1. Sasulik progresivizmu 1.1. Karakterístika prinsipál sasulik progresivizmu 1.2. Progresivizmu no ninia dezenvolvimentu 1.3. Progresivizmu no edukasaun modern 2. Sasulik esensializmu 2.1. Karakterístika prinsipál sasulik esensializmu 2.2. Baze prinsipál edukasaun esensializmu

1. PROBLEMA PRINSIPÁL FILOZOFIA
NO EDUKASAUN
1. Sasulik progresivizmu
1.1. Karakterístika prinsipál sasulik
progresivizmu
1.2. Progresivizmu no ninia
dezenvolvimentu
1.3. Progresivizmu no edukasaun modern
2. Sasulik esensializmu
2.1. Karakterístika prinsipál sasulik
esensializmu
2.2. Baze prinsipál edukasaun esensializmu
SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN
(PROGRESIVIZMU NO ESENSIALIZMU)
SASULIK SIRA FILOZOFIA EDUKASAUN
(PROGRESIVIZMU NO ESENSIALIZMU)
Mre. Crisogno Soares Freitas Pereira, B.Tchg, M.Ed

3. Introdusaun
• Pensamentu filozófiku mak atu rezolve problema sira
moris ema nian iha mundu ida-ne’e.
• Rezultadu pensamentu filozófiku influensa sistema
siénsia no kultura moris ema nian.
• Mundu iha pensamentu filozófiku nia protesaun,
tanba filozofia serbí mundu ba ema hotu nia di’ak.
• Pensamentu filozófiku sai moto/lema nasionalizmu,
sosializmu, liberalizmu no komunizmu.
• Filozofia nu’udar filozofia nasaun, ne'ebé sai baze
filozofia edukasaun sosiedade, nasaun ne'ebé sai
esforsu ida atu forma ema sai sidadaun kualifikadu,
kompletu no di’ak.

4. Filozofia Edukasaun: Resposta ba ema nia problema
moris iha edukasaun
• Sasulik filozofia edukasaun ida-idak iha nia pensamentu
diferensa.
• Diversidade pensamentu sira-ne’e tenke analiza ho kle’an
liuhosi peskiza ho kuidadu bazeia ba klasifikasaun ne'ebé
eziste.
• John S. Brubacher: Pragmátika Naturalizmu, Re-
konstruksionizmu, Romántika Naturalizmu, Ezistensializmu,
idealizmu, realizmu, Rasional Umanizmu, Eskolástika
realizmu, Fasizmu, Komunizmu, no Demokrasia.
• Theodore Brameld: Dezenvolvimentu ideolojia mundu
filozofia edukasaun bele hatene liuhosi sasulik filozofia
edukasaun tuir mai ne’e: Progresivizmu, Esensializmu,
Perennializmu, konstruksionizmu, idealizmu, realizmu,
pragmatizmu, eskolastisizmu, no ezistensializmu.

5. 1. Sasulik Progresivizmu
• Sasulik filozofia edukasaun ne'ebé dezenvolve iha
sékulu XIX klaran no inísiu sékulu XX iha EUA.
• Progresivizmu iha edukasaun moris nu’udar parte ida
hosi movimentu reformasaun publiku iha EUA, iha-
ne'ebé EUA halo adaptasaun ho urbanizasaun.
• Reasaun ba edukasaun tradisionál.
• Figura intelektuál prinsipál mak John Dewey, Sigmud
Freud & Jean Jacques Rousseau.
• Progresivizmu dezenvolve tanba hetan influénsia
hosi naturalizmu, eksperimentalizmu,
instrumentalizmu, envairomentalizmu, no

