Filosofia apunteak

1. 1.- FILOSOFIA, ZER DA, NOLA SORTU ZEN?
Filosofia K.A VI. Mendeko Grezia handian sortutako jakinduria, bizitzeko era, eta metodoa da
Maitatu-Maitasuna Jakinduria
• Filosofoei jakinduria falta zaie,
egi fidegarri bat lortu nahi dute
• Jakinduria behar dute mundua
ulertzeko, MITOAK ez dira
baliagarriak
Filosofia baino lehen (Grezian K.a VII. Mendean)
erabiltzen ziren narrazio fantastikoak mundua ulertzeko
Maitasunarekin falta zaiguna bilatzen dugu
• Patua: lege TRAZENDENTALA
• Jainkoa (borondatearen esku,
kontingentea)
• Fenomenoa

2. Mitoak logikoak ez zirenez eta egia erakusteko nahiaz bultzaturik, fenomenoak ulertzeko LOGOS
asmatu zuten
Baina zer gertatzen zen grezian?
• EKONOMIA: Biztanleriaren igoera + estatu hirien kontrola (Atenas, Esperta herri tixikiak
kontrolatzen hasi ziren) = emigrazio handiak gertatu kultur hedapena (VIII eta VII
mendeak)
• Logos = arrazoia
• Lege beharrezkoa,
NATURALA
• VI. Mendean ekonomia handitu, merkataritza eta
manufakturaren laguntzaz biztanleria berriz hasi
zen
• POLITIKA: VI. Mendean tirania sortu zen, Atenas eta Esparta arteko harremanak
handitu eta aristokraziak eskaturik tiranoen contra altzatu ziren
• Atenas iraultza politikoa bultzatu demokrazia
sortu zen.

3. 2.- HAITZULOAREN MITOA:
Filosofiaren historiako alegoriarik garrantsitzuena bezala ezagutzen da, azalpen metaforiko bat da
non Platon-ek azaltzen duen ze egoeratan gauden gizakiok jakintzari dagokionez. Horretarako gizaki
talde bat bizi den haitzulo bat irudikatzen du.

4. ZERGATIK DEITZEN ZAIO MITOA?
Ez dakigu zergatik jarri zaion “mito” izena, alegoria bat bada, ez zaigu ez Platonen
idatzietan ez mitografoen idatzietan mito bezala azaltzen.
Alegoria: (grekeraz allegorein)
Forma literario bat da non ideia bati buruz hitz
egiten den, giza itxurez, animaliez edo
objektuez baliatzen.
Mitoa: Narrazio fantastikoak dira, mundua
ulertzeko, arautzeko eta azaltzeko aintzinean
erabiltzen zirenak.
Helburua: Azalpenei irudi bat ematea, hobeto
ulertu ditzagun didatikoa da.
• Alegoria izena jartzen zaio baitaere, irudi
metaforikoen multzoari, hauek
pentsamendu konplexuak edo esperientziak
kontatzeko erabiltzen dira.
Helburua: Didaktikoak eta publikoak dira
eredu moduan erabili ditzakegu.
• Naturaz gainezko izaki eta gertakizunez
beteko kondairak dira ez dira logikoak.
1. Patua
2. Jainkoa
3. Fenomenoa
Mitoa
betetzeko
elementuak

5. 3.- KRONOLOGIA:
1. Mitoa 3. Sokrates vs Sofistak 5. Aristoteles (Platonen diszipulua)
2. Aurresokratikoak 4. Platon (Sokratesen
diszipulua)
6. Neoplatonikoak/ Posaristoterikoak
VS
AURRESOKRATIKOAK: LOGOS asmatu = filosofía sortu + ARJÉ-ARCHÉ-ARHÉ
• Lege naturala, beharrezkoa
• Mitoen papera hartu
• Lehen printzipioa
• Lehen elementua Errealitatea zer den azaldu
ARJÉ-tik gauza guztiak ateratzen dira, eta ostean bertara
bueltatu GAUZA GUZTIEN PRINTZIPIOA DA, LEHEN
PRINTZIPIOA. • Gauza bat den bezalakoa zergatik den
azaltzen duen arrazoia.
Pentsamendua:
• Kontrako bikotetan oinarritua
• Haientzat naturaren izera
banatua da
• Printzipio logiko-ontologiko bat zuten: “ezerretatik ez da ezer zortzen”, elementu bat behar zuten gauzak
zerbaitetik sortzeko, horrela sortu zen: ARJÉ (materiazko printzipioa, gauza guztien kausa eta sustratua)
EZAUGARRIAK:
• Aldaezina
• Ikusezina
• Mugagabea
• Beharrezkoa
• Betierekoa

6. FILOSOFO AURRESOKRATIKOAK:
FILOSOFOA ARJÉ-A
1. Tales Ura
2. Anaximandro Apeiron
3. Anaximenes Airea
4. Heraklito Sua
5. Parmenides Izatea
6. Anaxagoras Arrazoia
7. Demokrito Atomoa

7. SOFISTAK:
K.a V mendean elkartu ziren pentsalari adituak eta esperimentatuak
(Protágoras, Gorgias, Trasimaco…)
• Jakintsu eta maisu profesionalak: • Musika
• Astronomia
• Oratoria (Ikasketarik garrantzitsuena herritarren aurean hitz egiten zutenentzat)
• Matematika
(Irakasketak: Atenasen)
EZAUGARRIAK: 1. Eszeptikoak
2. Indibidualistak
3. Kririkoak
4. Erlatibistak
5. Agnostikoak
Ez dute ezertan sinesten, ez dute zihurtatzen gauzak egia ala gezurra diren
Soilik gizakia inporta zaie
Aurresokratikoekin batez ere, haientzat natura zelako garrantsitzuena eta ez
gizakia
KEZKAK: • Physis vs Nomos: (natura vs konbentzioa)
Dena gizakiaren borondatearen ondorioa da
• Politika, erlijioa, moralean ikusi zuten haien
arteko oposizioa, Sofistentzat gizarte arloan EZER
es da naturala
• Legeak Beldurra da legen sortzailea, bedurra physis (naturala) da baina legeak, pertsonaren
arabera aldatzen direnez nomos (artifizialak) dira.

