SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  21
PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA
NO EDUKASAUN
1. Introdusaun
2. Signifikadu demokrasia edukasaun
3. Prinsípiu sira demokrasia nian iha
edukasaun
4. Prinsípiu sira demokrasia nian iha
pontudevizta Katóliku
5. Demokrasia edukasaun iha Timor-
Leste
DEMOKRASIA EDUKASAUNDEMOKRASIA EDUKASAUN
Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
1. Introdusaun
• Saida mak “Domokrasia”?
• Saida mak “Demokrasia Edukasaun”?
Governasaun demokrátiku, demokrasia sai filozofia
moris ne'ebé tenke kuda iha kada estudante.
2. Signifikadu Demokrasia Edukasaun
• Etimolojia Demokrasia: (Gregu) mak Demós &
Kratos.
• “Demós” ne’e povu
• “Kratos” ne’e poder
Sentidu populer mak:
“Government of the people, by the people and
for the people” (Aristoteles)
“Balance of power” (Montesque & Roseau)
Povu nia poder
Demokrasia Edukasaun?
Demokrasia edukasaun iha sentidu jerál
iha prátika moris no edukasaun eziste
asuntu tolu (3) ne'ebé importante:
1.Respeitu ba ema nia dignidade
2.Kada ema iha mudansa ba hanoin
ne'ebé saudável
3.Prontu atu serví interese moris di’ak
komun.
a) Respeitu ba ema nia dignidade
• Garantia amizade nu’udar maun-alin.
• Garantia amizade nu’udar direitu umanu
• Iha edukasaun, valór sira-ne'ebé kuda mak la
haree ema nia diversidade sai nu’udar bareira
ba ema nia amizade/relasaun.
• Valór ne’e mak respeitu.
b) Kada ema iha mudansa ba hanoin
ne'ebé saudável
• Ema ne’e tenke eduka.
• Ho edukasaun ema bele muda no dezenvolve ba
diresaun ne'ebé di’ak liu.
• Instituisaun edukasaun sira iha posibilidade atu
dezenvolve kapasidade aprendiz sira-nian atu hanoin no
rezolve problema rasik ho organizadu, sistemátiku, no
kompriensivu no krítiku.
• Prosesu edukasaun ne’e presiza atitude demokrátiku
ne'ebé la eziste deskriminasaun ka violasaun.
• Atitude edukasaun ne'ebé konvida ema ida-idak atu
hanoin saudável sei hamoris sidadaun ne'ebé
demokrátiku iha governasaun.
c) Prontu atu serví interese moris di’ak
komun
• Ema ida sai livre tanba ema seluk respeitu ninia
nesesidade.
• Nasaun demokrasia mak nasaun ne'ebé forte iha lei
no nasaun ne'ebé fó moris di’ak ba ninia povu.
• Ho lei ka norma sira ema ida-idak respeitu no hatuur
liberdade iha dalan ne'ebé saudável.
• Sidadaun ida-idak iha dever nu’udar membru
sosiedade no sidadania.
• Iha domokrasia, presiza uniaun no kolaborasaun atu
atinji objetivu moris di’ak no ksolok.
Atitude sidadaun iha nasaun demokrasia
• Iha koñesimentu ne'ebé di’ak kona-ba asuntu sira
sidadania nian (civic), konstitusionalidade, sosiedade,
asuntu sira-ne’e iha relasaun ho governasaun.
• Iha kapasidade no abilidade hodi hamoris espíritu
serbisu. Nesesidade sosiedade importante liu duké
nesesidade grupu/partidu/privadu.
• Iha kapasidade atu harahun KKN ne'ebé sai bareira ba
progresu no moris di’ak sosiedade hotu nian.
Edukasaun konstitusionalidade no sidadania, sai
importante no la bele ignora.
3. Prinsípiu sira demokrasi nian iha
edukasaun
Iha implementasaun edukasaun nafatin hakesi ho
problema sira tuir mai ne’e:
1. Direitu umanu kada sidadaun atu hetan edukasaun.
2. Oportunidade ne'ebé hanesan ba sidadaun atu hetan
edukasaun.
3. Direitu no oportunidade bazeia ba kapasidade
sidadaun.
Bazeia ba Konstituisaun RDTL Art. 59, alinea 1, 2 & 5.
Prinsípiu demokrasia edukasaun: presiza hatene
asuntu sira importante tuir mai!
• Justu iha ekilibriu oportunidade estudu ba
sidadaun hotu, ho dalan justifika lealdade no
konsistente ba sistema politika ne'ebé iha.
Ezemplu: Filozofia demokrasia Timor-Leste
“União, Ação e Progresso”.
• Iha formasaun karaktér nasaun nian nu’udar
nasaun ne'ebé di’ak.
• Iha kesi ida-ne'ebé metin ho objetivu nasionál.
oinsá Timor-Leste hatudu demokrasia?
• Timor-Leste iha lisan/karaktér kultura ne'ebé
kesi metin. Kultura familiaridade.
• Timor-Leste respeitu liberdade no eziji
responsabilidade (Kultura Timoroan-kultura
FETOSAN-UMANE).
• Timor-Leste iha lisan simu dezenvolvimentu
globál hodi hariku no estuda karaktér kulturál.
Oinsá dezenvolve demokrasia edukasaun
iha Timor-Leste?
• Hasa’e dignidade no valór ema nian tuir valór
sira beala sira-nian.
• Obrigatoriamente respeitu no defende direitu
umanu ne'ebé iha valór no karaktér nobre.
• Esforsu atu hakonu direitu kada sidadaun atu
hetan edukasaun no ensinamentu nasionál
hodi aproveita kapasidade indivíduu iha
dezenvolvimentu kreatividade no progresu
siénsia koñesimentu no teknolojia lahodi
prejudika ema seluk.
4. Prinsípiu sira demokrasia nian iha
pontudevizta Katóliku
• istória Salvasaun hahú hosi Israel (Teokrasia orijen)
iha-ne'ebé Moizes, David, Salomão governa nia povu
hodi Maromak nia naran.