6. Pensamentu Progresivizmu
• Liberál & fleksível
• Toleránsia & nakloke
• Iha vontade atu hatene no peskiza ba dezenvolvimentu esperiénsia.
• Iha lisan naturalizmu (realidade mak natureza no la'ós espirituál ka
sobrenaturál)
• Naturalizmu ne'ebé ho lisan materializmu, tanba tuir pensamentu
progresivizmu katak ema nia klamar/espíritu ninia pozisaun bele tun sai
nu’udar elementu material.
• Eksperimentalizmu, tanba sasulik ne’e konxiénte katak prátika
esperiénsia (esperimentu sientífiku) nu’udar instrumentu prinsipál atu
justifika lia-loos teoria ida-nian ka siénsia koñesimentu ruma.
• Instrumentalizmu, tanba sasulik ne’e hanoin katak poténsia intelijénsia
ema nian nu’udar instrumentu ka forsa prinsipál atu hasoru no rezolve
problema moris ema nian.
• Envairomentalizmu tanba sasulik ne’e fiar katak ambiente fíziku moris
nu’udar fatin iha-ne'ebé ema luta ba ninia moris liuhosi interasaun
hasoru realidade no mudansa.

7. Énfaze edukasionál iha progresivizmu
• Kresimentu no dezenvolvimentu hanoin no atitude
mentál tantu iha rezolve problema no iha auto-
konfiansa aprendiz sira-nian.
• Progresu hamosu mudansa, no mudansa rezulta
inovasaun.
• Progresu iha nia laran eziste valór ne'ebé motiva atu
atinji objetivu.
• Progresu ne’e sai realidade kuandu objetivu atinjidu.
• Valór hosi objetivu bele sai instrumentu, kuandu
utiliza atu atinji objetivu seluk. Ezemplu: moris
saudável sei rezulta sosiedade nia moris di’ak no
forte.

8. Dezenu kurríkulu: Progresivizmu
Edukasaun
• Baze filozofia: Pragmatizmu (Sasulik filozofia ne'ebé
hanorin katak buat ne'ebé loos mak buat hotu
ne'ebé justifika nia an nu’udar ida-ne'ebé loos liuhosi
observasaun ba konsekuénsia sira ka rezultadu
ne'ebé bele prátika ka utiliza)
• Objetivu aprendizajen: Aprendiz moris demokrátiku.
• Koñesimentu: Koñesimentu moris demokrátiku.
• Papel manorin/edukador: Ida-ne'ebé guia
(formadór).
• métodu aprendizajen: Rezolve problema

9. 1.1. Karakterístika prinsipál sasulik progresivizmu
• Konseitu: Progresivizmu fiar katak ema nu’udar sujeitu ne'ebé
iha abilidade atu hasoru mundu no nia ambiente moris.
• Edukasaun: Sasulik ne’e fiar katak edukasaun iha forsa atu
salva ema.
• Objetivu Edukasaun: Rekonstrusaun esperiénsia ne'ebé
kontinua (progresu)
• Progresu iha ne’e mak sai nu’udar pontu pozitivu hosi sasulik
filozofia progresivizmu edukasaun.
• Sasulik ne’e la simu hanorin sira-ne'ebé autoritáriu no
absolutu ne'ebé akontese iha relijiaun, morál, polítika balun,
no siénsia koñesimentu balun. Ida-ne’e mak sai nu’udar
pontu negativu hosi sasulik refere.
• Papel edukasaun: Konduta peskiza ka observasaun ba
kapasidade umana no justifika kapasidade sira-ne’e iha
servisu ne'ebé prátiku.

10. 1.2. Progresivizmu no ninia dezenvolvimentu
• Sasulik ne’e foin dezenvolve iha inísiu sékulu XX.
• Sasulik ne’e hetan influénsia hosi tempu Gregu
antigu, Ezemplu: Heráclitus (544-488 aK), Socrates
(469-399 aK) nune’e mós Protágoras (486-411 aK).
• Heráclitus: “O personagem principal e realidade é a
mudança” La eziste buat ruma ne'ebé permanente
iha mundu ida-ne’e, buat hotu muda.
• Socrates: Koñesimentu mak xave virtude di’ak
nu’udar orientasaun ba ema atu hamoris virtude.
• Protágoras: Lia-loos no valór sira iha karaktér
relativa, ida-ne’e depende ba tempu no fatin.

