SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  18
PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA
NO EDUKASAUN
1. Sasulik idealizmu
1.1. Karakterístika prinsipál sasulik idealizmu
1.2. Prinsípiu sira edukasaun idealizmu
2. Sasulik realizmu
2.1. Karakterístika prinsipál sasulik realizmu
2.1. Prinsípiu sira edukasaun realizmu
SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN
(IDEALIZMU & REALIZMU)
SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN
(IDEALIZMU & REALIZMU)
Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
1. Sasulik idealizmu
• idealizmu mak pensamentu filozófiku iha-ne'ebé fo influénsia
boot ba mundu edukasaun durante sékulu ba sékulu.
• Nu’udar filozofia, idealizmu menus iha influénsia direitamente
ba edukasaun iha sékulu 20 kompara ho tempu sira antes.
• Pensamentu idealizmu introduz ona husi Plato iha sékulu 4
aK. Plato (Aman idealizmu).
• Filozofia idealizmu énfaze liu ba lia-loos ne'ebé la muda.
• Igreja Katólika krese no dezenvolve ho influénsia husi neo-
platonizmu.
• Iha pensamentu modernu, idealizmu krese tanba
kontribuisaun hosi figura importante sira, ne’e mak: Rene
Descartes (1596-1650), George Berkeley (1685-1753),
Immanuel Kant (1724-1804), & George Hegel (1770-1831).
idealizmu
 Herman Horne: idealizmu mak ideolojia ne'ebé fiar
katak natureza nu’udar ekspresaun hosi hanoin, no
substánsia hosi mundu ida-ne’e mak hosi natureza
aprezenta pensamentu, iha-ne'ebé matéria sira
bele esplika liuhosi mentál/hanoin.
 Ahmad: idealizmu mak doutrina ne'ebé hanorin
katak baze mundu fíziku bele kompriende depende
ba hanoin (mind) no espiritu (spirit) .
 Idea katak buat ida-ne'ebé prezente iha
hanoin/klamar/mind.
 idealizmu énfaze mind nu’udar asuntu báziku ka
ida-ne'ebé eziste uluk molok matéria. matéria
nu’udar konsekuénsia hosi mind.
1.1. Karakterístika prinsipál sasulik idealizmu
Haree hosi perpetiva ontolojia:
realidade ba idealizmu mak mundu ne'ebé hatudu an
liuhosi sensória no mundu realidade mak ida-ne'ebé
kaer toman liuhosi hanoin matenek/mind (George
Knight).
Idea mak iha uluk no importante liu duké mundu
empíriku sensória. (hanoin mak eziste uluk molok
materiál).
idealizmu la hafahe entre buat ne'ebé abstratu iha
idea nia laran ho mundu matéria.
Mundu matéria sei nunka iha lahodi idea nia
ezisténsia ba dala uluk.
Haree hosi perspetiva epistemolojia:
 Lia-loos mak idea no hanoin
Atu hatene realidade la'ós liuhosi esperiénsia haree,
rona, & kona maibé liufali nu’udar asaun domina idea ba
buat ida no konserva nia iha ninia hanoin/kakutak.
Koñesimentu ne’e eziste la bazeia ba buat ruma ne'ebé
mai hosi liur, maibé ba buat ruma ne'ebé produz ona iha
idea ka hanoin.
Koñesimentu ne’e akontese liuhosi prosesu koñese,
relembra, bolu no hanoin filafali idea sira-ne'ebé
subentendidu verdadeiramente eziste ona iha hanoin.
Saida mak koñesidu eziste ona iha hanoin.
Lia-loos ne’e eziste iha mundu idea ka hanoin. No idea
absolutu mak Maromak.
Haree hosi valór sira: mundu ideia. (Ilustrasaun axiolojia)
Axiolojia idealizmu haabut forte iha nia metafízika.
George Knight: universu ida-ne’e bele ita hanoin no
kontempla iha makrokósmika no mikrokósmika.
Makrokósmika mak Abut Pensamentu Absolutu, no
mikrokósmika mak mundu ida-ne'ebé utiliza esperiénsia
sensória sira hodi bele kontaktu lalatak hosi buat loloos
ne'ebé eziste.
Moris iha étika bele reflete nu’udar moris ne'ebé ita
hala’o iha armónia ho Nia ne'ebé nu’udar Alarma
