Contenu connexe
Plus de E-Gazarchin Online University (20)
Pm5 1
- 2. Хураангуй
Хураангуй нь төсөл ба төсвийн
талаар анхны мэдээлэл өгдөг. Түүнд
төслийн зорилго, зорилт, хийх ажил,
хугацааг тодорхой илэрхийлж өгнө.
Хураангуйд дараах шаардлагууд
тавигдана. Үүнд:
- 3. • Товч, ойлгомжтой байх
• Төслийн хэрэгцээ шаардлага,
үндэслэлийн талаар 1-2 өгүүлбэрээр
оруулах
• Төслийн зорилго, зорилтын тухай 1-3
өгүүлбэрээр оруулах
• Хэрэгжүүлэх арга, техник, нөөц
бололцооны талаар нэг өгүүлбэрт
багтаан бичих
• Төслийн төсвийн нийт хэмжээ,
шаардагдах хөрөнгө оруулалтыг дурдах
- 4. Танилцуулга
Энэ хэсэгт төсөл хэрэгжүүлэгчээ
танилцуулна. Учир нь оролцогч талууд
хэрэгжүүлэгч байгууллагын нэр хүндийг
харгалзан үздэг. Гол нь санхүүжилтийг үр
ашигтай зарцуулж, үйл ажиллагааг
амжилттай явуулж чадна гэдгээ
илэрхийлэх нь чухал.
- 5. Төсөлд оролцогч талуудын сонирхлыг
харгалзан үзэх нь чухал. Танилцуулга
сайтай тохиодолд санхүүжүүлэгчдэд
итгэл төрүүлэх боломжтой. Энэхүү
итгэлийг олох хамгийн чухал.
Танилцуулгад дараах мэдээллийг
багтаавал зохино. Үүнд:
- 6. • Захиалагч байгууллагын үйл
ажиллагааны төрөл, чиглэл, зорилго
• Байгуулагдсан хугацаа, хүрсэн амжилт,
хөрөнгийн хэмжээ, ялгарах онцлог
• Урьд өмнө хэрэгжүүлж байсан төслийн
үр дүн, амжилт
• Байгууллагын болон төслийн удирдах
ажилтнуудын мэргэжил, ур чадвар,
туршлага, алдар хүнд
• Төслийг боловсруулагч ба хэрэгжүүлэгч
- 7. • Үйл ажиллагааны үр дүн, амжилтын
тухай тоо баримт, мэдээлэл,
тодорхойлолт
• Чухам яагаад тухайн байгууллага уг
төслийг хэрэгжүүлэх ёстой болох
• Зорилтоо хэрэгжүүлэх боломж,
бололцоотойгоо нотлох
• Байгууллага нэр хүндтэйгээ нотлох
- 8. Танилцуулгад мэргэжлийн нарийн үг
хэллэг, нэр томъёо ашиглахаас
зайлсхийж, энгийн хэлбэрээр бичсэн нь
илүү зохимжтой. Боломжийн хирээр
товч, сонирхолтой байхын дээр этгээд үг
хэллэг хэрэглэхгүй байх ёстой.
- 9. Төслийн хэрэгцээ ба тулгамдсан
асуудал
Тухайн төслөөр ямар асуудлыг
шийдвэрлэх гэж байгаагаа бичнэ. Төсөл
боловсруулахад хүргэсэн нөхцөл байдлаа
тодорхойлох ёстой. Үүнд амьдралаас
урган гарч ирсэн бодит асуудал, бэрхшээл,
нөхцөл байдлыг тусгах хэрэгтэй.
- 10. Санхүүжилт аваад юунд чухам юунд
зориулах вэ гэдгийг санхүүжүүлэгч
мэдэх нь чухал. Өөрөөр хэлбэл ямар
асуудлыг шийдэхийн тулд хөрөнгө
хүрэлцэхгүй байгаа талаар дурдах
ёстой. Мөн тухайн байгууллага юу
хийсэн бэ, юу хийх вэ гэдэг нь
санхүүжүүлэгчдэд сонирхолтой.