11. Kontribuidór sira ba dezenvolvimentu Progresivizmu
• Francis Bacon (1561-1626): Kuda prinsípiu métodu
esperimentál.
• John Locke (1632-1704): Kuda prinsípiu independénsia ne'ebé
respeita direitu umanu (liberdade polítika).
• J. J. Rousseau (1712-1778): Fiar katak ema nia natureza
ne'ebé di’ak ne'ebé bele halo di’ak no moris mai nu’udar ema
ne'ebé di’ak.
• Immanuel Kant (1724-1804): Hahii ema nia dignidade no
hasa’e ema nia personalidade.
• Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831): Natureza no
sosiedade iha lisan dinámiku durante prosesu adaptasaun no
inovasaun ne'ebé la para.

12. Kontribuidór sira hosi EUA: Figura Progresivizmu
• Benjamin Franklin, Thomas Paine, & Thomas Jefferson:
kontribui hodi kontra dogmatizmu liuliu iha relijiaun, morál.
Demokrasia iha valór ideál ne'ebé tenke hala’o iha moris,
tanba ida-ne’e hasa’e dignidade ema nian.
• Demokrasia sai nu’udar ekilíbriu no liberdade no unidade iha
esforsu buka valór lia-loos.
• John Dewey (1859-1952): “Rezultadu pensamentu ne’e loos,
kuandu hanoin ne’e susesu no iha sentidu ba ida-ne'ebé
hanoin”.
• William James (1842-1910): “Lia-loos hosi ideia sira-ne’e
justifika kuandu ideia sira-ne’e bele realiza no lori satisfasaun
iha solusaun problema.”

13. 1.3. Progresivizmu no edukasaun modern
Progresivizmu iha asuntu edukasaun moderna sékulu
XX.
1)John Dewey, figura ne'ebé influensiadu tebes iha
EUA liuhosi ninia obra “eskola serbisu”.
2) Honoin hosi obra ne’e mak ko’alia kona-ba liberdade
no independénsia aprendiz atu sai sidadaun
demokrátiku.
3) Progresivizmu hakarak materia aprendizajen ne’e
haketak maibé iha integrasaun ba malu. Ezemplu:
Iha asuntu Teste Poténsia Akademiku (TPA). Prátika
serbisu iha laboratóriu, ofisina, jardin, ne'ebé sai
nu’udar atividade sira-ne'ebé fortifika learning by
doing/aprende atu serbisu.

14. 2. Sasulik Esensializmu
• Sasulik filozofia edukasaun
esensializmu mak sasulik ne'ebé
hakarak atu ema filafali ba kultura
antiga.
• Kultura antiga halo ona buat di’ak
barak ba ema nia moris.
• Kultura antiga halo esforsu atu
hamoris filafali siénsia
koñesimentu, kultura, arte tempu
Graga no Roma antiga.
• Esensializmu mak misturasaun
ideia sira hosi filozofia ideálizmu
no realizmu. (Riku ho ideia)

15. Esensializmu Edukasaun
• Hakarak edukasaun ne'ebé bazeia ba valór sira-
ne'ebé aas ka ninia pozisaun ne'ebé prinsipál iha
kultura.
• Edukasaun: Konservasaun kulturál. Sasulik ne’e
hakarak filafali ba kultura antiga. Eransa istória
ne'ebé kleur ona fó evidénsia kona-ba ninia di’ak ba
ema nia moris.
• Edukasaun tenke bazeia ba valór sira kultura ninian
ne'ebé eziste ona iha inísiu istória ema nian.

