This PPT related to subject of Home Economics, Event Management, Home science etc.

1. EVENT MANAGEMENT
Dr. Shital M Rathod
Assistant Professor
Dept. of Home Economics
Bar. R.D.I.K.& N.K.D.College Badnera

2. Introduction
मानवाचा जन्म झाल्यानंतर जशी जशी मानवावर संस्कार करण्याची वेळ येऊ लागली, त्या पद्धतीने घटना/
प्रसंगी, उपक्रम अस्तीत्वात आले. मानवी वकासात वाढ व वकास होत होते त्या दशेने प्र क्रया घटना सुरु झाल्या.
त्यावरूनच घटना, प्रसंग उदभवतील तसे कायर्णक्रम अस्तीत्वात येऊ लागले. कारण मानव हा समाज प्रय प्राणी
आहे. मानव हा गटागटाने , समूहाने टोळीने राहत असे. मानवाला आपले वचार दुसयार्यंना सांगणे, ऐकणे, आपले
मत मांडणे, वचार व नमय करणे ह शृंखला फक्त मानवालाच नसगर्णप्राप्त आहे. यावरूणच मानवी जीवनात
प्रसंग, घटना, उपक्रम याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे.
EVENT साजरे करण्यासाठी काही कारणांची गरज नाही ते वश्वचषक िजंकणे असो कं वा कॉमन
वेल्थ गेम्स असो कं वा वाढ दवस, ग्रॅज्युएशन पाटर्दी, मुंज, प रसंवाद, कॉन्फरेन्स, क
ु टुंबातील ववाह इ. उत्सव
हा आपल्या जीवनाचा अ वभाज्य भाग आहे आ ण अनेकदा आनंदाचे प्रतीक आहे.
To be contin..

3. तथा प, आधु नक जीवनशैली, व्यस्त कामाचे वेळापत्रक, लहान क
ु टुंबे आ ण कमर्णचाऱ्यांमध्ये
म हलांचा सहभाग, यामुळे अशा कायर्णक्रमांचे नयोजन, आयोजन आ ण अंमलबजावणी करण्यासाठी कमी
मनुष्यबळ आ ण वेळ मळत आहे. त्यामुळे अनेक लोक सेवा वापरण्यास प्राधान्य देतात.
आज स्पधर्तेच्या युगात वचार करत असताना इव्हेन्ट व्यवस्थापनाचा व्याप फार वाढलेला दसत आहे.
उदा. कौटुं बक, सामािजक, राजकीय, जा हरात इत्यादी प्रकारचे इव्हेंट करणे सामािजक गरज झालेली आहे.
आज समाजात उपक्रम , नयोजन करणे काळाची गरज बनली आहे. तेवढ्या प्रमाणात समाजात इव्हेंट
व्यवस्थापन करणारे प्र शक्षक उपलब्ध नाहीत.
रोजगार वाढवण्यासाठी समाजातील तरुणाईला कौशल्याचे शक्षण देण्याच्या उददेशाने रोजगार
मळावा, व्यावसा यकांना आ थर्णक फायदा होण्याच्या उद्देशाने या कौशल्याची गरज भासू लागली आहे.
एखाद्या कायर्णक्रमाचा आराखडा तयार करून तो वास्तवात उतर वणे व व शष्ठ उद्देश साध्य करणे
म्हणजेच कायर्णक्रम व्यवस्थापन होय. कायर्णक्रमाच्या सुरुवातीपासून ते शेवटपयर्यंत कायर्णक्रम पूणर्ण
करण्यासाठी जबाबदारी पार पडली जाते.त्यास कायर्णक्रमाचे व्यवस्थापन म्हटले जातात.
To be contin..
To be contin..

4. तज्ञ (ज्याला मा हती आहे आ ण ते अगदी सूक्ष्म तप शलांची काळजी घेतात) अशा कायर्णक्रमांची
योजना आखणे आ ण अंमलात आणणे. आजकाल संस्था आ ण संस्था व वध कायर्णक्रम आयोिजत
करण्यासाठी अशा तज्ञांची सेवा देखील घेतात. याला 'आउटसो सर्यंग' असे म्हणतात. जे तज्ञ हे काम करतात
त्यांना इव्हेंट मॅनेजमेंट ,इव्हेंट प्लॅनर कं वा इव्हेंट मॅनेजर म्हणून ओळखले जाते. ते सल्ला देतात आ ण
नयोजनाच्या टप्प्यापासून कायर्णक्रमाच्या अं तम अंमलबजावणीपयर्यंत सवर्ण कामे करा. अशा तज्ञांच्या
सहभागामुळे ग्राहकांसाठी उत्सव आ ण प्रसंग सोपे, आनंददायक आ ण तणावमुक्त झाले आहेत.
इव्हेंट मॅनेजरकडे काही कौशल्य असावी लागतात त्यापैकी काही स्वतःकडे असतात तर काही
अंगीकारावी लागतात. जसे की, शस्त, प्रामा णकपणा, दुसयार्यंना समजावून घेणे, कामात सतत चकाटी,
हजर जबाबीपणा, नै तकमूल्य, संघटन, नेतृत्त्व, वेळेचे नयोजन, संवाद, नयंत्रन व्यवस्थापन,
नीटनेटक
े पणा, पोशाख, स्पष्ट बोलणे, नरोगी आरोग्य इत्यादी कौशल्य आत्मसात करावी लागतात.
To be contin..

