Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/

1. Боловсрол судлалынБоловсрол судлалын
судлах зүйл, зорилтсудлах зүйл, зорилт

2. Боловсрол судлалын тухайБоловсрол судлалын тухай
ойлголт,бүтэц зорилтойлголт,бүтэц зорилт
Боловсрол судлал нь бие хүний боловсрохБоловсрол судлал нь бие хүний боловсрох
хөгжин төлөвших үйл явцын мөн чанар зүйхөгжин төлөвших үйл явцын мөн чанар зүй
тогтол, агуулга арга зүйг боловсролынтогтол, агуулга арга зүйг боловсролын
бусад асуудалтай нь иж бүрэн тогтолцоондбусад асуудалтай нь иж бүрэн тогтолцоонд
судалдаг ухаан юм.судалдаг ухаан юм. Боловсролын бусадБоловсролын бусад
асуудал гэдэгт:асуудал гэдэгт:
 Боловсролын философиБоловсролын философи
 Боловсролын түүхБоловсролын түүх

3.  Боловсролын социологиБоловсролын социологи
 Боловсролын эрхзүй г.мБоловсролын эрхзүй г.м
Боловсрол нь нийгмийн амьдрал, эдийн засаг,Боловсрол нь нийгмийн амьдрал, эдийн засаг,
улс төр, философи,үзэл суртал, эрх зүй,улс төр, философи,үзэл суртал, эрх зүй,
соёл урлаг зэрэг нийгмийн бүхий лсоёл урлаг зэрэг нийгмийн бүхий л
салбаруудтай харилцан холбоотой, тэднээссалбаруудтай харилцан холбоотой, тэднээс
хараат байдалд байхаас гадна тэдгээрийнхараат байдалд байхаас гадна тэдгээрийн
хөгжилд эргээд нөлөө үзүүлдэг нээлттэйхөгжилд эргээд нөлөө үзүүлдэг нээлттэй
тогтолцоо юм.тогтолцоо юм.

4. Боловсролын тогтолцооны бүтэц нь зорилгынБоловсролын тогтолцооны бүтэц нь зорилгын
агуулгын, арга технологийн, боловсонагуулгын, арга технологийн, боловсон
хүчний эдийн засгийн, эрхзүйн удирдлагынхүчний эдийн засгийн, эрхзүйн удирдлагын
болон боловсролын байгууллагын дэдболон боловсролын байгууллагын дэд
тогтолцооноос бүрдэнэ. Боловсролтогтолцооноос бүрдэнэ. Боловсрол
судлалын бүтэц нь:судлалын бүтэц нь:
 Боловсролын түүхБоловсролын түүх
 Боловсролын философиБоловсролын философи

5.  Боловсролын эрх зүйБоловсролын эрх зүй
 Боловсролын социологиБоловсролын социологи
 Боловсролын эдийн засагБоловсролын эдийн засаг
 Бие хүний хөгжил төлөвшлийн е/зүй тогтолБие хүний хөгжил төлөвшлийн е/зүй тогтол
 Ерөнхий дидактикЕрөнхий дидактик
 Боловсролын удирдлага/менежмент/Боловсролын удирдлага/менежмент/
Боловсролын түүх юуг судлах вэ?Боловсролын түүх юуг судлах вэ?
- Өрнө Дорно дахины боловсрол, СХУ-ны- Өрнө Дорно дахины боловсрол, СХУ-ны

6. Түүхэн хөгжил, ардын с/хүм өв уламжлал,Түүхэн хөгжил, ардын с/хүм өв уламжлал,
монголын боловсролын тогтолцоонымонголын боловсролын тогтолцооны
хөгжлийн асуудлыг нийгэм эдийн засгийнхөгжлийн асуудлыг нийгэм эдийн засгийн
хөгжилтэй уялдуулан судлана.хөгжилтэй уялдуулан судлана.
Боловсролын философи юуг судлах вэ?Боловсролын философи юуг судлах вэ?
Боловсролын мөн чанар, түгээмэл зүй тогтол,Боловсролын мөн чанар, түгээмэл зүй тогтол,
чиг хандлага, үзэл баримтлалууд, онолчиг хандлага, үзэл баримтлалууд, онол
урсгалууд, суралцагчдын хөгжилурсгалууд, суралцагчдын хөгжил
төлөвшлийн онол,танин мэдэхүйн зүйтөлөвшлийн онол,танин мэдэхүйн зүй
тогтол, агуулга арга технологи гэх мэттогтол, агуулга арга технологи гэх мэт