• Governasaun Teokrasia funu hasonu governasaun
jentiu.
• Objetiu finál eskatolojia kristaun mak Jeruzalen foun,
Maromak nia reinu, tanba ne’e ita hotu nu’udar
Maromak nia emar ne'ebé governa mundu ho estilu
governasaun Teokrasia.
• Pergunta: Saida mak baze/prinsípiu Igreja katólika
nia hanorin atu apoiu demokrasia?
Resposta! • Istória salvasaun Maromak nian hahú hosi tempu Adaun no
Eva monu ba sala iha tempu kriasaun.
• Maromak halo promesa ho ema.
• Hosi jerasaun ba jerasaun Maromak kontinua dehan sai
ninia promesa.
• Jezús Kristu Redentór, mai iha mundu hodi harahun sala nia
nakukun. (Realizasaun Promesa Maromak nian)
• Jezús hili apóstulu sira ho harii Igreja iha Saun Pedro nia
leten.
• Molok Jezús sai ba lalehan, Nia fó mandatu ba apóstulu sira
atu haklaken Ninia mandamentu sira no batizmu ba ema
hotu hodi Aman, Oan no espíritu Santu nia Naran (Mat
28:19-20).
• Igreja ne’e mak nu’udar Nasaun eskollidu foun, ne'ebé mós
sai nu’udar Ninia Isin Místiku, no apóstulu sira ukun igreja
hodi Nia naran.
Deskrisaun Maromak nia reinu
• Reinu ne'ebé Maromak rasik lidera iha Kristu.
• Atu nune’e Maromak sai buat hotu iha buat hotu
(1Kor 15:28).
• St. Agustinho: Nasaun nia ezistensia iha rua, ne’e
mak City of God & City of men.
• City of God iha nia prinsípiu ukun mak KARIDADE.
• Karidade ka domin ba ema hotu bazeia ba igualdade
direitu no dignidade, respeitu liberdade ka
independénsia kada indivíduu. Ida-ne’e mak sai
prinsípiu báziku demokrasia.
Kristu no apóstulu sira: Prinsípiu Demokrasia
• 13 
Basá iha espíritu ida-deit, ita hotu simu batizmu ba isin-lolon
ida-deit, biar ema Judeu ka ema Gregu, atan ka la atan, ita hotu
bele hemu hosi espíritu ida-deit(1Kor 12: 13).
•  11 
Iha Maromak, la iha ema gregu eh judeu, ema ne'ebé simu
sirkunsisaun eh ema ne'ebé la simu sirkumsisaun,…atan eh la
atan, maibé Kristu de’it ne'ebé hosu no iha ema hotu (Kol 3: 11)
• Prinsípiu igualdade valór nu’udar Maromak oan haki’ak
iha Kristu, sai nu’udar baze uniaun/domin nu’udar kristã.
• Ida-ne'ebé forsa ajuda ida-ne'ebé fraku (Mensajen
dotrina sosiál Igreja katólika , hahú hosi surat ensíklika
Rerum Novarum husi Papa Leo XIII 1891 to ensíklika
Caritas in Veritate husi Papa Benedito XVI 2009).
Igreja katólika nia hanorin la anti demokrasi
• Demokrasia = Povu iha poder.
• Igreja katólika la anti Nasaun demokrátiku kuandu
demokrasia hatudu loloos ninia prinsípiu iha nasaun
refere. Ezemplu:
a) Deputadu sira sai lian ba povu ho loloos no
dignu (The voice of the voiceless). Tanba…
b) Kristu nia hanorin mak hadomi ba Maromak
no ema hotu, liuliu ema sira-ne'ebé ki’ik no
abandonu (Mat. 25:40, 45).
• Igreja katólika apoiu prinsípiu demokrasia, maibé
nia la bele implementa “rule of majority” iha
aspeitu fiar no morál.
• Kristu fó mandatu ba Nia apóstulu sira atu fiel ba
Nia hanorin sira (Magisterium Igreja katólika) atu
defende dotrina morál no fiar atu ninia konteúdu la
bele muda. Ezemplu:
a) Iha EUA deputadu maioria aseita legaliza
abortu.
b) Igreja katólika la apoiu hanoin maioria atu
bele prátika abortu iha ospitál sira.
5. Demokrasia edukasaun iha Timor-Leste
Nasaun Timor-Leste dezenvolve ona doutrina demokrasia iha
edukasaun, ida-ne’e hakerek ona iha Konstituisaun RDTL, artigu 59
(Edukasaun no kultura):
1. Estadu rekoñese no garante sidadaun hotu nia direitu ba edukasaun
no kultura, nune’e mós harii sistema ensinu báziku universál,
obrigatóriu no wainhira bele, saugati, tuir lei haruka.
2. Ema hotu iha direitu hanesan, ba oportunidade atu eskola no ba
formasaun serbisu/profisaun nian.
3. Estadu rekoñese no fiskaliza eskola partikulár no kooperativu sira.
4. Estadu tenki garante ba sidadaun hotu-hotu, tuir sira-nia
kapasidade, atu bele hetan eskola boot kona-ba investigasaun
sientífika no hamoris/haburas arte.
5. Ema hotu iha direitu atu goza no harii kultura hanesan nia
obrigasaun atu haburas, defende no mós fó valór ba patrimóniu
kulturál.
LEI N.º 14/2008 LEI DE BASES DA EDUCAÇÃO de 29 de Outubro
• A todos os cidadãos é garantido o direito à educação e à cultura
nos termós da Constituição da República e da lei (Capítulo I, Secção
I, Art. 2 Princípios gerais, alinea 1).
• O direito à educação é concretizado através de uma efectiva acção
formativa ao longo da vida, com vista à consolidação de uma
vivência livre, responsável e democrática, destinada a, no respeito
pela dignidade humana, promover:
a) O desenvolvimento da personalidade e a valórização individual assente no
mérito;
b) A igualdade de oportunidades e a superação das desigualdades
económicas, sociais e culturais;
c) O progresso social. (Art. 2, alinea 2)
Tutoriál
Aprezentasaun Jornál Aprendizajen

