4. 4. Proba Goizuetan jaio eta Donostian itsasoratzen den ibaia da. 59 km luze da eta ibaiadar nagusienak Elama, Añarbe eta Landerbasoro dira. Ibai honen bataz-besteko ur-emaria 10 m 3 /s da . Ibaiak Goizueta , Hernani , Donostia , Arano eta Astigarraga zeharkatzen ditu. Gaur egun , urumearen inguruan hainbat fabrika daudenez, industriarako erabiltzen da gehienbat. Ala ere, ur kiroletarako entrenamenduentzat erabiltzen da baita ere. Añarbeko urtegia du Urumeak eta honek Donostia osoa urez hornitzen du. Urtegiaz aparte, Loiolan, araztegi bat dago. Aurrera Kolore ezberdinez dagoen bakoitzean egin klik
5.
6.
7.
8.
9.
10. Funtzionamendua 4. Proba Egin klik bakoitzean informazioa lortzeko (zenbakiaren ordenean) Deskribapenera bueltatzeko
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27. Datu teknikoak 59 kilometro Luzeera 15 metro Zabalera maximoa 2 metro Bataz-besteko sakonera 10 m 3 /s (metro kubo (1000 litro) segunduko) Emaria Donostia Bokalea Goizueta Iturburua Gipuzkoa Kokapena URUMEA 4. Proba
34. 4. Proba Añarbeko urtegia EGIN KLIK BAKOITZAREN GAINEAN! Egin klik emen aurrera jarraitzeko denak ikusi dituzutenean. Heineken enpresa
35.
36. 4. Proba 94,608 Hm3 Urteko batez besteko emaria 43,50 Hm3 Urtegiaren edukia Klasea: Uhatez Luzera: 3 x 8,4 m. Gaitasuna: 520 m3/s Lasaibidea 0,05/1 - 0,73/1 Ezpondak 224 m. Luzera 80,50 m . Altuera Hormigoizkoa, grabitate tipoa Tipologia Donostia-San Sebastián, Renteria, Pasaia, Hernani, Lasarte-Oria, Oiartzun, Usurbil, Lezo, Urnieta, Astigarraga Hornidura Udalerria: Arano (Nafarroa) Ibaia: Urumea Kokalekua Añarbeko urtegia
37. 4. Proba Ibaiaren sakonera Ibaiaren ibilguak Ikusteaz amaitutakoanegin klik emenikusizko azterketara joateko. Egin klik bakoitzean!
38. 4. Proba Ibaiaren sakonera eta zabalera Sakonera eta ibilguetara joateko Zabalera bezala, sakonera ere desberdina izaten da ibaiaren ibilbideko lekuaren arabera. Goiko ibilguan sakonera normalean txikia izaten da, ur lasterreko lekuetan eratzen diren putzu txiki eta berezietan izan ezik. Ibaiaren bokaletik gertu, berriz, ibaiak sakonagoak izaten dira eta urbilduak sarriago eratzen dira. Urumearen zabalera maximoa 15m-koa da eta bere bataz-besteko sakonera 2m-koa da.
39.
40.
41.
42.
43. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA Kiratsik dagoen jakiteko klika ezazu sudurrean. HONDAKINAK KIRATSA APARRA ARRAIN HILAK OLIO ETA KOIPE ARRASTOAK
44.
45.
46. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA Arrain hilik ikusi dugun jakiteko klika ezazu “arrain hilak” jartzen duen marrazkian. HONDAKINAK KIRATSA APARRA ARRAIN HILAK OLIO ETA KOIPE ARRASTOAK
47.
48.
49. 4. Proba Hau, zapaburuen eboluzioa da. Guk, D fasean ikusi dugu hildako zapaburu beltza.
50. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA Aparra ikusi dugun jakiteko, klika ezazu “aparra” jartzen duen argazkian. ARRAIN HILAK OLIO ETA KOIPE ARRASTOAK APARRA KIRATSA HONDAKINAK
51.
52. 4. Proba Uraren sakontasuna oso txikia zen, beraz, harri ugari zeuden zati bat uretatik kanpo zutela. Honek eragiten du aparra. Askotan ikusi dugu horrelako kasua. Baina badago ur-jauzi txiki-txiki bat. Honetan, goitik behera datorren urak behean dagoen uraren aurka jotzen du aparra sortuz. Hala ere, aparra ikusi arren, ez da kutsaduragatik sortu. Hala ere, harriaren kasua ugariagoa da zalantzarik gabe. APARRA
53. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA Olio eta koipe arrastoei buruz jakiteko, klika ezazu olio ontzian. ARRAIN HILAK OLIO ETA KOIPE ARRASTOAK APARRA KIRATSA HONDAKINAK
54.
55. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA Ikusi ditugun hondakinei buruz jakiteko, klika ezazu “hondakinak” jartzen duen marrazkian. ARRAIN HILAK OLIO ETA KOIPE ARRASTOAK APARRA KIRATSA HONDAKINAK
56.
57. PLASTIKOAK 4. Proba Plastikozko poltsa pila bat ikusi dugu. Denak zuhaitz eta zuhaixketan
59. KRISTALA 4. Proba Kristala ere oso gutxi ikusi dugu, baina argazkiko botea bai, noski.
60. GAINERAKOAK 4. Proba Udarako arropa asko ikusi dugu : bainadoreak, kamiseta tirantedunak … Eta argazkian bezala, zapatila zahar bat ere azaldu zaigu ibai ertzean.