5. व्याख्या (Definition):
इव्हेंट म्हणजे काय?
जे काही घडते, वशेषत: महत्त्वाचे काहीतरी. हे नयोिजत सावर्णज नक कं वा सामािजक प्रसंग असू
शकते. एखादा कायर्णक्रम लग्नाचा उत्सव, ऑ फस पाटर्दी, फ
ॅ शन शो, कॉन्फरन्स, प्रॉडक्ट लॉन्च, स्पोट्र्णस
इव्हेंट, रॉक कॉन्सटर्ण, प्रदशर्णन, से मनार आ ण बरेच काही असू शकते…
व्यवस्थापन म्हणजे काय?
हेन्री फ
े योल यांच्या मते, "व्यवस्थापन म्हणजे अंदाज बांधणे आ ण योजना करणे, संघ टत करणे,
आदेश देणे, समन्वय करणे आ ण नयंत्रण करणे." आणखी सोपी करून, व्यवस्थापन म्हणजे काहीतरी
हाताळण्याचा मागर्ण. कं वा इिच्छत उद् दष्टे आ ण उद् दष्टे साध्य करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये वापरणे.
इ.एफ.एल.ब्रिेच, यांच्या मते, ‘उपक्रमाच्या कायार्णचे नयोजन आ ण नयमन करण्याची प्र क्रया म्हणजे
व्यवस्थपन’.
To be contin..

6. प्र सद्ध अथर्णशास्त्रज्ञ फ लप कोटलर (2004) यांनी
इव्हेंट्सची व्याख्या 'लक्ष्य
प◌्रेक्षकांना व शष्ट संदेश संप्रेषण करण्यासाठी डझाइन
Events have been defined by the famous economist Philip
Kotler (2004) as ‘occurrences designed to communicate
particular messages to target audiences’.
इव्हेंट मॅनेजमेंट म्हणजे सण, कॉन्फरन्स, समारंभ,
ववाहसोहळे, औपचा रक पक्ष, मै फली कं वा अ धवेशने
यासारख्या छोट्या आ ण/ कं वा मोठ्या प्रमाणात
वैयिक्तक कं वा कॉपर्वोरेट कायर्णक्रमांच्या न मर्णती आ ण
वकासासाठी प्रकल्प व्यवस्थापनाचा वापर.
wikipedia

7. इव्हेंट मॅनेजमेंट ही प्र क्रया आहे ज्याद्वारे कायर्णक्रमाचे नयोजन, तयार आ ण न मर्णती क
े ली जाते.
व्यवस्थापनाच्या इतर कोणत्याही स्वरूपाप्रमाणे, यात मूल्यांकन, व्याख्या, संपादन, दशा, नयंत्रण,
वाटप आ ण वेळ, वत्त, लोक, उत्पादने, सेवा आ ण इतर संसाधने यांचे वश्लेषण समा वष्ट आहे.
Event management is process by which an event is planned, prepared and produced.
as with any other form of management, it entails the assessment, definition,
acquisition, direction, control, allocation and analysis of time, finance, people,
products, services and other resources to achieve objectives.

8. इव्हेंट मॅनेजमेंटची संपूणर्ण संकल्पना ही जा हरात कं वा माक
र्ते टंगच्या सवार्णत तीव्र कं वा महत्त्वपूणर्ण
स्वरूपांपैकी एक मानली जाते. एक प्रकारे, हा एक व्यवसाय आहे जो व्यक्तींच्या सजर्णनशील प्र तभा
चांगल्या प्रकारे बाहेर आणण्यास मदत करतो. इव्हेंट मॅनेजमेंटच्या संपूणर्ण प्र क्रयेमध्ये संस्थेच्या प्र क्रयेचा
समावेश असणे आवश्यक आहे. यात वैयिक्तक कं वा व्यावसा यक कायर्णक्रमाचे आयोजन समा वष्ट आहे.
यामध्ये साधारणपणे से मनार, फ
ॅ शन शो, लग्न, उत्पादन लॉन्च, प्रदशर्णने इत्यादींचा समावेश असू शकतो.
थोडक्यात, इव्हेंट मॅनेजमेंटमध्ये इव्हेंटचे नयोजन, वत्तपुरवठा, संकल्पना इत्यादीपासून इव्हेंट आयोिजत
करण्याच्या संपूणर्ण चरणांचा समावेश असतो.
सध्याच्या प रिस्थतीमध्ये, इव्हेंट मॅनेजमेंट हे एक महत्त्वाचे
क◌्षेत्र
आहे
जे
वाढत्या
संधींसह
अनेक
वषार्यंपासून
वक सत
होत
आहे.
.
या
संकल्पनेचा
मुख्य
फायदा
असा
आहे
की
या
क्षेत्रात कोणतीही औपचा रक पदवी कं वा पात्रता आवश्यक नाही,
परंतु
अनेक
अल्पकालीन
तसेच
नय मत
आ ण
व्यावसा यक
अभ्यासक्रम
या
क्षेत्रात वक सत होत आहेत ज्यामुळे एक
ू णच या अभ्यासक्रमाची मागणी वाढण्यास मदत झाली आहे.