Contenu connexe

Tendances

FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUNCrisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...Crisogno Pereira
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNCrisogno Pereira
 
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05Ching-Ya Hung
 
Ncercc Socialpedagogybook Chap10
Ncercc Socialpedagogybook Chap10Ncercc Socialpedagogybook Chap10
Ncercc Socialpedagogybook Chap10gaz12000
 
Filosofia da tecnologia conceitos estruturantes
Filosofia da tecnologia   conceitos estruturantesFilosofia da tecnologia   conceitos estruturantes
Filosofia da tecnologia conceitos estruturantesCarlos Nepomuceno (Nepô)
 
Pedagogia do oprimido
Pedagogia do oprimidoPedagogia do oprimido
Pedagogia do oprimidoSunia Regina
 
Pós modernidade e os meios de comunicação
Pós modernidade e os meios de comunicaçãoPós modernidade e os meios de comunicação
Pós modernidade e os meios de comunicaçãoElaine Lima
 
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADE
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADESOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADE
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADELIMA, Alan Lucas de
 
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»Дмитрий Лубкин
 
Маркетингові маніпуляції.pptx
Маркетингові маніпуляції.pptxМаркетингові маніпуляції.pptx
Маркетингові маніпуляції.pptxRostyslavDmytruk
 

Tendances (18)

FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU & POZISAUN FILOZOFIA IHA SIÉNSIA KOÑESIMENTU...
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
 
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05
《中小企業風險管理與因應策略》 新北 2015-10-05
 
Zoneamento de Vendas
Zoneamento de VendasZoneamento de Vendas
Zoneamento de Vendas
 
A Sociologia no Cotidiano.ppt
A Sociologia no Cotidiano.pptA Sociologia no Cotidiano.ppt
A Sociologia no Cotidiano.ppt
 
Ncercc Socialpedagogybook Chap10
Ncercc Socialpedagogybook Chap10Ncercc Socialpedagogybook Chap10
Ncercc Socialpedagogybook Chap10
 
