2. 2
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
• Η μακροοικονομική
– αναλύει το αποτέλεσμα της δραστηριότητας της συλλογικής δράσης.
– ερμηνεύει τις αλληλεξαρτήσεις των συνολικών μεγεθών της οικονομίας των θεσμικών μονάδων
(επιχειρήσεις-νοικοκυριά-κράτος) καθώς και της οικονομικής πολιτικής που επηρεάζει την πορεία
της οικονομίας.
• Στόχος της μακροοικονομικής επιστήμης είναι να:
– μελετήσει λεπτομερειακά τις επιμέρους αγορές (προϊόντος, χρήματος, απασχόλησης).
– αναλύσει τις αιτίες που προκαλούν μεταβολές στα οικονομικά μεγέθη.
– δημιουργήσει μοντέλα σχέσεων αλληλεπίδρασης των οικονομικών μεγεθών της ανθρώπινης
συμπεριφοράς.
– εξηγήσει τον τρόπο συμπεριφοράς της οικονομίας ως ενιαίο σύνολο
– δώσει πληροφορίες για την λήψη αποτελεσματικών οικονομικών αποφάσεων για την αποφυγή και
την αντιμετώπιση των προβλημάτων και για τη βελτίωση της οικονομικής επίδοσης
• Το σφάλμα της σύνθεσης
• Αν δεχθούμε ότι ο τρόπος που συμπεριφέρεται το ένα άτομο πολλαπλασιασμένο επί το πλήθος των
ατόμων της οικονομίας διαπράττουμε το λάθος της σύνθεσης.
• Αν το εισόδημα ενός ατόμου διπλασιαστεί τότε θα διπλασιαστεί η αγοραστική του ικανότητα
• Αν το εισόδημα όλων των ατόμων της οικονομίας διπλασιαστεί χωρίς το διπλασιασμό του
παραγόμενου προϊόντος τότε θα προκληθεί αύξηση του επιπέδου των τιμών και τα άτομα προκειμένου
να αγοράζουν τα αγαθά που χρειάζονται θα δουν ότι δε θα διπλασιαστεί η αγοραστική τους ικανότητα.
3. 3
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
• Σταθερότητα τιμών (χαμηλός ρυθμός πληθωρισμού): Η έντονη αύξηση του ρυθμού πληθωρισμού
προκαλεί μειωμένη αγοραστική δύναμη και αναδιανομή εισοδημάτων, επιδείνωση
ανταγωνιστικότητας, κλίμα αβεβαιότητας
• Υψηλό επίπεδο απασχόλησης (χαμηλό ποσοστό ανεργίας): Έτσι βελτιώνεται η κοινωνική ευημερία,
ενισχύεται η κοινωνική δικαιοσύνη, μειώνονται τα κοινωνικά προβλήματα και αποφεύγονται οι
σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις
• Υψηλό και αυξανόμενο επίπεδο εγχωρίου προϊόντος (οικονομική ανάπτυξη μεγέθυνση): Έτσι
μειώνεται, τυπικά, η ανεργία και περιορίζονται οι οικονομικές διακυμάνσεις
• Ισορροπία του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών (ισοζύγιο πληρωμών): Μείωση των ελλειμμάτων
στο εμπορικό ισοζύγιο, ενίσχυση των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων
• Προσδιορισμός επιπέδου επιτοκίου που να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, στη μείωση της
ανεργίας και του πληθωρισμού : Πώς οι κρατικές πολιτικές επηρεάζουν τα επιτόκια, πώς η Κεντρική
Τράπεζα θέτει το παρεμβατικό της επιτόκιο
• Η επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι πολύ δύσκολο έργο και σε πολλές περιπτώσεις αδύνατη
πέρα από κάποια όρια Η προσπάθεια επίτευξης ενός στόχου δημιουργεί δυνάμεις που αποτελούν
εμπόδιο για την επίτευξη των άλλων
• Δεν υπάρχουν απλά υποδείγματα (απλές συνταγές) για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων και οι
μακροοικονομολόγοι έχουν διαφορετικές απόψεις ως προς τον κατάλληλο τρόπο προσέγγισης
4. ΜΕΣΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
• Οι ενέργειες της Κυβέρνησης και της Κεντρικής Τράπεζας με στόχο τον επηρεασμό των
μακροοικονομικών μεγεθών γίνεται με τα εξής εργαλεία (μέσα).
