Uitgewerkt lesmateriaal rond de gezinssamenstelling “holebi koppel”

1. Pagina 1 van 13
Lesbische ouders
Lesmateriaal voor in de kleuterklas
Aline Decruynaere, Elise Billiet, Frea Vermeersch& Cheyenne Jacobs

2. Pagina 2 van 13
Voor de jongste peuters en kleuters
• Taalactiviteit: verhaal met ondersteuning
• Poppenkast
• Drama activiteit: tafelpoppenspel
• Levensbeschouwelijke activiteit: zorgen voor elkaar
• Wiskundige activiteit: mama’s zoeken een plekje in het huis (op, onder, naast)
• Wiskundige activiteit: puzzels
• Beeldactiviteit: mijn gezin
• Muziek activiteit: speellied over mama’s
• Hoekverijking
Voor de oudste kleuters
• Drama activiteit: tafelpoppenspel
• Levensbeschouwelijke activiteit: houden van, verliefd zijn
• Wiskundige activiteit: mama’s zoeken een plekje in het huis (op, onder, naast)
• Wiskundige activiteit: puzzels
• Kringgesprek
• Zelfstandige beeldactiviteit: mijn gezin
• Beeldactiviteit: portret van mijn ouders
• Muzikale activiteit: speellied
• Taalactiviteit: prentenboek
• Hoekverijking

3. Pagina 3 van 13
Voor de jongste peuters en kleuters
Wij vinden dat je bij de jongste peuters en kleuters vooral leert de kinderen
kennismaken met deze gezinsvorm. Onze activiteiten gaan dus vooral erover om op
een speelse manier met een lesbokoppel kennis te maken, maar vooral ook dicht bij de
leef- en belevingswereld van de kinderen te blijven.

4. Pagina 4 van 13
Taalactiviteit: prentenboek “ik heb twee mama’s”
Dit prentenboek gaat over Noor. Ze heeft twee mama’s. Dit verhaal werd
geschreven speciaal voor peuters met deze gezinsvorming. Deze peuters
kunnen zich zo identificeren en andere peuters kunnen zo op een
gepaste, aanspreekbare manier mee kennismaken.
Het prentenboek kan op een rustig momenten worden voorgelezen in de
kring. Nadien kunnen er inhoudelijke en belevingsvragen over gesteld
worden zoals: “Hoe noemt het meisje uit ons verhaal?”, “Ken jij iemand
met twee mama’s?”
Poppenkast
Jonge peuters hebben bij het vertellen van een verhaal ondersteuning nodig. Daarom is een
poppenkast een leuke manier om visueel een verhaal aan te brengen.
Een mogelijk verhaal voor de jongste kleuters:
Papa: ‘Kom Lot, we gaan naar de speeltuin.’
Lot: ‘Joepie!’
*wandelen*
Lot: ‘Is het nog lang stappen? Ik ben al heel erg moe.’
Papa: ‘Nog een heel klein beetje.’
*aangekomen bij de speeltuin*
Papa: ‘Ga maar spelen Lot. Ik zal hier op het bankje op je wachten.’
Lot: ‘Oké papa!’
‘Ik vind spelen op de glijbaan, schommel en zandbak zo leuk! Ik maak dan lekkere taartjes
met heel veel slagroom erboven op! Mijn taartje is klaar, ik zal het naar papa brengen.’
*Er komen 2 mama’s met een kindje op het toneel en geven elkaar een knuffel*
*Het kindje gaat naar Lot*
Yvan: ‘Hallo, ik ben Yvan. Mag ik met je samenspelen?’
Lot: ‘Hallo Yvan. Ik ben Lot en bak graag zandtaartjes. Help je mee? Ik bak taartjes voor mijn
papa.’
Yvan: ‘Ja! Zo leuk! Ik bak een taartje voor mijn mama’s.’
Lot: ‘Je hebt toch maar één mama en één papa?’
Yvan: ‘Neen, ik heb 2 mama’s.’
Lot: ‘En een papa?’
Yvan: ‘Neen, geen papa. Alleen 2 mama’s.’
Lot: ‘Spelen jouw mama’s dan ook voetbal met jou, want dat is toch alleen voor papa’s?’
Yvan: ‘Mijn mama’s doen dat ook, net zoals jou mama en papa.
Lot: ‘Oh, wat leuk! Ik ga ook een taartje bakken voor je mama’s.’
Nadien kan het verhaal eventueel opengetrokken worden naar de klas. Je kan inhoudelijke vragen
stellen zoals: “Naar waar gaat Lot met haar papa?”, maar je kan ook belevingsvragen stellen zoals:
“Ga je ook naar de speeltuin?”, “Ken jij iemand met twee mama’s?”.

