1. Σπουδάστρια: Ζιάκη Δικαία Α.Μ. 14974
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Σιαφάκα Βασιλική Οκτώβριος 2015,Ιωάννινα

2. Εισαγωγικά…
 Ο όρος «σχιζοφρένεια» καθιερώνεται το 1911 από τον P. Eugen Bleuler
 σχίσμα (split): σχίσιμο των ψυχονοητικών λειτουργιών της προσωπικότητας
(splitting of the psychic functions) με χαρακτηριστικά:
1. Αποδιοργάνωση της σκέψης
2. Αποκοπή του ατόμου από την πραγματικότητα
-> λόγος: «ρήξη συνειρμικών αλυσίδων»
 H σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρής μορφής ψυχική διαταραχή με:
 Εντονη αποδιοργάνωση της σκέψης
 Ψυχωτικές εμπειρίες (π.χ. άκουσμα φωνών)
 Διαταραχές σκέψης, αντίληψης, συμπεριφοράς, συναισθήματος, γλώσσας και
της κοινωνικής λειτουργικότητας (Hogan,2012 & WHO)

3.  Περίπου 1% του πληθυσμού παγκοσμίως προσβάλλεται από αυτήν κατά τη
διάρκεια της ζωή του
 Προσβάλλει εξίσου και τα δυο φύλα (συνήθως οι άνδρες νοσούν νωρίτερα)
 ‘Εναρξη στην όψιμη εφηβεία και πρώιμη ενήλικη ζωή (ως 30 έτη)
 Είναι μέσα στις πρώτες 10 διαταραχές που προκαλούν χρόνια αναπηρία
• Αιτιολογία πολυπαραγοντική: Γενετική
προδιάθεση
(παράγοντας
ευαλωτότητας)
Διαταραγμένο
οικογενειακό
περιβάλλον
(παράγοντας
έντασης)
Στρεσσογόνος
παράγοντας
(ενεργοποίηση
επεισοδίου)

4.  Κλινικά Συμπτώματα:
 Θετικά ή παραγωγικά (π.χ. ψευδαισθήσεις, παραληρηματικές ιδέες, αλλόκοτη συμπεριφορά)
 Αρνητικά συμπτώματα (π.χ. ανηδονία, διαταραχές συναισθήματος, ιδεοπενία, κοινωνική
απόσυρση)
 Γνωστικές Διαταραχές (κυρίως προσοχής, συγκέντρωσης, εκτελεστικής λειτουργίας)
 Διέγερση (π.χ. επιθετικότητα, μειωμένος έλεγχος παρορμήσεων, παράδοξη κινησιολογία)
 Κατάθλιψη
 Θεραπευτική Διαχείριση:
 Φαρμακοθεραπεία
 Ψυχοθεραπεία
 Λογοθεραπεία
 Εργοθεραπεία
Πρόδρομη
φάση
Οξεία φάση
Υπολειμματική
Φάση

5. Α. Σχιζοφρένεια & Λόγος

6. 1.Διαταραχές του Σχιζοφρενικού Λόγου –
Βασικά Χαρακτηριστικά
 Διαταραχές σκέψης ή αδυναμία διατήρησης θέματος (εκδηλώνεται και ως
πομπώδης ομιλία, προσέγγιση των λέξεων, νεολογισμοί)
 Σχιζοφασία (νεολογισμοί, ακατάληπτη ομιλία, γλωσσομανία)
 Χαρακτηριστικά άλλων ψυχώσεων που μπορεί να εκδηλωθούν στη
σχιζοφρένεια:
 αλαλία /βωβώτητα/ αφημία
 αλογία /λακωνικότητα
 ηχολαλία
 Σημείωση:
Η αιτιολογία δεν είναι ακόμη σαφής. Επικρατούσα άποψη βασισμένη σε
νευροαπεικονιστικές μεθόδους, θέλει υπεύθυνες την αριστερή πλαγίωση και τη
δυσχέρεια του διαχωρισμού των ημισφαιρίων.