9. इव्हेंट मॅनेजमेंटमधल्या संधी
(Opportunities in Event Management)
आजचं युग हे इव्हेंटचं आहे. लग्न असो वा बारसं, बिल्डंग
ची पूजा असो वा एखादा पुरस्कार सोहळा. त्याचा झक्कास इव्हेंट
व्हावा लागतो. म्हणूनच हे इव्हेंट मॅनेज करणाऱ्या व्यक्ती आ ण
संस्थांसाठी सध्या बऱ्याच नव्या संधी नमार्णण झाल्या आहेत.
आजचं युग हे इव्हेंटचं आहे. लग्न असो वा बारसं, बिल्डंगची पूजा असो वा एखादा पुरस्कार सोहळा.
त्याचा झक्कास इव्हेंट व्हावा लागतो. म्हणूनच हे इव्हेंट मॅनेज करणाऱ्या व्यक्ती आ ण संस्थांसाठी सध्या
बऱ्याच नव्या संधी नमार्णण झाल्या आहेत.
To be contin..

10. आजच्या युगात अनेक नवनवीन क्षेत्र क रअरसाठी खुली झाली
आहेत. त्यातीलच एक आकषर्णक असे क्षेत्र म्हणजे इव्हेंट मॅनेजमेंट! या
क्षेत्रात काम करताना दवसरात्रीचं बंधन ठेवून चालत नाही. डेडलाइन
गाठताना कधी कधी तर २४ x ७ काम करावे लागते. आजच्या तरुण
पढीला भुलवणारं असं हे क्षेत्र आहे. ग्लॅमरस, एक्साय टंग असं या क्षेत्राचं
वणर्णन करता येईल.
व वध प्रकारचे इव्हेंट म्हणजेच कायर्णक्रमांची थीम ठरवणे, त्यांचे
प्लॅ नंग करणे आ ण त्यानुसार सुरेख नयोजन करणे आदी जबाबदारीची
कामे पार पाडणे यात अपे क्षत आहे. इव्हेंट मॅनेजर म्हणून काम करताना
तुमच्याकडे कल्पकता, नयोजन कौशल्य, चकाटी, संयम, सहनशीलता
हे गुण असायला हवेत. आयोजकांच्या (ज्यांचा कायर्णक्रम आहे ते)
मतानुसार थीम ठरवली की, मग पुढचं काम सुरू होतं. त्यामुळे
तुमच्याकडे संवाद कौशल्य असणंही गरजेचं आहे.

11. इव्हेंट मॅनेजमेंट हे एखादे प रषद, सांस्कृ तक कायर्णक्रम, चॅ रटी शो प्रदशर्णन, कायर्णक्रम ब्रिँड लाँच सुद्धा
असू शकते. कायर्णक्रमाच्या थीमनुसार जागेची (व्हेन्यू) नवड, डेकोरेशन, फ नर्यं शंग, डझाइन, क
ॅ प्शन,
फीडबॅक, िस्क्रिप्टंग, नमंत्रण प त्रका, खानपान सेवा, मनोरंजनाचे कायर्णक्रम, गेम्स आदी सगळ्या गोष्टी
पाहाव्या लागतात. कायर्णक्रमाला हजेरी लावणाऱ्या मोठ्यांपासून छोट्यांपयर्यंत सगळ्यांच्या दृष्टीने आवश्यक
गोष्टींची दखल घ्यावी लागते. छोट्या छोट्या गोष्टींकडेही दुलर्णक्ष करून चालत नाही. आपले काम १०० टक्क
े
चोख असायला हवे.
पात्रता :
डप्लोमा आ ण पोस्ट ग्रॅज्युएट डप्लोमा कोसर्ण उपलब्ध असणाऱ्या अनेक संस्था आपल्याकडे आहेत.
डप्लोमा कोसर्णसाठी बारावी पास, तर पोस्ट ग्रॅज्युएट डप्लोमा करण्यासाठी ग्रॅज्युएशन पास असणं
आवश्यक आहे.
या क्षेत्रात क रअरची सुरुवात करताना व शष्ट प्रकारच्या प्र शक्षणाची आवश्यकता असतेच असं
नाही. इव्हेंट मॅनेजमेंटमधील डग्री आ ण जोडीला माक
र्ते टंगमधील स्पेशलायझेशन कं वा मास
कम्यु नक
े शनची डग्री असेल तर निश्चतच तुमचं क रअर उज्ज्वल ठरेल.
To be contin..