Aldeia global.docx
Aldeia global.docx Aldeia global.docx
Aldeia global.docx
 
Filosofia da tecnologia conceitos estruturantes
Filosofia da tecnologia   conceitos estruturantesFilosofia da tecnologia   conceitos estruturantes
Filosofia da tecnologia conceitos estruturantes
 
Metodologia de desenvolvimento o que é
Metodologia de desenvolvimento   o que éMetodologia de desenvolvimento   o que é
Metodologia de desenvolvimento o que é
 
Aula 15 A Sociedade em Rede
Aula 15   A Sociedade em RedeAula 15   A Sociedade em Rede
Aula 15 A Sociedade em Rede
 
Beauty
BeautyBeauty
Beauty
 
Pedagogia do oprimido
Pedagogia do oprimidoPedagogia do oprimido
Pedagogia do oprimido
 
Pós modernidade e os meios de comunicação
Pós modernidade e os meios de comunicaçãoPós modernidade e os meios de comunicação
Pós modernidade e os meios de comunicação
 
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADE
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADESOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADE
SOCIOLOGIA E EDUCAÇÃO - CULTURA E SOCIEDADE
 
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»
Михайло Згуровський. «Форсайт Економіки України: 2015-2030 роки»
 
Ideias pedagogicas
Ideias pedagogicasIdeias pedagogicas
Ideias pedagogicas
 
Маркетингові маніпуляції.pptx
Маркетингові маніпуляції.pptxМаркетингові маніпуляції.pptx
Маркетингові маніпуляції.pptx
 

Similaire à FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN

Exigências morais da contemporaneidade
Exigências morais da contemporaneidadeExigências morais da contemporaneidade
Exigências morais da contemporaneidadeJosinoNunes1
 
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e Moralis
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e MoralisAula 3 [1-2022-filo] - Ethos e Moralis
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e MoralisGerson Coppes
 
Envelhecimento e polticas de estado
Envelhecimento e polticas de estadoEnvelhecimento e polticas de estado
Envelhecimento e polticas de estadoLucaomarques
 
Microresumo sociologia-p1
Microresumo sociologia-p1Microresumo sociologia-p1
Microresumo sociologia-p1andrea almeida
 
Biotecnologia e Ética
Biotecnologia e Ética  Biotecnologia e Ética
Biotecnologia e Ética Carmem Rocha
 
Oficina sexualidade ot
Oficina sexualidade otOficina sexualidade ot
Oficina sexualidade otgeorgerlanio
 
Resumo constituicao v6 ec73
Resumo constituicao v6 ec73Resumo constituicao v6 ec73
Resumo constituicao v6 ec73Elton Júnio
 
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdfLauren958856
 
Ética & Temas Transdisciplinares
Ética & Temas Transdisciplinares Ética & Temas Transdisciplinares
Ética & Temas Transdisciplinares Carmem Rocha
 
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdf
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdfRELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdf
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdfedlucenajp
 
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptx
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptxMeus sonhos 2017 propostas para enem.pptx
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptxMárcio Andrade
 
Proposta governo1471287194332
Proposta governo1471287194332Proposta governo1471287194332
Proposta governo1471287194332blogdoelvis
 
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada, Roberta Vicari, Jonatan Piazzetta...
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada,  Roberta Vicari,  Jonatan Piazzetta...Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada,  Roberta Vicari,  Jonatan Piazzetta...
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada, Roberta Vicari, Jonatan Piazzetta...Trezetepe
 

Similaire à FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN (20)

Exigências morais da contemporaneidade
Exigências morais da contemporaneidadeExigências morais da contemporaneidade
Exigências morais da contemporaneidade
 
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e Moralis
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e MoralisAula 3 [1-2022-filo] - Ethos e Moralis
Aula 3 [1-2022-filo] - Ethos e Moralis
 
Envelhecimento e polticas de estado
Envelhecimento e polticas de estadoEnvelhecimento e polticas de estado
Envelhecimento e polticas de estado
 
Microresumo sociologia-p1
Microresumo sociologia-p1Microresumo sociologia-p1
Microresumo sociologia-p1
 
Biotecnologia e Ética
Biotecnologia e Ética  Biotecnologia e Ética
Biotecnologia e Ética
 
Oficina sexualidade ot
Oficina sexualidade otOficina sexualidade ot
Oficina sexualidade ot
 
Resumo constituicao v6 ec73
Resumo constituicao v6 ec73Resumo constituicao v6 ec73
Resumo constituicao v6 ec73
 
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf
05032021110925-modulo.i.curso.05.turma.02.pdf
 