• 1. Μέσα δημοσιονομικής πολιτικής
• α) Δημόσιες δαπάνες : δαπάνες για αγορά αγαθών (δημόσια κατανάλωση και δημόσιες επενδύσεις),
και οι μεταβιβαστικές πληρωμές (συντάξεις και επιδόματα ανεργίας)
• β) Φόροι: άμεσοι (φόρος εισοδήματος ή περιουσίας, εργοδοτικές εισφορές) και έμμεσοι (στη δαπάνη
αγαθών και υπηρεσιών όπως ΦΠΑ)
• γ) Δημόσιος δανεισμός εσωτερικός και εξωτερικός δανεισμός
• Τα εργαλεία δημοσιονομικής πολιτικής επηρεάζουν:
• α) το διαθέσιμο εισόδημα, την κατανάλωση και την αποταμίευση ατόμων & επιχειρήσεων β) τις τιμές
των αγαθών και των συντελεστών και τη συμπεριφορά ατόμων & επιχειρήσεων.
• 2. Μέσα νομισματικής πολιτικής από την κεντρική τράπεζα
• α) Προσφορά χρήματος, β) προεξοφλητικό επιτόκιο, γ) ποσοστό υποχρεωτικών ρευστών διαθεσίμων
των εμπορικών τραπεζών
• 3. Μέσα συναλλαγματικής πολιτικής
• α) υποτίμηση συναλλαγματικής ισοτιμίας, β) δασμοί ποσοστώσεις εισαγωγών,
• γ) επιδοτήσεις εξαγωγών, δ) συμμετοχή σε τελωνειακές ενώσεις, κ ά
4
5. ΜΕΣΑ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
• 4. Άμεσοι έλεγχοι
• Έλεγχοι εξωτερικού εμπορίου και συναλλάγματος (δασμοί και ποσοστώσεις)
• Έλεγχοι τιμών και εισοδημάτων (όρια αύξησης μισθών και τιμών αγαθών και υπηρεσιών, κανονισμοί
εργασίας, έλεγχοι ποιότητας αγαθών, κ.ά )
• Έλεγχος εσωτερικής οργάνωσης της οικονομίας (μέγεθος και κατανομή επενδύσεων κατά κλάδο και
περιφέρεια)
• Θεσμικές ρυθμίσεις (φορολογικές, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, σύσταση δημοσίων οργανισμών,
ιδιωτικοποιήσεις, ανεξαρτησία των Κεντρικών Τραπεζών, συνθήκη Μάαστριχτ)
• Διαρθρωτικές αλλαγές (εισαγωγή συνθηκών που αλλάζουν τα κίνητρα και τη συμπεριφορά των
υπευθύνων) π χ άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, ιδιωτικοποιήσεις
5
6. 6
ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ
• Εθνικοί λογαριασμοί εισοδήματος: ένα λογιστικό πλαίσιο, που χρησιμοποιείται για την αποτίμηση της
τρέχουσας οικονομικής δραστηριότητας
• Οι εθνικοί λογαριασμοί μας δίνουν την εικόνα του μεγέθους και του τρόπου λειτουργίας (διάρθρωση)
της οικονομίας.
• Η μελέτη των μεγεθών των εθνικών λογαριασμών στοχεύει στην εύρεση της αλληλεξάρτησης ανάμεσα
στις μεταβλητές.
• Τρία είναι τα σημαντικότερα μεγέθη που παρακολουθούνται στα μακροοικονομικά:
– Το παραγόμενο προϊόν ή εισόδημα της οικονομίας
– ο δείκτης τιμών και η μεταβολή του
– η απασχόληση
• Στόχος της έρευνας αυτής είναι η αντιμετώπιση προβλημάτων όπως:
– ο πληθωρισμός και η σταθερότητα των οικονομικών μεγεθών
– η ανεργία και η απόκλιση από την πλήρη απασχόληση (οικονομικοί κύκλοι)
– η οικονομική μεγέθυνση και η διανομή του εισοδήματος για μείωση των ανισοτήτων
– η εξισορρόπηση του ισοζυγίου διεθνών πληρωμών.
7. 7
ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ
• Εγχώρια οικονομία όλη η οικονομική δραστηριότητα που πραγματοποιείται στη γεωγραφική
επικράτεια μιας χώρας (π χ Ελλάδα) από συντελεστές παραγωγής που ανήκουν στους κατοίκους της
συγκεκριμένης χώρας (π χ Έλληνες και αλλοδαποί)
• Εθνική οικονομία όλη η οικονομική δραστηριότητα που πραγματοποιείται εντός και εκτός της
επικράτειας μιας χώρας (π χ Ελλάδα) από συντελεστές της παραγωγής που ανήκουν στους μόνιμους
κατοίκους της συγκεκριμένης χώρας (π χ Έλληνες)
• Ακαθάριστο μέγεθος υπολογίζεται πριν αφαιρεθεί η αξία των αποσβέσεων δηλαδή η αξία των
κεφαλαιουχικών αγαθών της οικονομίας που έχουν αναλωθεί ( ή απαξιωθεί κατά τη διάρκεια της
παραγωγικής διαδικασίας
• Καθαρό μέγεθος υπολογίζεται αφού αφαιρεθούν οι αποσβέσεις
8. 8
ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ
• Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) θεωρείται ως το καλύτερο μέτρο εκτίμησης της οικονομίας.
• Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι το άθροισμα της αξίας αγοράς όλων των τελικών αγαθών και
υπηρεσιών που παρήχθησαν νόμιμα στην οικονομία από συντελεστές που ανήκουν σε κατοίκους της
χώρας και εργάστηκαν εντός των συνόρων της χώρας, κατά τη διάρκεια μίας ορισμένης χρονικής
περιόδου και δεν περιλαμβάνει το προϊόν που παράγεται από συντελεστές που ανήκουν σε κατοίκους
της χώρας και εργάζονται εκτός των συνόρων.
Α. Εγχώριο Π = προϊόν γηγενών + προϊόν μη γηγενών κατοίκων της χώρας
Δεν περιλαμβάνει
α) τα ενδιάμεσα προϊόντα (η αξία τους ενσωματώνεται στην αξία τελικού προϊόντος παραγωγής)
β) το προϊόν γηγενών συντελεστών της χώρας που ζουν εκτός των συνόρων της και στη συνέχεια το
φέρνουν εντός της οικονομίας (περιλαμβάνεται στο Α. εθνικό Π.).
γ) συναλλαγές σε μεταχειρισμένα προϊόντα
Δηλαδή στο εγχώριο προϊόν προσθέτουμε
το προϊόν που παράγουν γηγενείς μόνιμοι κάτοικοι εντός της χώρας
+
το προϊόν που παράγουν αλλοδαποί μη μόνιμοι κάτοικοι εντός της χώρας παρά το γεγονός ότι στη
συνέχεια μπορεί να το στείλουν στην πατρίδα τους.
9. 9
ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ
• Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν (Α.Εθν.Π) είναι το αποτέλεσμα της άθροισης του ακαθάριστου εγχώριου
προϊόντος προσαυξημένο με το εισόδημα που εισάγεται στην χώρα από συντελεστές που ανήκουν σε
κατοίκους της χώρας που εργάζονται εκτός των συνόρων της χώρας, μειωμένο από το εισόδημα που
παράγεται στην οικονομία από ξένους παραγωγικούς συντελεστές και διαφεύγει εκτός αυτής, κατά τη
διάρκεια μίας ορισμένης χρονικής περιόδου .
Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν =
Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν
(+) Προϊόν γηγενών κατοίκων εξωτερικού
(προϊόν που το παράχθηκε εκτός συνόρων, αλλά το αποστάλθηκε στη χώρα μας
επειδή ο συντελεστή παραγωγής ήταν ελληνικής εθνικότητας)
(Δηλαδή προστίθεται το προϊόν που θα καταναλωθεί εντός της χώρας, αλλά παράχθηκε σε μια άλλη)
(-) Προϊόν μη γηγενών κατοίκων που εργάζονται στο εσωτερικό της χώρας
(προϊόν που παράχθηκε εντός συνόρων, αλλά το αποστέλλεται
στη χώρα προέλευσης του αλλοδαπού συντελεστή παραγωγής)
(Δηλαδή αφαιρείται το προϊόν που δε θα καταναλωθεί εντός της χώρας , αν και παράχθηκε εντός της)
10. 10
ΤΡΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΕΠ
Υπάρχουν τρεις εναλλακτικοί τρόποι που:
• παρουσιάζουν το ίδιο αποτέλεσμα από διαφορετική πλευρά
• προσδιορίζουν τρία βασικά οικονομικά μεγέθη.
– το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. (Προσέγγιση προϊόντος)
– το ακαθάριστο εγχώριο εισόδημα. (Προσέγγιση εισοδήματος)
Το ΑΕΠ ορίζεται ως το συνολικό εισόδημα όλων των μελών της οικονομίας.
– την ακαθάριστη εγχώρια δαπάνη. (Προσέγγιση δαπάνης)
Το ΑΕΠ εκφράζει τη συνολική δαπάνη που πραγματοποιείται για την παραγωγή αγαθών και
υπηρεσιών της οικονομίας.
• Ο λόγος της ταυτόχρονης μέτρησης μέσω των διαφορετικών τρόπων (μεθόδων) είναι ότι τα μεγέθη
είναι τα ίδια: για το σύνολο της οικονομίας, το προϊόν, το εισόδημα και η δαπάνη πρέπει να ισούνται.
Το ΑΕΠ συνδυάζει την αξία όλων των διαφορετικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια
οικονομία.
• ΑΕΠ = (τιμή αγαθού Α x ποσότητα αγαθού Α) + (τιμή αγαθού Β x ποσότητα αγαθού Β)
• Το ΑΕΠ μπορεί να μεταβληθεί είτε με μεταβολές των τιμών είτε με μεταβολές των ποσοτήτων.