12. क रअरच्या संधी :
लग्न, रसेप्शन, ट्रेड शो, व वध प्रदशर्णने, प्रचार सभा, रोड शो, प रषदा, प्रॉडक्ट लाँच, सावर्णज नक
मनोरंजक कायर्णक्रम, कॉन्सट्र्णस, बड्याबड्या पाटर्दीज, सत्कार सोहळे, पुरस्कार सोहळे, क्रीडा वषयक
कायर्णक्रम असे नाना वध कायर्णक्रम इव्हेंट मॅनेजसर्णना आयोिजत करावे लागतात. पूणर्ण वेळ कामाबरोबरच पाटर्ण
टाइम काम करण्याचा पयार्णयही इव्हेंट मॅनेजसर्णकडे उपलब्ध असतो. अशा वेळी ते पयर्णटन मंडळे, व्यापार
आ ण व्यावसा यक संस्था, फ
े िस्टव्हल आ ण इव्हेंट असो सएशन्स, री क्रएशन डपाटर्णमेंट, शैक्ष णक
संस्था, मोठ्या क
ं पन्या, कन्व्हेन्शन आ ण कॉन्फरन्स सेंटसर्ण, कॉन्फरन्स आ ण इव्हेंट प्लॅ नंग क
ं पन्या
यांच्यासाठी (स्पेशल इव्हेंट को ऑ डर्णनेटर) म्हणून काम करू शकता. अ◌ॅडव्हटार्णय झंग आ ण पीआर
एजन्सीज, या क
ं पन्यांमध्येही इव्हेंट मॅनेजमेंट हा स्वतंत्र वभाग असतो. तथेही तुम्ही नोकरीसाठी प्रयत्न
करू शकता. या शवाय, स्वयंरोजगार हा पयार्णय आहेच.
To be contin..

13. इव्हेंट व्यवस्थापणाचे प्रकार
Types of Event Management
इव्हेंट व्यवस्थापनात व वध सेवा सु वधा पुर वणाऱ्या व्यावसा यकांना एकसंघ बांधून इव्हेंट योग्य रत्या पार
पाडावा लागतो. समारंभ ह बाब मानवी जीवन व व्यवसाय क्षेत्र अश्या दोन्ही ठकाणी साजरी क
े ली जातात.
इव्हेंट व्यवस्थापनाचे खालील दोन प्रकार पडतात.
१.घरगुती स्तरावरील इव्हेंट व्यवस्थापन:
२. व्यावसा यक स्तरावरील इव्हेंट व्यवस्थापन:

14. १.घरगुती कं वा औपचा रक इव्हेंट व्यवस्थापन:
‘जे धमार्णला अनुसरून कायर्णक्रम असतात त्या कायर्णक्रमाला आपण
औपचा रक इव्हेंट व्यवस्थापन असे म्हणतो’. ज्या कायर्णक्रमाला
ठरा वक पद्धतीने नयोजन करावे लागते, म्हणजेच कायर्णक्रमाचे
उद्देश, पद्धत, वेळ , स्थळ, पोशाख, हे त्या त्या धमार्णनुसार
ठरलेले असतात तसेच घरगुती स्तरावर साजरे क
े ले जाणारे इतर
कायर्णक्रम उदा. बारशी, मुंज, लग्न, साखरपुडा, मृत्य वधी, जन्म
वधी, ह्या त्या त्या धमार्णनुसार ठरलेल्या असतात. त्या प्रमाणे पूणर्ण
होणे गरजेचे असतात अश्या कायर्णक्रमांना घरगुती इव्हेंट
व्यवस्थापन असे संबोधले जातात.

15. या समारंभामध्ये जन्मापासून ते मृत्यूपयर्यंत ज्या वधी धा मर्णक पद्धतीने कं वा ठरा वक उद्देश्याने पार
पाडल्या जातात. त्याला औपचा रक समारंभ म्हणण्याची प्रथा आपल्या लक्ष्यात येते. उदा.बाळ जन्माला आल्यानंतर
मुलांचे बारसे घातले जाते.
तसेच सांस्कृ तक कायर्णक्रम- अनेक व्यक्तींनी एकत्र येऊन एखाद्या सांस्कृ तक कायार्णसाठी साजरा क
े ला
जाणारा प्रसंग म्हणजे सांस्कृ तक कायर्णक्रम होय. जसे क, गणेश उत्सव, कलाप्रदशर्णन, भजन, गाणी संगीत ,
युवामहोत्सव, गाव जत्रा इत्यादी.
भारतातील संस्कृ ती व भन्न भन्न चाली, रूढी, परंपरा, धमर्ण, पंथ, इत्यादी मध्ये व वधता असल्यामुळे अनेक
प्रकारचे कायर्णक्रम घरगुती स्तरावतर्ती आयोिजत क
े ले जातात. या कायर्णक्रमातून करमणूक व मनोरंजक कायर्णक्रमाची
उत्पती नमार्णण होते. अश्या प्रकारच्या घरगुती स्तरावतर्ती आयोिजत क
े ल्या जाणाऱ्या व वध कायर्णक्रमामुळे
मनोरंजनातून आपल्याला आनंदाची भावना मळते.काही वेळ आपण तो उपभोगला पा हजे. त्याचा वापर आपण
दैनं दन जीवनात करून घेऊन आपल्या सकारात्मक आयुष्याकडे पाहण्याची ,दृष्टीचा मागर्ण बदलून आपले आयुष्य
चांगले जगण्यास शकावे.