TCC: vida positiva
TCC:   vida positivaTCC:   vida positiva
TCC: vida positiva
 
Ética & Temas Transdisciplinares
Ética & Temas Transdisciplinares Ética & Temas Transdisciplinares
Ética & Temas Transdisciplinares
 
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdf
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdfRELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdf
RELAÇÕES SOCIOPROFISSIONAIS, CIDADANIA E ÉTICA.pdf
 
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptx
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptxMeus sonhos 2017 propostas para enem.pptx
Meus sonhos 2017 propostas para enem.pptx
 
Cidadania
CidadaniaCidadania
Cidadania
 
Proposta governo1471287194332
Proposta governo1471287194332Proposta governo1471287194332
Proposta governo1471287194332
 
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada, Roberta Vicari, Jonatan Piazzetta...
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada,  Roberta Vicari,  Jonatan Piazzetta...Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada,  Roberta Vicari,  Jonatan Piazzetta...
Ética e Moral - Grupo 03 (Saianne Strada, Roberta Vicari, Jonatan Piazzetta...
 
Conceitos Glossario
Conceitos GlossarioConceitos Glossario
Conceitos Glossario
 
Instituições sociais
Instituições sociaisInstituições sociais
Instituições sociais
 
Etica
EticaEtica
Etica
 
Daiane
DaianeDaiane
Daiane
 
Instituições
InstituiçõesInstituições
Instituições
 

Plus de Crisogno Pereira

FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...Crisogno Pereira
 
Profeta no literatura sira
Profeta no literatura siraProfeta no literatura sira
Profeta no literatura siraCrisogno Pereira
 
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Crisogno Pereira
 
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaEzodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaCrisogno Pereira
 
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaJenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaCrisogno Pereira
 
Antigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaAntigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaCrisogno Pereira
 
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoIntercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoCrisogno Pereira
 

Plus de Crisogno Pereira (9)

FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
 
Orasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsiaOrasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsia
 
Profeta no literatura sira
Profeta no literatura siraProfeta no literatura sira
Profeta no literatura sira
 
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
 
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaEzodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
 
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaJenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
 
Antigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaAntigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - Biblia
 
Saida mak Biblia
Saida mak BibliaSaida mak Biblia
Saida mak Biblia
 
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoIntercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
 

Dernier

Falando de Física Quântica apresentação introd
Falando de Física Quântica apresentação introdFalando de Física Quântica apresentação introd
Falando de Física Quântica apresentação introdLeonardoDeOliveiraLu2
 
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM POLÍGON...
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM  POLÍGON...Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM  POLÍGON...
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM POLÍGON...marcelafinkler
 
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...azulassessoria9
 
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024azulassessoria9
 
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdf
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdfatividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdf
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdfAutonoma
 
Pesquisa Ação René Barbier Livro acadêmico
Pesquisa Ação René Barbier Livro  acadêmicoPesquisa Ação René Barbier Livro  acadêmico
Pesquisa Ação René Barbier Livro acadêmicolourivalcaburite
 
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...azulassessoria9
 
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exercicios
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exerciciosSlides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exercicios
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exerciciosGentil Eronides
 
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfMESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfprofesfrancleite
 
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.ppt
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.pptaula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.ppt
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.pptssuser2b53fe
 
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretação
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretaçãoLENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretação
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretaçãoLidianePaulaValezi
 
6ano variação linguística ensino fundamental.pptx
6ano variação linguística ensino fundamental.pptx6ano variação linguística ensino fundamental.pptx
6ano variação linguística ensino fundamental.pptxJssicaCassiano2
 
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...azulassessoria9
 
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptx
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptxEducação Financeira - Cartão de crédito665933.pptx
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptxMarcosLemes28
 
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemática
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemáticaSlide - SAEB. língua portuguesa e matemática
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemáticash5kpmr7w7
 
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptx
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptxMonoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptx
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptxFlviaGomes64
 
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdf
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdfCaderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdf
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdfJuliana Barbosa
 
O que é arte. Definição de arte. História da arte.
O que é arte. Definição de arte. História da arte.O que é arte. Definição de arte. História da arte.
O que é arte. Definição de arte. História da arte.denisecompasso2
 
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdf
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdfCurrículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdf
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdfTutor de matemática Ícaro
 

Dernier (20)

Falando de Física Quântica apresentação introd
Falando de Física Quântica apresentação introdFalando de Física Quântica apresentação introd
Falando de Física Quântica apresentação introd
 
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM POLÍGON...
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM  POLÍGON...Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM  POLÍGON...
Polígonos, Diagonais de um Polígono, SOMA DOS ANGULOS INTERNOS DE UM POLÍGON...
 
