1. Punoi:
Erida Haxhiaj
Mernisa Allkja Pranoi:
Mirela Tufa
Ardit Duka
Erblina Gjimishka Msc. Odeta Laknori
Gertrude Pema
Mineda Bregu
Fatime Reci
Tirane me 2013

2.  Neurulimi
 Aparati tretes
 Aparati i frymemarrjes
 Melcia dhe fshikeza e temthit
 Veshka
 Zemra dhe qarkullimi i gjakut
 Osifikimi
 Miogjeneza

3.  Procesi gjate te cilit shtresa e sheshte e qelizave
ektodermale transformohet ne nje tub, quhet
neurulim, ndersa embrioni qe i nenshtrohet
ndryshimeve te tilla quhet neurule.
 Indikacioni i pare qe nje rajon i ektodermes eshte
i destinuar te behet ind nervor eshte ndryshimi i
formes se qelizave, qe sjell si rezultat formimin e
places nervore
 Me pas skajet e places nervore trashen dhe
ngrihen lart per te formuar palosjet nervore,
nderkohe qe ne qender te places shfaqet nje
ulluk nervor, i cili do te ndaje anen e majte dhe
te djathte te embrionit

4. 1.Gjate neurulimit primar, qelizat qe rrethojne
pllaken nervore bejne qe qelizat e places
nervore te shumohen, invaginohen dhe
shkeputen nga siperfaqja per te formuar nje
tub.
2. Gjate neurulimit sekondar, tubi nervor rrjedh
nga nje korde solide qelizash qe zhytet ne
embrion dhe me pas hapet ne qender per te
formuar nje tub.
 Tek gjitaret, pjesa e perparme e tubit nervor
formohet me ane te neurulimit primar, kurse
neurulimi sekondar mendohet se fillon
afersisht tek somiti 35.

5. Gjate neurulimit primar ektoderma fillestare ndahet ne tre lloje qelizash:
 Ektoderma nervore e cila ndodhet ne brendesi dhe nga ajo do te
formohen truri dhe palca e kurrizit
 Ektoderma epidemale e cila eshte e vendosur jashte, nga do te formohet
lekura
 Qeliza e kreshtes nervore te cilat do te formojne nje pjese te sistemit
nervor periferik dhe gline, qelizat me pigment te lekures dhe disa qeliza
te tjera
Procesi i neurulimit primar ndahet ne kater stade:
1. Formimi i pllakes nervore;
2. Marrja e formes perfundimtare te pllakes nervore;
3. Perkulja e pllakes nervore per te formuar ullukun nervor;
4.mbyllja e ullukut nervor per te formuar tubin nervor

6. Diferencimi i tubit nervor ne rajone te ndryshme te sistemit
nervor qendror ndosh njekohesisht ne tre nivele te
ndryshme:
1. Ne nivelin anatomic te pergjithshem gjate te cilit tubi
nervor dhe lumeni i tij fryhen dhe ngushtohen, per te
formuar dhomat e trurit dhe palcen kurrizore;
2. Ne nivelin indor, qe konsiston ne riorganizime te
popullatave qelizore neb brendesi te murit te tubit nervor,
per te formuar me pas rajonet e ndryshme funksionale te
trurit dhe palces kurrizore;
3. Ne nivelin qelizor, ku qelizat neuroepiteliale diferencohen
ne tip ate ndryshme qelizash nervore (neurone) si dhe
qelizash mbeshtetese (glia).

7. Truri zhvillohet nga pjesa kraniale e tubit
Nervor. Ne embrionin kater javesh te
njeriut, tubi nervor ne skajin cefalik eshte i
diferencuar ne:
1. Prosencefalon,
2. Mesencefalon
3. Rhombencefalon
 Medulla
 Cerebelumi
 Ura
 Mesencefaloni
 Diencefaloni
 Telencefaloni

8.  E ka origjinen nga endoderma
 Shtresa me e brendeshme dhe ajo qendrore formojne endoder
 Tubi tretes perbehet nga : 1. Zorra e perparme; 2. Zorra e mesme dhe
3. Zorra e prapme
 Zorra e perparme: ezofag, stomak dhe pjesen e perparme te duodenit,
ezofagu eshte nje gyp qe lidh faringun me stomakun
 Zorra e mesme: pjesen e prapme te duodenit, zorren e holle, nje pjese
te vogel te kolones, ku zorra e holle eshte e specializuar per te rritur
siperfaqen e tretjes dhe perthithjen e lendeve ushqimore
 Zorra e prapme: rektumin, kanalin anal( qe vazhdon me vrimen anale),
mbulesa e brendeshme e fshikzes urinare dhe uretres, ku fshikeza
urinare dhe uretra formohen nga dontoisi, i cili origjinohet nga nje
zgjatim i zorres se prapme dhe formon dhe kloaken embrionale e cila
tek gjitaret ndahet nga nje rrip mezenkimal qe quhet peritoneum