16. २. व्यावसा यक स्तरावरील इव्हेंट व्यवस्थापन:
‘आ थर्णक हेतूने व्यावसा यक संपन्न होणाऱ्या समारंभाना कं वा
कायर्णक्रमाला व्यावसा यक स्तरावरील इव्हेंट व्यवस्थापन असे म्हणतात’
अश्या प्रकारचे कायर्णक्रम हे उदयोग क्षेत्राच्या वकासासाठी व
वस्तारासाठी आयोिजत क
े ले जातात. व्यावसा यक कायर्णक्रम उच्च
बजेट आ ण उच्च प्रोफाइलसह येतात. या कायर्णक्रमाचे मुख्य उद् दष्ट
उत्पादनाला त्याच्या प्र तस्पध्यार्यंपासून वेगळे करणे आहे. नवीन उत्पादन
लाँच संस्मरणीय असल्याचे सु निश्चत करणे. या कायर्णक्रमांना सहसा
मी डया दग्गजांना आमं त्रत क
े ले जाते. यशस्वी झाल्यास, इव्हेंट
मॅनेजरसाठी ते एक उत्तम क रअर बनते. जसे क, कार मेळावे,
औदयो गक प्रदशर्णनी, नवीन उत्पादन सादर करणे, वक्री शुभारंभ
इत्यादी.

17. इव्हेंट मॅनेजमेंट सस्टमचा वकास
१.संघ न मर्णती (Building Team):
टीम बिल्डंग हे एक व्यवस्थापन तंत्र आहे जे व वध क्रयाद्वारे कायर्णसमूहांची कायर्णक्षमता आ ण
कायर्णप्रदशर्णन सुधारण्यासाठी वापरले जाते. यात एक मजबूत आ ण सक्षम संघ तयार करण्यासाठी बरीच
कौशल्ये, वश्लेषण आ ण नरीक्षण समा वष्ट आहे. संस्थेची दृष्टी आ ण उद् दष्टे साध्य करणे हाच येथे संपूणर्ण
हेतू आहे.
एक उत्कृ ष्ट संघ तयार करण्यासाठी भरपूर कौशल्ये . संघ बांधणीसाठी जबाबदार असलेल्या
व्यवस्थापकाने संघातील सदस्यांची ताकद आ ण कमक
ु वतता शोधून काढण्यास आ ण व वध कौशल्य संच
असलेल्या लोकांचे योग्य मश्रण तयार करण्यास सक्षम असणे आवश्यक आहे. त्याने संघातील सदस्यांमध्ये
मजबूत परस्पर संबंध आ ण वश्वास वक सत करण्यावर लक्ष क
ें द्रत क
े ले पा हजे. व्यवस्थापकाने कायर्णसंघ
सदस्यांमधील संवाद आ ण परस्परसंवादाला प्रोत्साहन दले पा हजे आ ण व वध संघ- नमार्णण
क्रयाकलापांच्या मदतीने तणाव कमी क
े ला पा हजे. त्याने संघाच्या सदस्यांना संस्थेची उद् दष्टे स्पष्टपणे
प रभा षत क
े ली पा हजेत.

18. 2. जा हरात Advertisement जा हरात ह एक कला आहे. या कलाच्या माध्यमातून
एखादे नवीन उत्पादन कं वा नवीन संदेश लोकांपयर्यंत पोहचवला
असेल त्याला प्र सद्धी द्यावी लागते यालाच जा हरात असे
म्हणतात.
नवीन वस्तू कं वा सेवा त्याची बाजारपेठेत ओळख करून
देणे म्हणजेच त्या वस्तूची जा हरात करणे होय. जा हरातीसाठी
आज अनेक प्रकारची माध्यमे उपलब्ध आहेत. जसे क, वृत्तपत्रे,
मा सक, नयतका लक
े , भतीपत्रे, वजेच्या पाट्या, दुकानाच्या
पट्या, चत्रपट, आकाशवाणी, दूर चत्रवाणी, प्र सद्धीफलक
इत्यादींचा वापर करता येतो. जा हरातीमुळे जनजागृती होते.
यामुळे व वध कायर्णक्रमाची, उत्पादनाची व सेवेची मा हती मळते.