Universu Absolutu.
Nia ne'ebé Absolutu haree hosi oklu makrokósmiku,
entaun indivíduu ema nian sai ida-ne'ebé hola parte iha
mikrokósmiku.
Nia Absolutu (étika): Ema mai hosi Nia no iha Nia ema la’o
tuir Nia tanba Nia mak Alarma Universu Absolutu.
 Papel hosi indivíduu sei sai bele máximu
hanesan ho Nia ne'ebé absolutu kuandu nia halo
turi Absolutu nia imanjen.
Kuandu Absolutu sai nu’udar finalidade no étika
hosi buat hotu ne'ebé figuriza nu’udar Maromak
ne'ebé perfeitu, mak símbolu atitude étika iha
sasulik idealizmu hatuur iha “imitasaun” katak
imita Ida-ne'ebé Absolutu.
Ema ne'ebé iha morál kuandu nia la’o tuir lei
morál universál (substánsia Absolutu).
Estétika idealizmu
• Estétika idealizmu haree iha eskopu
makrokósmiku no mikrokósmiku.
• Sasulik idealizmu fiar katak: Furak ne’e eziste
bainhira reflete ho buat ruma ne'ebé ideál.
• Arte ne'ebé ekspresa Ida-ne'ebé Absolutu
(ne'ebé kategoriza iha buat ne'ebé bele halo
satisfas estetikamente).
1.2. Prinsípiu sira edukasaun idealizmu
1) Relasaun filozofia idealizmu ho edukasaun: Bazeia ba
sentidu armónia no la'ós simplesmente relasaun insidentál.
2) Ontolojia: realidade no lia-loos ne’e bazikamente mak idea
sira ka asuntu sira-ne'ebé iha kualidade espirituál. (Presiza
haree estudante nu’udar animál espirituál no edukasaun
idealizmu nia objetivu mak atu eduka, forma aprendiz sira
sai ema ne'ebé iha personalidade, iha morál, no iha mehi
ne'ebé di’ak)
3) Epistemolojia: Koñesimentu ne’e tenke ideál & espirituál
ne'ebé bele lori ema ba dalan loos. Koñesimentu la'ós
simplesmente fíziku maibé espirituál.
4) Axiolojia: Valór tenke estátiku no ideál. Signifika katak
edukadór la bele halo aprendiz sira hela iha buat ruma
ne'ebé relativu ka temporer.
Filozofia edukasaun idealizmu: Estudante & edukadór
ESTUDANTE
• Estudante: Microkósmiku ne'ebé ki’ik liu no eziste iha prosesu
“becoming” ida-ne'ebé hanesan ho Nia ne'ebé Absolutu.
• indivíduu estudante mak buat ezistensiál ida hosi Ida-ne'ebé
Absolutu.
• Estudante ne’e iha karakter ne'ebé hanesan iha forma ne'ebé
sidauk atualiza ka dezenvolve.
• Aspeitu importante iha estudante mak ninia intelektuál.
Tanba ne’e, edukasaun tenke iha esforsu atu diriji estudante
ba hanoin ne'ebé loos no ideál.
• Estudante nu’udar ema ne'ebé iha poténsia atu moris, tantu
moralmente no intelektualmente.
• Edukasaun iha funsaun atu dezenvolve ba diresaun
personalidade perfeita.
Edukadór
 Edukadór sai nu’udar ezemplu moris.
 Edukadór mak ida-ne'ebé besik liu Ida-ne'ebé Absolutu.
 Edukadór iha koñesimentu ne'ebé liu kona-ba realidade.
 Papel edukadór mak kontaktór koñesimentu realidade no sai
ezemplu étika. Nia la'ós ema ne'ebé estudante sira tenke
ta’uk.
 Edukadór ideál mak:
a) Realiza kultura no realidade iha estudante sira-nia an;
b) Domina ema nia personalidade;
c) Espertu iha prosesu aprendizajen;
d) Halo amizade ho estudante ho dalan ne'ebé loos;
e) Hamoris estudante nia hakarak atu aprende;
f) Konxiénte ba knaar umanizasaun; &
g) Esforsa atu hahoris kultura hosi kada jeresaun.
2. Sasulik realizmu
• Etimolojia: realizmu mai hosi liafuan Latina realis ne'ebé
signifika realidade no loos.
• Realizmu mak sasulik filozofia ida-ne'ebé fiar katak eziste
mundu ida eksternál ne'ebé reál no bele atu koñese.
• Realizmu fiar katak eziste objetu persepsaun sensoriál
ida-ne'ebé hatudu lia-loos.
• Lia-loos ne’e mai hosi observasaun sensu no matenek ba
objetu.