9. Endoderma formon
organet e respirimit, te
cilat perfshijne
mushkerite dhe trakene.
Laringu, trakea, bronket dhe
mushkerite fillojne te
formohen gjate javes se
katert te zhvillimit
embrional

10. Mushkerite perfaqesojne nje nga strukturat qe diferencohen ne
menyre te plote me se vonti gjate procesit te zhvillimit. Në lindje,
mushkëritë e foshnjës janë të mbushura me lëng i sekretuar nga
Mushkëritë dhe nuk janë të fryra. Menjehere pas lindjes kur i
vogli ben frymemarrjen e pare, mushkerite duhet te jene ne
gjendje te furnizojne me oksigjen. Per te realizuar kete funksion,
qelizat alveolare duhet te sekretojne ne fluidin ku jane zhytur
mushkerite, nje lende te njohur me emrin surfactant.

11.  Eshtë një organ metabolik kompleks,
dhe është po ashtu gjendra më e
madhe e trupit
 Gjendet në zgavrën abdominale, nën
diafragmë në anën e djathtë
 Është e rrethuar nga një capsule me
indi fibroz që e ndan në dy lobe
kryesorë
 Formohet nga “sythi” hepatik i cili ka
formën e nje cekumi qe lind në fillimim
te zorrës së mesme në pozicionin
ventral-median
 Skaji i këtij sythi formon shumë
degëzime te cilat japin lobet hepatike
dhe fshikëzën e tëmthit

12. 1.Prodhon faktorët e gjakut ,proteinave, tëmthit dhe të më shumë se
100 enzimave të ndryshme
2. Ndikon në metabolizmin e kolesterolit, depozitimin e glukogjenit
si burim energjie, mbajtjen normale të përqendrimit të sheqerit
në gjak
3. Rregullimin e hormoneve të ndryshme dhe detoksifikimin e
medikamenteve dhe helmeve, duke përfshirë alkoolin
4. Melçia prodhon bilën, një lëng që përmban kripëra dhe pigment
bilare të cilat luajnë rol të rëndesishëm në tretjen e yndyrnave
5. Proceson aminoacidet e prodhon urenë dhe acidin urik.
6. Mban rezerva hekuri (Fe) e bakri (Cu), të domosdoshme për
prodhimin e eritrociteve (rruazat e kuqe)
7. Funksion rezervues – DEPO
8. Prodhon fibrinogjenin e gjakut, ndoshta dhe albuminën e
globulinën

13.  Veshkat perbehen nga dy elemente a- nefronet (ose
tubulat), te cilat jane njesite funksionale filtruese te
veshkes, dhe b- duktet (ose kanalet), te cilet e mbledhin
filtratin dhe e transportojne ne kloake

14.  Veshka e pare zhvillohet ne pjesen me anteriore
te mezodermes se ndermjetme dhe njihet si
veshka pronefrike ose veshka primitive
 Veshka e dyte njihet si veshka mezonefrike ose
veshka primare dhe perfaqeson veshken
funksionale te amfibeve te rritur dhe peshqeve si
dhe te embrioneve te vertebroreve me te larte
 Veshka mezonefrike kryen funksione te
rendesishme gjate zhvillimit. 1. Ajo eshte burim I
qelizave stem hematopojetike te nevojshme per
zhvillimin e qelizave te kuqe te gjakut. 2. Ne
gjitaret meshkuj disa nga tubulat mezonefrike
ruhen per t’u bere sperme-mbajtes te testeve (vas
deferens dhe duktet eferente).

15.  Zemra e vertebroreve perfaqeson nje “pompe
muskulare”,qe gjendet ne hapesiren perikardike
 Muret e zemres perbehen nga shtresat e
endokarpit,miokarpit dhe epikarpit
 Origjina e zemres eshte nga angioblastema,qe eshte
nje mezenkime,e cila e ka origjinen nga
splaknopleura