19. Marketing
वपणन आ ण संप्रेषण
आज यामध्ये थेट मेलसर्णपासून सोशल मी डया आ ण डिजटल माक
र्ते टंगपयर्यंत व वध चॅनेलचा
समावेश आहे. इव्हेंटवर अवलंबून, व्यवस्थापक त्यानुसार वपणन आ ण संप्रेषण कायार्णिन्वत करतात.
जेव्हा ब्रिँड पाटर्दी, ट्रेड शो कं वा ब्रिँड लॉन्च इव्हेंट टाकतात, तेव्हा मी डयाचे लक्ष वेधून घेण्याचा एक
उत्तम मागर्ण म्हणजे से ल ब्रिटींना उपिस्थत राहणे. से ल ब्रिटींना कायर्णक्रमाला उपिस्थत राहण्यासाठी आ ण
कव्हर करण्यासाठी मी डया मळतो.व ऍटोमॅ टक तुमच्या कायर्णक्रमाची प्र सद्धी व माक
र्ते टंग होते उदा.
सोशल मी डया, रेड कापर्तेट, भेट आ ण शुभेच्छा, उत्पादनाचे फोटो, मुलाखती ,वतर्णमानपत्रे इ.

20. Concrete ठोस:
कोणतेही कायर्णकरताना त्याची काही तत्त्वे असतात त्याच प्रकारे इव्हेंट व्यवस्थापनाची देखील काही
Concrete असतात ती खालील प्रकारे आहेत :
१. इव्हेंट बु कं ग Event Booking :
इव्हेंट बुक करताना तो इव्हेंट कोणत्या organizer ला द्यायचा आहे हे ठरवून घेणे व त्या नुसार त्या organizer शी
करार क
े ला जातो. उदा. Vindhwasini , R Creation, V M Events etc.
या करारामध्ये ठकाण, वेळ, दनांक, सेवा, उपिस्थतांची संख्या इत्या द मा हती करारामध्ये समा वष्ट करणे
आवश्यक आहे. एखादा इव्हेंट बुक करतांना त्याच्याशी संबं धत सवर्ण दस्तावेज हे कायर्णक्रम पूणर्ण होईपयर्यंत व्यविस्थत ठेवणे
आवश्यक आहे. इव्हेंट बुक झाल्यानंतर organizer व त्यांची सम्पूणर्ण टीम इव्हेंट पूणर्ण होईपयर्यंत ते काम पाहतात.

21. २. बजेटचे व्यवस्थापन
प्रभावी बजेट वर उत्कृ ष्ट कायर्णक्रम वत रत करणे सोपे जाते. तेव्हा मयार्ण दत बजेटमध्ये एक अप्र तम
इव्हेंट तयार करणे म्हणजे ‘उत्कृ ष्ट व्यवस्थापन’.
कायर्णक्रमाचे नयोजन आ ण व्यवस्थापनासाठी काय आ थर्णक खचर्ण करावा लागतो याची सवर्ण टीम
सदस्यांना जाणीव असणे आवश्यक आहे. सावर्णज नक कायर्णक्रमासाठी, आ थर्णक बाबी िजतक्या मोठ्या होतात
ततक्या अ धक गुंतागुंतीच्या होतात, ज्यामध्ये व वध आ थर्णक तंत्रांवर आधा रत आ थर्णक व्यवहायर्णतेचा
अभ्यास समा वष्ट असतो. ओळख आ ण मूल्यांकन प्र क्रयेद्वारे खचार्णचा अंदाज लावला जातो.
इव्हेंट्सच्या बाबतीत, ठरा वक खचार्णमध्ये ठकाण, कमर्णचारी, माक
र्ते टंग आ ण वमा यांचा समावेश असतो,
तर प रवतर्णनीय खचर्ण उदा. खानपान, मनोरंजन आ ण नवास. एक
ू ण खचर्ण पूणर्ण झाल्यावर, बजेटच्या खचार्णच्या
बाजूचे वास्त वक चत्र देण्यासाठी सवर्ण निश्चत, प रवतर्णनीय आ ण इतर संभाव्य खचार्यंची गणना करणे आ ण
समा वष्ट करणे महत्वाचे आहे.

22. 3. Announcement
● कायर्णक्रमाच्या दोन म हने आधी कायर्णक्रमाची announcement करणे.
● नोंदणी/सहभागासंबंधी संपक
र्ण यादीला स्मरणपत्रे पाठवने. उदा. सादरकतर्ते/वक्ते
● प्रवास/ नवास तपशीलांची पुष्टी करने.
● भाषणे / कं वा सादरीकरणांच्या प्रतीची वनंती करने.
● प्र सद्धी: कीनोटबद्दल प्रेस घोषणा जारी करने.
एखाद्या इव्हेंटच्या घोषणा या सूचना आहेत ज्या संबं धत आमं त्रतांना तपशीलवार सां गतल्या जातात
जसे की, काय इव्हेंट आहे, संबं धत वषय लहणे , नाव, स्थान, तारीख आ ण प्रासं गकतेसह इव्हेंट
तपशील, नोंदणीला प्रोत्साहन देणारे कोणतेही मोहक कायर्णक्रम हायलाइट करणे.