• Objetu ne’e tenke bele peskiza, analiza, estuda liuhosi
siénsia no bele deskobre ninia natureza liuhosi siénsia
filozofia.
• Realizmu iha pensamentu katak “buat ne'ebé iha no bele
kaer hosi ita-nia sensoriál no ninia konseitu eziste iha ita-
nia hanoin ne’e akontese reál no eziste.”
Istória realizmu
• Figura importante iha realizmu
edukasaun, mak: David Hume,
John Stuart Mill.
• Sira hafahe sasulik ne’e ba parte
tolu:
1. Materializmu: Prinsípiu filozofia
ne'ebé iha relasaun ho matéria.
2. Idealizmu: Prinsípiu filozofia
ne'ebé iha relasaun ho espiritu.
3. Realizmu: Prinsípiu filozofia ne'ebé
halo sinteza sasulik materializmu
no idealizmu.
David Hume,
retratado por Allan
Ramsay (1713-1784)
em1766. Edimburgo,
Scottish National
Portrait Gallery
John Stuart Mill
(1806 — 1873)
2.1. Karakterístika prinsipál sasulik filozofia realizmu
1. Realizmu ekstremu/premitivu
 Abstratu ne’e eziste nu’udar entidade reál.
 Buat konkretu ne'ebé ita persepsa nu’udar lalenok ne'ebé la
perfeita.
 Konkretu mak kauza hodi hamosu abstratu iha ema nia
hanoin.
Prinsípiu pensamentu realizmu premitivu
 Esforsu atu konserva ezisténsia nia realidade hodi husik tiha
konxiénsia liuhosi hatama konseitu sira ba saida mak
iha/eziste konkretamente no reduz konxiénsia perseptuál
(funsaun kompriensaun ba persepsaun ruma).
 Frakeza realizmu premetivu mak la iha esplikasaun kona-ba
objetu aluzinasaun, tanba persepsaun hotu depende ba
kontestu vizuál.
2. Realizmu sensu di’ak (bom senso)
 Realizmu ida-ne’e haloos de’it problema sira-ne'ebé
eziste iha realizmu premitivu.
 Prevene falsidade ne'ebé ema sente liuhosi ezisténsia
dualizmu no idealizmu:
a) Objetu fíziku sira la depende ba hanoin maski objetu
sira-ne’e direitamente no emediatamente bele
hetan observasaun husi hanoin.
b) Konseitu ba objetu ne'ebé la realidade ne'ebé
hanaran aluzinasaun. No persepsaun ne’e ho lisan
subjetivu, tanba objetu hotu iha ona hanoin laran.
c) Objetu aluzinasaun la hamrik mesak no eziste iha liur
hanoin, maibé nia fiar katak iha asuntu ruma nu’udar
produtu hosi hanoin.
2.1. Prinsípiu sira edukasaun realizmu
• Objetivu edukasaun iha edukasaun realizmu mak
adaptasaun verdadeira ba iha moris no bele konduta
responsabilidade sosiál.
• Edukasaun mak saida mak eziste iha aprendiz.
• Aprende prinsipálmente énfaze “Atendimentu ba
aprendiz nu’udar nia-an”
• Inisiativu iha edukasaun énfaze iha edukadór la'ós
aprendiz.
• Nukleu hosi prosesu edukasaun mak asimilasaun hosi
matéria ne'ebé determinadu.
• Kurríkulu organizadu no planiadu ho loos husi edukadór.
• Ambiente materiál no sosiál, ema mak determina oinsá
tenke bele moris nu’udar ema ida.
Papel edukadór no aprendiz
• Papel aprendiz mak domina koñesimentu
ne'ebé sempre muda.
• Aprendiz presiza iha disiplina mentál no morál
ba nivel virtude sira.
• Papel edukadór mak domina koñesimentu,
abilidade tékniku sira edukasaun nian, atu
nune’e bele ajuda atinji rezultadu di’ak iha
aprendiz.
Tutoriál
Diskusaun no aprenzenta liuhosi diagram Venn
ITEM OBSERVANDU FILOZOFIA IDEALIZMU
EDUKASAUN
FILOZOFIA REALIZMU
EDUKASAUN
Signifikadu
Hanorin prinsipál &
Estilu edukasaun
Teoria prinsipál:
_______________
Estilu Edukasaun:
_______________
Teoria prinsipál:
________________
Estilu Edukasaun:
________________
Funsaun papel Papel eskola:
_______________
Papel manorin:
_______________
Papel kanorin:
_______________
Papel eskola:
_______________
Papel manorin:
_______________
Papel kanorin:
_______________

