TEMA : DEMOSTRIMI I PARIMIT TE QENDRES SE GRAVITETIT
. TEMA:DEMOSTRIMI I PARIMIT TE QENDRES SE GRAVITETIT. LENDA : FIZIKE KLASA : VI-A PUNOI :EMILJANO VLADI MITRATOI :FIRDEFS
2. Masa është madhësi fizike e cila matet me njësinë kilogram. Simboli i madhësisë masa është {displaystyle m} {displaystyle m}. Në biseda të lira, në shkencë për trupat shpeshherë përdoret edhe emërtimi masa, ndërsa në jetën e përditshme masa ngatërrohet me peshën. Masa është madhësi themelore në fizikë, kjo rrjedhë nga fakti se për krahasimin e masave të trupave përdoret njësia e masës e quajtur kilogram (kg), njësi e cila nuk mund të derivohet nga ndonjë burim tjetër veçse prototipit ndërkombëtar të kilogramit.Masa tregon se sa eshte e rende apo ndryshe madhesine e trupit. Madhësi matëse Sistemi SI Madhësia Masa simboli {displaystyle m} Njësia kilogrami simboli kg Në SI përkufizimi
3. Nocionin e masës së trupit e futi në përdorim Njutoni kur formuloi ligjin e dytë të mekanikës, si vetia e trupi që është në përpjesëtim të zhdrejtë me nxitimin dhe që shprehet me formulën .Në bazë të këtij ligji, masa përkufizohet si "vetia e trupit që kundërshton ndryshimin e gjendjes së tij të lëvizjes". Pra, masa është përcaktuese e inercisë së trupit. Bartësi i masës është trupi fizik i cili ka vetin e ruajtjes së gjendjes së tij kinetike, si pasoj e vetë masës së tij. Masa ,nxitimi dhe forca në hapësirë, gjenden në marrëdhënie fizike të cilat mund të paraqiten me relacionin:
4. PESHA ESHTE FORCA QE NJE TRUP USHTRON MBI TRUPIN KU ESHTE MBESHTETUR OSE VARUR . AJO MATET ME APARATIN E DINANOMETRIT , NJESIA MATESE E SAJ ESHTE NJUTON DHE SHENOHET ME N.
5. Graviteti (rëndesë, peshë, forcë tërheqëse) është forca që vepron mbi çdo trup në sipërfaqe të trupit qiellor ose afër tij, e drejtuar për në qendër të tij. Graviteti, pra forca me të cilën toka, hëna, planetët dhe trupat tjerë qiellorë ose sistemet e tyre veprojnë mbi trupat tjerë, teorikisht ushtrohet në çfarëdo largësie, por praktikisht ajo shqyrtohet në sipërfaqe të këtyre trupave si dhe në largësi të vogla. Pra pesha e trupit në ndryshim nga masa e tij (nuk marrim parasysh lëvizjen e trupit me shpejtësi të krahasueshme me shpejtësinë e dritës) është madhësi që ndryshon në vartësi nga trupi që ushtron tërheqjen dhe nga largësia prej tij. Kështu, masa e trupit është proporcionale me peshën e tij në sipërfaqe të tokës. Secila grimcë në gjithësi tërheq grimcën tjeter me një forcë, e cila është në përpjestim të drejtë me prodhimin e masave të tyre dhe në përpjestim të zhdrejtë me katrorin e largësisë në mes tyre. Graviteti u studiua shume nga Galileo Galileu me eksperimentet e tij ne kushte mjedisore.
6. Të gjithë trupat tërhiqen reciprokisht, d.m.th. të gjithë trupat veorijnë ndërmjet vete me forca tërheqëse. Dukuritë e tilla sikurse janë: Lëvizja e Hënës sipas një orbite të mbyllur rreth Tokës, lëvizja e planetëve rreth Diellit etj., ndodhin nën ndikimin e tërheqjes së përgjithshme të gravitetit.
1. TEMA:DEMOSTRIMI I PARIMIT TE QENDRES SE GRAVITETIT.
LENDA : FIZIKE
KLASA : VI-A
PUNOI :EMILJANO VLADI
MITRATOI :FIRDEFS
2. Masa është madhësi fizike e cila matet me njësinë kilogram. Simboli i madhësisë masa është
{displaystyle m} {displaystyle m}. Në biseda të lira, në shkencë për trupat shpeshherë përdoret
edhe emërtimi masa, ndërsa në jetën e përditshme masa ngatërrohet me peshën. Masa është
madhësi themelore në fizikë, kjo rrjedhë nga fakti se për krahasimin e masave të trupave përdoret
njësia e masës e quajtur kilogram (kg), njësi e cila nuk mund të derivohet nga ndonjë burim tjetër
veçse prototipit ndërkombëtar të kilogramit.Masa tregon se sa eshte e rende apo ndryshe
madhesine e trupit.
