ΧΡΥΣΑ ΚΟΚΟΡΙΚΟΥ Δ2 f

1. Εικόνες: Διαδίκτυο
H Ελληνική Επανάσταση του
1821

2. Τουρκοκρατία: η περίοδος από την κατάκτηση της
ελληνικής χερσονήσου από τους Τούρκους στα μέσα
του 15ου
αιώνα έως την Επανάσταση του 1821.
1453: Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους
Οθωμανούς Τούρκους.
ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ:
Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄
Παλαιολόγος,υπερασπιστής της Πόλης
εναντίον του οθωμανικού στρατού, με
επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β΄.Στο
οθωμανικό στρατόπεδο, ο Μωάμεθ Β΄, είκοσι
ενός μόλις ετών (το 1453), χαρακτήρας, όπως
υποστηρίζει ο βυζαντινολόγος Βασίλιεφ,
ιδιαίτερα σκληροτράχηλος, φιλοπόλεμος,
υπέκυπτε γενικά σε κατώτερα πάθη,
ταυτόχρονα όμως έδειχνε ενδιαφέρον για την
επιστήμη και τη μόρφωση, ενώ κατείχε και τα
χαρίσματα του στρατηγού, του πολιτικού και
του οργανωτή. Ο Γ. Σφραντζής αναφέρει ότι
ασχολούνταν με ιδιαίτερο ζήλο με τις
επιστήμες, παράλληλα έτρεφε ενδιαφέρον
για την αστρολογία, διάβαζε παραμύθια και
μιλούσε εκτός από τουρκικά και άλλες πέντε

3. γλώσσες. Οι μουσουλμανικές πηγές εξυμνούν
την ευσέβειά του και την προστασία που
παρείχε στους ομοθρήσκους του λογίους.
ΣΟΥΛΙ 1803
Ο ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ
ΣΑΜΟΥΗΛ
Στην καθημερινή του ζωή ο Σαμουήλ ήταν
ένας απλός καλόγερος. Υπηρέτης σε όσους
τον χρειάζονται. Για τους στρατιώτες όμως
είναι παράδειγμα ηρωισμού, αντίστασης
και έμπνευσης!!! Κατασκευάζει
χαρακώματα και ανεγείρει
προμαχώνες…διευθύνει πολλές φορές το
πυροβολικό…σωστός στρατηγός! Στις μάχες
βρίσκεται πάντα στην πρώτη θέση και οι
Σουλιώτες ακολουθούν πιστά τις προτροπές
του! Ο Αλή πασάς ήθελε να πάρει τα
πολεμοφόδια των Σουλιωτών. Τότε ήταν
που ο καλόγερος Σαμουήλ με τους
συντρόφους του ανατίναξε την
μπαρουταποθήκη στο οχυρό Κούγκι! Ο Αλή Πασάς
έκανε τρεις συνολικά εκστρατείες για να αντιμετωπίσει τους περήφανους Σουλιώτες που
ζούσαν σε καθεστώς ημιαυτονομίας στα βουνά της Θεσπρωτίας. Οι σκληροτράχηλοι
πολεμιστές κατάφεραν να αποκρούσουν επιτυχώς τις επιθέσεις του και να προξενήσουν
μεγάλες απώλειες στα στρατεύματά του. Στην τρίτη εκστρατεία όμως, ο Πασάς των
Ιωαννίνων εκμεταλλεύτηκε τα εσωτερικά προβλήματα τους και το 1803 κατόρθωσε,
ύστερα από μακρά πολιορκία και προδοσία, να τους υποτάξει....
Στις 12 Δεκεμβρίου του 1803, οι Σουλιώτες μετά από σθεναρή αντίσταση, αναγκάστηκαν
να παραδοθούν. Εξαντλημένοι από τις κακουχίες, την πείνα και τις ασθένειες
αποφάσισαν να συνθηκολογήσουν. Βασικός όρος της συμφωνίας ήταν να εκκενωθούν

4. όλα τα σπίτια στο Σούλι. Το μόνο που έπρεπε να αφήσουν πίσω ήταν ο οπλισμός τους....
Η τελευταία σελίδα της αντίστασης του Σουλίου γράφτηκε στο Κούγκι. Πάνω σε έναν
απότομο λόφο στην περιοχή του Σουλίου, στο χωριό Σαμονίδα, υπήρχε ένα απρόσιτο
οχυρό. Εκεί βρισκόταν το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, το οποίο είχε χτίσει ο
καλόγερος Σαμουήλ το 1793. Οι οπλαρχηγοί είχαν αποθηκεύσει τα πολεμοφόδια, αλλά
μετά τη συνθηκολόγηση με τον Αλή πασά, το εκκλησάκι ερήμωσε. Έμεινε πίσω μόνο ο
καλόγερος με ακόμη πέντε συντρόφους του για να παραδώσουν στους ανθρώπους του
Αλή την μπαρουταποθήκη. Σύμφωνα με τον Γερμανό λόγιο Τζέικομπ Μπαρθόλντι, η
βασική αποθήκη με τα πυρομαχικά περιείχε 375 οκάδες μπαρούτι, δηλαδή περίπου 480
κιλά.... Ο τραγικός επίλογος της ηρωικής αντίστασης των κατοίκων της περιοχής
γράφτηκε στις 13 Δεκεμβρίου 1803 στο λόφο Κούγκι. Μετά την πτώση του Σουλίου ο Αλή
Πασάς έκτισε στο Κούγκι τη θερινή έπαυλη. Το 1963 έγιναν ανασκαφές και ανεγέρθηκε
ξανά ο ναός της Αγίας Παρασκευής...
16 Δεκεμβρίου του 1803 ο καλόγερος Σαμουήλ έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα και
ανατινάχτηκε μαζί με τους συντρόφους του και τρεις Τούρκους για να μην πέσουν τα
πολεμοφόδια στα χέρια του του Αλή πασά. Αρνήθηκαν να παραδοθούν και προτίμησαν
να πεθάνουν....
Ο καλόγερος κρατούσε ένα αναμμένο κερί το οποίο έριξε επάνω στα μπαρουτόβολα και
έγινε η έκρηξη. Η ανατίναξη στο Κούγκι έγινε συνώνυμο της αυτοθυσίας και του
ηρωισμού των Σουλιωτών.... Ο Δεκέμβριος του 1803 βρήκε τους Σουλιώτες
εξαντλημένους από τις κακουχίες. Για αρκετό καιρό αντιστέκονταν σθεναρά στον Αλή
Πασά που τους πολιορκούσε. Η κούραση και η πείνα είχαν καταβάλει τους ανυπότακτους
ορεσίβιους Θεσπρωτούς και αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν μαζί του. Συμφώνησαν
να εγκαταλείψουν τα χωριά του Σουλίου και εκείνος να μην τους πειράξει. Τηρώντας τη
συμφωνία, οι Σουλιώτες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες και άρχισαν να εγκαταλείπουν την
πατρίδα τους. Ο Αλή Πασάς όμως, δεν κράτησε τον λόγο του και έστειλε περίπου 3.000
Τουρκαλβανούς να τους καταδιώξουν....
Η μια ομάδα, με αρχηγούς τον Κίτσο Μπότσαρη και τον Κουτσονίκα, κατευθύνθηκε προς
την κορυφή του όρους Ζάλογγο, ενώ η άλλη κινήθηκε προς την Πάργα....
Σώμα πολλών Τουρκαλβανών με αρχηγούς τους Μπεκίρ Τζογαδούρο, Άγο
Μουχουρδάρη και Μέτζο Μπόνο τους έστησαν ενέδρα, αλλά συνάντησαν αναπάντεχη
αντίσταση. Οι Σουλιώτες αμύνθηκαν με πάθος, αλλά η μάχη ήταν άνιση και δεν
κατάφεραν να αντέξουν πολύ. Ανάμεσά τους ήταν και περίπου 60 γυναίκες, πολλές από
τις οποίες σε κατάσταση εγκυμοσύνης. Οι Σουλιώτισσες γνώριζαν καλά ότι μια από τις
τακτικές του Αλή Πασά ήταν ο εξευτελισμός των γυναικών, τις οποίες άρπαζε και τις
πουλούσε στα σκλαβοπάζαρα τις Τουρκίας. Για να αποφύγουν τη σκλαβιά και τους
αναπόφευκτους βιασμούς, αποφάσισαν να δώσουν τέλος στη ζωή τους, αλλά και στη
ζωή των παιδιών τους....
Υπολογίζεται ότι, στις 18 Δεκεμβρίου, μία μία, στέκονταν στην άκρη του γκρεμού.
Έριχναν πρώτα τα παιδιά τους και στη συνέχεια έπεφταν και αυτές. Λέγεται ότι ήταν
πιασμένες από το χέρι, δίνοντας την εντύπωση ότι χορεύουν. Τραγουδούσαν το τραγούδι
«Έχε γειά, καημένε κόσμε»....