7. Боловсролын социологи юуг судлах вэ?Боловсролын социологи юуг судлах вэ?
Боловсрол нийгмийн холбоо, боловсролынБоловсрол нийгмийн холбоо, боловсролын
хөгжлийн нийгмийн үндэс, суралцагчдынхөгжлийн нийгмийн үндэс, суралцагчдын
нийгмийн бүлгүүдийн харилцан хандлага, түүнднийгмийн бүлгүүдийн харилцан хандлага, түүнд
бие хүний эзлэх байр суурь, тухайн нийгмийгбие хүний эзлэх байр суурь, тухайн нийгмийг
бүрдүүлж, буй давхаргуудын боловсрол, түүндбүрдүүлж, буй давхаргуудын боловсрол, түүнд
хандах хандлага хэрэгцээ түвшин зэргийгхандах хандлага хэрэгцээ түвшин зэргийг
судална.судална.
Боловсролын эрхзүй юуг судлах вэ?Боловсролын эрхзүй юуг судлах вэ?
Төрөөс боловсролын талаар баримталж буй бодлого,Төрөөс боловсролын талаар баримталж буй бодлого,
боловсролын харилцаанд оролцогчдын эрхзүйнболовсролын харилцаанд оролцогчдын эрхзүйн

8. Үндэс, боловсролын сүбъектүүдийн үйлҮндэс, боловсролын сүбъектүүдийн үйл
ажиллагааны механизмыг судална.ажиллагааны механизмыг судална.
Боловсролын эдийн засаг юуг судлах вэ?Боловсролын эдийн засаг юуг судлах вэ?
Боловсролын хөгжлийн ойрын ба хэтийнБоловсролын хөгжлийн ойрын ба хэтийн
төлөвлөлт, санхүүжилт, боловсролынтөлөвлөлт, санхүүжилт, боловсролын
салбар дахь бизнес маркетингийн үйлсалбар дахь бизнес маркетингийн үйл
ажиллагаа, материаллаг хангамж, үражиллагаа, материаллаг хангамж, үр
ашигтай ажиллах нөхцөл, боломжийгашигтай ажиллах нөхцөл, боломжийг
хангах удирдлага, зохицуулах хуульхангах удирдлага, зохицуулах хууль
эрхзүйн тогтолцоо, тэдгээрийнэрхзүйн тогтолцоо, тэдгээрийн
хэрэгжилтийн онолын үндсийг судална.хэрэгжилтийн онолын үндсийг судална.

9. Бие хүний хөгжил төлөвшлийн онол юугБие хүний хөгжил төлөвшлийн онол юуг
судлах вэ?судлах вэ?
Бие хүний хөгжил төлөвшлийн онол нь хувьБие хүний хөгжил төлөвшлийн онол нь хувь
хүний нийгэмших үйл явцын мөн чанархүний нийгэмших үйл явцын мөн чанар
ерөнхий зүй тогтол, бие хүний төлөвшлийнерөнхий зүй тогтол, бие хүний төлөвшлийн
үндсэн чиглэлүүд, тэдгээрийн онцлогүндсэн чиглэлүүд, тэдгээрийн онцлог
агуулга, арга хэлбэрийг судална.агуулга, арга хэлбэрийг судална.
Ерөнхий дидактик юуг судлах вэ?Ерөнхий дидактик юуг судлах вэ? Бие хүний
хөгжил төлөвшлийн үйл явцыг удирдан
зохион байгуулах онол арга зүйн үндэс,

10. Сургалт хүмүүжлийн ажлын зорилго, зарчим,Сургалт хүмүүжлийн ажлын зорилго, зарчим,
агуулга, арга, технологи, түүний үр дүнгагуулга, арга, технологи, түүний үр дүнг
үнэлж дүгнэх онол арга зүйн үндсийгүнэлж дүгнэх онол арга зүйн үндсийг
судална.судална.
Боловсролын менежментБоловсролын менежмент: Сургууль: Сургууль
боловсролын өмнө тавигдсан үүрэгболовсролын өмнө тавигдсан үүрэг
зорилгыг хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагаанызорилгыг хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааны
эдийн засаг, дидактикийн ая таатайэдийн засаг, дидактикийн ая таатай
нөхцлийг бүрдүүлэх, мөн боловсролыннөхцлийг бүрдүүлэх, мөн боловсролын
салбарын удирдлагын тогтолцоосалбарын удирдлагын тогтолцоо
удирдлагын шат бүрийн сүбъектүүдийнудирдлагын шат бүрийн сүбъектүүдийн

