2. MEMORIA E BRENDSHME
• •ELEMENTI BAZIKË I MEMORIES GJYSMËPËRQUESE ËSHTË QELIA MEMORIKE. EDHE PSE
EGZISTOJNË NJË MORI E TEKNOLOGJISË ELEKTRONIKE QË PERDOREN, TË GJITHA MEMORIET
GJYSMËPËRQUESE KANË PËRBËRJE TË NJËJTË:
• •ATO MUND TË KENË DY GJENDJE TË QËNDRUESHME(OSE GJYSMË-TË QËNDRUESHME), TË CILAT
PËRFAQËSOHEN NGA NUMRAT BINARË 1 OSE 0.
• •ATO JANË NË GJENDJE TË SHKRUHEN (SË PAKU NJËHERË), PËR TË VENDOSUR GJENDJEN E TYRE.
• •ATO JANË NË GJENDJE TË LEXOHEN NË MËNYRË QË TË KUPTOJNË GJENDJEN E TYRE.

5. KUJTESË HYRËSE DRAM
• •KUJTESË HYRËSE E FUQISHME RASTËSORE (ANG. DYNAMIC RANDOM ACCESS MEMORY, SHKURT
DRAM), ËSHTË NJË LLOJ KUJTESË KOMPJUTERIKE RAM QË RUAN ÇDO BIT TË DHËNASH NË NJË
KONDENSATOR TË VEÇUAR ME NJË QARK TË BRENDËSUAR. NGAQË KONDENSATORËVE U MUNGON
NGARKESA ELEKTRIKE, INFORMACIONI HUMBET, VETËM NËSE NGARKESA E KONDENSATORËVE
RIFRESKOHET HERË-PAS-HERE INFORMACIONI MUND TË RUHET. PËR SHKAK TË KËTIJ RIFRESKIMI, KJO
LLOJ KUJTESE QUHET E FUQISHME APO DINAMIKE, E KUNDËRT ME KUJTESËN SRAM DHE KUJTESA TË
TJERA NDENJËSE. PRANDAJ KUJTESA DRAM KA PËRPARËSI NDAJ ASAJ SRAM, PËR SHKAK TË
THJESHTËSISË SË SAJ NDËRTIMORE: VETËM NJË TRANZISTOR DHE NJË KONDENSATOR NEVOJITEN PËR
BITIN, NË KRAHASIM ME GJASHTË TRANZISTORËT QË PËRDOR KUJTESA SRAM. KJO E LEJON KUJTESËN
DRAM TË ARRIJË NJË DENDËSI MBAJTËSE SHUMË TË LARTË. ASHTU SI KUJTESA SRAM, EDHE AJO
DRAM BËN PJESË NË PAJISJET E KUJTESAVE AVULLUESE, SEPSE ATO I HUMBASIN TË DHËNAT KUR
USHQIMI ELEKTRIK NDËRPRITET.

6. • •DRAM ËSHTË SISTEMUAR ZAKONISHT NË NJË GRUP
DREJTKËNDOR TË QELIZAVE PËR RUAJTJEN E
KAPACITETIT TË PËRBËRË NGA NJË KONDENSATOR
DHE TRANZITOR PËR NJË BIT DHËNASH. SHIFRA NË
TË DJATHTË TREGON NJË SHEMBULL TË THJESHTË ME
NJË MATRICË KATËR-NGA-KATËR QELIZASH. RADHËT
E GJATA HORIZONTALE LIDHËSE NË ÇDO RADHË JANË
TË NJOHUR SI LINJAT FJALË-VIJË. ÇDO KOLONË E
QELIZAVE PËRBËHET NGA DY BIT-VIJA, SECILI I
LIDHUR ME ÇDO QELIZË TJETËR TË RUAJTJES NË
KOLONË (ILUSTRIMI NË TË DJATHTË NUK PËRFSHIN
KËTË DETAJ TË RËNDËSISHËM). ATA JANË TË NJOHUR
PËRGJITHËSISHT SI "+" DHE - LINJA BIT ".

7. SRAM
• •SRAM ( STATIK RANDOM AKSES MEMORI = KUJTESË HYRËSE NDENJËSE E RASTËSISHME) ËSHTË
NJË LLOJ KUJTESE GJYSMËPËRCJELLËSE E PËRBËRË NGA NJË QARK RRETHOR I FORMUAR NGA DY
PORTA LOGJIKE, QË LIDHEN NË DY SKAJE ME LINJAT E TË DHËNAVE NËPËRMJET DY
TRANZISTORËVE.
• •NË KËTË MËNYRË MUND TË MBAJNË INFORMACIONET PËR NJË KOHË TË PAKUFIZUAR, (PËRSA
KOHË USHQEHEN ME ENERGJI ELEKTRIKE) JANË SHUMË TË SHPEJTA, DHE KONSUMOJNË MË
SHUMË ENERGJI SE KUJTESAT DRAM. PËRDOREN ZAKONISHT PËR KUJTESAT E PROCESORËVE
KOMPJUTERIKË (CPU CACHE), KU SHPEJTËSI TË LARTA DHE KONSUME TË ZVOGËLUARA JANË
KARAKTERISTIKA THELBËSORE.