- 11. Аливаа санхүүжүүлэгч “бид
туслахгүй бол энэ байгууллага сүйрэх
нь” гэдэг үүднээс асуудалд ханддаггүй.
Харин “тухайн бэрхшээлээ давахын
тулд юу хийж, яаж ажиллах нь вэ” гэдэг
талаас нь хардаг.
- 12. Дээрхээс дүгнэж үзвэл аливаа ажлыг
хийхэд хүрэлцэхгүй байгаа хөрөнгө бол
асуудлын гол нь биш юм. Харин “тэр
ажлыг явуулахгшй бол ийм ийм сөрөг үр
дагавар, хүндрэл үүсэх болно” гэвэл
асуудал гэсэн үг.
- 13. Оролцогч бүх талууд төсөлд
дэвшүүлж буй асуудлын талаар
тодорхой мэдлэггүй байж болно. Иймээс
тухайн асуудал, бэрхшээлийн талаар
анх сонсож байгаа хүмүүст ойлголт өгөх
хэмжээнд бичих нь зүйтэй. Тухайн
асуудлаар сайн мэдлэгтэй гэдгээ нотлох
хэрэгтэй.
- 15. Ер нь тухайн төслийг уншиж
танилцаж буй хүний анхаарлыг татах нь
гол болохоос бус түүний мэдлэг,
боловсролыг нь дээшлүүлж, гэгээрүүлэх
нь таны үүрэг биш юм. Төсөл
боловсруулж буй хүмүүс асуудал ба
арга зам хоёрыг сайтар ялгах хэрэгтэй.
- 16. Төслийн энэ хэсэгт дараах зүйлсийг
анхаарч үзнэ. Үүнд:
• Байгууллагынхаа зорилго ба төслөөр
шийдэх гэж буй асуудлаа уялдуулах
• Асуудлынхаа бүхий л хүрээг
тодорхойлсон байх (тухайн асуудал хэр
чухал, хэр ач холбогдолтой болох,
захиалагч, санхүүжүүлэгчидтэй
юугаараа холбоотой болох)
• Төслийн цар хүрээ, бодитой болохыг
харуулах
- 17. • Тухайн төслийг хэрэгжүүлэх болсон
шалтгааныг зөв тайлбарлах (Чухам
ямар нөхцөл байдал төсөл
боловсруулахад хүргэсэн болох)
• Төслийн зорилт биелэхүйц, түүнийг
тодорхой хөрөнгө мөнгө зарж, тогтоосон
хугацаанд, тодорхой хүч бололцоог
ашиглан шийдвэрлэж болно гэдгээ
санхүүжүүлэгчдэд нотлох
• Шинжлэх ухааны хэллэг, нэр томъёо
оруулаагүй байх
- 18. • Асуудлыг тоо баримт, тухайн салбарт
нэр хүндтэй хүмүүс, мэргэжилтнүүдийн
хэлсэн үг, дүгнэлт, үйлчлүүлэгчдийн
санал хүсэлт, ном зохиолын ишлэл,
шинжээчдийн зөвлөгөөгөөр нотлох
• Уншихад сонирхолтой, боломжийн
хэрээр товч байх
- 19. Зорилго, зорилт, үр дүнгийн тойм
Тухайн төслийн асуудлын хэлбэр нь
зорилгын гол үүрэг, чиглэл болдог.
Зорилт бол нарийвчилсан зорилго,
өөрөөр хэлбэл зорилгод хүрэх аргуудын
нэгдэл юм. Нэг талаас зорилго бол
ерөнхий үр дүн, зорилт бол үр дүнгийн
тодорхой хэсгүүд юм.
- 20. Зорилт нь төслийн асуудал, нөхцөл
байдлыг сайжруулахад тохирох хэмжүүр
юм. Энэ нь төсөл хэрэгжсэний дараа
гарах үр дүн болдог. Зорилтоо
тодорхойлох явцад төслийн хамрах
хүрээ, хэрэгжүүлэх хугацаа, чухам ямар
нөхцөл байдлыг өөрчлөх, ямар
чиглэлээр гэдгээ тодруулах ёстой.