5. Οι δύο πρώτοι αιώνες της τουρκοκρατίας ήταν οι
πιο δύσκολοι για τους Έλληνες. Όμως ο ελληνικός
λαός κατόρθωσε να διατηρήσει, με τη βοήθεια της
Εκκλησίας, τρία βασικά στοιχεία της εθνικής του
ταυτότητας: τη θρησκεία, τη γλώσσα και την
παράδοση.
Πολλοί ήταν οι Έλληνες που αντιστάθηκαν.
Ανάμεσά τους οι Κλέφτες που ζούσαν συνήθως στα
βουνά και οι Αρματολοί που συχνά βοηθούσαν τους
Κλέφτες.
Δάσκαλοι του Γένους: μορφωμένοι Έλληνες, που
με τη διδασκαλία ή τα κείμενα που έγραφαν,
καλλιεργούσαν την ελληνική παιδεία.( Ρήγας
Βελεστινλής-Φεραίος, Αδαμάντιος κοραής, Ο
Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός)
Στη διάρκεια των 4 αιώνων της τουρκοκρατίας
έγιναν πολλές εξεγέρσεις υποκινούμενες από
ευρωπαϊκές δυνάμεις, αλλά γύρω στο 1800, οι
υπόδουλοι Έλληνες είχαν πια συνειδητοποιήσει
πως κάθε πρωτοβουλία για απελευθέρωση έπρεπε
να προέλθει από τους ίδιους.

6. Η Μεγάλη Επανάσταση (1821 -1830)

7. Η Φιλική Εταιρεία: ιδρύθηκε το 1814 στην Οδησσό
της Ρωσίας. Ιδρυτές: Εµµανουήλ Ξάνθος,
Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ.
Βασικός στόχος: Συντονισµός & οργάνωση των
προσπαθειών των Ελλήνων για απελευθέρωσή
τους. Για να οργανώσει την Επανάσταση έδρασε
µυστικά. Στρατολογούσε τα µέλη της µε µια µυστική
τελετή και µε όρκο µπροστά σε ιερέα. Η
επικοινωνία γινόταν µε κρυπτογραφικό κώδικα και
υπέγραφαν µε ψευδώνυµα. ∆ράση Φιλικής
Εταιρείας: Άρχισε να στρατολογεί µέλη. Άφηνε να
εννοηθεί ότι µια Μεγάλη ∆ύναµη θα βοηθούσε.
Έκανε εράνους. Μετέφερε το 1818 την έδρα της
στην Κωνσταντινούπολη. Όρισε αρχηγό τον
Αλέξανδρο Υψηλάντη τις παραµονές της
Επανάστασης. Κατέστρωνε σχέδιο για το
ταυτόχρονο ξέσπασµα της Επανάστασης
(Μολδοβλαχία, Πελοπόννησο, Κωνσταντινούπολη,
Σερβία & Βουλγαρία).
Αποφάσισε: να ξεκινήσει η Επανάσταση από τις
Παραδουνάβιες Ηγεµονίες αλλά η επανάσταση
καταπνίγηκε από τον οθωμανικό στρατό.

