Poweroint per resurset e pariperteritshme shpresoj t'ju vleje per projektin e Gjeografise 8

3. • Te njohim burimet e pariperteritshme , t’i grupjme ato ne baze
te vecorive te perbashketa.
• Te njohim burimet e pariperteritshme metalike dhe
vendburimet e tyre.
• Te njohim burimet e pariperteritshme jometalike dhe
vendburimet e tyre.
• Te njohim lendet djegese , energjine berthamore dhe
vendburimet e tyre.
• Te njohim ne baze te statistikave , energjia qe prodhohet nga
secili burime.
• Te njohim dhe te ndergjegjesohemi mbi ruajtjen e burimeve te
pariperteritshme.

4. Resurse te cilat jane nen toke
si shkembinjte,mineralet e ndryshme
si dhe ujerat nentokesore.
Resurse te cilat i shohim ne
siperfaqen e tokes ….
ne pyll, ne liqen, ne livadhe,ne bime
e kafshe

5. • Jane te gjitha resurset qe ndodhen ne koren tokesore,ku bejne
pjese mineralet ne gjendje te ngurte,te lenget,te gazte.quhen te
pariperteritshme pasi po te shfrytezohen e perdoren,mbarojne dhe
nuk mund te riperterihen.

6. Lende djegese Resurse metalike Resurse jometalike
Qymyr guri
Qymyri linjit
Torfa
Lende bituminoze(gazi
natyror ,nafta,sera)
Urani
Minerali I hekurit
(limoniti,hemati,si
deriti)
metale qe
perdoren per
celiket special
(nikeli,volframi)
minerale joferore
(baker,zink,plumb
,zhiva) minerale te
rralla
(ari,argjendi,plati
ni)
Resurse kimike
(kripa e
gjelles,fosforitet,
squfuri)
Resurse
shkembore
(graniti,bazalti,m
ermeri,
ranoret,argjila)
Gure te rralle
(diamantet,rubini
,topazi,opali)

13. • Xeherori I Hekurit (nga nxirret hekuri)
eshte minerali me I perhapur ne koren
tokesore. Hekuri perdoret me shume
nga te gjitha mineralet e tjera (
industrine mekanike , automobilistike,
te anijeve , dertimit etj) Vendet
kryesore te prodhimit te hekurit jane :
Kina, Brazili , Australia , Rusia ,
Ukraina , SHBA etj.

15. • Alumini , pas Hekurit , eshte
metali me I perdorshem ne
industrine e makinave , avioneve ,
ndertimit , elektrike , ushqimore (
si mbeshtjelles ) etj. Vendet
kryesore te prodhimit te Hekurit
jane : Kina , Rusia , SHBA ,
Kanadaja , Australia etj.

16. • Ari dhe argjendi , te njohura qe ne lashtesi
, perdoren per sende zbukurimi , por edhe
ne disa lloje industrish. Rezervat e arit te
ruajtura ne bankat e medha , tregojne
fuqine ekonomike e financiare te nje vendi
. Vendet qe prodhojne me shume ar ne
bote jane : R.Jugafrikane , SHBA ,
Australia , Kina , Kanadaja etj. , ndersa per
prodhimin e argjendit dallohen : Meksika m
Peruja , Rusia , Kina , SHBA etj.

18. • Ari apo Floriri është një element kimik me
simbolin Au(nga latinishtja aurum do të
thotë "agim i ndritshëm"). Ari ka
me shekuj që përdoret si monedhë,
bizhuteri, dhe ne vepra arti. Ari është
përcjellësi më i mirë i elektricitetit dhe
nxehtësisë. Ari gjithashtu vlerësohet për
aftësinë e tij për tu mos u ndryshkur me
kalimin e kohës.

19. • BIZHUTERI
• Për shkak të butësisë qe ari ka (24 K), përdoret me
metale bazë për përdorim në bizhuteri, duke ndryshuar
ngurtësinë e saj, butësinë, dhe ngjyrën. Lidhjet me karat
te ulët, zakonisht 22 K, 18 K, 14 K ose 10 K, përmbajnë
përqindje të larta të bakrit apo metale të tjera bazë apo
argjend, ose paladium në aliazh. Bakri është metali më i
zakonshëm që përdoret bazë, i cili jep ngjyrën e
kuqërremte e cila varet nga përqindja.
• NGJYRA
• Përmbajtja e argjendit Ag e zbardh ngjyrën e Arit,
përmbajta e bakrit Cu e skuq pra përmban ngjyre te
kuqërremte.