- 21. Мөн энэ хэсэгт төслийнхөө үр
ашгийн түвшинг хэмжих тоон
үзүүлэлтийг дурдвал зохино. Энэхүү
үзүүлэлт нь төслийн зорилго, зорилтыг
тайлбарлаж тодотгох, үр ашгийг хэмжих
боломж олгодог хэрэглүүр юм.
- 22. Төсөл хэрэгжсэний дараа ямар үр
дүн гарсан тохиолдолд зорилт
хэрэгжиж, зорилго биелэгдсэн гэж
үзэхээ ойлгомжтой гаргах хэрэгтэй. Үр
ашгийг хэмжих боломжгүй гэж үзэж
байгаа бол шаардлагатай хэмжүүрийг
олж чадахгүй байна гэсэн үг.
- 23. Зорилт ямар нэг үр дүнд ямагт хүргэх
ёстой. Төсөл хэрэгжүүлсний дараах үр
дүн нь асуудал, нөхцөл байдалд өгсөн
дүгнэлт, тайлан, илтгэл, ШУ-ны бүтээл,
сурах бичиг, бэлтгэгдсэн мэргэжилтэн,
туурвисан кино, жүжиг, шинэ
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ байж болно.
- 24. Өмнөх бүлэгт яригдсан асуудал,
бэрхшээл бүрийг шийдвэрлэхийн тулд
тодорхой нэг зорилт дэвшүүлсэн байна.
Зорилго, зорилт нь дэвшүүлсэн
асуудлаас урган гарч байгаа нь болон
түүнтэй зайлшгүй холбоотой болох нь
тод харагдаж байх ёстой.
- 25. Төслийн үр дүн биелэх магадлал
сайтай байхаас гадна хэнд үр ашгаа
өгөх нь ойлгомжтой харагдах нь
зохимжтой. Төсөл боловсруулж буй
хүмүүс зорилтыг хэрэгжүүлэх аргазүй,
арга замтай нь хольж хутгах тохиолдол
заримдаа байдаг.
- 26. Аргачлал, үйл ажиллагаа
Энэ хүртэл төслийн баг
санхүүжүүлэгчдэд танилцуулах мэдээлэл
өгч, юу хийх гэж төлөвлөж байгаа, ямар
зорилго, зорилт тависан, өнөөгийн нөхцөл
байдлыг хэрхэн сайжруулах, тулгамдаж
буй бэрхшээл, асуудлыг шийдвэрлэснээр
ямар үр дүнд хүрэх тухайгаа ойлгуулсан.
- 27. Харин одоо энэ хэсэгт төлөвлөсөн үр
дүндээ хүрэхийн тулд чухам ямар үйл
ажиллагаа шаардлагатай, үүний тулд
хэрэг болох ямар нөөц бололцоо
байгаа, эсвэл танд юу хэрэгтэй байгааг
илэхийлнэ.
Аргазүй бол аргуудын систем юм.
- 28. Чухам ямар ажил үүрэг гүйцэтгэх вэ,
хэн түүнийг хийх вэ, яаж хийх вэ, хэзээ,
ямар дэс дарааллаар, ямар нөөц,
бололцоог ашиглах вэ гэдгээ төлөвлөнө.
Хэтэрхий олон бус, үр дүнтэй цөөн үйл
ажиллагаа, арга хэмжээ төлөвлөх нь
зохимжтой.
- 29. Энэ бүлэгт дараах 2 зүйлийг илүү
анхаарах шаардлагатай. Үүнд:
1. Төлөвлөсөн үр дүндээ хүрэхийн тулд
бодлого, чиглэлтэй байгаа вэ
2. Яагаад чухам үүнийг өөр бусад
боломжоос илүүд үзэн сонгох болсон
- 30. 2дох асуултанд хариулахын тулд
бусдын туршлагыг судлах
шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл сонгосон
аргынхаа үндэслэлийг тодруулах
хэрэгтэй. Үндэслэл байхгүй бол хичнээн
сайхан санаа агуулсан байгаад ч
нэмэргүй.