9. Επανάσταση στην Πελοπόννησο: επιλογή της
Πελοποννήσου για να ξεκινήσει η Επανάσταση:οι
Φιλικοί Παπαφλέσσας και Κολοκοτρώνης έφτασαν
στην Πελοπόννησο ξεσηκώνοντας τους Έλληνες.
Οι κινήσεις αυτές ανησύχησαν τους Τούρκους, οι
οποίοι κάλεσαν προληπτικά τους αρχιερείς και τους
προεστούς στην Τριπολιτσά (Τρίπολη). Όσοι από
αυτούς πήγαν, φυλακίσθηκαν. Οι υπόλοιποι
πραγματοποίησαν σύσκεψη στις 10 Μαρτίου στη
μονή της Αγίας Λαύρας και στη συνέχεια
επέστρεψαν στις επαρχίες τους για
να στρατολογήσουν παλικάρια. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του
Κανέλλου Δεληγιάννη στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων, ο Παλαιών Πατρών
Γερμανός μετά από δοξολογία μαζί με σημαντικούς οπλαρχηγούς ύψωσαν το λάβαρο
της επανάστασης στις 23 Μαρτίου 1821, ορκίζοντας τους πολεμιστές και ευλογώντας την
επανάσταση. ...
Η Επανάσταση ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1821
στην Πελοπόννησο με επιτυχίες των Ελλήνων.
Η πρώτη σύσκεψη των οπλαρχηγών, που
επισφραγίστηκε με δοξολογία και ορκωμοσία,
πραγματοποιήθηκε στη Λευκάδα τον Ιανουάριο του
1821. Εκεί αναφέρθηκε η 25η Μαρτίου ως
ημερομηνία της εξέγερσης. Παρόμοια τελετή έγινε
παρουσία προκρίτων και οπλαρχηγών στη μονή του
Οσίου Λουκά στη Βοιωτία, στα μέσα Μαρτίου του
1821.

10. Το χάνι της Γραβιάς
O Ομέρ Βρυώνης μόλις είχε περάσει από την Αλαμάνα σουβλίζοντας
τον Αθανάσιο Διακο που αντιστάθηκε μέχρι τέλους. Πριν ξεκινήσει την
εκστρατεία του κατά της Πελοποννήσου, διέταξε τους πιστούς του
καπεταναίους της Δυτικής Ελλάδας να μαζευτούν στη Γραβιά Φωκίδος
για να τους πάρει μαζί του. Μέσα στα προσκλητήρια ήταν και αυτό στον
Οδυσσέα Ανδρούτσο ο οποίος όμως είχε άλλα σχέδια.
Στις 3 Μαΐου του 1821, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έφθασε στη Γραβιά με
τον Κοσμά Σουλιώτη, τον Ευστάθιο Κατσικογιάννη και μία ομάδα από
100 περίπου άνδρες. Κάλεσε και άλλους καπεταναίους όπως τους
Πανουργιά και Δυοβουνιώτη και τους ζήτησε να κλειστούν στο χάνι της
Γραβιάς και να ανακόψουν την πορεία του Ομέρ Βρυώνη.
Όμως ούτε ο Πανουργιάς, ούτε ο Γιάννης Δυοβουνιώτης δέχτηκαν και
προτίμησαν να οχυρωθούν σε άλλα σημεία. Ο Ανδρούτσος με τους
άνδρες του κλείστηκαν μέσα στο Χάνι της Γραβιάς. Ο Ομέρ Βρυώνης
εύκολα πέρασε τους καπεταναίους που ήταν έξω από αυτό αλλά όταν
έφτασε στο Χάνι άκουγε τραγούδια και έβλεπε τους χορούς., Ο
Ανδρούτος με τους άνδρες του είχαν στήσει τρελό γλέντι εξοργίζοντας
τον Βρυώνη.
Εστειλε τον Χασάν-δερβίση για να πει στον Ανδρούτσο να παραδοθεί.
Όμως ο Ανδρούτσος δεν δέχτηκε και η διαπραγμάτευση έγινε υβριστική,
με αποτέλεσμα ο δερβίσης να πέσει νεκρός από σφαίρα του
Ανδρούτσου. Οι Τούρκοι επιτέθηκαν στο πανδοχείο, αλλά
αποκρούσθηκαν με μεγάλη ευκολία.
Ο Βρυώνης βλέποντας τους άνδρες του να πέφτουν από τα πυρά των
Ελλήνων, διέταξε να φέρουν κανόνια για να ανατινάξει το κτίριο αλλά
μέχρι να έρθουν οι Ελληνες είχαν καταφέρει να εγκαταλείψουν το Χάνι
και να ξεφύγουν.
Πάνω από 300 Τούρκοι σκοτώθηκαν και 600 είχαν τραυματιστεί ενώ οι
Έλληνες έχασαν μόνο 6 πολεμιστές. το πιο σημαντικό ήταν ότι
εμποδίστηκε η κάθοδος του Ομέρ Βρυώνη στην Πελοπόννησο, όπου η
επανάσταση ακόμα δεν είχε εδραιωθεί.
Η μάχη του Βαλτετσίου
Η πρώτη μεγάλη νίκη του Κολοκοτρώνη. Ο «Γέρος του Μοριά»
πολιορκώντας την Τρίπολη είχε στήσει στρατόπεδα στις γύρω περιοχές
και μέσα σε αυτές ήταν και το Βαλτέτσι. Στις 24 Απριλίου, ο
Κεχαγιάμπεης βγήκε από την Τρίπολη με 4.000 άνδρες και επιτέθηκε
στο Βαλτέτσι. Η μάχη συνεχίστηκε βόρεια του χωριού όπου ο