Madhësi matëse
Sistemi SI
Madhësia Masa
simboli
{displaystyle
m}
Njësia kilogrami
simboli kg
Në SI përkufizimi
3. Nocionin e masës së trupit e futi në përdorim Njutoni kur formuloi ligjin e dytë të mekanikës, si vetia e trupi që është në
përpjesëtim të zhdrejtë me nxitimin dhe që shprehet me formulën .Në bazë të këtij ligji, masa përkufizohet si "vetia e
trupit që kundërshton ndryshimin e gjendjes së tij të lëvizjes". Pra, masa është përcaktuese e inercisë së trupit.
Bartësi i masës është trupi fizik i cili ka vetin e ruajtjes së gjendjes së tij kinetike, si pasoj e vetë masës së tij. Masa ,nxitimi dhe
forca në hapësirë, gjenden në marrëdhënie fizike të cilat mund të paraqiten me relacionin:
4. PESHA ESHTE FORCA QE NJE TRUP USHTRON MBI TRUPIN KU ESHTE MBESHTETUR OSE
VARUR . AJO MATET ME APARATIN E DINANOMETRIT , NJESIA MATESE E SAJ ESHTE NJUTON
DHE SHENOHET ME N.
5. Graviteti (rëndesë, peshë, forcë tërheqëse) është forca që vepron mbi çdo trup në sipërfaqe të trupit qiellor ose
afër tij, e drejtuar për në qendër të tij. Graviteti, pra forca me të cilën toka, hëna, planetët dhe trupat tjerë
qiellorë ose sistemet e tyre veprojnë mbi trupat tjerë, teorikisht ushtrohet në çfarëdo largësie, por praktikisht
ajo shqyrtohet në sipërfaqe të këtyre trupave si dhe në largësi të vogla. Pra pesha e trupit në ndryshim nga
masa e tij (nuk marrim parasysh lëvizjen e trupit me shpejtësi të krahasueshme me shpejtësinë e dritës) është
madhësi që ndryshon në vartësi nga trupi që ushtron tërheqjen dhe nga largësia prej tij. Kështu, masa e trupit
është proporcionale me peshën e tij në sipërfaqe të tokës.
Secila grimcë në gjithësi tërheq grimcën tjeter me një forcë, e cila është në përpjestim të drejtë me prodhimin e
masave të tyre dhe në përpjestim të zhdrejtë me katrorin e largësisë në mes tyre. Graviteti u studiua shume
nga Galileo Galileu me eksperimentet e tij ne kushte mjedisore.
6. Të gjithë trupat tërhiqen reciprokisht, d.m.th. të gjithë trupat veorijnë ndërmjet vete me forca tërheqëse. Dukuritë e
tilla sikurse janë: Lëvizja e Hënës sipas një orbite të mbyllur rreth Tokës, lëvizja e planetëve rreth Diellit etj.,
ndodhin nën ndikimin e tërheqjes së përgjithshme të gravitetit. Gjithashtu, forcat e gravitetit veprojnë edhe
ndërmjet Tokës dhe të gjithë trupave mbi të. Në këtë mënyrë, çdo trup shkakton ndryshime në hapësirën që e
rrethon.
Të gjitha përpjekjet e Njutonit në mekanikë ishin të drejtuara në sqarimin e lëvizjes së planetëve rreth Diellit dhe
Hënës rreth tokës. Zbulimi i tij më i madh është në të kuptuarit se forca, e cila shkakton 'rënien e mollës' dhe ajo
që mundëson lëvizjen e Hënës rreth Tokës, paraqesin manifestime të ndryshme të një force të njëjtë. Forma e tij
është nxjerrë nga një përfundim logjik. Sipas këtij ligji të gjithë trupat reciprokisht tërhiqen.....
7. Ligji i gravitacionit i Njutonit
ku:
F është forca ndërmjet dy trupave,
G është kostantja e gravitetit universal,
m1 është masa e trupit të parë,
m2 është masa e trupit të dytë dhe
r është distanca ndërmjt qëndravëìe të masës së dy trupave.
Skema e dy trupave që tërheqin njëri-tjetrin
Toka ushtron force mbi të gjithë trupat. Kjo lloj forcë quhet forca gravitacionale ose forca e rëndesës. Ajo është
shuma e forcave të ushtruara mbi çdo thërrmije material që përbejnë një trup, pra është një forcë e shpërndare.