23. ४.Record नोंद करणे :
बजेट नयं त्रत करणे ही इव्हेंट मॅनेजरची एक गंभीर जबाबदारी आहे आ ण संस्थेने बजेट नयंत्रणात
सामील असलेल्या सवर्ण पक्षांच्या भू मका आ ण जबाबदाऱ्या प रभा षत करणे ततक
े च महत्त्वाचे आहे.
सामान्यत: वत्त वभागाची जबाबदारी खचर्ण लेखा प रप्रेक्ष्यातून बजेट रेकॉडर्ण करणे, ट्रॅक करणे आ ण त्याचे
नरीक्षण करणे आ ण संस्था व्यवस्थापन आ ण देणगीदारांसाठी अहवाल तयार करणे जसे की योग्य खाती
योग्य रत्या वापरली आ ण रेकॉडर्ण क
े ली आहेत याची खात्री करणे.
इव्हेंटचे बजेट इव्हेंटची उद् दष्टे आ ण उद् दष्टांचे पालन करत असल्यास देखरेखीसाठी वत्त एकक
जबाबदार नाही, ही जबाबदारी इव्हेंट मॅनेजरची आहे ज्याने अहवाल पाहणे आवश्यक आहे आ ण बजेटचे
नरीक्षण करणे आवश्यक आहे आ ण संसाधने योजनेनुसार वापरली गेली आहेत की नाही हे नधार्ण रत करणे
आ ण अथर्णसंकल्पीय काम गरीमधील वचलन, बदल कं वा बदल ओळखणे.

24. ५.Payment Mode:
कोणत्याही प्रकारच्या कायर्णक्रमाचे नयोजन करताना, ट्रॅक करण्यासाठी बरेच महत्वाचे भाग असतात.
यामध्ये ठकाण कं वा ऑनलाइन सेवा सुर क्षत करणे, स्पीकर आ ण पॅनेलचे सदस्य बुक करणे आ ण बरेच
काही समा वष्ट आहे. परंतु तुमचे इव्हेंट प्लॅ नंग तेथे सुरू होत नाही कं वा थांबत नाही तुम्हाला नोंदणी आ ण
पेमेंट सस्टम तयार करावी लागेल जी तुमच्या इव्हेंटची एक मजबूत छाप तयार करु शक
े ल.
ऑनलाइन पेमेंट हे सवर्णसामान्य प्रमाण बनले आहे .महामारीच्या काळात तर online payment ला
फार महत्त्व होते. ऑनलाइन पेमेंट हा पेमेन्ट करण्याचा एक सोपा आ ण जलद मागर्ण आहे कं वा manual
पद्धतीने देखील payment करू शकता परंतु ह िक्लष्ट प्र क्रया समजली जात आहे.
ऑनलाइन पेमेंट अ धक सुर क्षत, जलद आ ण नेहमीच उपलब्ध असतो. तुमच्या इव्हेंट नोंदणी
प्र क्रयेमध्ये समा वष्ट क
े ल्यावर, ऑनलाइन पेमेंट प्र क्रया संपूणर्ण अनुभव सुव्यविस्थत करू शकते, प रणामी
अ धक नोंदणी, कमी प्रशासकीय खचर्ण आ ण अ धक महसूल तयार होऊ शकतो.

25. ६. सेवा (Services) :
सवर्ण महत्वाच्या इव्हेंट वै शष्ट्ये खालील प्रकारे दशर्ण वले पा हजेत.
● सवर्ण प्रवेशद्वार आ ण नगर्णमन
● मा हती क
ें द्र
● वाहनांनी वापरलेले मागर्ण
● अन्न आ ण इतर स्टॉलधारक स्थाने
● बसण्याची व्यवस्था
● आपत्कालीन प्रवेश मागर्ण
● मनोरंजन स्थळे
● शौचालय सु वधा
● प्रथमोपचार पोस्ट
● पण्याच्या पाण्याची ठकाणे

26. ७. सजावट (Decoration)
इव्हेंट सजवणे ही एक रसेप्शन स्थळाला एखाद्या व्यक्तीने क
े वळ कल्पना
क
े लेल्या गोष्टीत बदलण्याची कला आहे. लग्नाच्या रसेप्शन आ ण कॉन्फरन्स
से मनारपासून ते वशेष समारंभांपयर्यंत एखाद्या ठकाणाचे कल्पकतेने सुशोभीकरण
करण्याच्या कष्टाळू प्रयत्नांचे हे अं तम प रणाम आहे. इव्हेंट डेकोर हा इव्हेंट
नयोजनाशी जवळचा संबंध आहे, कारण त्यात पूवर्ण नयोिजत वातावरण प्राप्त
करण्यासाठी इव्हेंटचे समन्वय साधणे देखील समा वष्ट आहे. डेकोर हे टेबलचे सौंदयर्ण,
खुच्यार्ण चांगल्या प्रकारे सेट क
े लेल्या आ ण कधीकधी झाकलेल्या, फोकस (स्टेज), फ
ु ले
आ ण मांडणीचे प्रकार, रंग समन्वय कं वा एखाद्या कायर्णक्रमाचे सौंदयर्ण वाढ वण्यासाठी
कोणत्याही गोष्टींशी संबं धत आहे. डेकोरेटर म्हणून इव्हेंट मॅनेजर असा असतो ज्याला
कोणत्याही कायर्णक्रमात प्रभाव नमार्णण करण्याचा ध्यास असतो. उदा.हषर्ण decoration ,
अजमेरा etc.

