdır.
• Doğal tekel durumu, bedavacı sorunu ve dışsallıklar
devletin piyasaya müdahalesini gerekli kılan unsurlardır.

14. Kişisel çıkar varsayımı, kamusal mal ve hizmet arzeden birimlere
uygunlandığında, üreticiler gibi kamu sektöründe de kamusal mal
ve hizmet arzeden politikacıların kişisel çıkar güdüsüyle hareket
ettikleri kabuk edilir.
Gordon Tullock’un 1965 yılında yayımladığı ‘Bürokrasi Politikaları’ başlıklı kitabı ile
Anthony Downs’un 1967 yılında yayımladığı ‘Inside Bureaucracy’ adlı kitabı bu
konuda çeşitli açıklamalar getirmiştir.

15. • Gordon Tullock, kamu bürokrasisinde rasyonel
davranışın sonuçlarını göstermek için ‘ekonomik
insan’ modelini kullanmıştır.
• Tullock’a göre, geniş bir bürokrasideki
bürokratlar ile özel organizasyonlardaki
çalışanlara yönelik teşvikler geniş ölçüde
benzerdir.
• Anthony Downs, bürokratik davranış biçimleri
üzerinde durmuştur.
• Downs, bütçeleme sürecindeki eksik
enformasyon sorununa dikkat çekmiştir.
• Ona göre, politikacılar ve bürokratlar
seçmenlere göre bütçelemeye ilişkin karar
alma sürecinde eksik enformasyona sahiptir.

17. •Niskanen, asimetrik enformasyon sorununun
nedenini, ‘yasama organının, bürokrasinin
hizmeti sunması için gerekli olan minimum bütçe
konusunda enformasyon edinme olanağının
veya enformasyon elde etmesini sağlayacak bir
güdünün olmaması’ olarak açıklamıştır.

18. • Bürolar mal ve hizmet üretiminde rekabet içerisinde olabilirler.
• Bürolar kendilerine tahsis edilecek bütçeden daha fazla pay almak için bir
yarış içerisinde yer alabilirler.
• Downs’a göre bürokrasiler arasındaki rekabet bürokrasi üzerinde bir kontrol
aracı olacak ve yeni kamu politikalarının uygulanmasına teşvik edecek.
• Niskanen’e göre is büto belirli bir hizmetin üretiminde tekel konumundadır.
• 1979’da yayımlanan ‘Devlet Büroları Arasındaki Rekabet’ adlı makalesinde
bu konuya ayrıntılı yer vermiştir.

19. Politikacıların ve halkın büroların faaliyetleriyle ilgili elde edebileceği
enformasyon miktarını arttıracaktır.

20. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF Öğretim Üyesi &
Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
http://www.sobiad.org
Professor Coşkun Can Aktan
Dokuz Eylul University, Faculty of Economics and Management &
Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org
CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net