In het open onderwijs ligt de focus de laatste jaren op het toepassen van open leermaterialen in de onderwijspraktijk (Open Educational Practices). De vraag die daarbij centraal staat is welke didactische werkvormen (beter) mogelijk worden als je open leermaterialen (Open Pedagogy) deelt en hergebruikt. De SIG Open Education schreef in 2019 een whitepaper met als doel om het bewustzijn over Open Educational Practices en Open Pedagogy te verhogen. In deze sessie presenteren we deze whitepaper. Ook inventariseren we de ervaringen die de deelnemers hebben met het toepassen van open leermaterialen.

1. Thema-uitgave Open Pedagogy
Er is meer Open Pedagogy
dan je denkt!
Naar concrete handvatten voor docenten
Ria Jacobi, Nicolai van der Woert, Robert Schuwer
namens kernteam SIG Open Education van SURF
Onderwijsdagen 2019, 6 November 2019

2. SIG Open Education van SURF
 Vrij delen en (her)gebruiken van digitaal leermateriaal, en ander vrij beschikbaar materiaal
 Open Educational Practices, toepassing in het onderwijs van open materialen en open werkvormen
 Auteursrechten, kwaliteit, inzet bij onderwijsinnovatie, businessmodellen, certificering, erkenning
 Robert Schuwer (Fontys hogescholen)
 Ria Jacobi (hogeschool Inholland)
 Nicolai van der Woert (Radboudumc)
 Martijn Ouwehand (TU Delft)
 Marjon Baas (hogeschool Saxion)
 Theo van den Boogaart (hogeschool Utrecht)
 Gaby Lutgens (Universiteit Maastricht)
 Lieke Rensink, Kirsten Veelo (SURF)
 https://www.surfspace.nl/sig/5-open-education/

3. OER, Open Educational Practices, Open Pedagogy
1. Open Educational Resources – Retain, Reuse, Revise, Remix, Redistribute
2. Open Educational Practices
3. Open Pedagogy
 Hoe pas je “open” toe in het onderwijs?
 Discussie in de SIG
 Zoektocht wereldwijd
 Verslaglegging casuïstiek
 Veel congresbijdragen en literatuur
Context

4. Waarom is helderheid nodig over Open Pedagogy?
 Open Pedagogy bestaat reeds decennia (Cronin & MacLaren, 2018)
 Meerdere opvattingen, ook al voor het OER tijdperk
 “Angelsaksisch” begrip
 Groeiende aandacht voor open leermaterialen  nieuwe aandacht
 Wat nog ontbreekt: concrete handvatten voor docenten
 Inspiratie en toepassing
 Eigen onderwijspraktijk
 Verrijking van de didactische toolkit
Aanleiding

5. Literatuur + pressure cook expert sessie
 thema uitgave Open Pedagogy
 Verkenning van de literatuur
 Discussie in SIG open education
 Concrete handvatten voor docenten missen nog
 Docentvragen
 Karakteristieken Open Pedagogy
 Pressure cook expert sessie
 5 casuïstieken, toets aan karakteristieken en docentvragen
 Analyse en conclusies
 Vervolgstappen: analysemodel en tool
 Gebruik voor en door docenten
Werkwijze

6. Open Educational Practices en Open Pedagogy
 OEP are defined as practices which support the (re)use and production of OER
through institutional policies, promote innovative pedagogical models, and
respect and empower learners as coproducers on their lifelong learning path.
(Andrade et al, 2011)
Pedagogische modellen zijn een onlosmakelijk onderdeel van OEP.
Educational practices
Pedagogies
Open Educational practices Open
Pedagogy

7. Karakteristieken Open Pedagogy
(Cronin & MacLaren, 2018)
 Nauw gerelateerd aan student agency: student eigenaar van leerproces,
leeractiviteiten, leerproducten
 Open technologieen verbinden leerplek met buitenwereld/realiteit
 OP werkt beter als er gebruik van OER wordt gemaakt (reuse, remix,
redesign) (Wiley & Hilton, 2018)
 Er is een stroming OP vanuit critical pedagogy
(Cronin & MacLaren, 2018)
Wat zegt de
literatuur?

