De spreker onderzoekt het verschijnsel pedofilie in de katholieke Kerk (altijd gezien als een ernstig misdrif) en in de samenleving (daar altijd aanwezig en vaak openbaar). Het presenteert statistieken van het Vaticaan en het John Jay college (VS). Hij concludeert: gezin als hoeksteen voorkomt sexueel misbruik.

1. Wim Witteman
Celibaat en misbruik
in de katholieke Kerk

2. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 2
Wim Witteman kennelijk in staat bleken hun pedofiele
schandalen voor de verantwoordelijke leiding
te verbergen.
Celibaat en misbruik in de
De discussie schuift steeds verder op.
katholieke Kerk Sommige commentatoren richten zich
uitsluitend op de Kerk, veelal met
Inleiding onwaarheden. Vooral de paus krijgt het zwaar
te verduren. Zo zou het priestercelibaat als
Bij alle verontwaardiging zowel binnen als onmenselijke verplichting pedofilie
buiten de katholieke kerk over de veroorzaken (Hans Kung); de paus zou zich
pedofilieschandalen van priesters en hypocriet gedragen en de Kerk corrupt zijn
religieuzen wordt de felheid van de discussie (Huub Oosterhuis); Rome zou wel degelijk
steeds meer verschoven van de daders en op de hoogte geweest zijn van het seksuele
slachtoffers naar de Kerk als instituut en haar misbruik maar was niet bereid om in te
leiding. Er ontstaat een escalatie van kritiek grijpen; de paus zou zijn positie ter
over de volle breedte van de Kerk. Het gaat beschikking moeten stellen en zich moeten
niet langer meer over individuele priesters en verantwoorden voor een externe commissie
religieuzen die binnen de toenmalige (Frans Timmermans,PvdA) etc. Ook dit blijkt
leefcultuur in seminaries en internaten nog niet te voldoen. De discussie schuift nog

3. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 3
verder op. Zo dreigt volgens commentator van een kerk die een irreële seksuele moraal
Heldring in de NRC de katholieke kerk nu verkondigd en heeft men zelfs “schade
een subcultuur te worden en bereikt ze het freude”. Dag na dag wordt het publiek er mee
einde van een periode. Het verloop van de geconfronteerd met als gevolg een Pavlov
discussie is duidelijk een poging de Kerk te effect dat priesters en pedofilie associeert en
marginaliseren. Bovendien dreigt het gevaar katholiek met hypocriet. Herkenbare priesters
van een hetze van haat en laster. Een vals ervaren dat in het publiek. Onderzoek van de
beeld van de katholieke kerk wordt Wall Street Journal – NBC New Poll zegt dat
waargenomen. 64% van de ondervraagden meent dat
katholieke priesters frequent kinderen
Links georiënteerde en liberale media zijn erg misbruiken. Bij veel media is duidelijk
gretig met hun berichtgeving maar zijn helaas selectieve verontwaardiging zoals o.a. blijkt
niet te vertrouwen. Zonder te controleren uit de geringe aandacht voor de
worden beschuldigingen als waarheden met lustmoordenaar Koos H. die zijn dodelijke
veel verontwaardiging gebracht en heel vaak gang kon gaan dank zij een seksuele relatie
op een kerkvijandige manier. Ingezonden met de vicepresident van de Haagse
opinies die de context van de schandalen rechtbank, hetgeen door het OM in de
willen verbreden worden geweerd. Niet doofpot gestopt was. Dit geeft te denken.
zelden worden de vermeende schandalen Je kunt je ook nog afvragen waarom de media
gebracht als het gevolg van een falend beleid als ze werkelijk zo begaan zijn met de

4. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 4
slachtoffers van seksueel geweld niet verder moet worden opgemerkt dat deze misdrijven
willen kijken. Want onderzoek heeft maar vooral pedofilie altijd zeer hoog werden
aangetoond dat het merendeel van dit kwaad opgenomen en de kerkelijke leiding zich
wordt bedreven door familieleden en quasi regelmatig zorgen maakte en noodzakelijke
vrienden. Er is een onderzoek dat zegt dat een maatregelen nam. Er was absoluut geen
op de tien gezinnen daar mee te maken heeft. sprake van gedogen of een doofpotbeleid. Al
In België spreekt men zelfs van een op de moet worden toegegeven dat de gevolgen van
negen. Amerkaanse deskundigen beweren dat kindermisbruik door sommigen werden
1 op de 5 á 10 mannen kinderen hebben onderschat o.a. in Ierland en dat ook vaak
misbruikt. De twee belangrijkste factoren die omwille van de reputatie het schandaal niet
dit kwaad in de hand werken zijn naar buiten kwam en gebrekkig werd
echtscheidingen en ongehuwde afgehandeld. Dit was vaak een normale gang
éénouderfamilies. Voornamelijk mannen die van zaken in de toenmalige samenleving.
geen biologische band hebben met de Denk aan de krijgsmacht, gezondheidszorg en
kinderen en als vriend of stiefvader in huis bankwezen. Desondanks was het kerkelijk
worden gehaald door ongehuwde moeders beleid streng ten aanzien van pedofilie.
blijken eerder geneigd om ontucht met
kinderen te plegen.
Terugkerend op de seksuele schandalen van
priesters en religieuzen in de katholieke kerk

5. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 5
In de katholieke Kerk werd pedofilie altijd
gezien als een zeer ernstig misdrijf
Blijkt o.a. uit betrokkenheid van civiele autoriteiten
• Engels sprekende landen, ook Frankrijk, bisschoppen
verplicht aangifte te doen.
• Bij geen verplichting: Bisschoppen opgedragen met
slachtoffer contact op te nemen en hen aan te moedigen
contact met de politie te zoeken.
• Recentelijk: Paus heeft bisschoppen verplicht altijd
aangifte te doen bij het OM.
Dit was in tegenstelling tot wat in de geseculariseerde wereld kon voorkomen. In de
geschiedenis was pedofilie vaak een deel van de cultuur en zijn er ontwikkelingen geweest om
pedofilie te bevorderen.

6. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 6
Pedofilie was altijd aanwezig en vaak
openbaar
• Oude Griekenland; aanbevolen en geprezen door filosofen
• Pedagoog Rousseau zag pedofilie als bevrijding van
depressies.
• Intellectuelen als Jean Paul Sartre, Simone de Beauvoir,
Michel Foucault en Jack Lang (minister van cultuur en
onderwijs in Frankrijk) ondertekenden een manifest waarin
ze pleitten voor het niet-strafbaar stellen van pedofilie.
• Daniel Cohn-Bendit, leider Groenen in het Europese
Parlement was trots op zijn seksuele relaties met
minderjarigen.
• Mario Meli, stichter homobeweging in Italië schreef in een
boek dat pedofilie bevrijdend werkt.
Ook in Nederland zijn succesvolle pogingen gedaan om pedofilie geaccepteerd te krijgen.

7. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 7
Links-liberale kringen
Vaak gestreefd naar aanvaardbaarheid van pedofilie
- Vereniging Martijn (opgericht 1982, 200 leden) streeft
naar wettelijke en maatschappelijke acceptatie van
pedofilie.
Ze geven een driemaandelijks blad uit “OK Magazine”
met een oplage van 500 exemplaren.
- Edward Brongersma (PvdA politicus, lid v.d. Eerste
Kamer, advocaat) pleitbezorger voor de acceptatie van
pedofilie en voorvechter voor liberalisatie van
zedenheidswetgeving. In 1975 een Koninklijke
onderscheiding voor zijn inzet hierbij.
- Leeftijdsgrens voor pedofilie werd in 1971 verlaagd van
21 naar 16 jaar. Thans 14 jaar!
Zoals gezegd de katholieke kerk heeft daarentegen pedofilie altijd als een ernstig misdrijf gezien.
Als nu de kerkelijke leiding met name de paus verbijsterd is over de omvang van de schandalen
binnen de kerk dan kun je je nu afvragen was de kerkelijke leiding dan niet alert, heeft men er in
het verleden te weinig aandacht voor gehad en welke voorzorgen kende het Vaticaan.

8. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 8
Vaticaan
- Men erkent: In het verleden soms ten onrechte te
gemakkelijk vergevingsgezind ter bescherming van het
instituut.
De veroordeling was desondanks altijd heel scherp en
onovertroffen.
- In 1922 door Pius XI en in 1962 door Johannes XXIII
zijn duidelijke richtlijnen gegeven om op te treden tegen
seksuele misdaden begaan door priesters en religieuzen .

9. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 9
Richtlijnen
• Geheimhoudingsplicht slechts in de onderzoekfase tot
schuld is vastgesteld.
• Bisschop moet de ernst en betrouwbaarheid van de
beschuldiging vaststellen.
• Bij geen twijfel gaat de afhandeling naar de Congregatie
van de Geloofsleer waarvan kardinaal Ratzinger prefect
was.
• Speciale commissie van de Congregatie is belast met de
uitvoering van disciplinaire maatregelen.
• Pedofilie is een zeer ernstig misdrijf.
Ook is er een overzicht van de betreffende werkzaamheden.

10. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 10
Overzicht van de Congregatie van de
Geloofleer
2000-2010
3000 beschuldigingen van seksuele misdaden begaan
door priesters over de laatste 50 jaar waarvan
60 % met adolescenten van het zelfde geslacht
30% met teenage meisjes
10% pedofilie, dus 300 in 10 jaar
En de daarbij behorende resultaten van de rechtsgang.

11. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 11
Resultaat rechtsgang
2000-2010
• 20% is veroordeeld en gestraft onder toezicht van de
congregatie.
• 60% kreeg geen veroordeling in verband met ouderdom;
wel disciplinaire maatregelen als niet celebreren van de
H.Mis en biechthoren.
• 10% zo ernstig dat de paus de priesterlijke status ontnam.
• 10% vroeg dispensatie om het priesterambt te verlaten.
(Zij waren vaak reeds veroordeeld door civiele
autoriteiten b.v. door het bezit van kinderporno.)
Uit deze overzichten is duidelijk dat er geen sprake was van kerkelijke ongeïnteresseerdheid of
gedoogbeleid zoals de ophef in de media suggereert.
Het is nu interessant om het kindermisbruik door priesters en religieuzen te vergelijken met het
totaal aan kindermisbruik

12. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 12
Overzicht pedofilie
• Ierland: Ryan Report; 381 van de 25000 pupillen slachtoffer;
Dus 1,5%
• Duitsland: jaarlijks 1 miljoen kinderen misbruikt.
• Nederland: jaarlijks 150.000 kinderen misbruikt.
Er zijn binnen de kerk 1500 beschuldigingen over 50 jaar.
Dus 30 per jaar.

13. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 13
Er zijn over een periode van ruwweg 50 jaar ongeveer 1500 beschuldigingen binnen de
katholieke kerk. Aannemende dat al deze meldingen terecht zijn dan komt het op gemiddeld 30
per jaar! Uit beschuldigingen blijkt dat de piek ruwweg 20 jaar geleden lag. De situatie is nu veel
beter en gaat het vermoedelijk om slechts enkele per jaar. Natuurlijk te veel maar
verwaarloosbaar met het totaal aantal kindermisbruiken van 150.000 per jaar. De kerk moet
natuurlijk schoon schip maken en de schandalen scherp onderzoeken maar dat geldt niet minder
voor de hele samenleving.
In de VS zijn inmiddels de statistieken bekend uit het John Jay Report of Criminal Justice van de
universiteit van New York (in opdracht van de Amerikaanse bisschoppen) en daaruit blijkt dat
over een periode van 50 jaar ongeveer 3000 priesters op een totaal van ruim 100.000 in de fout
gegaan zijn. Deze getallen zullen hoogst waarschijnlijk in andere landen verhoudingswijze
vergelijkbaar zijn. Natuurlijk is het aantal schandelijk maar het laat toch duidelijk zien dat de
beschuldigen uitzonderingen zijn. Het is dan ook absurd om het wangedrag te extrapoleren tot de
hele clerus zoals sommigen suggereren.

14. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 14
John Jay college of Criminal Justice
(in opdracht van Amerikaanse bisschoppen)
• Seksueel misbruik onder alle Amerikaanse kinderen:
15-27% van de vrouwen en 6-16% van de mannen
(slechts 6% wordt bij de politie gemeld);
1 op de 5 á 10 mannen zou schuldig zijn aan enige vorm
van seks met kinderen.
• 1950-2000 zijn 4392 van totaal 109000 priesters
beschuldigd van pedofilie waarvan 1000 ten onrechte.
• 81% van de slachtoffers waren jongens waarvan 35%
ouder dan 14 jaar.
• Schandalen met jongens betrof vrijwel altijd priesters met
homoseksuele geaardheid. Van Am. Priesters is ruwweg
20% homoseksueel.
Interessant is de verdeling van het aantal beschuldigingen over de jaren. Ongeveer 75% viel in de periode
1970-1985. Dit viel ook samen de hoogtij van de seksuele revolutie, de grotere vrijheden voor priesters en
vooral religieuzen na het tweede Vaticaans concilie en de talrijke uittredingen. Men kan zich afvragen of
destijds de selecties bij toelatingen tot wijdingen wel adequaat waren.

15. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 15
Na 1985 is de daling scherp en valt ook samen met het begin van de periode dat
priesterkandidaten geen kleinseminarie meer hadden en op meer volwassen leeftijd hun keuze
maakten.
seksuele misbruiken en beschuldigde
priesters per jaar
VS 1950-2002

16. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 16
Het is in dit verband ook interessant te zien hoe de beschuldigingen verdeeld zijn over de jaren van hun
priesterwijdingen. We zien weer het zelfde beeld dat ongeveer na 1985 de beschuldigingen sterk afnemen.
Zeer waarschijnlijk zijn de priesters van de laatste decennia beter geselecteerd en ook sterker gemotiveerd.
Deze statistieken laten zien dat de omvang van de schandalen niet structureel is en dat deze de laatste
decennia sterk is afgenomen
Percentage beschuldigde priesters per
wijdingsjaar (VS 1960-2000)

17. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 17
De cijfers tonen aan dat het misbruikschandaal in de kerk vooral een schandaal van de media is.
Vooral als men leest dat een onderzoek van de Wall Street Journal-NBS New Poll laat zien dat
64% van de ondervraagde Amerikanen beweert dat katholieke priesters frequent kinderen
misbruiken. Er valt te vrezen dat dit percentage bij ons niet veel beter zal zijn. Maar toch al gaat
het bij ons om een relatief klein aantal schuldige priesters van hooguit een paar procent dan wil
men weten wat er is misgegaan. Behoren de schuldigen tot een bepaalde categorie? B.v. met
gebrekkige vorming, seksuele geaardheid, uit zwakke selectie procedure, uittredingen, etc. Wat
waren de omstandigheden dat het kon gebeuren? B.v. machtstructuren, geloofsafval etc. Welke
invloed hadden maatschappelijke ontwikkelingen?
De commissie Deetman zegt nu een wetenschappelijk onderzoek te gaan doen naar deze
misstanden. Dat betekent minstens dat beschuldiging op waarheid moeten worden onderzocht.
Maar wat nog belangrijker is men zal het dan ook in een bredere context moeten uitvoeren en
misstanden moeten vergelijken met wat zich heeft voorgedaan bij groeperingen van andere
leefgemeenschappen en in gezinssituaties van de zelfde periode. Uiteraard zal dan ook de rol van
de samenleving meegenomen moeten worden. En dat alles in het licht van ondraaglijk
kinderleed.

18. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 18
CONCLUSIES
• Het omvangrijke kinderleed in de samenleving
wordt niet primair veroorzaakt wordt door het
celibaat of een crisis in de katholieke kerk zoals
vaak gedacht wordt, maar door een crisis rond
het huwelijk.
• Als we onze kinderen werkelijk willen helpen
dan zullen we ons vooral op het huwelijk
moeten richten.

19. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 19
Seksueel misbruik van kinderen is een groot maatschappelijk probleem. Wat zich
binnen de katholieke kerk heeft voorgedaan is slechts een kleine fractie en heeft
niets te maken met het celibaat of een crisis in de kerk. Het omvangrijke
kinderleed als gevolg van seksueel misbruik heeft vooral te maken met een crisis
rond het huwelijk. Als we onze kinderen werkelijk willen helpen dan zullen we
ons daarop moeten richten.
W.J. Witteman
Emeritus hoogleraar
foto: Tubantia 22-5-2010

20. Wim Witteman: Celibaat en misbruik in de katholieke Kerk Hengelo, 22-5-2010 20
Deze presentatie is gebaseerd op een voordracht op het symposium:
http://www.slideshare.net/CSRsource/symposium-hoe-slecht-is-de-kerk
deze en de andere twee bijdragen van het symposium zijn te vinden op:
http://www.slideshare.net/group/csr-culture-science-and-religion
CSR: Culture Science and Religion