5. Pagina 5 van 13
Drama activiteit: tafelpoppenspel
Net zoals met de poppenkast, is tafelpoppenspel een goede manier om een verhaal visueel te gaan
duiden voor de jongste kinderen. Na het tafelpoppenspel, stel je best wel geen vragen. Dit is immers
een drama activiteit. De jonge kinderen kunnen het verhaal zo op hun eigen manier verwerken. Het
verhaal van de poppenkast kan gebruikt worden voor het tafelpoppenspel.
Levensbeschouwelijke activiteit: zorgen voor elkaar
Een lesbogezin kan je uiteraard ook bespreken in een levensbeschouwelijke activiteit. Alle ouders
doen uiteindelijk hetzelfde: zorgen voor. Twee mama’s lijken misschien helemaal anders dan een
mama en een papa, maar ze doen eigenlijk bijna helemaal hetzelfde: zorgen voor.
Het is belangrijk dat er eerst een rustige sfeer wordt gecreëerd. Je kan het eventueel wat donker
maken en een kaarsje aansteken.
Een mogelijkheid voor deze activiteit is werken aan de hand van een verhaal, maar je kan het ook
anders aanpakken door bijvoorbeeld te werken met enkel prenten. Op deze prenten staan allerlei
gezinsvormen die voor hun kind of voor elkaar aan het zorgen zijn. Bijvoorbeeld: in bad gaan, eten
maken, verhaal voorlezen, in bed stoppen…
Je plaatst de prenten zo dat de kleuters deze makkelijk kunnen bekijken. De prenten zijn groot
genoeg en duidelijk. Eerst laat je de kleuters de prenten rustig bekijken, je zegt als
kleuteronderwijzer niets. Na enkele minuten laat je hen zelf vertellen wat ze hebben gezien en
desnoods stel je hen nadien vragen zoals:
• Wat heb je gezien?
• Welke prent vind jij het leukste?
• Wat spelen jullie met je ouders?
• Zorgt je mama, papa… voor jou?
• Hoe zorgen ze voor jou?
• Wat doen ze dan?
Eerst stel je dus vooral traditionele vragen, daarna kan je het eventueel een beetje verruimen door
over de gezinsvorm te spreken die je ziet op de prenten. Vooraleer dat je dit doet laat je de kinderen
nog eens gericht kijken naar de prenten. Misschien kunnen ze zelf de gezinsvormen eruit halen. Na
enkele minuten kan je terug vragen stellen zoals:
• Welke ouders zie je allemaal? Zijn het allemaal mama’s en papa’s?
• Zie je ook twee mama’s?
• Zorgen zij ook voor hun kindje? Doen ze hetzelfde zoals de mama’s en de papa’s?