Contenu connexe

Tendances

psikologi dan kesehatan
psikologi dan kesehatanpsikologi dan kesehatan
psikologi dan kesehatan
eka septarianda
 
Aula 2 teoria do conhecimento
Aula 2 teoria do conhecimentoAula 2 teoria do conhecimento
Aula 2 teoria do conhecimento
Anna Luiza Coli
 
Metode-metode Penelitian dalam Psikologi
Metode-metode Penelitian dalam PsikologiMetode-metode Penelitian dalam Psikologi
Metode-metode Penelitian dalam Psikologi
Ummu Faizah
 
Empirismo e racionalismo
Empirismo e racionalismoEmpirismo e racionalismo
Empirismo e racionalismo
Isabel Aguiar
 
Argumentos_não dedutivos
Argumentos_não dedutivosArgumentos_não dedutivos
Argumentos_não dedutivos
Isabel Moura
 
Keprofesian bidang bimbingan dan konseling
Keprofesian bidang bimbingan dan konselingKeprofesian bidang bimbingan dan konseling
Keprofesian bidang bimbingan dan konseling
Yeti Rohayati
 
Hfc aula introdução ao existencialismo
Hfc aula introdução ao existencialismoHfc aula introdução ao existencialismo
Hfc aula introdução ao existencialismo
Luiz
 

Tendances (20)

Theories Of Mind
Theories Of MindTheories Of Mind
Theories Of Mind
 
Epistemologi
EpistemologiEpistemologi
Epistemologi
 
Filsafat Pendidikan Progresivisme
Filsafat Pendidikan ProgresivismeFilsafat Pendidikan Progresivisme
Filsafat Pendidikan Progresivisme
 
TEORIA RELASAUN INTERNASIONAL
TEORIA RELASAUN INTERNASIONALTEORIA RELASAUN INTERNASIONAL
TEORIA RELASAUN INTERNASIONAL
 
Implikasi dan implementasi Filsafat Ilmu
Implikasi dan implementasi Filsafat IlmuImplikasi dan implementasi Filsafat Ilmu
Implikasi dan implementasi Filsafat Ilmu
 
MANUSIA DAN HISTORISITASNYA MENURUT MARTIN HEIDEGGER
MANUSIA DAN HISTORISITASNYA MENURUT MARTIN HEIDEGGERMANUSIA DAN HISTORISITASNYA MENURUT MARTIN HEIDEGGER
MANUSIA DAN HISTORISITASNYA MENURUT MARTIN HEIDEGGER
 
psikologi dan kesehatan
psikologi dan kesehatanpsikologi dan kesehatan
psikologi dan kesehatan
 
Aula 2 teoria do conhecimento
Aula 2 teoria do conhecimentoAula 2 teoria do conhecimento
Aula 2 teoria do conhecimento
 
Tingkat Kesadaran dan Ketidaksadaran Manusia
Tingkat Kesadaran dan Ketidaksadaran ManusiaTingkat Kesadaran dan Ketidaksadaran Manusia
Tingkat Kesadaran dan Ketidaksadaran Manusia
 