20. • MJEKËSI
• Ne mesjete, ari është parë shpesh si i dobishëm për
shëndetin, në besimin se diçka aq e rrallë dhe e bukur nuk
mund të jetë çdo gjë. Disa kripëra ari,janë përdorur si
farmaceutike në trajtimin e artritit dhe kushte të tjera të
ngjashme. Injeksionet e bazuara ne AR janë hulumtuar si një
mjet për të ndihmuar për të reduktuar dhimbjen dhe ënjtjen e
artritit reumatoid dhe tuberkulozit. Megjithatë, kripëra dhe
radioizotope te arit janë me vlerë farmakologjike, si thelbësor
(metalike) ari është inerte për të gjitha kimikatet që has brenda
trupit. Lidhjet e Arit janë përdorur në stomatologji, sidomos në
rregullimin e dhëmbëve, të tilla si kurora dhe ura të
përhershme. Petëzim i 'lehtë i arit lehtëson krijimin e një
sipërfaqe të reshkitshme te lartë te çiftëzimit dhëmballë me
dhëmbët e tjera dhe prodhon rezultate që janë përgjithësisht
më të kënaqshme se sa është favorizuar në disa kultura për
dekurajuar të tjerët.

21. • Industri
• Ari është një reflektor i mirë i rrezatimit elektromagnetik të tilla
si dritë infra të kuqe dhe të dukshme, si dhe valëve të radios,
është përdorur shume për veshje mbrojtëse për satelitë
artificiale, në kostume të mbrojtjes termike dhe helmeta
astronautësh gjithashtu në aeroplanët luftë elektronike si EA-
6B vagabond.
• Automobila mund të përdorin ar për tu mbrojtur ndaj nxehjes
ne sistem. McLaren përdor petë ari në pjesën e motorit të
modelit të saj F1. Ari mund të prodhohet aq i hollë saqë të jetë
transparent. Është përdorur në dritaret e kabinës se avionëve
për de-krem ose krem anti-elektrike. Duke kaluar nëpërmjet
saj Nxehtësia e prodhuar nga rezistenca e arit është e
mjaftueshme për të penguar formimin e akullit.

22. • KULTURE HISTORI
• Hieroglifet e gjetura ne Egjiptin e lashte me shkrime te arta.
Kodikët e Beratit janë te përbëra me fije Ari, kodikët janë
dorëshkrimet më të vjetra që janë ruajtur në hapësirën
shqiptare. Janë shkrime ungjillore dhe biblike. Janë pjesë e
historisë botërore të shkrimit ; pjesë e historisë së zhvillimit
progresiv të mendimit dhe të kulturës njerëzore.
• PËRDORIMI
• Konsumi i arit të prodhuar në botë është rreth 50 % në
bizhuteri, 40 % në investime, dhe 10 % në industri. India është
konsumatori më i madh në botë i arit, indianët blejnë rreth
25 % të arit në botë, blerje rreth 800 ton prej ari çdo vit,
kryesisht për bizhuteri. India është edhe importuesi më i madh
i arit, në vitin 2008, India importon rreth 400 ton ar. Familjet
indiane marrin 18.000 ton ari i cili përfaqëson 11 % të stokut
global dhe me vlerë më shumë se $ 950.000.000.000.

23. • ARI NË SHQIPËRI
• Në vendin tonë funksionojnë sot 730 leje minerare shfrytëzimi, të cilat vit pas viti
po rritin volumin e prodhimit minerar në vend. Ndërkaq, janë rreth 120 leje të
tjera kërkim-zbulimi. Shpërndarja e tyre është në të gjithë Shqipërinë, kryesisht
zona tradicionale janë në pjesën e masivit Bulqizë-Batër dhe masivin e
Kalimashit ose Kukës-Tropojë minierat e Pogradecit, Katjelit. Zonën juglindore të
Shqipërisë, pjesa e Korçës, e Pogradecit e Përrenjasit, Struma, Surroi. Zona e
Mirditë-Pukës. Miniera e Munellës dhe Lavroshit, pothuajse në zonën e
minierave të vjetra, të cilat kanë pasur dhe më përpara vlerësime gjeologjike të
aktivitetit minerar. Lidhur me historinë për pasuri të mëdha ari në vend, Shqipëria
nuk shquhet për ndonjë pasuri të madhe , aq më tepër për vendburime të
shumta. I vetmi vendburim që mund të shfrytëzohet për këtë është ai i Gjazujt ne
Rubik, por edhe ky, mbetet një tezë e paprovuar sepse asnjëherë nuk janë bërë
shpime perfekte sipas parametrave të përcaktuar. Sigurisht, ar dhe argjend ka si
bashkëshoqërues të metaleve të tjera, por interesi për t’i nxjerrë varet nga fakti
se sa ekonomike e shohin kompanitë këtë gjë. “Akoma nga të dhënat gjeologjike
që kemi ne sot, vendburim të mirëfilltë për arin në Shqipëri nuk ka, dhe i vetmi që
diskutohet për vlerat, të cilat edhe këto janë të diskutueshme, pasi nuk janë të
vërtetuara (pra realisht me shpime perfekte deri në 40 metra, që është rrjeti
minimal), është Gjazuj. Gjazuj ka qenë në nivelin 2-4 gramë për ton. Të gjitha
vendburimet e tjera janë burime bakri i shoqëruar me ar.