6. Pagina 6 van 13
Door de laatste vraag ontdekken de kleuters dat twee mama’s hetzelfde doen zoals een mama en
een papa.
Wiskundige activiteit: mama’s zoeken een plekje in het huis (op, onder, naast)
Je kan een lesbogezin perfect integreren in een begeleide wiskundige activiteit op bijvoorbeeld
begrippen zoals: naast, onder, op, in…
Je neemt een poppenhuis en twee vrouwelijke popjes. Dit zijn de mama’s. De kleuter moet luisteren
naar wat je zegt en waar de mama’s heengaan. Je zegt bijvoorbeeld “De mama’s staan voor de
voordeur want ze gaan naar huis.”, “De mama’s zien dat het dak stuk is en willen het repareren. Ze
staan op het dak.”, “Het begint te regenen, daarom staan de mama’s onder het afdak.”..
De kleuters leren zo, door de twee mama’s te gebruiken, deze wiskundige begrippen.
Wiskundige activiteit: puzzels
Een andere wiskundige activiteit zijn puzzels maken met daarop een afbeelding van een lesbogezin.
De puzzels kunnen uit verschillende manieren opgebouwd zijn: met puzzelstukjes, op houten blokken
die de kleuters tegen elkaar moeten schuiven, op de iPad…
Beeldactiviteit: mijn gezin
De kleuters maken op papier hun eigen gezin na door te werken met potlood. Eerst bekijken we
enkele prenten van diverse gezinnen. Je laat als kleuteronderwijzer de kleuters nadenken over hun
gezinsvorm. Daarna kunnen ze dit proberen te tekenen. Nadien kan je de tekeningen bespreken en
verschillen bekijken qua gezinsvorm.
Muziekactiviteit: speellied over mama’s

7. Pagina 7 van 13
Een leuke manier voor de kleuters om een lesbogezin introduceren met muziek is zingen. Bij het
speellied worden steeds andere bewegingen gebruikt die de kleuters met elkaar of alleen kunnen
uitvoeren.
Bewegingen zijn als volgt:
• Zorg zo goed voor mij wrijven over buik, armen, hoofd
• Zoenen en knuffelen mij armen kruisen en jezelf knuffelen
• Dansen zo mooi met mij dansen
• …
De tekst wordt aangepast naar:
Mama’s jullie zorgen zo goed voor mij… Daarom komt er een blaadje bij op het bloempje in mijn
hand, want jullie zijn de allerliefste mama’s van het land.
Hoekverijking
• Prenten van lesbo gezinnen
• Wereldspelmateriaal bv Playmobil met mama’s
• Verkleedkledij zoals hakken, pruiken…
• Kleikaarten lesbo koppel
• Thematafel
• Boeken over lesbo koppels
• Woordkaarten

8. Pagina 8 van 13
Voor de oudste kleuters
Wij vinden dat je bij de oudste kleuters naast kennismaken met het onderwerp, ook
dieper en verder van de leefwereld mag stappen. Wij denken bijvoorbeeld over
bijvoorbeeld de media. De oudste kleuters beginnen een eigen mening te vormen rond
bepaalde onderwerpen. Het is wel nog steeds belangrijk dat de kleuters hier speels
over bijleren.

9. Pagina 9 van 13
Drama activiteit: tafelpoppenspel
Een tafelpoppenspel spreekt ook de oudste kleuters aan. Het verhaal dat je dan brengt kan ideaal zijn
om kennis te maken met deze gezinsvorm.
Een mogelijk verhaal is:
Juf: ‘Het is bijna Vaderdag. We gaan mooie werkjes maken voor onze lieve papa’s. Onze
papa’s verdienen het om een cadeautje te krijgen. Ze werken namelijk hard om voor
ons te zorgen. Ze zijn onze helden.’
Djenzy: ‘Juf, ik heb geen papa. Ik heb twee mama’s. Ik kan geen vaderdagwerkje maken.’
Juf: ‘Djenzy, dat is waar, maar het is nu Vaderdag, geen Moederdag.’
Djenzy: ‘Toch wil ik graag iets maken voor mijn lieve mama’s. Zij werken ook hard, net zoals
papa’s. Mijn mama’s zijn mijn superhelden.’
Levensbeschouwelijke activiteit: houden van, verliefd zijn
Een lesbogezin kan je verwerken aan de hand van een levensbeschouwelijke activiteit. Wij houden
van onze ouders. Kinderen met twee mama’s houden evenveel van hun mama’s als wij van onze
mama en papa. Sommige ouders worden verliefd op een man of op een vrouw en soms worden
mensen verliefd op hetzelfde geslacht en dat is oké!
Met deze levensbeschouwelijke activiteit willen we aantonen dat “houden van” betekent dat je
iemand graag ziet, maar dat dit ook betekent dat je verliefd kan worden.
Het is belangrijk dat er eerst een rustige sfeer wordt gecreëerd. Je kan het eventueel wat donker
maken en een kaarsje aansteken.
In de kring liggen allerlei verschillende prenten van ouders. De kleuters krijgen eerst ruime tijd om de
prenten aandachtig te bekijken. Op de prenten staan zowel een standaardgezin, als een lesbokoppel.
Daarna zitten de kinderen in de kring. Je laat de kleuters spontaan vertellen over wat ze zien en wat
hen opvalt. Daarna speel je in op hun vragen en probeer je het gesprek een beetje te sturen door
vragen te stellen zoals:
• Wat zie je op de prenten?
• Zijn het allemaal dezelfde gezinnen? Welke verschillen zie je?
• Denk je dat de ouders evenveel van hun kinderen houden? Waarom?
• Denk je dat ze van elkaar houden? Waarom?
• Zijn ouders verliefd? Hoe weet je dat? Hoe zie je dat?
Na de vragen probeer je samen met de kleuters tot de conclusie te komen dat het niet uitmaakt op
wie je verliefd bent en dat je veel mensen graag kan zien. Alle gezinnen zijn uniek!