Stress Kerja
Stress KerjaStress Kerja
Stress Kerja
 
Metode-metode Penelitian dalam Psikologi
Metode-metode Penelitian dalam PsikologiMetode-metode Penelitian dalam Psikologi
Metode-metode Penelitian dalam Psikologi
 
Empirismo e racionalismo
Empirismo e racionalismoEmpirismo e racionalismo
Empirismo e racionalismo
 
Argumentos_não dedutivos
Argumentos_não dedutivosArgumentos_não dedutivos
Argumentos_não dedutivos
 
Filsafat fkm-2-sejarah-filsafat (1)
Filsafat fkm-2-sejarah-filsafat (1)Filsafat fkm-2-sejarah-filsafat (1)
Filsafat fkm-2-sejarah-filsafat (1)
 
Ação humana power point
Ação humana power pointAção humana power point
Ação humana power point
 
Apa itu etika.
Apa itu etika.Apa itu etika.
Apa itu etika.
 
Psikologi Sosial
Psikologi SosialPsikologi Sosial
Psikologi Sosial
 
Keprofesian bidang bimbingan dan konseling
Keprofesian bidang bimbingan dan konselingKeprofesian bidang bimbingan dan konseling
Keprofesian bidang bimbingan dan konseling
 
Ética e bioética - ética na antiga roma e mundo helenístico - cap 1 aula 2
Ética e bioética - ética na antiga roma e mundo helenístico - cap 1 aula 2Ética e bioética - ética na antiga roma e mundo helenístico - cap 1 aula 2
Ética e bioética - ética na antiga roma e mundo helenístico - cap 1 aula 2
 
Hfc aula introdução ao existencialismo
Hfc aula introdução ao existencialismoHfc aula introdução ao existencialismo
Hfc aula introdução ao existencialismo
 

Plus de Crisogno Pereira

Plus de Crisogno Pereira (13)

FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: DEMOKRASIA EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
FILOZOFIA EDUKASAUN: FUNSAUN EDUKASAUN IHA EMA NIA MORIS NU’UDAR ANIMÁL BIOLÓ...
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: OBJETIVU MORIS NO OBJETIVU EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUNFILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
FILOZOFIA EDUKASAUN: PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN
 
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU EDUKASAUN & FILOZOFIA EDUKASAUN NO NIA PAPEL
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU EDUKASAUN & FILOZOFIA EDUKASAUN NO NIA PAPELFILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU EDUKASAUN & FILOZOFIA EDUKASAUN NO NIA PAPEL
FILOZOFIA EDUKASAUN: SIGNIFIKADU EDUKASAUN & FILOZOFIA EDUKASAUN NO NIA PAPEL
 
Orasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsiaOrasaun nia importánsia
Orasaun nia importánsia
 
Profeta no literatura sira
Profeta no literatura siraProfeta no literatura sira
Profeta no literatura sira
 
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)Liurai sira Israel nian (Monarkia)
Liurai sira Israel nian (Monarkia)
 
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - BibliaEzodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
Ezodu - Livru daruak Pentateuk - Biblia
 
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - BibliaJenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
Jenezis - Livru dahuluk Pentatuk - Biblia
 
Antigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - BibliaAntigu Testamentu - Biblia
Antigu Testamentu - Biblia
 
Saida mak Biblia
Saida mak BibliaSaida mak Biblia
Saida mak Biblia
 
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - RevisadoIntercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
Intercâmbio cultural Brasil x Timor Leste - Revisado
 

Filozofia Edukasaun: Sasulik sira filozofia edukasaun (Idealizmu & Realizmu)