16. 2.1. Karakterístika prinsipál sasulik esensializmu
Nú. Esensializmu Progresivizmu
1 Dezenvolve iha tempu
Renaissance
Dezenvolve iha sékulu XX
2 Edukasaun: Hamrik iha baze
flesibilidade iha forma hotu, iha-
ne'ebé bele hamosu hanoin
ne'ebé bele muda, nakdoko lais,
menus diresaun, la determinadu,
menus estabilidade.
Edukasaun nia papel mak hamrik
iha valór sira-ne'ebé hamosu
estabilidade no metin tanba la’o
ona no justifika ona iha tempu
barak.
valór sira-ne'ebé eziste, iha ninia
klarifikasaun no liu selesaun
tempu no kultura.
Edukasaun: Nakonu ho fleksibilidade,
nakloke ba mudansa, la hakesi an ba
dotrina ruma, toleránsia, no valór sira-
bele muda no dezenvolve.

17. 2.2. Baze prinsipál edukasaun esensializmu
• Baze prinsipál edukasaun esensializmu ne'ebé
haabut hosi perspetiva umanizmu.
• Reasaun ba moris ne'ebé diriji ba
mundanu/profanu, sientífiku & materialístiku.
• Figura importante iha sasulik esensializmu
mak: Desiderius Erasmus, Johann Amós
Comenius, John Locke, Johann Henrich
Pestalozzi, Johann Friederich Froebel, Johann
Friedrich Herbart, William T. Harris.

18. Hanoin edukasaun esensializmu: Peritu sira
• Desiderius Erasmus (sékulu XV) Umanizmu Olandeza.
“Rezeita mundu seluk”. Nia hakarak kurríkulu iha eskola ho
lisan umanistiku-internasionál.
• Johann Amós Comenius (1592-1670): Figura Renaissance
dahuluk. Nia iha hanoin reálístiku-dogmatiku. Tanba mundu
ne’e dinámiku no iha objetivu. Papel edukasaun mak forma
ema tuir Nai nia hakarak.
• John Locke (1632-1704): Edukasaun tenke besik ba situasaun
no kondisaun.
• Pestalozzi (1746-1827): Karaktér natureza ne’e iha ema ninia
hahalok, tanba ne’e iha ema nia an eziste kapasidade. Nia
mós fiar katak eziste asuntu transendentál.

19. • Froebel (1782-1852): Figura transendentál. “Ema mak
kriasaun Maromak nian ne'ebé hola parte ba natureza ne’e”
Tanba ne’e, ema eziste tuir lei natureza. Edukasaun: “Labarik
nu’udar ema ne'ebé iha ekspresaun kreativa. Papel
Edukasaun: “Lidera aprendiz sira ba auto-konxiénsia ne'ebé
moos tuir saida mak akontese”
• Herbart (1776-1841): Immanuel Kant nia estudante.
“Objetivu edukasaun mak adaptasaun ema nia klamar ba
virtude ne'ebé absolutu” Ezemplu: adaptasaun ba lei hanorin
no eduka iha prosesu atu atinji objetivu edukasaun.
• Harris (1835-1909): Idealizmu: Objetivu ba edukasaun jeral.
“Papal edukasaun mak fó lisensa ba realidade nia nakloke
bazeia ba organizasaun/preparasaun ne'ebé sertu iha uniaun
espirituál. Susesu eskola mak “konserva valór sira hosi
jerasaun ba jerasaun no halo sai orientadora ba auto
adaptasaun iha no ba sosiedade.”

20. Perspetiva Esensializmu ba mundu Edukasaun
• Konseitu edukasaun: Ideál no reál.
• Objetivu jeral: Forma privadu ne'ebé kontenti iha mundu
ida-ne’e no iha mundu ikus.
• Konteudu edukasaun: Efetividade formasaun ba
personalidade liuhosi siénsia koñesimentu ne'ebé tenke
domina iha moris no bele dudu vontade ema nian.
• Kurríkulu eskola: Haree nu’udar miniatura mundu
ne'ebé bele sai medida realidade, lia-loos, no proveitu.
• Papel eskola: Realiza edukasaun atu ninia funsaun sai
loloos, susesu iha ninia proveitamentu, no iha
efetividade tuir prinsípiu sira no realidade sosiál.

21. Tutoriál
Aprezentasaun Jornál Aprendizajen