16.  Te gjitaret per here te pare pas
humbjes se branshive,nuk ndodh
perzierja e gjakut te oksigjenuar me
gjakun pak te oksigjenuar,ne asnje
nivel te sistemit te qarkullimit te
gjakut.Kjo dukuri rrjedh per fakti se:
1. Ventrikuli I majte ndahet plotesisht nga
ventrikuli I djathte me ane te perdes se
plote nderventrikulare.
2. Ndarja e aortes ventrale embrionale ne
2 trungje: trungu pulmonar,qe lidhet
me ventrikulin e djathte dhe trungu
aortik qe lidhet me ventrikulin e majte
Te gjitaret gjenden vetem 3 arterie
teke:
1. arteria cefalike
2. mezenterike e siperme
3. mezenterike e poshtme

17. Kockat origjinohen prej mezodermes paraksiale.
Skeleti formohet sipas tre drejtimeve:
 -somitet formojne skeleti boshtor
 -fleta mezodermale laterale formon skeleti e
gjymtyreve
 -kreshta nervore kraniale formone kockat e kercet
kraniofaciale dhe te harqeve brankiale.
Osteogjeneza behet sipas dy menyrave dhe ne te dy
rastet ndothe shendrrimi i nje indi mezenkimal
preekzistues ne ind kockor

18. Osifikimi intamembranor eshte menyra me ane te se ciles
formohen kockat e sheshta te kafkes. Qelizat mezenkimale te
Derivuara nga kreshta nervore bashkeveprojne me matriksin
ekstraqelizor te qelizave epiteliale te kokes per te formuar kocke.
Disa nga keto qeliza formojne kapilaret, ndersa disa te tjera
Ndryshojne formen e tyre per tub ere osteoblaste, te afta per te
sekretuar matriks ekstraqelizor

19. Perfshin formimin e indit kercor nga qelizat mezenkimale dhe me pas
zevendesimin e tij nga ind kockor Procesi ndahet ne pese faza:
 Faza 1:Qelizat mezenkimale percaktohen per t’u bere qeliza kercore, me
nderhyrjen e faktoreve parakrine te cilet induktojne qelizat mezodermale
te shprehin dy faktoret e transkriptimit, PAX1 dhe scleraxis.
 Faza 2:Qelizat mezenkimale te percaktuara per tu ber osteoblaste,
kondensohen ne nodula kompakte dhe diferencohen ne kondrocite. Per
fillimin e kondensimit ka shume rendesi N-katherinat,ndersa per ruajtjen
e tij N-CAM.
 Faza 3:Kondrocitet shumohen per te formuar modeli e kockes. E nderkohe
qe ndahen, kondrocitet sekretojne nje matriks jashteqelizore specific per
kercet.
 Faza 4:Kondrocitet pushojne se ndari dhe rrisin shume volumin, duke u
shenderruar ne kondrocite hipertrofike.
 Faza 5:Perfshin pushtimin e modelit kercore nga enet e gjakut.

20. Nofulla artikulohet me kafkën,
dhe bën pjesë në grupin e
eshtrave të kafkës,konkretishte
fytyrës.Tek nofulla e poshtme
dallojmë trupin dhe dy
degë.Trupi paraqet zgjatimet
dhëmbore bashkë me gropat ku
janë të vendosura rrënjët e
dhëmbëve.Degët janë dy
zgjatime, zgjatimi i përparmë
koronoidal dhe zgjatimi i
pasëm me kokën e mandibullës
për nyjëzim me ashtin tëmblor

21. Eshtrat e dorës bëjnë pjesë
në grupin e eshtrave të
gjymtyrëve të
sipërme.Eshtrat e dorës
përbëhen prej 27 eshtra të
ndara në tre grupe:
1.eshtrat e rrënjës të dorës
2. eshtrat e shuplakës
3. eshtrat e gishtave ose
falangjet .

22. Miogjeneza eshte procesi i formimit te
Fibrave muskulare. Miotubat me
shume
Berthama mund te formohen :
1.si rezultat i fuzimit te disa
mioblasteve njeberthamore
2.si rezultat i ndarjeve berthamore te
nje mioblasti te vetem
Fibrat muskulare jane kontraktile,
karakterizohen nga nje aparence e
strijuar dhe rrethohen prej nje
lamine bazale. Numri i fibrave
muskulare eshte karakteristik per
nje gjitar adult dhe percaktohet
mjaft here gjate zhvillimit
embrional

23.  Prof.Dr Tefta Rexha, Dr. Etleva Hamzaraj, Odeta Laknori. (2006):
Biologjia e zhvillimit
 Prof. Dr. Niko Peja (2007):Zoologjia e vertebroreve
 https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_biology Biologji
zhvillimi
 http://9e.devbio.com/ Biodev.com - Biologji zhvillimi
 http://www.embryology.ch/genericpages/moduleorganoen.html
Organogjeneza