  • 1. PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA NO EDUKASAUN 1. Sasulik idealizmu 1.1. Karakterístika prinsipál sasulik idealizmu 1.2. Prinsípiu sira edukasaun idealizmu 2. Sasulik realizmu 2.1. Karakterístika prinsipál sasulik realizmu 2.1. Prinsípiu sira edukasaun realizmu SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN (IDEALIZMU & REALIZMU) SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN (IDEALIZMU & REALIZMU) Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed
  • 2. 1. Sasulik idealizmu • idealizmu mak pensamentu filozófiku iha-ne'ebé fo influénsia boot ba mundu edukasaun durante sékulu ba sékulu. • Nu’udar filozofia, idealizmu menus iha influénsia direitamente ba edukasaun iha sékulu 20 kompara ho tempu sira antes. • Pensamentu idealizmu introduz ona husi Plato iha sékulu 4 aK. Plato (Aman idealizmu). • Filozofia idealizmu énfaze liu ba lia-loos ne'ebé la muda. • Igreja Katólika krese no dezenvolve ho influénsia husi neo- platonizmu. • Iha pensamentu modernu, idealizmu krese tanba kontribuisaun hosi figura importante sira, ne’e mak: Rene Descartes (1596-1650), George Berkeley (1685-1753), Immanuel Kant (1724-1804), & George Hegel (1770-1831).
  • 3. idealizmu  Herman Horne: idealizmu mak ideolojia ne'ebé fiar katak natureza nu’udar ekspresaun hosi hanoin, no substánsia hosi mundu ida-ne’e mak hosi natureza aprezenta pensamentu, iha-ne'ebé matéria sira bele esplika liuhosi mentál/hanoin.  Ahmad: idealizmu mak doutrina ne'ebé hanorin katak baze mundu fíziku bele kompriende depende ba hanoin (mind) no espiritu (spirit) .  Idea katak buat ida-ne'ebé prezente iha hanoin/klamar/mind.  idealizmu énfaze mind nu’udar asuntu báziku ka ida-ne'ebé eziste uluk molok matéria. matéria nu’udar konsekuénsia hosi mind.
  • 4. 1.1. Karakterístika prinsipál sasulik idealizmu Haree hosi perpetiva ontolojia: realidade ba idealizmu mak mundu ne'ebé hatudu an liuhosi sensória no mundu realidade mak ida-ne'ebé kaer toman liuhosi hanoin matenek/mind (George Knight). Idea mak iha uluk no importante liu duké mundu empíriku sensória. (hanoin mak eziste uluk molok materiál). idealizmu la hafahe entre buat ne'ebé abstratu iha idea nia laran ho mundu matéria. Mundu matéria sei nunka iha lahodi idea nia ezisténsia ba dala uluk.
  • 5. Haree hosi perspetiva epistemolojia:  Lia-loos mak idea no hanoin Atu hatene realidade la'ós liuhosi esperiénsia haree, rona, & kona maibé liufali nu’udar asaun domina idea ba buat ida no konserva nia iha ninia hanoin/kakutak. Koñesimentu ne’e eziste la bazeia ba buat ruma ne'ebé mai hosi liur, maibé ba buat ruma ne'ebé produz ona iha idea ka hanoin. Koñesimentu ne’e akontese liuhosi prosesu koñese, relembra, bolu no hanoin filafali idea sira-ne'ebé subentendidu verdadeiramente eziste ona iha hanoin. Saida mak koñesidu eziste ona iha hanoin. Lia-loos ne’e eziste iha mundu idea ka hanoin. No idea absolutu mak Maromak.
  • 6. Haree hosi valór sira: mundu ideia. (Ilustrasaun axiolojia) Axiolojia idealizmu haabut forte iha nia metafízika. George Knight: universu ida-ne’e bele ita hanoin no kontempla iha makrokósmika no mikrokósmika. Makrokósmika mak Abut Pensamentu Absolutu, no mikrokósmika mak mundu ida-ne'ebé utiliza esperiénsia sensória sira hodi bele kontaktu lalatak hosi buat loloos ne'ebé eziste. Moris iha étika bele reflete nu’udar moris ne'ebé ita hala’o iha armónia ho Nia ne'ebé nu’udar Alarma Universu Absolutu. Nia ne'ebé Absolutu haree hosi oklu makrokósmiku, entaun indivíduu ema nian sai ida-ne'ebé hola parte iha mikrokósmiku.