7. 2. Η Δομή του λόγου στη σχιζοφρένεια
Άρθρωση
Φωνολογία
Φωνητική
ΜορφολογίαΣύνταξη
Σημασιολογία
Πραγματολογία

8.  Άρθρωση & Φωνολογία:
- Συνήθως δεν είναι παθολογικές
- Δυσαρθρία κυμαινόμενου βαθμού (σε περιπτώσεις συγχυτικών
επεισοδίων ή ECT ) -> βραδύτητα, δυσκατάληπτη /ακατάληπτη ομιλία
 Φωνητική
- Συχνά απροσωδία
- Υποφωνία (κυρίως σε ασθενείς με αρνητική συμπτωματολογία)
- Μη φυσιολογικού βαθμού παύσεις και δισταγμοί (οφειλόμενοι όμως σε
σημασιολογικά και πραγματολογικά ελλείμματα)

9.  Μορφολογία
- Εξαιρετικά σπάνιο να είναι παθολογική
- Τυχόν λάθη αποδίδονται στο συντακτικό & στη δυσκολία λεκτικής ανάκλησης
(όπως κατά κόρον χρήση επιθέτων ή χρήση σημασιολογικά ορθών λέξεων με
λανθασμένο συντακτικό τρόπο)
π.χ. “ you have to be able to memory the process”
( πρέπει να είσαι ικανός να απομνημόνευση τη διαδικασία)
 Σύνταξη
- Παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα
- Συνήθως δεν επηρεάζεται από την αποδιοργάνωση του λόγου
- Χρήση απλών συντακτικών δομών ( λόγω δυσκολίας συγκέντρωσης &
διάσπασης προσοχής)

10.  Σημασιολογία
 ρήξη σημασιολογικών συνδέσμων & ικανότητας σχεδιασμού
- Νεολογισμοί - Νεολεξίες (λεξιλογικοί & σημασιολογικοί)
- Ήπιος εκτροχιασμός σκέψης (σχιζοταξική ομιλία) ή αλματώδης (σχιζοφασία) με/ή
χωρίς ανακοπές στην ομιλία
- Ασυναρτησία
- Εφαπτομενικός Λόγος
- Διαταραχή σημασιολογικής μνήμης (συνδυαστικά με διαταραχή μνήμης εργασίας &
διάσπαση προσοχής)
- Φτωχός λόγος (< ιδεοπενία)

11.  Πραγματολογία
Δυσκολίες :
- Προφορικής έκφρασης
- Κατανόησης του λόγου
- Τήρησης των κανόνων ομιλίας
- Επικοινωνιακές (αδυναμία κατανόησης έμμεσων αιτημάτων,
- μεταφορικών εννοιών, παροιμιών, ειρωνείας, χιούμορ, διφορούμενων μηνυμάτων)
- Επιπλέον:
- Εκφραστικά λάθη (π.χ. νεολογισμοί)
- Φτωχή κατανόηση της σκέψης των άλλων (theory of mind)
- Επιρροή από την εκάστοτε εξέχουσα συμπτωματολογία (π.χ. ιδέες) & προβλήματα
συμπεριφοράς

12. Σημείωση
 Οι διαταραχές λόγου στη σχιζοφρένεια:
1. Αντανακλούν τις διαταραχές της σκέψης
-> Η παράλογη σκέψη, για παράδειγμα, είναι λογικό πως θα παράγει
παράλογη ομιλία ή άκυρα αντιφατικά συμπεράσματα τύπου:
«Σήμερα βρέχει και κάνει κρύο, άρα θα έρθει η Δευτέρα παρουσία»
«Την αγαπώ άρα δεν την αγαπώ»
2. Συνυπάρχουν με διαταραχές αντίληψης και συναισθήματος
 Ελλείμματα πραγματολογίας & σημασιολογίας επιφέρουν:
-> αδέξια κοινωνική και προσωπική λειτουργικότητα
-> δυσκολία δημιουργίας & διατήρησης διαπροσωπικών σχέσεων

13. Απεικόνιση φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου .
Οι ατομικές λειτουργίες έχουν συνοχή και η καθεμία
επηρεάζει τις άλλες.
«Το θρυμματισμένο πιάτο» . Απεικόνιση της
αποδιοργάνωσης της σχιζοφρένειας.
(Πηγή: Gukhool D., Phychiatric Nursing for General Nurses,
London, 1985)

14. Β. Μελέτες Περιστατικών

15.  In vivo αντιστοιχία των διαταραχών λόγου στη σχιζοφρένεια από τη βιβλιογραφία
στην κλινική πράξη
 Εξαγωγή ποιοτικών συμπερασμάτων για τον «σχιζοφρενικό λόγο» και τις
επιπτώσεις του στη λειτουργικότητα του ασθενή
 Σύνταξη αξιολογητικής έκθεσης μετά από:
1. Κλινική παρατήρηση ασθενών με ΣΖ συνολικής διάρκειας 9 ωρών σε κέντρο
απασχόλησης για ψυχικά πάσχοντες
2. Πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό
3. Λήψη δείγματος ομιλίας
4. Άτυπη αξιολόγηση λόγου
Σκοποί & Στόχοι Μελέτης
Είδος Μελέτης