11. үүрэг, үйл ажиллагааны эрх зүйнүүрэг, үйл ажиллагааны эрх зүйн
үндсийг судална.Сургуулийн бүтэцүндсийг судална.Сургуулийн бүтэц
түүний ажлын төлөвлөлт, хэрэгжилт,түүний ажлын төлөвлөлт, хэрэгжилт,
хяналт шийдвэр зэрэг боловсролынхяналт шийдвэр зэрэг боловсролын
салбар дахь удирдлага зохионсалбар дахь удирдлага зохион
байгуулалтын асуудлыг судална.байгуулалтын асуудлыг судална.
Боловсрол судлал нь бие хүний хөгжинБоловсрол судлал нь бие хүний хөгжин
төлөвшихүй, боловсрох үйл явцын мөнтөлөвшихүй, боловсрох үйл явцын мөн
чанар зүй тогтол, агуулга, арга зүйгчанар зүй тогтол, агуулга, арга зүйг

12. Иж бүрэн тогтолцоонд нь судалдаг ухаанИж бүрэн тогтолцоонд нь судалдаг ухаан
мөн. Өөр өөр хэлбэл боловсролын түүх,мөн. Өөр өөр хэлбэл боловсролын түүх,
философи, боловсролын социологи, эрхзүй,философи, боловсролын социологи, эрхзүй,
менежмент ухаануудтай нь хамтад ньменежмент ухаануудтай нь хамтад нь
судлах юм. Боловсрол судлал бол нийгэм,судлах юм. Боловсрол судлал бол нийгэм,
хүн боловсролын харилцан үйлчлэлийн зүйхүн боловсролын харилцан үйлчлэлийн зүй
тогтлыг судалдаг ухаан юм.тогтлыг судалдаг ухаан юм.
Боловсрол судлалын хичээлийн зорилгоБоловсрол судлалын хичээлийн зорилго
нь: бие хүний хөгжил боловсролнь: бие хүний хөгжил боловсрол
төлөвшлийн мөн чанар, зүй тогтол үндсэнтөлөвшлийн мөн чанар, зүй тогтол үндсэн
хууль зарчмыг нь судлан боловсруулж,хууль зарчмыг нь судлан боловсруулж,

13. Багш сурган хүмүүжүүлэгчид эцэг эхчүүдэдБагш сурган хүмүүжүүлэгчид эцэг эхчүүдэд
өсвөр үеийг сурган хүмүүжүүлэх ажлааөсвөр үеийг сурган хүмүүжүүлэх ажлаа
шинжлэх ухааны үндэстэй зохионшинжлэх ухааны үндэстэй зохион
байгуулах арга зүйг эзэмшүүлэхэд оршино.байгуулах арга зүйг эзэмшүүлэхэд оршино.
Боловсрол судлалын үндсэн ухагдахуунууд:Боловсрол судлалын үндсэн ухагдахуунууд:
Тухайн шинжлэх ухаанд байнга түгээмэлТухайн шинжлэх ухаанд байнга түгээмэл
хэрэглэгдэж, түүний мөн чанар, үндсэнхэрэглэгдэж, түүний мөн чанар, үндсэн
утга санааг илэрхийлсэн ухагдахууныгутга санааг илэрхийлсэн ухагдахууныг
түүний үндсэн категори гэнэ. Боловсролтүүний үндсэн категори гэнэ. Боловсрол
судлалын үндсэн категори нь:судлалын үндсэн категори нь:

14. а/ Бие хүн: Нийгэмд амьдарч нийгмийна/ Бие хүн: Нийгэмд амьдарч нийгмийн
харилцаанд орж, түүнд тодорхой байрхарилцаанд орж, түүнд тодорхой байр
суурь эзэлсэн хүнийг бие хүн гэнэ. Бие хүнсуурь эзэлсэн хүнийг бие хүн гэнэ. Бие хүн
нь нийгмийн бүтээгдэхүүн, тухайннь нийгмийн бүтээгдэхүүн, тухайн
нийгмийн эдийн засгийн нөхцлөөрнийгмийн эдийн засгийн нөхцлөөр
тодорхойлогдож, нийгмийн бүхий лтодорхойлогдож, нийгмийн бүхий л
харилцаанд орж, байгаль нийгмийг танинхарилцаанд орж, байгаль нийгмийг танин
мэдэж, түүнийг хувьсган өөрчилж, өөрөөмэдэж, түүнийг хувьсган өөрчилж, өөрөө
төлөвшин хөгжиж байдаг нийгэм түүхийнтөлөвшин хөгжиж байдаг нийгэм түүхийн
нийгэм залгамжлалын бүтээгдэхүүн юм.нийгэм залгамжлалын бүтээгдэхүүн юм.