  • 7. Nia Absolutu (étika): Ema mai hosi Nia no iha Nia ema la’o tuir Nia tanba Nia mak Alarma Universu Absolutu.  Papel hosi indivíduu sei sai bele máximu hanesan ho Nia ne'ebé absolutu kuandu nia halo turi Absolutu nia imanjen. Kuandu Absolutu sai nu’udar finalidade no étika hosi buat hotu ne'ebé figuriza nu’udar Maromak ne'ebé perfeitu, mak símbolu atitude étika iha sasulik idealizmu hatuur iha “imitasaun” katak imita Ida-ne'ebé Absolutu. Ema ne'ebé iha morál kuandu nia la’o tuir lei morál universál (substánsia Absolutu).
  • 8. Estétika idealizmu • Estétika idealizmu haree iha eskopu makrokósmiku no mikrokósmiku. • Sasulik idealizmu fiar katak: Furak ne’e eziste bainhira reflete ho buat ruma ne'ebé ideál. • Arte ne'ebé ekspresa Ida-ne'ebé Absolutu (ne'ebé kategoriza iha buat ne'ebé bele halo satisfas estetikamente).
  • 9. 1.2. Prinsípiu sira edukasaun idealizmu 1) Relasaun filozofia idealizmu ho edukasaun: Bazeia ba sentidu armónia no la'ós simplesmente relasaun insidentál. 2) Ontolojia: realidade no lia-loos ne’e bazikamente mak idea sira ka asuntu sira-ne'ebé iha kualidade espirituál. (Presiza haree estudante nu’udar animál espirituál no edukasaun idealizmu nia objetivu mak atu eduka, forma aprendiz sira sai ema ne'ebé iha personalidade, iha morál, no iha mehi ne'ebé di’ak) 3) Epistemolojia: Koñesimentu ne’e tenke ideál & espirituál ne'ebé bele lori ema ba dalan loos. Koñesimentu la'ós simplesmente fíziku maibé espirituál. 4) Axiolojia: Valór tenke estátiku no ideál. Signifika katak edukadór la bele halo aprendiz sira hela iha buat ruma ne'ebé relativu ka temporer.
  • 10. Filozofia edukasaun idealizmu: Estudante & edukadór ESTUDANTE • Estudante: Microkósmiku ne'ebé ki’ik liu no eziste iha prosesu “becoming” ida-ne'ebé hanesan ho Nia ne'ebé Absolutu. • indivíduu estudante mak buat ezistensiál ida hosi Ida-ne'ebé Absolutu. • Estudante ne’e iha karakter ne'ebé hanesan iha forma ne'ebé sidauk atualiza ka dezenvolve. • Aspeitu importante iha estudante mak ninia intelektuál. Tanba ne’e, edukasaun tenke iha esforsu atu diriji estudante ba hanoin ne'ebé loos no ideál. • Estudante nu’udar ema ne'ebé iha poténsia atu moris, tantu moralmente no intelektualmente. • Edukasaun iha funsaun atu dezenvolve ba diresaun personalidade perfeita.
  • 11. Edukadór  Edukadór sai nu’udar ezemplu moris.  Edukadór mak ida-ne'ebé besik liu Ida-ne'ebé Absolutu.  Edukadór iha koñesimentu ne'ebé liu kona-ba realidade.  Papel edukadór mak kontaktór koñesimentu realidade no sai ezemplu étika. Nia la'ós ema ne'ebé estudante sira tenke ta’uk.  Edukadór ideál mak: a) Realiza kultura no realidade iha estudante sira-nia an; b) Domina ema nia personalidade; c) Espertu iha prosesu aprendizajen; d) Halo amizade ho estudante ho dalan ne'ebé loos; e) Hamoris estudante nia hakarak atu aprende; f) Konxiénte ba knaar umanizasaun; & g) Esforsa atu hahoris kultura hosi kada jeresaun.
  • 12. 2. Sasulik realizmu • Etimolojia: realizmu mai hosi liafuan Latina realis ne'ebé signifika realidade no loos. • Realizmu mak sasulik filozofia ida-ne'ebé fiar katak eziste mundu ida eksternál ne'ebé reál no bele atu koñese. • Realizmu fiar katak eziste objetu persepsaun sensoriál ida-ne'ebé hatudu lia-loos. • Lia-loos ne’e mai hosi observasaun sensu no matenek ba objetu. • Objetu ne’e tenke bele peskiza, analiza, estuda liuhosi siénsia no bele deskobre ninia natureza liuhosi siénsia filozofia. • Realizmu iha pensamentu katak “buat ne'ebé iha no bele kaer hosi ita-nia sensoriál no ninia konseitu eziste iha ita- nia hanoin ne’e akontese reál no eziste.”