10. Pagina 10 van 13
Wiskundige activiteit: mama’s zoeken een plekje in het huis (op, onder, naast)
Je kan deze gezinsvorm perfect integreren in een begeleide wiskundige activiteit op bijvoorbeeld
begrippen zoals: naast, onder, op, in…
Je neemt een poppenhuis en twee vrouwelijke popjes. Het huis is ingedeeld met verschillende
kamers: badkamer, woonkamer, zolder, kelder, toilet, keuken, tuin, garage… De twee popjes zijn de
twee mama’s. De kleuter moet luisteren naar wat je zegt en waar de mama’s heen gaan. Je zegt
bijvoorbeeld “De mama’s staan voor de voordeur want ze gaan naar huis.”, “De mama’s zien dat het
dak stuk is en willen het repareren. Ze staan op het dak.”, “Het begint te regenen, daarom staan de
mama’s onder het afdak.”… Om het moeilijker te maken kunnen de twee mama’s elk op een
verschillende plek staan bijvoorbeeld “een mama staat in de keuken om eten te maken. De andere
mama staat voor het bed om het bed op te maken.” Als de kleuters dit enkele keren hebben
uitgevoerd kan je eventueel met opdrachtkaarten werken.
De kleuters leren door de twee mama’s te gebruiken, deze wiskundige begrippen eigen te maken.
Wiskundige activiteit: puzzels
Een andere wiskundige activiteit zijn puzzels maken met daarop afbeeldingen van een lesbogezin.
De puzzels kunnen op verschillende manieren bestaan: met puzzelstukjes, op houten blokken die de
kleuters tegen elkaar moeten schuiven, op de iPad…