11. Κυριακούλης Μαυρομιχάλης είχε βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση. Σε
βοήθειά του έσπευσε ο Δημήτρης Πλαπούτας χτυπώντας τους
Τούρκους από τα νώτα. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν σε υποχώρηση και ο
Κολοκοτρώνης τους κυνήγησε μέχρι το χωριό Μάκρη.
Τα χαράματα της 12ης Μαΐου, ο Κεχαγιάμπεης βγήκε από την Τρίπολη
με 12.000 Τουρκαλβανούς με προορισμό την Καλαμάτα. Τότε
κατέφθασε ο Κολοκοτρώνης, αφού ειδοποιήθηκε, με 700 άνδρες. Η
μάχη συνεχίστηκε μέχρι τη νύχτα χωρίς να υποχωρεί καμία πλευρά. Τα
ξημερώματα της 13ης Μαΐου, οι Τούρκοι ξεκίνησαν νέα επίθεση.
Μετά από 23 ώρες μάχης ο Κεχαγιάμπεης διέταξε υποχώρηση και ο
Κολοκοτρώνης τους ανάγκασε σε άτακτη φυγή, πετώντας τα όπλα τους.
Συνολικά οι Τούρκοι είχαν 300 νεκρούς και πάνω από 500 τραυματίες
ενώ οι Έλληνες μόλις δύο. Οι Έλληνες, οι οποίοι πολέμησαν για πρώτη
φορά κάτω από σωστή οργάνωση, πήραν θάρρος συνειδητοποιώντας
την ανωτερότητά τους έναντι των Τούρκων.
Η Αλωση της Τριπολιτσάς
Τέσσερα μεγάλα σώματα πολιορκητών για μήνες ήταν γύρω από την
Τριπολιτσά. Κολοκοτρώνης, Γιατράκος, Αναγνωσταρας και Πετρόμπεης
Μαυρομιχάλης είχαν σχηματίσει έναν κλοιό από 15000 άνδρες. Τέλη
Αυγούστου έφτασε από την Μασσαλία με πλοίο του ο Σκώτος
φιλέλληνας Τόμας Γκόρντον, με Έλληνες και φιλέλληνες εθελοντές, τρία
πυροβόλα και εξακόσια τουφέκια.
Από τα χαράματα της 23ης Σεπτεμβρίου του 1821 όλη η Τριπολιτσά
ήταν σε μεγάλη αναστάτωση: οι Αλβανοί ετοιμάζονταν να βγουν ενώ
οιΤούρκοι συζητούσαν για νέες διαπραγματεύσεις με τους Έλληνες.
Συνέπεια αυτής της αναστάτωσης ήταν να μείνει αφρούρητο το
κανονοστάσιο της πύλης της Ναυπλίας.
Σύμφωνα με τον Τρικούπη, τις εννέα η ώρα το πρωί πενήντα άντρες, με
δική τους πρωτοβουλία, ανέβηκαν στο τείχος πατώντας ο ένας στους
ώμους του άλλου, άνοιξαν την πύλη και ύψωσαν την ελληνική σημαία.
Οι Τούρκοι σήμαναν συναγερμό, οι Έλληνες άνοιξαν κι άλλες πύλες, κι
όρμησαν όλοι μέσα στην πόλη. Από αυτούς που «εισεπήδησαν το
τείχος» ο Τρικούπης αναφέρει μόνο το όνομα του αγωνιστή Παναγιώτη
Κεφάλα.
Κατά τον Φιλήμονα πρωτεργάτης της άλωσης ήταν ο Εμμανουήλ
Δούνιας και κατά τον Φωτάκο οι Εμμανουήλ Δούνιας και ο Σπετσιώτης
Αυραντίνης. Αυτοί είχαν συνδεθεί με φιλία με ένα Τούρκο πυροβολητή
που τους ανεβοκατέβαζε συχνά στο τείχος με σχοινιά. Επωφελούμενος
της αναστάτωσης της ημέρας ο Δούνιας ανέβηκε πάλι με σχοινί που του

12. έριξε ο Τούρκος φίλος του, τον συνέλαβε και κάλεσε με χειρονομίες τους
Έλληνες που βρίσκονταν κοντά, οι οποίοι ανέβηκαν στο τείχος όπως
περιγράφει και ο Τρικούπης. Ύστερα έστρεψε τα πυροβόλα κατά της
πόλης και άρχισε να κτυπά το σαράι.
Η σφαγή που ακολούθησε την κατάληψη της πόλης από τον στρατό του
Κολοκοτρώνη ήταν τρομακτική. «Το άλογό μου από τα τείχη έως τα
σαράγια δεν επάτησε γη…Το ασκέρι όπου ήτον μέσα, το ελληνικό,
έκοβε και εσκότωνε, από Παρασκευή έως Κυριακή, γυναίκες, παιδιά και
άντρες, τριάνταδύο χιλιάδες», έγραψε αργότερα ο Κολοκοτρώνης.
Τα αποτελέσματα της Αλωσης ήταν ότι η ελληνική Επανάσταση
εφοδιάστηκε με 11.000 όπλα, εμψυχώθηκε και απέκτησε όνομα στο
εξωτερικό, καθώς μεγάλες ήταν οι αναφορές του διεθνούς Τύπου.
Μάχη στα Δερβενάκια
Στις 6 Ιουλίου του 1822 με 25.000 άνδρες στρατοπέδευσε στην
Κόρινθο. Βασικός του στόχος ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς και
η κατάπνιξη της Επανάστασης στον Μοριά με τη βοήθεια του στόλου,
που θα κατέπλεε στον Αργολικό Κόλπο.
Παρακούοντας τους τοπικούς τούρκους ηγέτες, οι οποίοι τον
συμβούλευσαν να κάνει ορμητήριό του την Κόρινθο κι έχοντας μεγάλη
εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, ο Δράμαλης διέταξε τον στρατό του να
προελάσει προς το Ναύπλιο για να λύσει την πολιορκία του. Αφού
κατέλαβε τον Ακροκόρινθο, έφθασε ανενόχλητος στο Άργος και
στρατοπέδευσε έξω από την πόλη στις 12 Ιουλίου. Οι επαναστάτες
πιάστηκαν στον ύπνο και δεν μπόρεσαν να υπερασπίσουν τα μεταξύ
Κορίνθου και Άργους στενά, από τα οποία διήλθε η τουρκική στρατιά.
Ο Κολοκοτρώνης κατόρθωσε να περιορίσει τον στρατό του Δράμαλη
στην Αργολίδα και να ματαιώσει την πορεία του προς την Τριπολιτσά
και τον ανάγκασε να πάρει την απόφαση να επιστρέψει στην Κόρινθο.
Το σχέδιο υποχώρησης του Δράμαλη έγινε αντιληπτό από τον
Κολοκοτρώνη και παρά τις διαφωνίες των προκρίτων, έσπευσε να
καταλάβει τις στενές διαβάσεις που οδηγούσαν από το Άργος στην
Κόρινθο, με 2.500 άνδρες.
Στις 26 Ιουλίου 1822 στα στενά των Δερβενακίων, οι Τούρκοι έχασαν
πάνω από 3.000 άνδρες. Ο Δράμαλης και οι εναπομείναντες άνδρες
του προσπάθησαν να διαφύγουν την επομένη από την κλεισούρα του
Αγιονορίου. Όμως, ο Νικηταράς, ο Υψηλάντης και ο Παπαφλέσσας ήταν
κι εκεί για να προκαλέσουν νέες βαριές απώλειες στον Δράμαλη στις 28
Ιουλίου.