Forcën e rëndesës e trajtojmë si një forcë të përqendruar në një pike te vetme që quhet qendër e rëndesës sepse
mund të supozojmë qe veprimi i Tokës të jetë i përqendruar në një pike të vetme megjithëse ajo është e
shpërndare në të gjithë trupin. Më parë është përdorur si njësi matëse e forcës kilogram-pesha (kgp), pra forca me
të cilën Toka tërheq masën 1 kg. Sa më shumë rritet distanca e një trupi nga qendra e Tokës aq më shumë ulet
tërheqja nga ana e saj. Në sistemin SI forca është madhësi e nxjerrë, njësia e saj matëse quhet Njuton, shënohet
me simbolin N.Toka ushtron forcë prej 9,81 N mbi një trup me masë 1 kg, që ndodhet në nivelin e detit. Pra “masës
1 kg i korrespondon pesha 9,8 N”
8. Rëndesa (lat. gravitas) në fizikë është prirja apo dukuria e
trupave qiellorë e tërheqjes së dyanshme. Në mekanikën
klasike ajo është shkaku i fuqisë së rëndesës (e cila përdoret
shpesh si sinonim për rëndesën) tokësore apo fuqisë tërheqëse
së tokës, që Toka ushtron mbi sendet. Ajo shkakton p.sh. që
sende me peshë të bien në tokë. Rëndesa përcakton
edhe orbitën e tokës dhe të planeteve të tjerë rreth Diellit, dhe
ajo luan një rol të rëndësishëm neë kozmologji. Rëndesa së
bashku me fuqinë elektromagnetike, fuqinë e dobët
bërthamore dhe fuqinë e fortë bërthamore është një nga katër
ndërveprimet themelore në natyrë. Rëndesa është më e dobta
ndër këta ndërveprime, por vepron në largësi të mëdha dhe
është gjithmone tërheqëse.+
FORCA E RENDESES
Fuqia e rëndesës mban planetet në orbita rreth diellit.
G
9.
10.
11.
12.
13.
14. PESHA DHE MASA
MASA DHE PESHA NUK JANE E NJEJTA GJE. PER TE
KUPTUAR CFARE ESHTE PESH,FILLIMISHT DUHET
TEBKUJTONI CFARE ESHTE FORCA E RENDESES (RENDESA
OSE GRAVITETI).CFARE NDOSH KUR LESHOJME NJE LIBER
NGA DORA? TE GJITHE TRUPAT TERHIQEN NGA TOKA PREJ
FORCES SE RENDESES.SA ME E MADHE ESHTE MASA E NJE
TRUPI , AQ ME E MADHE ESHTE REDESA E TIJ.PESHA E NJE
TRUPI ESHTE FORCA QE AI USHTRON MBI TRUPIN KU
MBESHETET APO KU VARET, SI PASOJE E REDESES SE
TIJ.MBI TRUPAT ME MASE ME TE MADHE USHRTOHET FORCE
RENDESE ME E MADHE . PER RRJEDHOJE , ATA MESHOJNE
ME SHUME MBI TRUPAT KU MBESHTETEN, PRA KANE DHE
PESHE ME TE MADHE .PESHA MATET ME NJE NJESI QE
QUHET NJUTON(N).NJESIA E PESHES QUHET E TILLE PER
NDER TE ISAK NJUTONIT , NJE SHKENCETAR QE JETOI NE
ANGLI RRETH 400VITE ME PARE.AI ISHTE I PARI QE
SHPJEGOI SE CAFRE JANE FORCAT.
MATJA E MASES DHE E PESHES .
MASA DHE PESHA JANE GJERA TE NDRYSHME PRANDAJ
MATEN NE MENYRA TE NDRYSHME .PER TE MATUR MASEN
15. Qendra e mases
Trupat me permasa te medha u nenshtrohen
levizjeve me te nderlikuara krahasuar me levizjet
te cilave u nenshtrohen therrmijat, qe ne
përgjithësi janë kompozime te trazlacioneve
(levizjeve drejtevizore) dhe rotullimeve
(rotacioneve).
Qëndra e gravitetit tek trupa me forma të ndryshme
Gjithsesi edhe pse një trup ose pjese te vecanta te tij
rrotullohen ne raport me një sipërfaqe tjeter te vet trupit,
ekziston një pike qe ndjek te njejten trajektore qe do te
ndiqte një therrmije nëse do t’i nenshtrohej te njejtes force
reizultante, te cilës i nenshtrohet objekti. Kjo pike quhet
qendra e mases apo qendra e gravitetit apo bariqendra e
trupit.Pozicioni i qendres se mases mund te gjendet duke
menduar se ne ate pike aplikohet apo vepron rizultantja e
te gjitha forcave peshe elementare qe veprojne mbi pjese
te ndryshme te trupit (apo elemente me mase delta m, qe
ne total përbëjnë masen e te gjithë trupit).Pozicioni i
qendres se mases (qendres se gravitetit) gjendet lehte ne
trupat e ngurte gjeometrike, pormund te ndodhet kudo
(edhe jashtë trupit) ne trupat e gjere me formë te
çfaredoshme.Ne rastin e dy topave te vegjel te lidhur me
njeri-tjetrin, pozicioni i qendres se mases gjendet ne një
pike te ndermjetme midis m dhe m me koordinata:
xCM= (m1x1+
m2x2)/(m1+m2) =
(m1x1+ m2x2)/M
1
16. MASA DHE PESHA
CILI ESHTE NDRYSHIMI
NDERMJET MASES DHE PESHES?
A SHPREHET SAKTE DJALI NE
FIGURE ?
MASA TREGON SASINE E LENDES
SE NJE TRUPI.AJO MATETME
NJESI,TE TILLA SI:GRAM DHE
KILOGRAM.MASA E DJALIT ESHTE
35 KG ,POR SA ESHTE PESHA E
TIJ?