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
 
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024
ATIVIDADE 3 - DESENVOLVIMENTO E APRENDIZAGEM MOTORA - 52_2024
 
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdf
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdfatividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdf
atividade-de-portugues-paronimos-e-homonimos-4º-e-5º-ano-respostas.pdf
 
Pesquisa Ação René Barbier Livro acadêmico
Pesquisa Ação René Barbier Livro  acadêmicoPesquisa Ação René Barbier Livro  acadêmico
Pesquisa Ação René Barbier Livro acadêmico
 
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...
Considerando as pesquisas de Gallahue, Ozmun e Goodway (2013) os bebês até an...
 
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exercicios
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exerciciosSlides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exercicios
Slides 9º ano 2024.pptx- Geografia - exercicios
 
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdfMESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
MESTRES DA CULTURA DE ASSARÉ Prof. Francisco Leite.pdf
 
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.ppt
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.pptaula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.ppt
aula de bioquímica bioquímica dos carboidratos.ppt
 
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretação
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretaçãoLENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretação
LENDA DA MANDIOCA - leitura e interpretação
 
6ano variação linguística ensino fundamental.pptx
6ano variação linguística ensino fundamental.pptx6ano variação linguística ensino fundamental.pptx
6ano variação linguística ensino fundamental.pptx
 
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
O estudo do controle motor nada mais é do que o estudo da natureza do movimen...
 
Novena de Pentecostes com textos de São João Eudes
Novena de Pentecostes com textos de São João EudesNovena de Pentecostes com textos de São João Eudes
Novena de Pentecostes com textos de São João Eudes
 
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptx
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptxEducação Financeira - Cartão de crédito665933.pptx
Educação Financeira - Cartão de crédito665933.pptx
 
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemática
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemáticaSlide - SAEB. língua portuguesa e matemática
Slide - SAEB. língua portuguesa e matemática
 
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptx
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptxMonoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptx
Monoteísmo, Politeísmo, Panteísmo 7 ANO2.pptx
 
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdf
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdfCaderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdf
Caderno de exercícios Revisão para o ENEM (1).pdf
 
O que é arte. Definição de arte. História da arte.
O que é arte. Definição de arte. História da arte.O que é arte. Definição de arte. História da arte.
O que é arte. Definição de arte. História da arte.
 
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdf
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdfCurrículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdf
Currículo - Ícaro Kleisson - Tutor acadêmico.pdf
 

FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN

  • 1. PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN 1. Introdusaun 2. Signifikadu demokrasia edukasaun 3. Prinsípiu sira demokrasia nian iha edukasaun 4. Prinsípiu sira demokrasia nian iha pontudevizta Katóliku 5. Demokrasia edukasaun iha Timor- Leste DEMOKRASIA EDUKASAUNDEMOKRASIA EDUKASAUN Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
  • 2. 1. Introdusaun • Saida mak “Domokrasia”? • Saida mak “Demokrasia Edukasaun”? Governasaun demokrátiku, demokrasia sai filozofia moris ne'ebé tenke kuda iha kada estudante.
  • 3. 2. Signifikadu Demokrasia Edukasaun • Etimolojia Demokrasia: (Gregu) mak Demós & Kratos. • “Demós” ne’e povu • “Kratos” ne’e poder Sentidu populer mak: “Government of the people, by the people and for the people” (Aristoteles) “Balance of power” (Montesque & Roseau) Povu nia poder
  • 4. Demokrasia Edukasaun? Demokrasia edukasaun iha sentidu jerál iha prátika moris no edukasaun eziste asuntu tolu (3) ne'ebé importante: 1.Respeitu ba ema nia dignidade 2.Kada ema iha mudansa ba hanoin ne'ebé saudável 3.Prontu atu serví interese moris di’ak komun.
  • 5. a) Respeitu ba ema nia dignidade • Garantia amizade nu’udar maun-alin. • Garantia amizade nu’udar direitu umanu • Iha edukasaun, valór sira-ne'ebé kuda mak la haree ema nia diversidade sai nu’udar bareira ba ema nia amizade/relasaun. • Valór ne’e mak respeitu.
  • 6. b) Kada ema iha mudansa ba hanoin ne'ebé saudável • Ema ne’e tenke eduka. • Ho edukasaun ema bele muda no dezenvolve ba diresaun ne'ebé di’ak liu. • Instituisaun edukasaun sira iha posibilidade atu dezenvolve kapasidade aprendiz sira-nian atu hanoin no rezolve problema rasik ho organizadu, sistemátiku, no kompriensivu no krítiku. • Prosesu edukasaun ne’e presiza atitude demokrátiku ne'ebé la eziste deskriminasaun ka violasaun. • Atitude edukasaun ne'ebé konvida ema ida-idak atu hanoin saudável sei hamoris sidadaun ne'ebé demokrátiku iha governasaun.
  • 7. c) Prontu atu serví interese moris di’ak komun • Ema ida sai livre tanba ema seluk respeitu ninia nesesidade. • Nasaun demokrasia mak nasaun ne'ebé forte iha lei no nasaun ne'ebé fó moris di’ak ba ninia povu. • Ho lei ka norma sira ema ida-idak respeitu no hatuur liberdade iha dalan ne'ebé saudável. • Sidadaun ida-idak iha dever nu’udar membru sosiedade no sidadania. • Iha domokrasia, presiza uniaun no kolaborasaun atu atinji objetivu moris di’ak no ksolok.
  • 8. Atitude sidadaun iha nasaun demokrasia • Iha koñesimentu ne'ebé di’ak kona-ba asuntu sira sidadania nian (civic), konstitusionalidade, sosiedade, asuntu sira-ne’e iha relasaun ho governasaun. • Iha kapasidade no abilidade hodi hamoris espíritu serbisu. Nesesidade sosiedade importante liu duké nesesidade grupu/partidu/privadu. • Iha kapasidade atu harahun KKN ne'ebé sai bareira ba progresu no moris di’ak sosiedade hotu nian. Edukasaun konstitusionalidade no sidadania, sai importante no la bele ignora.
  • 9. 3. Prinsípiu sira demokrasi nian iha edukasaun Iha implementasaun edukasaun nafatin hakesi ho problema sira tuir mai ne’e: 1. Direitu umanu kada sidadaun atu hetan edukasaun. 2. Oportunidade ne'ebé hanesan ba sidadaun atu hetan edukasaun. 3. Direitu no oportunidade bazeia ba kapasidade sidadaun. Bazeia ba Konstituisaun RDTL Art. 59, alinea 1, 2 & 5.
  • 10. Prinsípiu demokrasia edukasaun: presiza hatene asuntu sira importante tuir mai! • Justu iha ekilibriu oportunidade estudu ba sidadaun hotu, ho dalan justifika lealdade no konsistente ba sistema politika ne'ebé iha. Ezemplu: Filozofia demokrasia Timor-Leste “União, Ação e Progresso”. • Iha formasaun karaktér nasaun nian nu’udar nasaun ne'ebé di’ak. • Iha kesi ida-ne'ebé metin ho objetivu nasionál.
  • 11. oinsá Timor-Leste hatudu demokrasia? • Timor-Leste iha lisan/karaktér kultura ne'ebé kesi metin. Kultura familiaridade. • Timor-Leste respeitu liberdade no eziji responsabilidade (Kultura Timoroan-kultura FETOSAN-UMANE). • Timor-Leste iha lisan simu dezenvolvimentu globál hodi hariku no estuda karaktér kulturál.
  • 12. Oinsá dezenvolve demokrasia edukasaun iha Timor-Leste? • Hasa’e dignidade no valór ema nian tuir valór sira beala sira-nian. • Obrigatoriamente respeitu no defende direitu umanu ne'ebé iha valór no karaktér nobre. • Esforsu atu hakonu direitu kada sidadaun atu hetan edukasaun no ensinamentu nasionál hodi aproveita kapasidade indivíduu iha dezenvolvimentu kreatividade no progresu siénsia koñesimentu no teknolojia lahodi prejudika ema seluk.