13. Ο Κολοκοτρώνης ανακηρύχθηκε από την Κυβέρνηση Αρχιστράτηγος
της Πελοποννήσου, κατ’ απαίτηση των οπλαρχηγών αλλά το κυριότερο
ήταν ότι η Επανάσταση είχε διασωθεί.
Η μάχη του Κερατσινίου
Στις 4 Μαρτίου 1827, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης θριαμβεύει επί του
Κιουταχή στο Κερατσίν. Ο Κιουταχής επιχείρησε επίθεση με 4.000
πεζούς και 2.000 ιππείς. Αρχικά στράφηκε σ’ ένα οχυρωμένο μετόχι,
που το υπερασπίζονταν ο Τούσας Μπότσαρης, ο Γαρδικιώτης Γρίβας
και ο Νικόλαος Κασομούλης, με τους λιγοστούς άνδρες τους. Αφού το
κανονιοβόλησε, ετοιμάστηκε γύρω στο μεσημέρι για την τελική έφοδο.
Βλέποντας ο Καραϊσκάκης την κρισιμότητα της κατάστασης, επιχείρησε
αντιπερισπασμό, τον οποίο όμως αντιλήφθηκε ο Κιουταχής και χώρισε
τις δυνάμεις του στα δύο. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να τραπούν σε
φυγή, όταν εμφανίστηκε το ιππικό του Χατζημιχάλη Νταλιάνη, που τους
προξένησε βαρύτατες απώλειες.
Οι απώλειες των Τούρκων ήταν σημαντικές για τη δύναμη που
παρέταξαν. Οι νεκροί ανήλθαν σε 300 και οι τραυματίες σε 500 άνδρες.
Οι Έλληνες έχασαν 3 άνδρες, ενώ τραυματίστηκαν περί τους 25.
Ηταν ο τελευταίος μεγάλος θρίαμβος του Καραϊσκακη ως
αρχιστράτηγος καθώς λίγες μέρες αργότερα, θα του αφαιρεθεί η
αρχιστρατηγία της Ρούμελης με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης της
Τροιζήνας.
Στις αρχές του 1825 η Ελληνική Επανάσταση διέτρεχε μεγάλο κίνδυνο, όχι μόνο από τον
Ιμπραήμ, αλλά και εξαιτίας του εμφύλιου σπαραγμού. Ο Aιγύπτιος πολέμαρχος, μετά την
κατάληψη του Νεόκαστρου (κάστρου της Πύλου), γρήγορα έγινε κυρίαρχος σχεδόν όλης
της Μεσσηνίας και ετοιμαζόταν να βαδίσει κατά της Τριπολιτσάς, διοικητικού κέντρου της
πρώην Οθωμανικής Πελοποννήσου, που κατείχαν οι Έλληνες από το 1821.
Στις απελευθερωμένες περιοχές κυβερνούσε το Εκτελεστικό υπό τον Γεώργιο
Κουντουριώτη, ενώ οι αρκετοί οπλαρχηγοί (Κολοκοτρώνης, Πετρόμπεης
Μαυρομιχάλης κ.ά.) βρίσκονταν στις φυλακές, θύματα της εμφύλιας διαμάχης. Ο
Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), ο οποίος ασκούσε καθήκοντα Υπουργού
Στρατιωτικών, διείδε τον κίνδυνο που διέτρεχε η Επανάσταση. Έτσι, απελπισμένος, και
σε μια προσπάθεια να αφυπνίσει τους Έλληνες, αναγκάστηκε να εκστρατεύσει ο ίδιος:
αφού διορίστηκε από το Εκτελεστικό Σώμα στις 27 Απριλίου 1825, αναχώρησε από το
Ναύπλιο και περιήλθε από την επόμενη μέρα την κεντρική και νοτιοδυτική Πελοπόννησο
με σκοπό τη στρατολόγηση ανδρών. Φτάνοντας στην Τριπολιτσά, συνάντησε σύγχυση
και απροθυμία των στρατιωτών στη συγκρότηση στρατεύματος για την αντιμετώπιση του
Ιμπραήμ. Τότε, παρότι πολιτικός φίλος του Κουντουριώτη και αντίπαλος του
Κολοκοτρώνη, εισηγήθηκε την απελευθέρωση του δεύτερου καθώς και των άλλων
αγωνιστών που κρατούνταν στην Ύδρα.[4]
Στη συνέχεια πήγε στο Λεοντάρι της Αρκαδίας,
όπου συγκέντρωσε περί τους 1.500 άνδρες[4]
(κατ' άλλους 1.200[1]
ή 2.500 [5]
) και κατόπιν
οχύρωσε το ορεινό χωριό Μανιάκι της δυτικής Μεσσηνίας, το οποίο βρισκόταν σε
δύσβατη τοποθεσία.