27. एखाद्या कायर्णक्रमात, जेवण, पेये इ.च्या आधी लक्ष वेधून घेणारी प हली गोष्ट म्हणजे सजावटीद्वारे
तयार क
े लेले वातावरण. अनेक व्यक्ती आ ण अगदी कॉपर्वोरेट बॉडी सहसा त्यांच्या कायर्णक्रमाच्या सजावटीवर
मोठ्या प्रमाणात पैसे खचर्ण करतात, कारण त्यामध्ये त्यांची शैली आ ण आवड दशर्णवतात.
मूड सेट करण्यासाठी, भावना तयार करण्यासाठी आ ण कायर्णक्रमाचे महत्त्व अधोरे खत करण्यासाठी
कायर्णक्रमातील सजावट आवश्यक आहे. क्र
े प पेपर स्ट्रीमसर्णपासून रंग आ ण सौंदयार्णच्या व्यावसा यक- डझाइन
क
े लेल्या डस्प्लेपयर्यंत, सजावट सामान्यत: कायर्णक्रम प्रायोजक आ ण समन्वयकांनी नधार्ण रत क
े लेल्या
थीममध्ये कायर्ण करते, मोठ्या प्रमाणात कायर्णक्रमाच्या कायर्णवाहीसाठी स्टेज सेट करत असतात.
मोठ्या कायर्णक्रमांसाठी सजावट करणे कठीण ठरू शकते, लोकांची गदर्दी, वक्र
े ते, इव्हेंट बूथ आ ण सोबत
असलेल्या उपकरणांमध्ये ततक
े च मोठे प्रदशर्णन पाहणे आवश्यक आहे. इव्हेंटसाठी नवडलेल्या थीमनुसार रंग
नवडणे आ ण स्था पत करणे आवश्यक आहे, जा हराती आ ण फ
ु लांच्या व्यवस्थेमध्ये प्र त बं बत क
े ले पा हजे
आ ण संपूणर्ण मेजवानीमध्ये ह सजावट एकत्र बांधली गेली पा हजे. म्हणून इव्हेंट मॅनेजरकडे सजर्णनशीलतेची
कौशल्ये असणे आवश्यक आहे, नवीन कल्पनांचे कौतुक क
े ले पा हजे आ ण संस्थेतील प्र तभांना त्याच्या
सवर्वोत्तम क्षमतेमध्ये योगदान देण्यासाठी स्वातंत्र्य दले पा हजे.

28. ८.Hospitality
Hospitality हा शब्द लॅ टन भाषेतील Hospitare या शब्दापासून त्याची उत्पत्ती झाली आहे. याचा अथर्ण ‘
अ तथी’ असा होतो. अ तथी देवो भव, याचा अथर्ण "अ तथी देव आहे". इव्हेंट आयोजन करताना ग्राहक,
कॉन्फरन्स प्र त नधी कं वा इतर पाहुणे, अनोळखी लोकांचे मैत्रीपूणर्ण आ ण उदार स्वागत करणे आ ण मनोरंजन
करणे हा प्रत्येक इव्हेंटचा एक महत्वाचा भाग समजला जातो. आदरा तथ्य उद्योगामध्ये अशा क
ं पन्या कं वा
संस्थांचा समावेश होतो ज्या घरापासून दूर असलेल्या लोकांना अन्न कं वा पेय कं वा नवास प्रदान करतात.
तसेच आदरा तथ्य उद्योग हा पाच क रअर क्षेत्रांमध्ये वभागला गेला आहे:
1. नवास,
2. अन्न आ ण पेय सेवा,
3. करमणूक आ ण करमणूक,
4. वाहतूक आ ण प्रवास सेवा
5. लोकांना सेवा देणे

29. References:
● https://billetto.co.uk/blog/event-decor/
● https://www.cvent.com/in/event-management-software/event-payment-processing
● https://www.planningpod.com/event-credit-card-payments.cfm
● https://www.socialtables.com/blog/event-marketing/corporate-event-announcements/
● https://www.naemd.com/blog/major-types-of-event-management-careers-in-india
● https://www.uou.ac.in/sites/default/files/slm/HM-402.pdf
● https://ncert.nic.in/textbook/pdf/lehe209.pdf