SOSYAL SERMAYE:
ÖZELLİKLERİ VE BAŞLICA FONKSİYONLARI
Prof. Dr. Coşkun Can Aktan
Bu sunum şu kaynaktan yararlanılarak hazırlanmıştır:
Coşkun Can Aktan & Hilmi Çoban, “Ekonomik Refaha Ulaşmanın Ötesinde Sağlıklı ve Güçlü Bir Toplum Oluşturmanın Altyapısı: Sosyal Sermaye”,
Pazarlama ve İletişim Kültürü Dergisi, 2008/2. Yıl 7, Sayı 26. Sunumu Hazırlayan: Sabuhi Ganbarzade

Sosyal Sermaye’nin Kapsamı
Toplumdaki tüm sosyal gruplar arasındaki ilişkilerin
sürekliliğini ve bağların sağlamlığını,
Toplumda tüm bireyler ve gruplar arasında
karşılıklı güveni ve bu güveni tesis edecek formel
ve informel kuralları,
bunlar etrafında şekillenecek sivil toplum
örgütlerini kapsamaktadır.

1

Katılımcılık
Toplumsal Ağlar ve İlişkiler
Karşılıklılık
Güven
Yerel ağlar ve problemlerin yerinde çözümü
1
2
3
4
5

Ortak bilgi
Kollektif akıl
Kurallar (formel ve informel) ve normlar
Yükümlülükler
İletişim
6
7
8
9
10

Katılımcılık
Sosyal sermaye, bireylerin yurttaş olarak yerel ve
ulusal konulara ilişkin her türlü katılımcı
davranışlarını içermektedir.
Özellikle Putnam tarafından önemle dile getirilmiş
ve hatta bir ülkede katılımcılık anlayışının
yüksekliğinin o ülkedeki sosyal sermaye düzeyini
belirlediğini öne sürmüştür.

Toplumsal ağlar ve ilişkiler
Sosyal sermayenin temel
inceleme konusu iş ilişkileri,
aile bağları, arkadaşlık ve
akrabalık bağları sonucu
ortaya çıkan toplumsal bağlar
ve ilişkilerdir. Sosyal sermaye,
tüm bu ağlar ve ilişkiler
sonucu ortaya çıkmaktadır.

Karşılıklılık
Sosyal sermaye, toplumsal ilişkilerde her zaman genelleştirilmiş bir
karşılıklılık (mütekabiliyet) anlayışına sahiptir. Sosyal sermayenin bu
niteliği beraberinde dayanışma kültürünü geliştirmektedir.

• Güven çok sağlam bir yapıya sahip olmalı ve hem
bireyler arasında, hem de kurumlar arasında
karşılıklılık esasına dayanmalıdır.
Güven
• Problemler, problemin çıkış sürecindeki ilişki
düzeyinde çözülmelidir. Bunun yanı sıra sosyal
sermaye, yönetim biçimi açısından yerelleşmeye
önem vermektedir.
Yerel ağlar ve problemlerin
yerinde çözümü
• Toplumsal ağlar, ilişkiler, karşılıklılık ve güven
unsurları içerisinde sosyal sermaye ortak bilgi
üretme sürecine önemli katkı sağlayabilmektedir.
Ortak Bilgi
• Sosyal sermaye bireysel olmaktan çok, daha
ilişkisel niteliği sebebiyle kollektif akla ihtiyaç
duymaktadır.
Kolektif Akıl

Kurallar (formel ve
informel) ve normlar
Sosyal sermaye; değerler, sosyal normlar, davranışlar ve tutumlardan oluşan kültürel
yönünün yanında, yasal çerçeve, hukukun üstünlüğü ve müeyyideler vb. daha somut
nitelikleri de içermektedir. Sosyal sermaye makro ve mikro düzeyde de ele alınabilir.
Makro
düzey
• organizasyonları işleten kurumsal çerçeveyi ifade etmektedir. Hukukun
üstünlüğü, siyasal rejim tipi, yerelleşmenin düzeyi ve siyasal karar alma
sürecine katılım seviyesi gibi formel ilişkileri ve yapıları içermektedir.
Mikro
düzey
• ise sosyal bağların ve yatay organizasyonların gelişmeye olan potansiyel
katkısını ifade etmektedir.

• Yükümlülüklerin yerine getirilmesi sosyal
sermayenin oluşumunu ve gelişimini
hızlandırmakta, formel ve informel müeyyidelerin
bulunması yükümlülüklerin yerine getirilmesi
yoluyla sosyal sermayenin katkısını
arttırmaktadır.
Yükümlülükler
• Hem yatay organizasyonlarda hem de dikey
organizasyonlarda sosyal sermayenin gelişimi,
iletişimin kalitesi ve iletişim yollarının çeşitliliği ile
doğrudan ilgilidir. Sosyal sermaye; makro düzeyde
ele alınan dikey, formel ilişkiler ve kuralların
yanında yatay ve informel ilişkiler ile iç içe geçmiş
bir yapı ortaya koymaktadır.
İletişim

2

Sosyal sermaye
bilgi ve fikir
alışverişini
geliştirir.
Sosyal sermaye
sayesinde sosyal
bağlar etkin
kullanılabilir.
Sosyal sermaye
sosyal yaratıcılığı
geliştirebilir.
Sosyal sermaye
kültürel mirasın bir
sonucu olarak
ortaya çıktığı için
kimlik ve tanınma
sürecini
geliştirebilir.

Sosyal sermaye işlem maliyetlerini azaltır.
Sosyal sermaye, yurttaş katılımı ve toplumsal
katılımı arttırarak demokrasinin gelişmesine
yardımcı olur.
Sosyal sermaye; şeffaflığı, hesap verebilirliği ve
güvenilirliği arttırır.
Sosyal sermaye toplum üyelerini birbirine
yapıştıracak “sosyal tutkal” işlevi görür.

Sosyal sermaye problemlerin kolektif davranışlarla çözümüne katkı sağlar.
Sosyal sermaye, ortak bilgi etrafında geleceği paylaşma anlayışını ortaya koyarak ortak
kaynakların yönetimini etkinleştirir.
Sosyal sermaye, kurumların organizasyonel performansını arttırır.
Sosyal sermaye, bireylerin ortak çıkarlar etrafında bir araya gelmelerine izin verir ve ortak
ihtiyaçların sağlanması için bireylerin organize olmasına yardımcı olur.
Sosyal sermaye, hem formel kurallar hem de informel kurallar aracılığı ile müeyyidelerin
uygulanmasını sağlar ve toplumsal ihtar ve ikaz mekanizmalarının etkinliğini arttırır.

CAN AKTAN: Sosyal Bilimler Kütüphanesi
CAN AKTAN: Social Science Library
http://www.canaktan.org
CAN AKTAN: Yaşam Felsefesi ve Gezme Sanatı
CAN AKTAN: Philosophy of Life and Art of Travel
http://www.canaktan.net
Prof.Dr. Can Aktan
Faculty of Economics & Management
Dokuz Eylul University
ccan.aktan@deu.edu.tr
Prof.Dr. Can Aktan
Chairman, Social Sciences Research Society
http://www.sobiad.org/