Göbələklər

Hazırladı:Zərdab şəhər ümumi orta
məktəbin biologiya müəllimi
Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu
E-mail: Mehreliyev.1973@mail.ru
Sinif: VII
01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 1

Mövzu: Göbələklər

Standart:
1.1.2 Canlıların
quruluşunu təsvir
edir.
1.1.4 Canlıların
təsnifatının rol və
əhəmiyyətini izah
edir.

Məqsəd::
Göbələklərin quruluşunu izah
edir.
 Göbələkləri biri –birindən
fərqləndirə bilir.

İş forması:
Fərdi
Kiçik qruplarla
Kollektivlə

İş üsulu:
Beyin həmləsi
Müzakirə
Anlayışın çıxarılması

Resurslar:
Dərslik
İş vərəqləri
Flipçat
Marker
Tablo
İKT vasitələri

İnteqrasiya:
İnformatika-1.2.2.; 1.2.3.
Coğrafiya-1.2.7.

Dərsin gedişi
Motivasiya
Tədqiqatın aparılması
İnformasiya mübadiləsi
İnformasiyanın müzakirəsi
Nəticə və ümumiləçdirmə
Yaradıcı tətbiqetmə və ev tapşırığı
Qiymətləndirmə və refleksiya

Motivasiya:
Şəkildə gördüyünüz
balaca qız, meşədə
yağışdan qorunmaq
üçün nəyin altında
dayanmışdır?

Göbələk
Çətirə
bənzəyir
Çürüntülü
torpaqlarda
yetişir
Rütubəti
sevir
Yeməli və
zəhərli
növləri var

Göbələklərin 100 000-ə qədər növü var Göbələk lat.Fungi
adlanır.Göbələklər təbiətin canlı amilləri sırasına daxil olan bir
canlıdır.Bu canlı təbiətin hər cür şəraitində yaşamağa uyğunlaşmışdır.
Onu torpağda,ağacın oduncağı və yarpağı üzərində,çürümüş
ərzağın,çörəyin,ölmüş heyvanın və hətta insanın və heyvanın
bədənində tapmaq mümkündür.Göbələkləri öyrənən elm mikologiya
adlanır.
Fərqli mühitdə göbələklərin funksiyası müxtəlif olsada,onları
birləşdirən bir neçə amill var:
Göbələklərin əksəriyyəti kök,gövdə və papaqcıqdan ibarətdir.
Onların hamsı sporla çoxalır.
Papağın altında sporangilər yerləşir.
Göbələklər çox vaxt tumurcuqlanma yolu ilə çoxalır.
Göbələklərin ömrü çox deyil.
Göbələklər kölgəsevən canlılardır.
Göbələklər aləmi

Göbələklər

Papaqlı göbələklərin
quruluşu
Papaqlı göbələklərin yerüstü hissəsi
meyvə cismi adlanır,yeraltı hissəsi
isə mitseli tellərindən
ibarətdir.Meyvə cismi kötükcükdən
və papaqdan ibarətdir.Onlarda
mitseli tellərinin sıx dəstələrindən
təşkil olunmuşdur.Mitseli
göbələklərin struktur quruluşudur.

Papaqlı
göbələklər
Lövhəcikli göbələklər:sporlar
papağın altındakı lövhəciklərdə əmələ
gəlir.
Nümayəndələri:Sarı-qırmızı
göbələk,nəmişlik göbələyi,acı
göbələk,şampinyon,tülküqulağı
göbələyi.
Borulu göbələklər:sporlar papağın
altındakı borucuqlarda əmələ gəlir.
Nümayəndələri:Ağ
göbələk,qırmızıbaş göbələk,yağlı
göbələk,tozağacı göbələyi.

Papaqlı
göbələklər
Zəhərli
göbələklər:Milçəkqıran,solğun
əzvay,yalançı tülküqulağı,yalançı
kötük göbələyi.
Yeməli göbələklər:Ağ
göbələk,şampinyon,tozağacı
göbələyi,qırmızıbaş göbələk,yağlı
göbələk,sarı-qırmızı
göbələk,tülküqulağı göbələyi.