8. SOKRATES:
“Ezer ez dakienak, daki.”
• Sofisten kontra
1. Erlatibismoa
2. eszeptizismoa
On unibertsal bat:
Balio moralak unibertsalak dira eta
ezagut ditzakegu
• METODOA
Maieutika:
Elkarrizketa bidez, egira
iritsi ezjakintasuna
aitortuz
Ironia
Dialektika (galdera erantzunak- zientzia maila gorena)
Sokrates-ek egindako galderetan erantzuna sartuta dago
PAUSUAK:
1. Definizio unibertsala (zer den galdetzen die “jakintsuei”)
2. Bai edo ez galderak (kontraesanak sortzeko)
3. APORIA (Hasieran gauza bat esatera bultzatzea ondoren guztiz
kontrakoa esatea, sistema honen bidez jakintsuak iraintzen
zituen)
4. Bai eta ez galderak (kontrako ideiak adierazi
dituztelako)
5. Definizio unibertsala (Benetakoa, Sokrates-ek
dakiena)
Jendearen aurrean “jakintsuak”
indargabetzen zituen: etsai asko sortu

9. SOKRATESEN TEORIA:
INTELEKTUALISMO MORALA: Ongia ezagutzean, ongia egiten dugu
Txarra egiten duena ezjakituna da Ona jakin eta gero, ona egiten da
Sofisten erruz,
Sokrates epaitu:
• Ateasen jainkoen kontra zegoen
• Umeak usteltzen zituen
• Irakatsitakoa txarra zela zioten
Arrazoi hauengatik hil egin nahi zuten
Zirkuta posoiari kondenatu: Ihes egiteko
aukera izan arren, kondena hartu zuen
injusticia hori berrio ez gertatzeko
Atenasen jaio k.a 470 edo 469. urtean Berarekin garai berria hasi, kezka bakarra: GIZAKIA

10. PLATÓN:
Sokrates-en ikaslea
Justiziaz antolatutako hiri ideal bat lortu nahi du Injustiziak berrio gerta ez daitezen (Sokrates-i
gertatutakoa berriro gerta ez dadin)
Platonen ustez bi errealitate daude:
• Gauzen mundua
• Ideien mundua
• Mundu sentikorra
• Mundu ulergarria
Zer dira ideiak?
 Definizio unibertsalak (benetako errealitatea)
 Eredu aldaezinak, betierekoak edo perfektuak,
materiazko munduan daudenak
IDEIEN TEORIA: • Ideiak daude
• Ezagut ditzakegu
• Irakatsi ditzakegu
Gorgias-en kontra, aurkako tesiak zituelako:
• Ez dago ezer unibertsala
• Egotekotan ezin da ezagutu
• Ezagututakoan ezin da irakatsi

11. PLATÓN:
ONGIA:
Justizia, ona egia
Ideiak
(Matematikoak)
Gauzen ideak
Gauzak
Aitzuloaren alegoria
EGUZKIA
GAUZAK
SUA
KOPIAK
ITZALAK
IDEIEN EREMUA:
• Mundu ulergarria
GAUZEN EREMUA:
• Mundu
sentikorra

12. PLATÓN:
Jakinduria mailak
• ZIENTZIA: Mundu ulergarria ikasiko du (ideien mundua) Arrazoimena, ALDAEZINA
• IRITZIA: Mundu sentikorra ikasiko du (gauzen mundua)
Zentzumena, ALDAKORRA (ezin da egi
absolutua lortu)
• EZJAKINTASUNA: Sofistak Jakintsua izateko ezjakintasuna onartu behar da
ZERGATIK OKERRAK EGITEN DITUGU?
Ahulak garelako Ezjakintasunaren sustraia
Jakintuna ez daukagulako
Maitasuna: • Hasieran mundua ezagutu nahi dugu (plazerra)
• Baina edertasuna ezagutu nahi dugu EZ gauza
ederrak, horretarako IKASKETAK beharrezkoak

13. PLATONEN EZAGUTZAREN TEORIA ARETÉ
Bertutea behar dugu:
• Ideia gorenak ezagutzeko
• Zientzia egiteko
• Ongia ezagutzeko
Ahaleginak egin behar dira hori lortzeko
Ezjakinduriatik ongia ezagutzerako prozesua Dialektika
Jakinmina +ikasketak
Galdera erantzun bitartez zientziaren printzipioak eskuratzea
1. Hasierako hipotesiak baztertu
2. Kontzeptu aldaezinak eskuratu
Ongia
ezagutu
HEZIERA
Zentzumenetik errealitatera
igarotzea

14. MAITASUNA: EZAGUTZAREN ERAGILEA
Ezagutza lortzeko: Adimena + ezagugaia
MAITASUNA • Jakinduria
• Edertasuna
Zerbait falta zaidalaEzagutzea gogoratzea da
• Sofisten ustez ezagutza EZINEZKOA zen
• PLATÓN: Ezagutzea ariman betidanik egon
den jakingarriak oroitzea da
• Ezagutzea ez da zerbait bereganatzea,
betidanik jakin duguna gogoratzea baizik.
Nozio absolutu, betiko eta
iraunkorra, gauza guztien
iturburua
REMINISTENTZIAREN TEORIA