61. 4. Proba Hernaniarrek esan digutenez, bertan, Ereñozun, jende ugari bainatzen da eta eguna pasatzen du udaran. Gainera ordaindu egin behar da zenbait lekuetara joateko. Baina udaran bakarrik. Beraz, ondorioztatu dugu, jendeak bertan ahaztuta edo botata utziko zituela hondakinak : kamisetak, plastiko poltsak, bainadoreak, nezeserrak …
62. 4. Proba IKUSIZKO AZTERKETA “ Bizitzarik?” jartzen duen lekuan, klik egin, mesedez. Honela ea bizidunik ikusi dugun jakingo duzu. Bizitzarik?
64. Arrainak Urre arraina perka amerikarra Kodaka Iparraldeko loina txikia Ibai amuarraina Mendi barboa 4. Proba
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71. Onddoak Onddoak, tamaina eta forma askotako kideen taldea da; taxonomikoki zuzenak izateko, erreinua. Legamiak, lizunak eta mendian jasotzen ditugun onddoak, itxuraz desberdinak diren arren, berdinak dituzte hainbat ezaugarri: zelula eukariotoz osatuta daude, hau da, guk bezala DNA nukleo baten barruan gordetzen dute, baina ez dute landareek bezala fotosintesia egiteko gaitasunik. Elikatzeko, bizirik edo hilik dagoen materia organikoak dituen elikagaiak xurgatzen dituzte zelula-paretan zehar. Batzuek, azukreak kasu, erraz disolbatzen dituzte eta beste batzuek entzimak erabiliz apurtzen dituzte. Onddoek garbitu egiten dute ingurua, hildako landare eta animaliak jaten baitituzte. Zer dira Onddoak ? Urumea ibaian ikusi ditugun onddo motak ikusteko, klik egin hemen 4. Proba
72. Urumeako onddoak Gure bidaian ikusi ditugun onddo mota gehienak perretxikoak ziren. Onddo asko mikroskopikoak dira eta ezin izar ditugu ikusi baina bagenekigun hor zeudela. Onddoak zuhaitzen enborretara itsatsita zeuden, esan dezakegu onddo bizkarroiak direla. Beste batzuk berriz, lurretik ateratzen ziren. 4. Proba
73. Beste onddo mota 4. Proba Boletus edulis (Ontozuri, ondo ondua, onto zuriya) Jangarria onenetakoa Morchella esculenta (Colmenilla, cagarria, morilla) Jangarria Russula virescens (gibelurdiña)Jangarria Cantherelus cibarius (jangarria) Amanita Muscaria (Kuleto falsoa, kulato palstoa) Ez da hilgarria baina ez da jangarria Clathrus ruber (kaiola gorri) ez da jangarria Craterellus cornucopioides ( saltsaperretxiko beltz) Jangarria Lycoperdon perlatum (Astaputz perladun, otsoputz) Jangarria gaztetan, zuria den bitartean
74. LANDAREAK Klik egin landare batean berari buruzko informazioa irakurtzeko 4. Proba
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87. Beste animali motak Arrainak eta hegaztietaz aparte ibaian beste animali mota asko ikusi ditugu. Horietako gehienak Artropodoak dira baina ez dezagun ahaztu anfibioak baita ere daudela. Anfibioak Artropodoak Goiko gezian klik eginez animalia mota hauei buruz informazioa lortuko duzu. 4. Proba
88. Anfibioak Urumea ibaian zapaburuak ikusi ditugu. Etorkizunean zapaburu hauek igeletan edo apoetan bihurtuko dira. Igelak eta apoetaz aparte, beste anfibio motak ere daude: Arrabioak. Igelak Uhadreak Gezian klik egin Urumeako igelak ikusteko Gezian klik egin Urumeako uhadreak ikusteko. 4. Proba
89. Igelak Apo arrunta Apo lasterkaria Igel arrunta Baso-igel iberiarra Zuhaitz-igel arrunta Hemen duzue Urumea ibaiean bizi diren Igel edo Apo batzuk. 4. Proba
90. Uhadreak Arrabio arrunta Uhadre piriniotarra Gailurretako uhadrea Uhadre marmolairea Hemen duzue Urumea ibaiean bizi diren Uhadre batzuk 4. Proba
91. Artropodoak Artropodoak munduko animalirik ugarienak dira. Horren ondorioz Ibaiean ikusi ditugun intsektu asko ibaietik kanpo ere ikusi ditzazkegu ( Ehuliak, Armiarmak… ) Horduan uretan bizi diren artropodoei buruz hitz egingo dizuegu. Artropodoak, animali ornogabeak dira. Hezurrak gorputzaren barruan eduki hordez, kanpoaldean dute. Lau familietan banatuta daude: Intsektuak, Araknidoak, Miriapodoak eta krustazeoak. Klik egin Urumeako Artropodoak ikusteko 4. Proba
96. IKUSIZKO AZTERKETARI DAGOKIONEZ Gure ibaian ez dago kiratsik, usaina atsegina da. Gure ibaian ez ditugu arrain hilak ikusi, ura ez dago kutsatuta. Gure ibaian aparra leku gutxi batzuetan azaltzen da, urak ez ditu golpe gogorrak ematen. Gure ibaian ez dago olio edo koipe arrastorik, kutsadura ez da oso nabarmen. Gure ibai ertzean hondakinak daude, notatzen da udaran jendea bertan egoten dela. 4. Proba
97. Lortutako datuak aztertuz, ondorio batera iritsi gara : Ura lasai eta garbi dago, Hala ere, ez dugu ia arrainik ikusi. Ibai ertzean hondakinak daude, baina ez dago kiratsik. Beraz, pozik gaude Urumearekin, egoera okerragoan dauden ibai ugari daude eta. Baina beti dago zerbait hobetzeko. Adibidez : plastiko poltsa gutxiago egongo balira hobeto. 4. Proba