25. • HISTORI
• Argjendi është përpunuar prej njerëzve që nga shekulli i 5
para Krishtit. Është përdorur shumë
nga asirianët, gotët, grekët, romakët, egjiptianët dhe germanët
. Një kohë argjendi ka qenë edhe më çmueshëm se ari.
Kryesisht argjendi vinte nga minierat e Laurion, diku 50 km në
largësi prejAthinës. Tek Egjiptianët, argjendi ishte i njohur
edhe si metal i hënës.
• Më vonë një sasi e madhe e argjendit u soll
prej Amerikës në Evropë, nga ana e spanjollëve, gjegjësisht të
mara nga minierat Potosi. Po ashtu edhe Japonezët gjatë
shekullit të 16 ishin eksportues të argjendit. Dhe nga
kunkurenca e madhe anë e kënd botës, argjendi humbi vleftën
e vjetër që kishte

27. • Qymyri është burim i energjisë që nuk rigjenerohet. Supozohet se
qymyri është formuar para qindra miliona vjetësh nga mbetjet e
bimëve të depozituara nën sipërfaqen e dheut dhe pjesërisht në
ujërat e kënetave. Si çdo organizëm tjetër i gjallë edhe bimët kalojnë
nëpër disa faza zhvillimi dhe më në fund vdesin. Shtresat e bimëve
të vdekura në fund të kënetave janë mbuluar me ujë dhe lym, që nuk
lejojnë depërtimin e oksigjenit nga ajri. Temperatura dhe shtypja e
ushtruar nga lart e shtresave të limit, të dheut, në mungesë të
oksigjenit ndihmuan procesin që mbetjet e bimëve të shndërrohen në
ato që sot quhen qymyr. Gjatë procesit të karbonizimit gradual të
bimëve, u lirua hidrogjeni dheoksigjeni si dhe është rritur përqindja e
karbonit. Sa më e gjatë të jetë koha e karbonizimit aq më cilësor
është qymyri. Qymyri është lëndë djegëse me ngjyrë të zezë ose
ngjyrë kafeje, përbëhet kryesisht nga karbonit dhe sasia e
nxehtësisë që lirohet gjatë djegies qymyri klasifikohet në katër lloje :
linjiti, subitimunizoz, butiminoz dhe antracit.Prodhon rreth 28 % te
energjise elektrike boterore.

28. • Më e vjetra në Shqipëri është ajo e
Kerrabës që nga viti 1935.
• Në vitin 1945 minierat në Shqipëri u
shtetëzuan.
• Miniera e Morje Drenovës filloi nga puna
më 1926.

30. • Energjia bërthamore është energji e fituar me metodat e fusionit të
kontrolluar në ndërtesa qendrore të Centrale Bërthamore.
• Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë furnizuesit më të mëdhenj të
energjisë bërthamore për qëllime komerciale. SHBA-ja ka më shumë se
100 centrale të liçensuara bërthamore dhe në vitin 2006, këto centrale
gjeneronin rreth 20% të prodhimit energjitik në vend, duke përmbushur
9% të nevojave të vendit me energji. Franca ka më shumë se 50
centrale bërthamore që sigurojnë 79% të prodhimit energjitik. Franca
është eksportuese e konsiderueshme e energjisë elektrike në vendet të
tjera. Kina ka 11 reaktorë bërthamorë, por nevojat në vend janë kaq të
mëdha, sa kjo infrastrukturë në vitin 2005 përmbushte vetëm 1% të
nevojave të vendit për energji. Gjendje e ngjajshme ndodhet edhe
në Indi. Rusia hapi uzinën e parë bërthamore në vitin 1954. Zgjerimi i
industrisë u ngadalësua pas katastrofës së Çernobilit. Më 2005,
reaktorët bërthamorë prodhonin rreth 6% të energjisë që konsumohej.
Rusia energjinë bërthamore e shehë si një mundësi për eksportë. Më
anën tjetër në Gjermani, në vitin 2006, 12% e energjis së përdorur vinte
nga energjia bërthamore. Përqindje e lartë për një vend që trumpeton
për mbylljen e qendrave të energjis bërthmamore. Vendi i njohur për
mundësin e ndërtimit të uzinave bërthamore por që në parashkime nuk
ka pasur ndonjë rëndësi kjo është Australia.