11. Pagina 11 van 13
Kringgesprek
Een Kringgesprek is een ideale manier om te peilen naar de bevindingen van de kleuters rond een
bepaald onderwerp. Sommige onderwerpen zijn moeilijk bijvoorbeeld een “lesbokoppel”, daarom
verkiezen wij om te werken met vertelstenen en wereldspelmateriaal. De kleuters kunnen hierdoor
gemakkelijker scenario’s bedenken.
In de kring staat bijvoorbeeld wereldspelmateriaal en vertelstenen. Denk maar aan materiaal zoals:
een huisje met twee mama Playmobil popjes en enkele kindjes, Barbie poppen met kindjes… Op de
vertelstenen staan duidelijke illustraties met daarop twee mama’s die allerlei dingen doen.
De kleuters bekijken eerst al het materiaal aandachtig. Daarna kunnen ze er iets uithalen en mogen
ze vrijwillig er iets over vertellen. Natuurlijk zal dit niet enkel over lesbokoppels gaan, maar waarvan
ze onmiddellijk denken. De kleuters vertellen eerst wat ze zien of wat ze zelf willen vertellen over
hun voorwerp. Daarna kan je als leerkracht eventueel het gesprek sturen door enkel over de mama’s
te spreken, maar dit is zeker geen must. Een voorbeeld van wat je als kleuteronderwijzer kan zeggen
is: “In het huisje zie ik kindjes en mama’s, maar geen papa. Hoe kan dat?” Of “Zien jullie ergens
papa’s?”.
Zelfstandige beeldactiviteit: mijn gezin
De kleuters maken op papier hun eigen gezin na door te werken met potlood. Eerst bekijken we
samen in de kring enkele prenten van diverse gezinnen. Je laat als kleuteronderwijzer de kleuters
nadenken over hun gezinsvorm. Daarna kunnen ze dit proberen zelfstandig te tekenen. Nadien kan je
de tekeningen bespreken en verschillen bekijken qua gezinsvorm.
Beeldactiviteit: portret van mijn ouders
Tijdens een begeleide activiteit kan je met de kleuters een portret maken van hun ouders. Eerst
voorzie je allerlei prenten van verschillende gezichten. Je laat de kleuters kijken naar de haren, ogen,
neus, mond… Daarna kunnen ze zelf aan de slag en tekenen ze hun ouders met pandakrijt. Ze maken
een portret van hun gezin. Wanneer de werkjes klaar zijn kan je samen met de kleuters de verschillen
bekijken.
Muzikale activiteit: speellied
Een leuke manier voor de kleuters om deze gezinsvorm te verwerken is zingen. Bij het speellied
worden steeds andere bewegingen gebruikt die de kleuters met elkaar of alleen kunnen uitvoeren.
Bewegingen zijn als volgt:
• Zorg zo goed voor mij wrijven over buik, armen, hoofd
• Zoenen en knuffelen mij armen kruisen en jezelf knuffelen
• Dansen zo mooi met mij dansen
• …
De tekst wordt aangepast naar:
Mama’s jullie zorgen zo goed voor mij… Daarom komt er een blaadje bij op het bloempje in mijn
hand, want jullie zijn de allerliefste mama’s van het land.

12. Pagina 12 van 13
Taalactiviteit: prentenboek
Een eerste prentenboek om kennis te maken met het onderwerp is “De
mama’s van Sterre”. De kleuters komen zo op een speelse manier in
aanraking met een lesbokoppel. Het boek gaat over Sterre dat bloost als
juf in de klas vraagt welk beroep haar moeder heeft. Sterre heeft immers
twee moeders! Samen met de juf
bedenken de kinderen allemaal
dingen die gek zijn, of anders.
Een tweede prentenboek “Het huis
met de gele deur” gaat over een
gezin met twee mama's en zeven kinderen gaat het er nogal
hectisch aan toe. Maar ook al gaat er weleens wat mis, het
allerbelangrijkste is dat iedereen helemaal zichzelf mag zijn.
Een derde boek om verder te werken rond deze gezinsvorm is het
boek “twee mama’s” Dit boek verteld op een kindvriendelijke
manier hoe twee mama’s dromen van een gezin en hoe dit lukt.
Na elk prentenboek kan je inhoudelijke en belevingsvragen stellen.
Hoekverijking
• Prenten van lesbogezinnen
• Wereldspelmateriaal bv. Playmobil met mama’s
• Verkleedkledij zoals: hakken, pruiken…
• Kleikaarten lesbokoppel
• Thematafel
• Boeken over lesbo koppels
• Woordkaarten

13. Pagina 13 van 13
Bronnenlijst
Wendy, Eefje (2016). Ik heb twee mama’s, dat kan! Onbekend.
CLAEYS Veronique (aut., e.a.), Tov kleuters 3 jaar. Audio-cd, Patmos/Pelckmans, Kapellen (2004)
Vanbeuningen, G. (2011) De mama’s van Sterre. Tverschil
Luyten, H. Willemen, N. (2020) het huis met de gele deur. Borgerhoff en Lambergits
Parade, F. (2013) twee mama’s. De vier windstreken