  • 13. Istória realizmu • Figura importante iha realizmu edukasaun, mak: David Hume, John Stuart Mill. • Sira hafahe sasulik ne’e ba parte tolu: 1. Materializmu: Prinsípiu filozofia ne'ebé iha relasaun ho matéria. 2. Idealizmu: Prinsípiu filozofia ne'ebé iha relasaun ho espiritu. 3. Realizmu: Prinsípiu filozofia ne'ebé halo sinteza sasulik materializmu no idealizmu. David Hume, retratado por Allan Ramsay (1713-1784) em1766. Edimburgo, Scottish National Portrait Gallery John Stuart Mill (1806 — 1873)
  • 14. 2.1. Karakterístika prinsipál sasulik filozofia realizmu 1. Realizmu ekstremu/premitivu  Abstratu ne’e eziste nu’udar entidade reál.  Buat konkretu ne'ebé ita persepsa nu’udar lalenok ne'ebé la perfeita.  Konkretu mak kauza hodi hamosu abstratu iha ema nia hanoin. Prinsípiu pensamentu realizmu premitivu  Esforsu atu konserva ezisténsia nia realidade hodi husik tiha konxiénsia liuhosi hatama konseitu sira ba saida mak iha/eziste konkretamente no reduz konxiénsia perseptuál (funsaun kompriensaun ba persepsaun ruma).  Frakeza realizmu premetivu mak la iha esplikasaun kona-ba objetu aluzinasaun, tanba persepsaun hotu depende ba kontestu vizuál.
  • 15. 2. Realizmu sensu di’ak (bom senso)  Realizmu ida-ne’e haloos de’it problema sira-ne'ebé eziste iha realizmu premitivu.  Prevene falsidade ne'ebé ema sente liuhosi ezisténsia dualizmu no idealizmu: a) Objetu fíziku sira la depende ba hanoin maski objetu sira-ne’e direitamente no emediatamente bele hetan observasaun husi hanoin. b) Konseitu ba objetu ne'ebé la realidade ne'ebé hanaran aluzinasaun. No persepsaun ne’e ho lisan subjetivu, tanba objetu hotu iha ona hanoin laran. c) Objetu aluzinasaun la hamrik mesak no eziste iha liur hanoin, maibé nia fiar katak iha asuntu ruma nu’udar produtu hosi hanoin.
  • 16. 2.1. Prinsípiu sira edukasaun realizmu • Objetivu edukasaun iha edukasaun realizmu mak adaptasaun verdadeira ba iha moris no bele konduta responsabilidade sosiál. • Edukasaun mak saida mak eziste iha aprendiz. • Aprende prinsipálmente énfaze “Atendimentu ba aprendiz nu’udar nia-an” • Inisiativu iha edukasaun énfaze iha edukadór la'ós aprendiz. • Nukleu hosi prosesu edukasaun mak asimilasaun hosi matéria ne'ebé determinadu. • Kurríkulu organizadu no planiadu ho loos husi edukadór. • Ambiente materiál no sosiál, ema mak determina oinsá tenke bele moris nu’udar ema ida.
  • 17. Papel edukadór no aprendiz • Papel aprendiz mak domina koñesimentu ne'ebé sempre muda. • Aprendiz presiza iha disiplina mentál no morál ba nivel virtude sira. • Papel edukadór mak domina koñesimentu, abilidade tékniku sira edukasaun nian, atu nune’e bele ajuda atinji rezultadu di’ak iha aprendiz.
  • 18. Tutoriál Diskusaun no aprenzenta liuhosi diagram Venn ITEM OBSERVANDU FILOZOFIA IDEALIZMU EDUKASAUN FILOZOFIA REALIZMU EDUKASAUN Signifikadu Hanorin prinsipál & Estilu edukasaun Teoria prinsipál: _______________ Estilu Edukasaun: _______________ Teoria prinsipál: ________________ Estilu Edukasaun: ________________ Funsaun papel Papel eskola: _______________ Papel manorin: _______________ Papel kanorin: _______________ Papel eskola: _______________ Papel manorin: _______________ Papel kanorin: _______________