8. Open Pedagogy is een paraplu van didactische
werkvormen waarop één of meer van de
volgende vier karakteristieken van toepassing is
 1. Lerenden werken aan leertaken waarbij de waarde die ze toevoegen
open toegankelijk is zodat anderen er toegang toe hebben, dit kunnen delen
en opnieuw waarde kunnen toevoegen.
 2. Leertaken worden uitgevoerd door lerenden die via open netwerken met
elkaar zijn verbonden (inclusief social media) .
 3. Via leertaken dragen lerenden bij aan kenniscreatie door aanpasing,
hergebruik of combineren van open beschikbare content/kennisobjecten
en het open beschikbaar stellen van het resultaat.
 4. Bij leertaken wordt gebruik gemaakt van Open Educational Resources en
content die beschikbaar is op open netwerken.
Kiezen voor
open
didactische
werkvormen:
wat zijn de
vragen van
docenten?

9. Open Pedagogy in 5 (docent-)vragen
• De (open) leerstof, OER
• Open producten van studentenwat
• Motieven om ‘open’ te gebruiken
• Meerwaarde van openwaarom
• (open) interactie
• Didactiek en open werkvormenhoe
• Rol docent en student
• Verbinding met de buitenwereld(met) wie
• Werkplek voor open leeractiviteiten, leeromgeving
• Open netwerkenwaar

10. Open Pedagogy in vijf casuïstieken:
UM, HU, Saxion, Radboud UMC, TUD
• Maken van online course op platform;
MOOC, Online Coursewat
• Leren met en van elkaar: elkaars
perspectieven, content ontwikkelenwaarom
• Samenwerken, ontwikkelen in online
omgeving, reflective, feedbackhoe
• (internationale) studenten, werkveld,
partners(met) wie
• (blended / online) platform
• Open netwerkenwaar

12. Conclusies
 Open Pedagogy is veel laagdrempeliger dan vaak wordt aangenomen.
Het wordt inmiddels al op diverse manieren toegepast in het HO.
We noemen het alleen niet altijd Open Pedagogy.
 Open Pedagogy heeft een duidelijke meerwaarde voor het onderwijsleerproces:
 het naar binnen halen van de buitenwereld die anders buiten de poort van de instelling blijft;
 wat aan kenniscreatie plaatsvindt in de course als toegevoegde waarde open beschikbaar stellen.
 De inzet van Open Pedagogy versterkt een duurzaam, circulair proces in kenniscreatie.
Studenten voegen waarde toe aan al dan niet bestaande studentproducten, beroepsproducten
of wetenschappelijke producten e.a.:
 Renewable assignments/non-disposable assignments
 Scripties
 Open leermaterialen
 Publicaties en rapporten
 Richtlijnen, how-to’s, tools & toolboxes
 Student Agency is in alle cases een belangrijk gegeven welke het onderwijs in grote
mate stuurt. Open Pedagogy is sterk hiermee verbonden.
 Het belangrijk ook de waartoe-vraag van onderwijs te belichten bij het nadenken
over toepassingen van Open Pedagogy.

13. Open Pedagogy is een paraplu van didactische
werkvormen waarop één of meer van de
volgende karakteristieken van toepassing is:
1. Lerenden werken aan leertaken waarbij de waarde die ze toevoegen open
toegankelijk is zodat anderen er toegang toe hebben, dit kunnen delen en
opnieuw waarde kunnen toevoegen;
2. Leertaken worden uitgevoerd door lerenden die via open netwerken (inclusief
social media) met elkaar verbonden;
3. Via leertaken dragen lerenden bij aan kenniscreatie door aanpassing,
hergebruik of combineren van open beschikbare content/kennisobjecten en
het open beschikbaar stellen van het resultaat;
4. Bij leertaken wordt gebruik gemaakt van Open Educational Resources en
content die beschikbaar is op open netwerken.
Instrument 1/2:
Karakteristieken