  • 13. 4. Prinsípiu sira demokrasia nian iha pontudevizta Katóliku • istória Salvasaun hahú hosi Israel (Teokrasia orijen) iha-ne'ebé Moizes, David, Salomão governa nia povu hodi Maromak nia naran. • Governasaun Teokrasia funu hasonu governasaun jentiu. • Objetiu finál eskatolojia kristaun mak Jeruzalen foun, Maromak nia reinu, tanba ne’e ita hotu nu’udar Maromak nia emar ne'ebé governa mundu ho estilu governasaun Teokrasia. • Pergunta: Saida mak baze/prinsípiu Igreja katólika nia hanorin atu apoiu demokrasia?
  • 14. Resposta! • Istória salvasaun Maromak nian hahú hosi tempu Adaun no Eva monu ba sala iha tempu kriasaun. • Maromak halo promesa ho ema. • Hosi jerasaun ba jerasaun Maromak kontinua dehan sai ninia promesa. • Jezús Kristu Redentór, mai iha mundu hodi harahun sala nia nakukun. (Realizasaun Promesa Maromak nian) • Jezús hili apóstulu sira ho harii Igreja iha Saun Pedro nia leten. • Molok Jezús sai ba lalehan, Nia fó mandatu ba apóstulu sira atu haklaken Ninia mandamentu sira no batizmu ba ema hotu hodi Aman, Oan no espíritu Santu nia Naran (Mat 28:19-20). • Igreja ne’e mak nu’udar Nasaun eskollidu foun, ne'ebé mós sai nu’udar Ninia Isin Místiku, no apóstulu sira ukun igreja hodi Nia naran.
  • 15. Deskrisaun Maromak nia reinu • Reinu ne'ebé Maromak rasik lidera iha Kristu. • Atu nune’e Maromak sai buat hotu iha buat hotu (1Kor 15:28). • St. Agustinho: Nasaun nia ezistensia iha rua, ne’e mak City of God & City of men. • City of God iha nia prinsípiu ukun mak KARIDADE. • Karidade ka domin ba ema hotu bazeia ba igualdade direitu no dignidade, respeitu liberdade ka independénsia kada indivíduu. Ida-ne’e mak sai prinsípiu báziku demokrasia.
  • 16. Kristu no apóstulu sira: Prinsípiu Demokrasia • 13  Basá iha espíritu ida-deit, ita hotu simu batizmu ba isin-lolon ida-deit, biar ema Judeu ka ema Gregu, atan ka la atan, ita hotu bele hemu hosi espíritu ida-deit(1Kor 12: 13). •  11  Iha Maromak, la iha ema gregu eh judeu, ema ne'ebé simu sirkunsisaun eh ema ne'ebé la simu sirkumsisaun,…atan eh la atan, maibé Kristu de’it ne'ebé hosu no iha ema hotu (Kol 3: 11) • Prinsípiu igualdade valór nu’udar Maromak oan haki’ak iha Kristu, sai nu’udar baze uniaun/domin nu’udar kristã. • Ida-ne'ebé forsa ajuda ida-ne'ebé fraku (Mensajen dotrina sosiál Igreja katólika , hahú hosi surat ensíklika Rerum Novarum husi Papa Leo XIII 1891 to ensíklika Caritas in Veritate husi Papa Benedito XVI 2009).
  • 17. Igreja katólika nia hanorin la anti demokrasi • Demokrasia = Povu iha poder. • Igreja katólika la anti Nasaun demokrátiku kuandu demokrasia hatudu loloos ninia prinsípiu iha nasaun refere. Ezemplu: a) Deputadu sira sai lian ba povu ho loloos no dignu (The voice of the voiceless). Tanba… b) Kristu nia hanorin mak hadomi ba Maromak no ema hotu, liuliu ema sira-ne'ebé ki’ik no abandonu (Mat. 25:40, 45).
  • 18. • Igreja katólika apoiu prinsípiu demokrasia, maibé nia la bele implementa “rule of majority” iha aspeitu fiar no morál. • Kristu fó mandatu ba Nia apóstulu sira atu fiel ba Nia hanorin sira (Magisterium Igreja katólika) atu defende dotrina morál no fiar atu ninia konteúdu la bele muda. Ezemplu: a) Iha EUA deputadu maioria aseita legaliza abortu. b) Igreja katólika la apoiu hanoin maioria atu bele prátika abortu iha ospitál sira.
  • 19. 5. Demokrasia edukasaun iha Timor-Leste Nasaun Timor-Leste dezenvolve ona doutrina demokrasia iha edukasaun, ida-ne’e hakerek ona iha Konstituisaun RDTL, artigu 59 (Edukasaun no kultura): 1. Estadu rekoñese no garante sidadaun hotu nia direitu ba edukasaun no kultura, nune’e mós harii sistema ensinu báziku universál, obrigatóriu no wainhira bele, saugati, tuir lei haruka. 2. Ema hotu iha direitu hanesan, ba oportunidade atu eskola no ba formasaun serbisu/profisaun nian. 3. Estadu rekoñese no fiskaliza eskola partikulár no kooperativu sira. 4. Estadu tenki garante ba sidadaun hotu-hotu, tuir sira-nia kapasidade, atu bele hetan eskola boot kona-ba investigasaun sientífika no hamoris/haburas arte. 5. Ema hotu iha direitu atu goza no harii kultura hanesan nia obrigasaun atu haburas, defende no mós fó valór ba patrimóniu kulturál.
  • 20. LEI N.º 14/2008 LEI DE BASES DA EDUCAÇÃO de 29 de Outubro • A todos os cidadãos é garantido o direito à educação e à cultura nos termós da Constituição da República e da lei (Capítulo I, Secção I, Art. 2 Princípios gerais, alinea 1). • O direito à educação é concretizado através de uma efectiva acção formativa ao longo da vida, com vista à consolidação de uma vivência livre, responsável e democrática, destinada a, no respeito pela dignidade humana, promover: a) O desenvolvimento da personalidade e a valórização individual assente no mérito; b) A igualdade de oportunidades e a superação das desigualdades económicas, sociais e culturais; c) O progresso social. (Art. 2, alinea 2)