16. Τομείς Αξιολόγησης
 Αφηγηματικός λόγος (έκφραση, παραγωγή, οργάνωση)
 Προσανατολισμός στο χρόνο
 Ικανότητα διατήρησης θέματος
 Σημασιολογική ικανότητα
 Σημασιολογική μνήμη
 Συνειρμική & σύνθετη σκέψη
 Κατηγοριοποίηση, ανάκληση & κατονομασία
 Σύνδεση αιτίου – αποτελέσματος
 Πραγματολογική ικανότητα (κατανόηση μεταφορών, παροιμιών & έμμεσων
μηνυμάτων)
 Αυτόματος λόγος
 Μνήμη Εργασίας

17. Δείγμα μελέτης & Κριτήρια επιλογής
 Επιλογή έξι (6) ασθενών του κέντρου απασχόλησης ψυχικά πασχόντων
«Κορωνίς» με κριτήρια:
1. Διάγνωση σχιζοφρένειας
2. Απουσία άλλων διαταραχών που επηρεάζουν τον λόγο
3. Λειτουργικότητα εντός ομάδας
4. Προθυμία για συνεργασία
5. Ελληνική ως μοναδική μητρική γλώσσα
 Το δείγμα αποτελείται από τέσσερις(4) γυναίκες και δύο(2) άντρες όλων των
ηλικιακών ομάδων
 Πέρα των πληροφοριών ιστορικού, ακολουθείται πολιτική απορρήτου του
ασθενούς

18. Οι δραστηριότητες εξέτασης περιλαμβάνουν*:
1. Εντοπισμός ημερομηνίας
2. Αφήγηση ενεργειών του εξεταζόμενου της προηγούμενης ημέρας με χρονολογική σειρά
3. Ορισμός 10 λέξεων καθημερινού λεξιλογίου κλιμακούμενης σημασιολογικής δυσκολίας
( π.χ. θάλασσα, μπαλόνι, θυμός, πόλεμος)
4. Ανάκληση και κατονομασία σε σχέση με τη χρήση των αντικειμένων i) «Τι κάνουμε
με….;» ii) «Με τι…;»
5. Τέσσερα ζεύγη εικόνων Cause & Effect κλιμακούμενης δυσκολίας (μικρή ως μέτρια)
6. Ερμηνεία απλών μεταφορικών εκφράσεων (π.χ. κάνω την πάπια) & συμπλήρωση και
ερμηνεία γνωστών παροιμιών (π.χ. Όταν λείπει η γάτα χορεύουν τα ποντίκια)
7. Ημέρες της εβδομάδας και μήνες με κανονική σειρά και αντιστρόφως
*Βασίζονται: 1.Πρότυπο σημασιολογίας και πραγματολογίας (κατά Bloom & Lahey), 2.Επιλεγμένες κλίμακες των BDAE & EFA –4,
3.Προσαρμοσμένες δραστηριότητες του «Communication Activities with Adults»(Comins J., Llewellyn F., Offiler ,2005J

19. Περιστατικό 1ο : Ι., 54 ετών
 Η Ι. είναι υιοθετημένη με ιστορικό κακομεταχείρισης από τον πατέρα
 Απόφοιτος γυμνασίου – οικοκυρικής σχολής
 Νόσησε κατά την εφηβεία ( -> αρκετά χρόνια εγκλεισμού & απομόνωσης στο σπίτι)
 Ζει μόνη της υπό την επίβλεψη συγγενή ως φροντιστή
 Δυσκολία στις κοινωνικές συνδιαλλαγές
 Υψηλή ένταση φωνής, υπερβολικές αντιδράσεις, παρορμητικότητα και αδιακρισία
 Λεκτικές και μη εμμονές, ψυχαναγκαστικές ιδέες & επαναλήψεις
 Καλή βλεμματική επαφή
 Εντυπωσιακή μακρόχρονη μνήμη
Από τον φάκελο ιστορικού:

20. Από την αξιολόγηση:
 Αυθόρμητος λόγος
 Οργανωμένος με καλό προσανατολισμό στον χρόνο
 Καλή περιγραφική ικανότητα με σαφήνεια και λογική σειρά
 Προοδευτικές μετατοπίσεις θέματος
 Ήπια εφαπτομενικότητα
 Υπερλεπτομερειακός λόγος (όχι όμως ασυνάρτητος)
 Καλή ροή
 Δυνατή σε ένταση φωνή
 ‘Εντονη εκφραστικότητα με το πρόσωπο και τα χέρια
 Πολύ καλή μνήμη & καλή συγκέντρωση

21.  Ορισμοί
 Η Ι. γνώριζε τη σημασία όλων των λέξεων και η περιγραφική της
ικανότητα ήταν καλή
 Κατά την προσπάθεια εύρεσης κατάλληλης λέξης παρατηρήθηκαν:
- Μικρή διαταραχή της συντακτικής δομής
π.χ. ποδήλατο : «μεταφορικό μέσο, καβαλικάς, ανηφόρα ή κατηφόρα
κάνεις…»
- Ήπιος εκτροχιασμός
π.χ. χελώνα: «ζώο όχι της θάλασσας…θαλάσσια χελώνα κι αυτή δεν, που
δεν είναι (…) εγώ έχω κάνει ιππασία και μου αρέσουν τα άλογα …»

22.  Ανάκληση και κατονομασία σε σχέση με τη χρήση των
αντικειμένων
 Πολλαπλές και εύστοχες απαντήσεις
 Μικρή τάση για υπερλεπτομερειακό λόγο
 Εικόνες Cause & Effect
 Αδυναμία αντίληψης της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος ανάμεσα σε όλα
τα ζεύγη εικόνων
 Επιφανειακά περιγραφικός λόγος
 Οργανωμένος λόγος χωρίς εκτροχιασμούς (< μικρότερες & απλούστερες
απαντήσεις)

23.  Πραγματολογικές δοκιμασίες
 καλή διάκριση μεταφορικών εννοιών & αντίληψη του νοήματος των
παροιμιών αλλά δυσκολία στην έκφραση τους με μονολεκτικές απαντήσεις
π.χ. Κάλλιο πέντε…καρτέρι: «Το χρήμα.»
Νηστικό αρκούδι δε χορεύει: «χορό δεν κάνει μπάλο,
πρέπει να καρδαμώσει πρώτα»
 Αυτόματος λόγος & Μνήμη εργασίας
 Η Ι. ήταν η μόνη εκ των 6 που ανταπεξήλθε επιτυχώς και με σχετική
άνεση στα ζητούμενα

24. Περιστατικό 2ο : Γ., 40 ετών
 Η Γ. είναι μέλος πολυμελούς οικογένειας με βεβαρημένο ιστορικό της
οποίας είναι η ίδια φροντιστής
 Άπόφοιτος δημοτικού
 Ζει πολλά χρόνια με την ασθένεια και στα 15 της έπασχε από νευρική
ανορεξία
 Εξωτροπία ματιού
 Καλή αντίληψη
 Χαρακτηριστική κοινωνικότητα και φιλική διάθεση
Από τον φάκελο ιστορικού:

25. Από την αξιολόγηση:
 Αυθόρμητος λόγος
 Εντελώς αποδιοργανωμένος
 Αδυναμία αφήγησης με λογική σειρά, αλληλουχία, ειρμό και συνοχή
 Αδυναμία διατήρησης θέματος - αλματώδεις εκτροχιασμοί
 Εξαιρετικά μεγάλο μήκος προτάσεων
 Υπερλεπτομερειακός λόγος
 Μακρυγορία – Πλατειασμός (χωρίς όμως να στερείται περιεχομένου)
 Ιδέες και φοβίες για την ίδια και την οικογένεια της
 Διαρκείς αναδρομές σε παρελθοντικά γεγονότα και προσωπικές εμπειρίες –
ιδεομυρηκασμός (π.χ. ρήξη με φιλικό πρόσωπο, τα χρόνια της νευρικής
ανορεξίας)

26.  Ορισμοί:
 Πλήρης κατανόηση των λέξεων και των νοημάτων τους
 Συντακτική αποδόμηση των προτάσεων λόγω αλματωδών
εκτροχιασμών
 Σχεδόν αποκλειστική χρήση του ενεστώτα ή λανθασμένη χρήση των
χρόνων
 Ασταμάτητη μακρυγορία με ανάγκη για οριοθέτηση
 Δυσκολία στη συγκέντρωση