8. FAMILJA E KUJTESAVE SRAM MUND TË NDAHET NË:
• •* ASYNC SRAM (SRAM JOSINKRON): PUNON NË
MËNYRË JONJËKOHËSHE ME SINJALIN TAKTOR TË
PROCESORIT, ÇKA SJELL GJENDJET E PRITJES SË
PROCESORIT PËR HYRJE, PËRDORET SI KASHE E
NIVELIT TË DYTË;
• •* SYNC SRAM (SRAM NJËKOHOR): PUNON NË
NJËKOHËSI ME TAKTIN E PROCESORIT, PRA KANË
KOHËPRITJE TË ZVOGËLUARA (APO TË
PEZULLUARA);
• •* PIPELINE BURST SRAM (LINJAGYPORE PLASËSE
SRAM)

9. EPROM
• •EPROM, ËSHTË AKRONIMI I ERASABLE PROGRAMMABLE READ ONLY MEMORY, ËSHTË NJË
MEMORIE VETËM E LEXUESHME DHE QË MUND TË FSHIHET NËPËRMJET RREZEVE ULTRAVIOLET.
BEHET FJALË PËR NJË EVOLUIM TË MEMORIES PROM E CILA, PASI PROGRAMOHET, NUK MUND
TË JETË MË NË MODIFIKIM GJENERAL. EPROM-I NË NDRYSHIM NGA KJO MUND TË FSHIHET
TOTALISHT (GJITHSESI VETËM PËR DISA HERË) DHE TË RIPROGRAMOHET SIPAS DËSHIRËS.
SHPIKJA E SAJ, NË 1971, U BË NGA NJË INXHINIER IZRAELIT, DOV FROHMAN, E NXJERRE NGA
FAIRCHILD SEMICONDUCTOR PËR TU BASHKUAR ME MOORE,NOYCE DHE GROVE, THEMELUES TË
SHOQËRISË INTEL, TË DALË NGA FAIRCHILD NJË VIT MË PARË

10. LLOJET E EPROM-EVE
• •JANË PRODHUAR DISA LLOJE EPROM QË NDAHEN
MIDIS TYRE PËRVEÇSE KAPACITETIT TË MEMORIES NË
DISPOZICION EDHE PËR SHPEJTËSINË (KOHËN E
AKSESIT) DHE PËR TENSIONIN E PUNËS DHE ATË TË
PROGRAMIMIT. PËRGJITHËSUESISH ÇDO
PROGRAMUES KA NJË LISTË CIP-ESH, TË NDARA
NËPËRMJET PRODHUESVE, PËR TË AUTOMATIZUAR
VEPRIMET NË FUND TË PROGRAMIMIT, E CILA MUND
TË KRYHET NË DY MËNYRA : TI TRANSMETOSH
PROGRAMUESIT-EPROM DOKUMENTIN ME KOD
EKSADECIMAL I CILI NDODHET NË FLOPPY OSE HARD
DISK TË NJË KOMPJUTERI NËPËRMJET NJË
NDËRFAQEJE, OSE TA KOPJOSH DIREKT PËRMBAJTJEN
E NJË EPROM-I NË NJË EPROM BOSH

11. EEPROM
• •EEPROM (I SHKRUAJTUR EDHE E2PROM), AKRONIM I ELECTRICALLY ERASABLE
PROGRAMMABLE READ-ONLY MEMORY, ËSHTË NJË TIP I PËRDORUR TEK KOMPJUTARAT DHE
PAJISJE TË TJERA ELEKTRONIKE PËR TË MEMORIZUAR SASI TË VOGLA TË DHËNASH QË DUHET TË
MBAHEN KUR HIQET USHQIMI (PRE SHEMBULL KONFIGURIMI I PAJISJES). VEPRIMET E SHKRIMIT,
FSHIRJES DHE RISHKRIMIT ZHVILLOHEN NË MËNYRE ELEKTRIKE.
• •ÇDO CELULE E MEMORIES E AFTË PËR TË MEMORIZUAR NJË BIT TË VETËM ËSHTË E NDËRTUAR
NGA 2 TRANSISTORË MOS, NJË PËR MEMORIE DHE NJË PËR AKSES