15. б/б/ Бие хүний хөгжил төлөвшил:Бие хүний хөгжил төлөвшил: Гадаад дотоод
хүчин зүйлийн нөлөөгөөр бие хүний
тодорхой шинжийн тооны өсөлтөөс
чанарын өөрчлөлт гарах үйл явцыг бие
хүний хөгжил гэнэ.Хүний бие бялдар оюун
ухаан сэтгэц, зан харилцаанд гарч буй
хөгжлийн тодорхой шатны үр дүнг бие
хүний төлөвшил гэнэ.Жишээлбэл:
сургалтын явцад суралцагчдын анхаарлын
багтаамж үргэлжлэх хугацаа/тооны
өөрчлөлт/нэмэгдэх төдийгүй, анхаарлаа
удирдан жолоодох, юмс үзэгдлийн гол
үндсэн шинж чанарыг олж тусгах

16. /чанарын өөрчлөлт/чадвар эзэмших тогтоох/чанарын өөрчлөлт/чадвар эзэмших тогтоох
хадгалах сэргээх үйлдлийн багтаамж, хурдхадгалах сэргээх үйлдлийн багтаамж, хурд
нэмэгдэж улмаар тогт оосон зүйлээ эмхлэннэмэгдэж улмаар тогт оосон зүйлээ эмхлэн
цэгцлэх, зөв сэргээх,тогтоон хадгалах аргацэгцлэх, зөв сэргээх,тогтоон хадгалах арга
барилд сурах, мэдлэгээ амьдрал практиктбарилд сурах, мэдлэгээ амьдрал практикт
хэрэглэх чадвар, бие даасан бүтээлч үйлхэрэглэх чадвар, бие даасан бүтээлч үйл
ажиллагааны туршлага хэр зэрэг сууснааражиллагааны туршлага хэр зэрэг сууснаар
бие хүний шинж төлөв тодорхойлогдоно.бие хүний шинж төлөв тодорхойлогдоно.
Боловсрол нь нэг талаас бие хүн төлөвшихБоловсрол нь нэг талаас бие хүн төлөвших
үйл явц,нөгөө талаас бие хүний хөгжилүйл явц,нөгөө талаас бие хүний хөгжил
төлөвшлийн түвшин, үр дүнг тодорхойлохтөлөвшлийн түвшин, үр дүнг тодорхойлох
ухагдахуун юм.ухагдахуун юм.

17. Төрөл бүрийн шатны сургалтаар олж авна.Төрөл бүрийн шатны сургалтаар олж авна.
Боловсрол гэдэг нь нийгмийн үзэгдэл, хүнийБоловсрол гэдэг нь нийгмийн үзэгдэл, хүний
эзэмшсэн мэдлэг чадвар ёс суртахуунэзэмшсэн мэдлэг чадвар ёс суртахуун
соёлын түвшин, түүний хөгжлийн царсоёлын түвшин, түүний хөгжлийн цар
хүрээ, харилцааны хэрэгсэл бөгөөд хүнхүрээ, харилцааны хэрэгсэл бөгөөд хүн
төрөлхтний бүтээсэн үнэт баялаг, үйлтөрөлхтний бүтээсэн үнэт баялаг, үйл
ажиллагааны туршлагаас хойч үеийнхнийажиллагааны туршлагаас хойч үеийнхний
өвлөн авах үйл явц, үр дүн. Боловсрол ньөвлөн авах үйл явц, үр дүн. Боловсрол нь
үйл явцын хувьд тасралтгүй шинжтэй үрүйл явцын хувьд тасралтгүй шинжтэй үр
дүнгийн хувьд тодорхой шатлалтай.дүнгийн хувьд тодорхой шатлалтай.

18. Боловсролын тодорхой шат нь стандартаарБоловсролын тодорхой шат нь стандартаар
тодорхойлогдох бөгөөд тэрхүү стандарт ньтодорхойлогдох бөгөөд тэрхүү стандарт нь
тухайн шатны боловсролын агуулгыгтухайн шатны боловсролын агуулгыг
тодорхойлно. Боловсролын түвшинтодорхойлно. Боловсролын түвшин
дээшлэхийн хирээр хүний төлөвшлийндээшлэхийн хирээр хүний төлөвшлийн
түвшин мөн ахин дээшилнэ. Иргэдэдтүвшин мөн ахин дээшилнэ. Иргэдэд
боловсрол эзэмшүүлэхтэй холбоотой үүрэгболовсрол эзэмшүүлэхтэй холбоотой үүрэг
бүхий институт, субъектүүд, тэдгээрийнбүхий институт, субъектүүд, тэдгээрийн
үйл ажиллагаа, эрхзүй эдийн засаг,үйл ажиллагаа, эрхзүй эдийн засаг,
удирдлагын харилцааны цогц нь бүхэлдээудирдлагын харилцааны цогц нь бүхэлдээ
боловсролын тогтолцоо болно.боловсролын тогтолцоо болно.