Qidalanma
tipləri
Saprofit
Parazit
Simbioz

Saprofit
göbələklər
Papaqlı
göbələklər Kif
göbələyi Pensil
göbələyi Maya
göbələyi

Parazit
göbələklər
Sürmə
göbələyi Çovdar
göbələyi Pas
göbələyi Kartof
göbələyi
Plazmopara
göbələyi
Qov
göbələyi

Simbioz
göbələklər
Tozağacı
göbələyi Qırmızıbaş
göbələk Yağlı
göbələk Sarımtıl
göbələk

Mikoriza
Mikoriza (göbələk mitseliləri ilə ağac köklərinin
simbiozu).Göbələk bitkini su və mineral maddələrlə təmin
edərək sorucu zonanın funksiyasını artırır.Bitki isə göbələyə
üzvi qida maddələri ötürür.
Tozağacı göbələyi-tozağacı
Qırmızıbaş göbələk-ağcaqovaq
Yağlı göbələk-şam ağacı
Sarımtıl göbələk-küknar ağacı

Göbələklərin
çoxalması
Göbələklər əsasən qeyri-
cinsi yolla çoxalırlar-ya
mitselilərin hissələri ilə,ya
da sporlarla.Sporlar xüsusi
hiflər üzərində əmələ gələn
sporangilərdə inkişaf
edir.Bəzi göbələklər
tumurcuqlanma yolu ilə
çoxalır.

Tədqiqat sualı:
1.Göbələklərin quruluşu necədir?
2.Göbələkləri biri –birindən
fərqləndirən əlamətlər hansılardır?

Şagirdlər qruplara bölünür və onlara iş vərəqləri
verilir.
Tədqiqatın aparılması:
 Şampinyon qrupu
 Sürmə qrupu
 Maya qrupu
Mukor qrupu

Qruplara iş vərəqlərinin
paylanması:
Şampinyon qrupu
1.Nə üçün göbələklərin bəziləri papaqlı göbələk adlanır?
2.Verilmiş göbələklərdən hansılar saprofit göbələklərdir?
Papaqlı göbələklər,Sürmə göbələyi,Kif göbələyi,Çovdar
göbələyi,Pas göbələyi,Pensil göbələyi,Kartof göbələyi,Qov
göbələyi,Maya göbələyi.
Saprofit göbələklər Saprofit olmayan
göbələklər

Sürmə qrupu
1.Mikoriza nəyə deyilir?
2.Dərslikdəki mətni oxuyun və cədvəli doldurun.
Göbələyin adı Quruluşu Qidalanma tipi
Qov göbələyi
Yalançı tülküqulağı
Penisil
Ağ göbələk
Sürmə
Qırmızıbaş
Maya01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 26

Maya qrupu
1.Göbələklər necə çoxalır?
2.Verilmiş göbələkləri cədvəldə
yerləşdirin.Milçəkqıran,Qırmızıbaş,Yalançı
tülküqulağı,Tozağacı göbələyi,Solğun əzvay,Yağlı
göbələk,Yalançı kötük göbələyi,Tülküqulağı,Ağ
göbələk,Sarı-qırmızı göbələk,Şampinyon.
Yeməli göbələk Zəhərli göbələk

Mukor qrupu
1.Göbələklərin qruluşu necədir?
2.Dərslikdəki mətni oxuyun və cədvəli doldurun.
Yeməli
göbələk
Oxşar zəhərli
göbələk
Fərqləndirici
xüsusiyyətlər
Şampinyon Solğun əzvay
Yeməli tülküqulağı Zəhərli tülküqulağı

Diqqət vaxt gedir

İnformasiyanın
mübadiləsi
 Hər qrupdan bir nəfər nümayəndə qrup işini
təqdim edir.Qruplar bir –birinin işi ilə tanış
olurlar.

İnformasiyanın
müzakirəsi
Müəllim təqdimatdan alınan cavablara əsasən
şagirdləri öz mülahizələrini əsaslandırmağa
sövq edir.
2.Göbələkləri biri-birindən fərqləndirə bilmək
üçün hansı xüsusiyyətləri nəzərə almaq
lazımdır?
1.Qruluşuna görə göbələklərin oxşar və fərqli
əlamətləri hansılardır?