12. KUFIZIME
• •KA DY KUFIZIME TEK INFORMACIONI I MAGAZINUAR:
REZISTENCA DHE RIMBAJTJA.
• •GJATË RISHKRIMEVE, OKSIDI I GATE-IT TEK TRANSISTORËT
FLOATING-GATE MBLEDH GRADUALISHT ELEKTRONE TË
BLLOKUAR NË GRACKE. FUSHA ELEKTRIKE E KËTYRE
ELEKTRONEVE SHUMOHET ME ATO TË ELEKTRONEVE NË
FLOATING-GATE, DUKE ULUR DRITAREN TENSIONEVE TË
ZEROVE NË RAPORT ME NJËSHAT.
• •NË GJENDJEN E PROGRAMUAR, ME KOHËN ELEKTRONET NË
BRENDËSI TË FLOATING GATE MUND TË DALIN PËRTEJ
IZOLANTIT, SIDOMOS NË TEMPERATURA TË LARTA. KJO
SHKAKTON NJË HUMBJE NGARKESE, DUKE ÇUAR CELULËN NË
GJENDJE TË FSHIRE. ZAKONISHT PRODHUESIT GARANTOJNË
NJË ZGJATJE TË RUAJTJES SE TË DHËNAVE PËR 10 OSE MË
SHUMË VIT

13. RAM
• •RAM ( SHKURTIMI I RANDOM-ACCES MEMORY )
• ËSHTË MEORIA KRYESORE E PËRKOHSHME E KOMPJUTERIT. NË TËRËSINË E KOMPJUTERIT KJO
MEMORIE PASQYRON TRURIN E VOGËL TË NJERIUT NË TË CILIN MBAHEN TË DHËNAT PËR NJË
KOHË TË SHKURTË.
• •PRA, MEMORIA QENDRORE ËSHTË VENDI KU EKZEKUTOHEN TË GJITHA PROGRAMET DHE KU
VENDOSEN TË GJITHA TË DHËNAT QË PËRDOREN NGA KËTO PROGRAME. INSTRUKSIONET E NJË
PROGRAMI DUHET TË NDODHEN NË RAM QË TË MUND TË EKZEKUTOHEN NGA PROCESORI.
DIHET QË TË GJITHA KËTO INFORMACIONE MEMORIZOHEN NË FORMË BIT–ESH, PASI ËSHTË MË
E THJESHTË PARAQITJA E KËTYRE INFORMACIONEVE LOGJIKE NË DIÇKA FIZIKE SIÇ ËSHTË
HARDUERI.

14. TË DHËNAT NË RAM
• •MEMORIA RAM ËSHTË PIKË PRERJE (UDHËKRYQ) E TË
GJITHA TË DHËNAVE, PAVARËSISHT SE NGA VIJNË ATO (NGA
KUJTESA E PËRFORCUAR (HARD DISC), LUAJTËSIT E
MEDIUMEVE (FLOPPY, CD-PLAYER, DVD-PLAYER) APO
MJETET TJERA FUTËSE TË TË DHËNAVE SI TASTATIERA).
KUJTESA RAM NË TËRËSI ËSHTË NJË PASQYRIM I TAVOLINËS
SË PUNËS NË NJË PUNISHTE, NGA E CILA ORGANIZOHET
VEPRIMTARIA PËRKATËSE E RËNDËSISHME ËSHTË TË
PËRMENDIM SE KUR KOMPJUTERI FIKET, KUJTESA RAM
ZBRAZET, PRA IKËN I GJITHË INFORMACIONI QË ISHTE NË
TË. PRA, N.Q.S JENI DUKE SHKRUAR NJË LETËR DHE ... "IKIN
DRITAT" , E GJITHË PUNA DO TË SHKOJË KOT NËSE NUK E
KENI REGJISTRUAR ATË (KA MËNYRA E MJETE NGA
MEMORIA RAM NË NJËSITË E DISQEVE, VETËM N.Q.S JEPNI
KOMANDËN PËR REGJISTRIMIN E TIJ NË TO.

15. MEMORIZIMI I TË DHËNAVE
•PROGRAMI APLIKATIVË NË KOMBINIM ME SISTEMIN OPERATIV DHE BIOS-IN DËRGON
NJË MORI SINJALESH ELEKTRIKE FIJEVE TË ADRESAVE. CDO FIJE ADRESE I
KORRESPONDON NJË POZICIONI SPECIFIK NË RAM NË TË CILËN MUND TË
MEMORIZOHEN TË DHËNA. FIJET E ADRESAVE LIDHEN ME FIJET E TË DHËNAVE ME ANË
TË TRANSISTORËVE, ANASH KËTYRE TRANSISTORËVE KA NJË KONDENSATOR. KUR
SINJALI ELEKTRIK PËRSHKRUAN NJË FIJE TË DHËNASH MBYLL TË GJITHË TRANSITORËT
QË LIDHIN KËTË FIJE ME FIJET E TË DHËNAVE. KUR TRANSISTORËT JANË TË MBYLLUR
ATËHERË SOFTUERI DËRGON TË DHËNAT EFEKTIVE QË DUHEN MEMORIZUAR
GJITHMONË NË FORMË BINARE (0,1)