- 31. Төслийн зорилт ба арга хоёрын
ялгааг ойлгох нь чухал. Асуудал ба
зорилго, зорилт-арга хэмжээ хоорондоо
уялдаатай ойлголтууд юм. Төслийн
ажлыг гүйцэтгэгчдийн бүрэлдэхүүн,
ажил үүргийн хуваарь тодорхой байх
ёстой.
- 32. Үнэлгээ, дүгнэлт, тайлан
Ямар аргаар төслийг үнэлж дүгнэх
тухай үндэслэлээ зайлшгүй дурдах
шаардлагатай. Учир нь:
1. Төслийн үр ашгийн түвшинг үнэлж,
төслийн зорилго хэр амжилттай
биелснийг шалгах хэрэгтэй.
- 33. 2. Төслийн үйл явц, тухайн үе шатанд
хийгдэж буй ажлын тухай мэдээлэл
шаардлагатай байдаг. Үүнийг ашиглан
шаардлагатай үед тохируулга, засвар
хийх боломжтой. Энэ нь явцын үнэлгээ,
хяналт шалгалт болно. Гол нь хийсэн
ажил, зарцуулсан хөрөнгийг тайлагнана.
- 34. • http://mca.mn/document/tendera/TVET3.pdf
• http://biznetwork.mn/network/topic/show/18620/page/1
• http://hicheel.forumotion.com/t620-topic
• http://www.bcm.mn/images/Presentations/introbbopworksh
opmng.pdf
• http://www.adb.org/Documents/Translations/Mongolian/Eha
ndbook-project-implementation-mn.pdf
• http://www.lavlav.mn/modules.php?name=News&file=print&
sid=952
• http://edec.blog.gogo.mn/read/entry239623
- 35. Үр дүнгийн үнэлгээ
Төсөл хэрэгжиж дууссаны дараа үр
дүнгийн үнэлгээг дараах байдлаар
тодорхойлбол зохино. Үүнд:
1. Төсөл зорилгодоо хүрсэн эсэх
2. Дэвшүүлсэн асуудал, нөхцөл байдал
хэрхэн өөрчлөгдсөн
- 36. 3. Төслийн аргазүй зөв байсан эсэх
4. Хэрэгжүүлэх явцад гарсан, онцлон
анхаармаар урьдчилан тооцоолоогүй
эерэг үр дүн, сөрөг үр дагавар юу
байсан
5. Төслийн амжилтад нөлөөлсөн болон
саад тотгор болсон хүчин зүйлс
- 37. Зорилго биелэгдсэнийг ямар
түвшингээр үнэлэх нь тодорхой байх
хэрэгтэй. Төслийн баримт бичигт дээрх
асуултуудад хэн ямар аргаар хариулт
өгөх гэдгийг заана. Мөн төсөлдөө
өөрсдөө үнэлгээ өгөх үү, эсвэл
хөндлөнгийн болон удирдах байгууллага
үнэлэх үү гэдгээ дурдана.
- 38. Хөндлөнгийн байгууллага,
мэргэжилтнээр үнэлүүлэх нь илүү
бодитой, үр бүтээлтэй байдаг. Ямар
шалгуураар сонгох нь ээдрээтэй
нөхцөлд төслийнхөө зорилго, зорилтоо
эргэн харна. Төслийн амжилтыг тогтоох
шалгуур зайлшгүй байх ёстой.
- 39. Хяналт шалгалт
Төсөл хугацаандаа хэрэгжиж буй
эсэх, хөрөнгө мөнгө цаг хугацаандаа
ирсэн эсэх, ажлын гүйцэтгэлд нөлөөлж
буй гадаад, дотоод хүчин зүйлсийн
талаар байнга мэдээлэлтэй байж,
биелэлт, гүйцэтгэлд төслийн удирдагч
хяналт тавина.