Nəticə və
ümumiləşdirmə
Əksər göbələklərin cismi nazik sapşəkilli törəmə olan,təpəsi
ilə böyüyən və yanlara şaxələnən hifdən ibarətdir.Hiflərin
cəmi mitseli əmələ gətirir.İbtidai göbələklərin mitselisi
birhüceyrəlidir.Ali göbələklərin mitselisi isə
çoxhüceyrəlidir.Maya göbələyinin mitselisi olmur.
Çoxhücüyrəli nümayəndələri (pensil,papaqlı göbələklər və s.)
ilə yanaşı bəzi birhüceyrəli (kif və ya mukor,maya göbələyi)
nümayəndələri də vardır.
Göbələklər üzvi maddə çox olan isti və rütubətli şəraitdə
geniş yayılmışdır.Əsasən,qeyri-cinsi yolla sporlarla,cinsi və
tumurcuqlanma ilə çoxalır.01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 32

1.Hansı sırada saprofit göbələklər verilmişdir?
a)Sürmə,penisil,qov
b)Ağ kif,mukor,maya
c) Maya ,qov,sürmə
d)Mukor,penisil,qov
e) Ağ kif,penisil,sürmə
2.Qov göbələyi hansı üsulla qidalanır?
a)Fototrof
b)Saprofit
c) Parazit
d)Avtotrof
e) Xemotrof01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 33

3.Hansı parazit göbələkdir?
a)Milçəkqıran
b)Qov
c) Solğun əzvay
d)Kötük göbələyi
e) Tülküqulağı göbələyi
4.Qirmızıbaş göbələk hansı ağac bitkisi ilə simbioz əmələ
gətirir?
a)Tozağacı ilə
b)Küknar ilə
c) Palıd ilə
d)Ağcaqovaq ilə
e) Şam ilə01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 34

5.Parazit olmayan göbələyi seçin:
a)Milçəkqıran
b)Sürmə
c) Çovdar mahmızı
d)Qov
e) Plazmopara vitikola
6.Meyvə cismi var:
a)Pensil göbələyində
b)Kartof göbələyində
c) Maya göbələyində
d)Mukor göbələyində
e) Qov göbələyində01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 35

7.Penisil göbələyi hansı canlıları məhv edir?
a)Kürşəkilli bakteriyaları
b)Sürmə xəstəliyi törədicilərini
c) Çürümə bakteriyalarını
d)Azot bakteriyalarını
e) Çiçək viruslarını
8.Saprofit göbələklərə aiddir:
a)Plazmapora vitikola
b)Penisil
c) Qov
d)Çovdar mahmızı
e) Sürmə01.12.2016 Müəllim Mehrəliyev Dəyanət Sərdar oğlu. 36

9.Verilən göbələklərdən hansında kötükcük və papaq
olmur?
a)Ağ göbələkdə
b)Yağlı göbələkdə
c) Şampinyonda
d)Qırmızıbaş göbələkdə
e) Mukorda
10.Göbələklər hansı üsullarla qidalanırlar?
1.Parazit 2.saprofit 3.avtotrof
a)Yalnız 1
b)Yalnız 2
c) Yalnız 3
d)1 və 2
e) 2 və 3

Düzgün cavablar
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
b c b d a e a b e d

Yaradıcı
tətbiqetmə.
Tanıdığınız göbələklərin şəkilini çəkin.

Ev tapşırığı
 Parazit göbələklər haqqında
məlumat toplayın.

Qiymətləndirmə.
Meyarlar
Qruplar
Göbələkləri
biri-birindən
fərqləndirə
bilmə
Dərsin
təqdimatı
Əməkdaşlıq
I QRUP
II QRUP
III QRUP
IV QRUP
Müəllim dərsin bütün mərhələlərində nəzərdə
tutulmuş meyarlar üzrə qiymətləndirmə aparır.

İstinadlar:
 Biologiya kitabı VI sinif
 İnternet ünvanı:
http://cool-
pictures.su/photo/animacija/priroda/animacija_griby/31-0-10198
http://www.liveinternet.ru/community/4707634/post204300455
http://www.liveinternet.ru/community/4707634/post195326368/
http://liubavyshka.ru/photo/92
http://liubavyshka.ru/photo/40-0-24947

Son

Göbələklər

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Göbələklər