14. Εν τω μεταξύ το Εκτελεστικό υπέκυψε στην πίεση της κοινής γνώμης και αμνήστευσε
τους Κολοκοτρώνη και Μαυρομιχάλη στις 17 Μαΐου 1825, αναθέτοντάς τους την αρχηγία
του στρατοπέδου κοντά στο Νεόκαστρο.[2]
Οι Έλληνες δεν είχαν σαφείς πληροφορίες για τη θέση των Αιγυπτίων. Αντίθετα, ο
Ιμπραήμ με τις υπηρεσίες πληροφοριών που διέθετε εντόπισε εύκολα τις θέσεις των
ανδρών του Παπαφλέσσα και, επιπροσθέτως, τους προκάλεσε σύγχυση διασπείροντας
αντιφατικές ειδήσεις. Έτσι κινήθηκε εναντίον τους με 3.000 ιππείς και πεζούς χωρίς η
δύναμη του Παπαφλέσσα να έχει προλάβει να οχυρωθεί καλά στα πρόχειρα προχώματα
(ταμπούρια).[2]
Κάποιοι από τους οπλαρχηγούς του πρότειναν να δώσουν αλλού τη μάχη,
επειδή η περιοχή ήταν ακατάλληλη και τα ταμπούρια που είχαν κατασκευάσει θα ήταν
εύκολη υπόθεση για το αιγυπτιακό ιππικό. Ο Παπαφλέσσας όμως επέμεινε να δώσει τη
μάχη στο Μανιάκι, υπολογίζοντας στις ενισχύσεις που περίμενε.[1]
Η μάχη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 19 Μαΐου, φάνηκαν τα αιγυπτιακά στρατεύματα κατευθυνόμενα από
το Ναυαρίνο προς την Αρκαδιά (Κυπαρισσία). Στη θέα του στρατού του Ιμπραήμ, περί
τους 1.000 από τους Έλληνες καταλήφθηκαν από φόβο και αφήνοντας κρυφά τις θέσεις
τους, διασκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές.[2]
«Είχε μαυρίσει ο κάμπος από τον πολύν
στρατόν» γράφει χαρακτηριστικά ο Φωτάκος[6]
. Έτσι η ελληνική δύναμη δεν αριθμούσε
πια πάνω από 500 (ή, κατά άλλους, 300[7]
ή 600[1]
) πολεμιστές. Η παραμονή του
Παπαφλέσσα και των λιγοστών συντρόφων του στο Μανιάκι ήταν βέβαια ηρωϊκή πράξη,
ταυτόχρονα όμως συνιστούσε στρατηγικό σφάλμα και ανώφελη θυσία[2]
.
Η μάχη άρχισε το πρωί της 20ης Μαΐου 1825 και κράτησε περίπου οκτώ ώρες. Για τους
πεπειραμένους Αιγύπτιους και τους Γάλλους αξιωματικούς τους δεν θα ήταν δύσκολο να
κάμψουν την αντίσταση των λιγοστών Ελλήνων, παρότι οι τελευταίοι πολέμησαν με
υπέρμετρη γενναιότητα[1]
. Έτσι συμπλήρωσαν την κύκλωση και επιτέθηκαν με διαδοχικές
εφόδους οι οποίες αποκρούστηκαν. Κατά το μεσημέρι ο στρατός του Ιμπραήμ σταμάτησε
τις επιθέσεις για να γευματίσει. Τότε οι άλλοι Έλληνες οπλαρχηγοί συμβούλευσαν τον
Παπαφλέσσα να επιχειρηθεί έξοδος ώστε να γλυτώσουν όσο γίνεται περισσότεροι
πολεμιστές, καθώς θα τους βοηθούσε το ορεινό έδαφος. Ωστόσο ο Παπαφλέσσας δεν
δέχθηκε για διάφορους λόγους. Όχι μόνο ήταν οργισμένος που εγκαταλείφθηκε από τους
άνδρες του και δεν ήθελε να γυρίσει ηττημένος στο Ναύπλιο αλλά επίσης πίστευε ότι
ελάχιστοι θα γλύτωναν από τα πυρά του αιγυπτιακού τακτικού στρατού. Επιπλέον, ήταν
βέβαιος πως σύντομα θα κατέφθαναν οι ενισχύσεις.[7] Όταν οι Αιγύπτιοι
πραγματοποίησαν γενική έφοδο, εισέβαλαν στα ταμπούρια των Ελλήνων και τους
σκότωσαν σχεδόν όλους, ανάμεσά τους και τον Παπαφλέσσα του οποίου το σώμα και το
κεφάλι βρέθηκαν σε διαφορετικά σημεία[2]
. Ελάχιστοι μόνο κατάφεραν να διαφύγουν
πολεμώντας σκληρά, μέσα από μια ρεματιά, την έξοδο της οποίας φρουρούσαν οι
Αιγύπτιοι.[8]
Οι ενισχύσεις που περίμενε ο Παπαφλέσσας δεν έφθασαν ποτέ. Οι 1.500 άνδρες
του Δημήτρη Πλαπούτα έριξαν από μακριά μερικές τουφεκιές για να δώσουν θάρρος
στον Παπαφλέσσα, ενώ ο αδελφός του, Νικήτας Φλέσσας, με 700 άνδρες, και ο Ηλίας
Κατσάκος Μαυρομιχάλης με άλλους 1.000 αγωνιστές,[1]
έμαθαν για την καταστροφή όταν
έφτασαν στο χωριό Κουτήφαρι και επέστρεψαν στις βάσεις τους.[9]
Ακόμη και έπειτα από πολλά χρόνια, βρίσκονταν στον τόπο της μάχης τα σχισμένα από
τις σπαθιές κρανία των νεκρών, Ελλήνων και Αιγυπτίων[2]
. Ήταν άνιση μάχη και ο
Παπαφλέσσας χαρακτηρίστηκε, σε λιθογραφία της εποχής που τυπώθηκε στο Παρίσι,
«νέος Λεωνίδας»[10]
.
Σύμφωνα με την παράδοση, την οποία αναφέρουν και ορισμένοι ιστορικοί της
Επανάστασης, μετά το τέλος της μάχης ο Ιμπραήμ ζήτησε από τους στρατιώτες του να
αναζητήσουν και να βρουν το νεκρό σώμα του Παπαφλέσσα. Όταν εκείνοι το βρήκαν,
τους διέταξε να τοποθετήσουν πάνω στο ακέφαλο πτώμα το κεφάλι και να τον στήσουν
σε μια βελανιδιά που βρισκόταν εκεί. Τότε ο Ιμπραήμ θαύμασε το επιβλητικό παράστημα
του νεκρού Παπαφλέσσα και είπε, κατά τον Φωτάκο, «Πράγματι αυτός ήτο ικανός και