27. 1. ‘θάλασσα’: « γαλάζια, ήταν ωραία, έκανα τέσσερα μπάνια,
ωραία ήταν μ’αρέσει πολύ η θάλασσα, εκεί που πάμε,
αλλιώς καθόμαστε σπίτι, εμένα μου αρέσουν οι βόλτες
αλλά τώρα έχω καιρό να πάω βόλτα(…)»
2. ‘ποδήλατο’: «χόμπι, εγώ δεν έμαθα, έπεφτα κάτω, στη γειτονιά…
της λέω ποδήλατο κι έπεσα κάτω.»
3. ‘πόλεμος’: « κακό, δεν το θέλει κανένας, βλέπω το Ιράκ στην
τηλεόραση και τρομάζω κι όταν λένε να μη βλέπω,
εγώ όμως είδα και τρόμαξα(…)»
Π.χ.

28.  Κατονομασία μέσω της χρήσης των αντικειμένων
 μεγάλο εύρος απαντήσεων
 εμφανώς πιο οργανωμένος λόγος
 Εικόνες Cause & Effect
 Επιτυχής εντοπισμός της σχέσης αιτίου – αποτελέσματος σε όλες τις εικόνες
 Δυσκολία στην εύρεση των λέξεων (κατονομασία) των αντικειμένων που έβλεπε
π.χ. άνθρωπος ψεύτικος (κούκλα)
 Ανάλυση λεπτομερειών δευτερεύουσας σημασίας κατά την περιγραφή
 Λόγος φανερά πιο οργανωμένος με ηπιότερους εκτροχιασμούς

29.  Πραγματολογικές δοκιμασίες
 Μεταφορικές εκφράσεις: τεκμηριωμένη και επιτυχής ερμηνεία
 Παροιμίες : σημασιολογικά εύστοχες αλλά αποδιοργανωμένες απαντήσεις
π.χ. ‘όταν λείπει η γάτα….ποντίκια’ : «όταν σε αφήσουν να κάνεις αταξίες, φύγανε τα
άτομα. Και κάνεις ό,τι θέλεις…»
 Προοδευτική μείωση συγκέντρωσης και προσοχής
 Αυτόματος λόγος & Μνήμη εργασίας
 Απαραίτητη χρήση δαχτύλων
 Η αντίστροφη ανάκληση ήταν αδύνατη

30. Συνολικές Παρατηρήσεις & Συμπεράσματα
μελέτης
 Η αποδιοργάνωση είναι το κύριο χαρακτηριστικό του λόγου στη ΣΖ
 Ο βαθμός της αποδιοργάνωσης στον λόγο είναι ανάλογος του βαθμού
αποδιοργάνωσης της σκέψης
 Μπορεί να απουσιάζει στον αυθόρμητο λόγο, αλλά προκύπτει σε
δοκιμασίες που είναι ανώτερες γνωστικά ή/και απαιτούν σύνθετη σκέψη
(π.χ. αίτιο – αποτέλεσμα, αφηρημένες έννοιες) ή και αντιστρόφως
 Οι μεγαλύτερες δυσκολίες συναντώνται στην πραγματολογία και τη
σημασιολογία (ανάκληση, κατονομασία)
 Εμφανή ελλείμματα στην εργαζόμενη μνήμη
 Δυσκολίες συγκέντρωσης & προσοχής

31. • Ίδια διάγνωση σημαίνει κοινή συμπτωματολογία αλλά
δεν συνεπάγεται ίδια χαρακτηριστικά σκέψης, λόγου
και συμπεριφοράς.
• Κάθε άτομο με σχιζοφρένεια εξακολουθεί να έχει τις
δικές του ανάγκες, δυνατότητες και επιθυμίες.
• Η ανάγκη για κοινωνική επαφή, δημιουργία σχέσεων
και λειτουργική επικοινωνία είναι κοινή σε όλους
τους ανθρώπους ανεξαρτήτως ύπαρξης ψυχικής
νόσου.
Ας μην ξεχνάμε ότι:

32. ‘‘(…) η ανθρωπιά που έχουμε όλοι μας είναι πιο
σημαντική από την ψυχασθένεια που ίσως να μην
έχουμε.
Αυτό που θέλουν όσοι από εμάς υποφέρουν
από ψυχασθένειες, είναι αυτό που όλοι θέλουν: όπως
είπε ο Σίγκμουντ Φρόυντ, «δουλειά και αγάπη».’’
~ Έλιν Σακς
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!