14. Docentvragen waarop een werkvorm kan worden
gebouwd gebaseerd op Open Pedagogy:
• De (open) leerstof, OER
• Open producten van studentenwat
• Motieven om ‘open’ te gebruiken
• Meerwaarde van openwaarom
• (open) interactie
• Didactiek en open werkvormenhoe
• Rol docent en student
• Verbinding met de buitenwereld(met) wie
• Werkplek voor open leeractiviteiten, leeromgeving
• Open netwerkenwaar
• Waarden en overtuigingen vanuit het curriculum
• Elementen van ‘critical pedagogy’waartoe
Instrument 2/2:
Docentvragen

15. Vervolg 2020 (SIG & Versnellingsplan)
 Doel: instrument waarmee docenten vanuit hun docentvraag gewezen worden op
casussen die als inspiratie kunnen dienen om hun vraag in een onderwijsontwerp
te realiseren gebruikmakend van open componenten.
 Stappen:
 Verzamelen van meer casussen, (Nederlands hoger onderwijs, rest van de wereld)
 De casussen koppelen aan de vier karakteristieken
 De casussen koppelen aan de zes docentvragen
 Analyse: geven de casussen aanleiding tot herziening van karakteristieken / docentvragen?
 Realiseren van een (web)instrument waarmee een docent vanuit zijn of haar docentvraag
naar specifieke casussen wordt geleid ter inspiratie.
Next steps

16. URL Thema-uitgave op Surfspace
 https://www.surfspace.nl/artikel/2461-er-is-meer-open-pedagogy-dan-je-denkt/

17. Referenties
 Andrade, A., Ehlers, U.-D., Caine, A., Carneiro, R., Conole, G., Kairamo, A.-K., …, Holmberg, C.
(2011). Beyond OER: Shifting focus to open educational practices. Open Education Quality Initiative.
Retrieved from https://oerknowledgecloud.org/sites/oerknowledgecloud.org/files/OPAL2011.pdf
 Beetham, H., Falconer, I., McGill, L., & Littlejohn, A. (2012). Open practices: Briefing paper. JISC.
Retrieved from https://oersynth.pbworks.com/w/file/fetch/58444186/Open%20Practices%20
briefing%20paper.pdf
 Cronin, C., & MacLaren, I. (2018). Conceptualising OEP: A review of theoretical and empirical
literature in Open Educational Practices. Open Praxis, 10(2), 127-143.
doi:http://dx.doi.org/10.5944/openpraxis.10.2.825
 Hodgkinson-Williams, C. (2014). Degrees of ease: Adoption of OER, open textbooks and MOOCs in the
Global South. In 2nd Regional Symposium on Open Educational Resources: Beyond Advocacy,
Research and Policy. Penang, Malaysia. Retrieved from https://open.uct.ac.za/handle/11427/1188
 Rutkowski, A. F., Vogel, D. R., Bemelmans, T. M. A., & Genuchten, van, M. J. I. M. (2002). Group
support systems and virtual collaboration: the HKNET project. Group Decision and Negotiation,
11(2), 101-125. DOI: 10.1023/A:1015273727476
 Wiley, D., & Hilton III, J. L. (2018). Defining OER-Enabled Pedagogy. The International Review of
Research in Open and Distributed Learning, 19(4). https://doi.org/10.19173/irrodl.v19i4.3601

18. Stelling
Karakterisiek 1:
 Lerenden werken aan leertaken waarbij de waarde die ze toevoegen open
toegankelijk is zodat anderen er toegang toe hebben, dit kunnen delen en
opnieuw waarde kunnen toevoegen.
Deze karakteristiek bepaalt Open Pedagogy!

19. Netwerkdag SIG Open Education
Hergebruik van open leermaterialen
 5 December 2019 9:30=12:30 (met afsluitende lunch)
 SURF, Utrecht
 Hoe schatten docenten open leermaterialen op waarde?
 Ervaringen van docenten met hergebruik (projecten stimuleringsregeling)
 Welke ondersteuning is nodig voor docenten bij hergebruik?