- 40. Дээрх мэдээллийн дагуу төслийн үйл
ажиллагаа хуваарийн дагуу, тогтоосон
хугацаанд хэрэгжиж дуусах боломжтой
эсэхийг хянана.
Хяналтын төлөвлөгөөг, мөн
шаардлагатай бол засаж залруулах
төлөвлөгөөг төсөлдөө тусгах ба хяналтыг
төслийн хэрэгжилтийн эхнээс хийнэ.
- 41. Тайлагнах
Тайланг уг төслийг хянагч, дэмжигч
байгууллага, эсвэл төр засгийн хянах
байгууллагууд, өөрийн байгууллагын
удирдлагад зориулан гаргана. Төсөл
зорилгодоо хүрч, зорилтоо хэрэгжүүлсэн
тухай тайланг тогтоосон хугацаанд бэлэн
болгож, удирдлага, санхүүжүүлэгчдэд өгнө.
- 42. Үйл ажиллагааны тайлангаас гадна
санхүүгийн, эрдэм шинжилгээний болон
шаардлагатай бусад тайлан гаргана.
Төслийн явцад эмхэтгэж бэлтгэсэн
гарын авлага, материал, гэрэл зургийн
цомог, дүрс бичлэг, уран бүтээл,
тайлангийн хавсралт болно.
- 43. Төсөв
Төслийн баримт бичгийн нэг гол
хэсэг нь төсөв юм. Зарим хандивлагч
байгууллага, сангууд төсөвт тавидаг
өөрийн шаардлагатай.
Санхүүжүүлэгчдэд илүү дэлгэрэнгүй
нарийвчилсан төсөв, төсвийн товчоо
шаарддаг.
- 44. Төсөвт өрөө тасалгаа тохижуулах
тавилга, эд хогшил тусгах нь тухайн
байгуулага төдийлэн бэхжээгүйг
харуулж байгаа хэрэг болно. Шинээр
үүсгэн байгуулахаас бусад үед зайлшгүй
шаардлагатай л биш бол тавилгад
хөрөнгө төсөвлөх хэрэггүй.
- 45. Санхүүжүүлэгчид хамгийн гол нь
байгууллагын өдөр тутмын урсгал
зардлыг даах бус, харин тодорхой ажил,
арга хэмжээгээр нь дамжуулан тэднийг
дэмжих сонирхолтой байдаг.
- 46. Төсөвт тавьсан тоо бүр үндэслэлтэй
байх ёстой. Учир нь төсөвт бичсэн бүх
зардлыг аливаа санхүүжүүлэгч өгнө гэж
ойлгож болохгүй. Тиймээс өөрийн
бололцооны хэрээр байгууллага өөрөө
зардал гаргах эсвэл бусад эх үүсвэрээс
олохоо тусад нь бичсэн байх ёстой. Энэ
ойролцоогоор 10-20% байна.
- 47. Зарим тохиолдолд мөнгөн бус
хэлбэрээр санхүүжилт орж ирдэг. Үүнд
байр, тоног төхөөрөмжөө үнэгүй
түрээслүүлэх, хүн хүчээ цалин хөлсгүй
ажиллуулах г.м
Төслийн зардлын жишээ нь дараах
байдалтай байна.
- 48. Хүн хүч Цалин
хөлсний
зардал
Томилолтын
зардал
Байрны
зардал
Орон тооны
ажилтан
Цалин Замын
зардал
Түрээсийн
зардал
Шинжээч Урамшуулал зб-н үнэ Ашиглалтын
зардал
Зөвлөх Татвар
шимтгэл
Зам хоногийн
зардал
Гэрээт
ажиллагсад
- 49. Тоног
төхөөрөмж
Шуудан
холбооны
зардал
Бичиг
хэргийн
зардал
Бусад
зардал
Үнэ өртөг Утас, факсны
төлбөр
Хэвлэлийн
зардал
Тээврийн
зардал
Интернетийн
зардал
Бичиг хэргийн
зардал
Угсрах
суурилуулах
зардал
Хэвлэл,
шуудангийн
зардал
Орчуулгын
зардал
ТЭМ-н зардал