32. Diamanti

33. • Diamanti eshte materiali me I forte ne botte I zbuluar deri
me tani. Prodhuesit kryesore te tij jane : Australia ,
Bostvana , R.D.Kongos , Rusia , R.Jugafrikane .
Diamanti për shkak të fortësisë përdoret si mjet për
prerje, shpuarje, gërryerje dhe për lëmuarje. Me prerjen
dhe lëmuarjen e diamanteve të cilët në natyrë kanë
formë jo të rregullt dhe papastërti të ndryshme
fitohet brilanti i cili përdoret si stoli apo pjesë e stolive në
kombinim me arin ose argjendin. Sot rreth 40% e
diamantit prodhohet në mënyrë artificiale. Përafërsisht
49% e diamantëve vjen nga Afrika jugore dhe qendrore,
po ashtu miniera të tjera janë të gjetura në Kanada, Indi,
Rusi, Brazil dhe Australi.

45. • Ne lendet djegese bejne pjese qymyri I gurit , nafta dhe
gazi natyror . Ne shkalle boterore nga keto resurse ,
prodhohet pjesa me e madhe e energjise . Konsumatoret
me te medhenj jane vendet e zhvilluara. Lendet djeges
perdoren per prodhimin e energjise elektrike , motoret e
makinave , vaporeve dhe avioneve , per ngrohje , per
shkrirjen e metaleve dhe per prodhime ne industrine
kimike. Vendburimet me te medha te “arit te zi “ ndodhen
ne rajonin e gjirit Persik , ne SHBA , Rusi , Kine , Meksike
, Venezuele , Afrike Veriore , Alaske , deti I Veriut etj. Nga
nafta prodhohet 30 % e energjise boterore , 22% nga
gazi natyror , 6 % nga energjia Berthamore dhe 14% nga
llojet e tjera.

47. • Perdorimi I vazhdueshem dhe gjithnje e me I madh I tyre
ka shtuar rrezikun e mbarimit te tyre . Prandaj , per kete
eshte hartuar nje plan me keto pika kyce :
• - Mbylljes se disa vendburimeve per nje kohe te caktuar.
- Perodrimit me me kursim te resurseve.
- Prodhimit te motoreve qe harxhojne me pak karburant.
- Shtimit te perpjekjeve per zbulimin e vendburimeve te
reja.
- Grumbullimit dhe riciklimit te metaleve.
-Zevendesimit te metaleve me materiale te tjera.
- Perdorimit me te madh te Burimeve Alternative te
energjise.

48. • Energjia alternative, është energjia që fitohet
nga resurse të ndryshme nga ato që përdoren
sot (nafta, qymyri etj. Kjo lloj energje synon të
jetë sa me e pastër dhe sa me pak e dëmshme
për mjedisin jetësor. Kjo lloj energje nxirret nga
resurse të përsëritshme si era, rrezet e
diellit, uji (hidrogjeni) etj.
• Shkenca e sotme është duke punuar së tepërmi
mbi këtë lloj energjie duke e parë si "shpëtim"
për të ardhmen e resurseve të papërsëritshme të
planetit.

49. • Resurset e pariperteritshme kane gjetur perdorim shume te
madh ne jeten ekonomike te njeriut.eshte zhvilluar
metalurgjia qe perdor kryesisht mineralin e
hekurit,kobaltit,kromit
• Metalurgjia me ngjyra qe perdor mineralin e bakrit,
plumbit, zinkut, kallajit.
• Ne industrine e materialeve te ndertimit jane bazaltet,
gabrot, gelqeroret, dolomitet.
• Ne industrine e materialeve te ndertimit dhe ne qeramike
perdoren argjilat, kaolini.
• Per prodhimin e energjise elektrike, per ngrohje, ne
industrine kimike perdoren nafta dhe qymyrguri.
• Ne lendet energjitike ben pjese dhe uraniumi I cili perdoret
ne centralet berthamore per prodhimin e energjise e
elektrike.

52. • Energjia e diellit është burim i renovueshëm dhe i
pakufishëm, nga i cili rrjedhin pjesa më e madhe e
burimeve të energjisë në tokë, kjo energji paraqet sasinë
e energjisë e cila mbartet me rrezet e diellit. Energjia e
diellit më së shpeshti përdoret për shëndërrim në energji
të nxehtësisë në sistemet për ujë të ngrohtë dhe ngrohje
dhe në centralet solare, ndërsa për shndërrim në energji
elektrike përdoren sistemet fotovoltaike.
Centralet diellore ndërtohen sipas dy teknologjive të
prodhimit energjisë elektrike dhe atë:
• Teknologjia e sistemit parabolik
• Teknologjia e sistemit me kulla diellore.

54. Energjia e valëve të oqeanit vjen nga tërheqja e gravitacionittë hënë
dhe diellit ndaj tokës.
Oqeani absorbon energjinë dielore, nga energjia e akumuluar mun
të përfitohet energji termike dhe energji mekanike nga baticat dhe
valët.

55. Energjia e valëve

57. Faleminderit per
Vemendjen
FUND !