15. γενναίος άνθρωπος. Καλύτερα να επαθαίναμεν άλλην τόσην ζημίαν, αλλά να τον
επιάναμεν ζωντανόν».[8]
Κατά μία λαϊκή αφήγηση, τον φίλησε στο μέτωπο σε ένδειξη
αναγνώρισης της γενναιότητας και του ανιδιοτελούς θάρρους του.[1]
Μετά τη νίκη του στο Μανιάκι, ο Ιμπραήμ προχώρησε και κατέλαβε την Αρκαδιά. Στη
συνέχεια ολοκλήρωσε την κατάληψη της Μεσσηνίας με την πυρπόληση της Καλαμάτας
και, νικώντας αποφασιστικά τον Κολοκοτρώνη στη μάχη της Τραμπάλας, μπόρεσε να
εισβάλλει στην καρδιά της Πελοποννήσου και να καταλάβει την Τριπολιτσά.[11].
ΘΑΛΑΣΣΑ ΜΑΧΕΣ
Ο ελληνικός στόλος ήταν πολύ μικρότερος από τον οθωμανικό και δεν μπορούσε να τον
αντιμετωπίσει σε μάχη. Γι' αυτό το λόγο πάρθηκε η απόφαση από τους Έλληνες να
εκδικηθούν την καταστροφή της Χίου με πυρπολικά. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης από τα
Ψαρά και ο Ανδρέας Πιπίνος από την Ύδρα κατόρθωσαν με τα πυρπολικά τους να μπουν
μέσα στο λιμάνι της Χίου, τη νύχτα της 6ης Ιουνίου (1822), όταν οι Τούρκοι γιόρταζαν το
Μπαϊράμ και συμποσίαζαν στα πλοία τους. Ο ναύαρχος Καρά Αλής είχε καλέσει στη
ναυαρχίδα τους αξιωματικούς του στόλου για ολονύχτιο γλέντι.
Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη (πίνακας του Νικηφόρου
Λύτρα)
Ο Κανάρης κατόρθωσε να γαντζώσει το πυρπολικό του στη ναυαρχίδα και να του βάλει
φωτιά. Ο Πιπίνος το κόλλησε στην υποναυαρχίδα, αλλά δεν το γάντζωσε καλά, αυτό
ξεκόλλησε και παρασυρόμενο από τον αέρα κάηκε χωρίς να κάνει ζημιά. Όμως το
πυρπολικό του Κανάρη μετέδωσε τη φωτιά στη ναυαρχίδα και γρήγορα πήρε φωτιά η
μπαρουταποθήκη της, τινάζοντας τη ναυαρχίδα στον αέρα. 2.000 Τούρκοι βρήκαν το
θάνατο μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο αρχηγός του στόλου, ο Καρά Αλή, ο οποίος
χτυπημένος από ένα καμένο κομμάτι καταρτιού μπήκε σε μία βάρκα και ξεψύχησε μόλις
έφτασε στην ακτή. Το κατόρθωμα αυτό ενθουσίασε την Ελλάδα και όλο τον κόσμο και
ενέπνευσε πολλούς σημαντικούς ξένους λογοτέχνες.
Η ναυμαχία των Πατρών
Τον Φεβρουάριο του 1822, οι Τούρκοι έφτασαν στο λιμάνι της
Πάτρας. Ο Μιαούλης έδωσε την εντολή στον ελληνικό στόλο να
αντιμετωπίσει τον εχθρό κατά παράταξη, κάτι που γίνονταν για πρώτη
φορά. Η μάχη κράτησε πεντέμισι ώρες και τελικά οι Έλληνες
κατέστρεψαν μια φρεγάτα και πολλά άλλα πλοία υπέστησαν σημαντικές
ζημιές και οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να διαφύγουν στη Ζάκυνθο.
Η ναυμαχία του Γέροντα
Στις 29 Αυγούστου 1824 έγινε η ναυμαχία του Γέροντα ανάμεσα στον
τουρκοαιγυπτιακό στόλο, υπό την αρχηγία του Ιμπραήμ και του Χοσρέφ

16. Πασά, και του ελληνικού. Ο Τουρκικός στόλος διασπάσθηκε, ενώ μετά
την πυρπόληση τολμηροί ψαράδες πλησίασαν με τα καΐκια τους και
λαφυραγώγησαν το πεδίο της μάχης. Με το τέλος της μέρας ο τουρκικός
στόλος αποσύρθηκε προς την Αλικαρνασσό. Η ήττα αυτή ήταν η
μεγαλύτερη στην ιστορία του Οθωμανικού ναυτικού αν ληφθεί υπόψη
ότι τα Ελληνικά πλοία δεν ήταν πολεμικά αλλά εμπορικά εξοπλισμένα.
Η ναυμαχία της Μεθώνης
Ο Μιαούλης στις 30 Απριλίου του 1825 κάλεσε τους δύο κυβερνήτες
των πυρπολικών, τον Ανδρέα Πιπίνο και τον Ραφαλιά και τους
ανακοίνωσε ότι θέλει να πυρπολήσει τα τούρκικα πλοία που ήταν
αγκυροβολημένα.
Ο Πιπίνος συμφώνησε, αλλά ο κίνδυνος ήταν τόσο μεγάλος και υπήρχε
απροθυμία από αρκετούς ναύτες. Ομως, ο κυβερνήτης του δεύτερου
πυρπολικού, ο Ραφαλιάς, δεν θέλησε να ριψοκινδυνεύσει. Τότε
παρουσιάσθηκε ως εθελοντής ο Γιώργης Πολίτης, απλός ναύτης, και
ζήτησε να οδηγήσει το πυρπολικό.
Ετσι ο Ραφαλιάς, παραιτήθηκε από την θέση του και αντικαταστάθηκε
από τον Πολίτη, ενώ και για αυτό το πυρπολικό, βρέθηκαν λίγοι ακόμη
ναύτες από διάφορα πλοία για να επανδρώσουν το πλήρωμα.
Την νύκτα η Υδραίικη μοίρα, δώδεκα πλοία και τα έξι πυρπολικά,
αγκυροβόλησαν πίσω από την Σαπιέντζα, ενώ έμειναν εκεί
προσπαθώντας να μην γίνουν αντιληπτά από τον εχθρό. Όμως ένα
Αυστριακό πλοίο είδε την Ελληνική μοίρα και ειδοποίησε τους
επικεφαλής της αλγερινής και της Αιγυπτιακής μοίρας για την παρουσία
του Ελληνικού στόλου.
Ο Μιαούλης παρέκαμψε την Σαπιέντζα και μπήκε στο στενό ανάμεσα σε
αυτή και την Σχίζα και μέσα σε μια ώρα, στις 30 Απριλίου 1825 κατά τις
5 μ.μ., τα ελληνικά σκάφη βρίσκονταν ξαφνικά μπροστά στον εχθρό. Τα
ελληνικά πλοία καθώς μπήκαν στο στενό άρχισαν τους
κανονιοβολισμούς εναντίον των εχθρικών πλοίων πρώτα εναντίον της
Αλγερινής μοίρας και έπειτα εναντίον των Αιγυπτίων που είχαν
αιφνιδιαστεί πλήρως. Οι απώλειες του εχθρού ανήρθαν σε δώδεκα
πλοία ενώ κάηκε και μία αποθήκη με τρόφιμα και πυρομαχικά.

17. Η Ναυμαχία των Σπετσών
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1822 ο ελληνικός στόλος υπό τον Ανδρέα
Μιαούλη καταναυμάχησε την τουρκοαιγυπτιακή αρμάδα στο στενό
των Σπετσών και απέτρεψε τον ανεφοδιασμό του υπό πολιορκία
ευρισκομένου Ναυπλίου.
Η ναυμαχία του Ναβαρίνου
Στις 24 Ιουνίου 1827 και ενώ η Επανάσταση ήταν ένα βήμα πριν την
καταστολή της υπογράφτηκε στο Λονδίνο συνθήκη μεταξύ Αγγλίας,
Γαλλίας και Ρωσίας, που καθόριζε τα της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τη συνθήκη, ιδρυόταν ελληνικό κράτος υπό την
επικυριαρχία του Σουλτάνου, με σύνορα τον Αμβρακικό και τον
Παγασητικό Κόλπο. Στη Συνθήκη Ειρηνεύσεως της Ελλάδος υπήρχε κι
ένα μυστικό άρθρο, που προέβλεπε την επέμβαση των τριών
δυνάμεων, εάν οι δύο εμπόλεμοι δεν δέχονταν τους όρους της
σύμβασης.
Ο αγγλικός στόλος με τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον, ο γαλλικός υπό τον
υποναύαρχο Δεριγνύ και ο ρωσικός υπό τον υποναύαρχο Χέυδεν,
κατέπλευσαν στην Πελοπόννησο για να επιβάλουν την κατάπαυση των
εχθροπραξιών. Η πρόταση των τριών συμμάχων απορρίφθηκε από τον
Σουλτάνο και ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, υπό τους Ταχίρ Πασά,
Μουχαρέμ Μπέη και Μουσταφά Μπέη, μπήκε στη λιμνοθάλασσα του
Ναβαρίνου.

18. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1827 ο Κόδριγκτον, που είχε το γενικό πρόσταγμα,
διαμήνυσε στον Ιμπραήμ που συνέχιζε τις επιχειρήσεις στην
Πελοπόννησο ότι ο στόλος του βρισκόταν εκεί για να επιβάλει ανακωχή
και τον προειδοποίησε ότι τυχόν άρνησή του θα τον υποχρέωνε να την
επιβάλει δια της βίας.
Ο Ιμπραήμ, έδωσε εντολή στον στόλο να του φέρουν ενισχύσεις και τις
επόμενες μέρες δύο μοίρες του τουρκοαιγυπτιακού στόλου εξήλθαν από
το Ναβαρίνο με κατεύθυνση την Ύδρα και την Πάτρα. Εμποδίστηκαν,
όμως, από τον συμμαχικό στόλο και αναγκάσθηκαν να προσορμιστούν
και πάλι στο Ναβαρίνο.
Το μεσημέρι της 8ης Οκτωβρίου τα πλοία του συμμαχικού στόλου
άρχισαν να εισπλέουν στον κόλπο του Ναβαρίνου. Οι Αιγύπτιοι
άρχισαν τους πυροβολισμούς κατά της αγγλικής λέμβου, την οποία είχε
στείλει με λευκή σημαία ο Κόδριγκτον προς συνεννόηση, με
αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο Ελληνας πηδαλιούχος της Πέτρος Μικέλης. .
Ο Κόδριγκτον διέταξε επίθεση. Παρά την αριθμητική υπεροχή του
τουρκοαιγυπτιακού στόλου και τη βοήθεια των πυροβολείων της
Σφακτηρίας, η ναυμαχία αμέσως έκλινε υπέρ του συμμαχικού στόλου,
που είχε μεγαλύτερη δύναμη πυρός.
12 φρεγάτες, 22 κορβέτες και 25 μικρότερα πλοία είχαν βυθισθεί, ενώ
6.000 άνδρες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν. Οι Σύμμαχοι έχασαν 172
άνδρες, ενώ οι τραυματίες ανήλθαν σε περίπου 500. Δύο πλοία
καταστράφηκαν ολοσχερώς και αρκετά υπέστησαν εκτεταμένες ζημίες.
Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου σήμανε την ελευθερία της Ελλάδας.
Η Επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα: Αθανάσιος
Διάκος: μάχη στην Αλαμάνα-φρικτός θάνατος,
Οδυσσέας Ανδρούτσος: μάχη στο Χάνι της Γραβιάς.
Η Επανάσταση στα νησιά του Αιγαίου: Ανδρέας
Μιαούλης, Δημήτριος Παπανικολής. Πολλές
επιτυχίες
Η Επανάσταση στην Ήπειρο, στη Θεσσαλία και
στη Μακεδονία: Έλλειψη οργάνωσης και αποτυχία
επαναστατικής προσπάθειας.

19. Άλωση Τριπολιτσάς: πολιορκία Τριπολιτσάς με
επικεφαλής τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η άλωσή
της τον Σεπτέμβριο του 1821 τόνωσε το ηθικό των
Ελλήνων.
Χειμώνας 1824-1825: Ο Ιμπραήμ πασάς
αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο. Ο Παπαφλέσσας
με τους άνδρες του οχυρώθηκαν στο Μανιάκι.
Ηρωϊκή μάχη όπου ο Παπαφλέσσας έχασε τη ζωή
του.
Απρίλιος 1825: πολιορκία Μεσολογγίου αρχικά
από τον Κιουταχή κι έπειτα από τον Ιμπραήμ πασά.
Τον Απρίλη του 1826 η πόλη κυριεύθηκε. Η
Έξοδος του Μεσολογγίου: κορυφαία στιγμή της
Ελληνικής Επανάστασης.
Οκτώβριος 1827: Ναυμαχία του Ναυαρίνου:
αγγλικά, γαλλικά και ρωσικά πλοία εναντίον
Τούρκων και Αιγυπτίων. Η νίκη αυτή συνέβαλε
αποφασιστικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας.
Εθνοσυνελεύσεις: για τον συντονισμό του Αγώνα
οι Έλληνες προσπάθησαν να σχηματίσουν κεντρική
διοίκηση και ψήφισαν Συντάγματα για την πολιτική
τους οργάνωση.

20. Ανεξαρτησία Ελλάδας: Μετά τη Ναυμαχία του
Ναυαρίνου οι διπλωματικές ενέργειες για την τύχη
της Ελληνικής Επανάστασης αυξήθηκαν. Τον
Φεβρουάριο του 1830 η Ελλάδα απέκτησε την
ανεξαρτησία της με Πρωτόκολλο που υπογράφηκε
στο Λονδίνο.
ΗΡΩΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ:
Α. Ξηρά:
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης-Ο Γέρος του Μοριά
Γεώργιος Καραϊσκάκης ή Καραΐσκος
Γιάννης Μακρυγιάννης
Αθανάσιος Διάκος
Οδυσσέας Ανδρούτσος
Παπαφλέσσας
Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος

21. Νικηταράς
Κίτσος Τζαβέλας ή Τσαβέλλας
Νικόλαος Στουρνάρας
Μάρκος Μπότσαρης
Δημήτριος Υψηλάντης
Μαντώ Μαυρογένους
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Β. Θάλασσα:
Κωνσταντίνος Κανάρης
Ανδρέας Μιαούλης
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα
Και τόσοι άλλοι που έδωσαν τη ζωή τους για να
είμαστε σήμερα εμείς ελεύθεροι…