• Το προϊόν που δεν πωλείται μπαίνει στο απόθεμα, και υπολογίζεται ως «επένδυση σε αποθέματα»,
είτε η αύξηση αυτή του αποθέματος ήταν σκόπιμη είτε όχι.
• Στην ουσία, υποθέτουμε ότι οι επιχειρήσεις αγοράζουν το προϊόν τους, που δεν πουλήθηκε
11. 11
ΤΡΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΕΠ
• Και οι τρεις προσεγγίσεις είναι ισοδύναμες (δίνουν τα ίδια αποτελέσματα)
• Οι τρεις προσεγγίσεις είναι ισοδύναμες πρέπει να είναι, εξ ορισμού ίσες καθώς:
• Οποιοδήποτε προϊόν παράγεται (προσέγγιση προϊόντος) αγοράζεται από κάποιον (προσέγγιση
δαπάνης) και αποτελεί εισόδημα για κάποιον (προσέγγιση εισοδήματος)
• Η θεμελιώδης ταυτότητα των εθνικών λογαριασμών:
συνολική παραγωγή = συνολικό εισόδημα = συνολική δαπάνη
• Όταν για την εύρεση των συνολικών μεγεθών χρησιμοποιούμε τελικά αγαθά και υπηρεσίες
• Τελικά αγαθά και υπηρεσίες είναι όσα δεν είναι ενδιάμεσα
• Δεν υπολογίζονται ενδιάμεσα αγαθά και υπηρεσίες (αυτά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή
άλλων αγαθών στην ίδια περίοδο που έχουν τα ίδια παραχθεί)
• Κεφαλαιουχικά αγαθά (αγαθά που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή άλλων αγαθών):
• Δεν είναι τελικά εφόσον δεν χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά την τρέχουσα περίοδο.
• Οι επενδύσεις σε αποθέματα (η μεταβολή των αποθεμάτων - που αποτελούνται από τα απούλητα
ολοκληρωμένα αγαθά, την παραγωγή σε εξέλιξη και τις πρώτες ύλες - κατά τη διάρκεια μιας περιόδου)
θεωρούνται ως τελικό αγαθό
• Η μέθοδος της προστιθέμενης αξίας λειτουργεί αποτελεσματικά, διότι αποκλείει αυτόματα τα
ενδιάμεσα αγαθά
12. 12
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ
Τομείς Έσοδα Έξοδα Προστιθέμενη Αξία
Πρωτογενής τομέας 2 0 2
Δευτερογενής τομέας 5 2 3
Τριτογενής τομέας 6 5 1
Σύνολα - - 6
• Η μέθοδος της προστιθέμενης αξίας αφορά το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας προϊόντος που παράγεται
σε μια δεδομένη γεωγραφική περιοχή σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα
• Η προστιθέμενη αξία επιχείρησης ή κλάδου ισούται με την αξία των πωλήσεων προϊόντων που έχουν
παραχθεί μείον την αξία των ενδιάμεσων αγαθών ( που η επιχείρηση αγοράζει και χρησιμοποιήθηκαν στην
παραγωγή
• Η μέθοδος αναφέρεται στον στο άθροισμα των μεγεθών πού αντιστοιχούν στα αγαθά και στις υπηρεσίες της
τελικής μόνο και όχι της ενδιάμεσης χρήσης για να αποφευχθεί ο διπλός υπολογισμός.
• Εναλλακτικά προσθέτουμε τη συνεισφορά (τη συμβολή) των τριών τομέων “σταδίων” παραγωγής
πρόσθεση της ενδιάμεσης χρήσης στην δημιουργία της τελικής αξίας του προϊόντος.
• Δηλαδή βρίσκουμε την προστιθέμενη αξία κάθε σταδίου παραγωγής και μετά προσθέτουμε όλες μαζί τις
προστιθέμενες αξίες κάθε σταδίου .
• Δίνουμε προσοχή ώστε να μην τα υπολογίσουμε διπλές φορές και κάνουμε λανθασμένο υπολογισμό και
διόγκωση του προϊόντος (π.χ. πρόσθεση τελικής αξίας αλευριού και ψωμιού).
– του πρωτογενή (αγροτικές, κτηνοτροφικές δασοπονικές και αλιευτικές δραστηριότητες),
– του δευτερογενή (μεταποιητικές δραστηριότητες και εξόρυξης μεταλλευμάτων) και
– του τριτογενή (εμπόριο, μεταφορές, παροχή υπηρεσιών) τομέα.
13. 13
ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
• Η εισοδηματική μέθοδος το άθροισμα των αμοιβών των παραγωγικών συντελεστών, δηλαδή: τα
εισοδήματα που αποκτώνται εντός μιας γεωγραφικής περιοχής κατά τη διάρκεια ενός χρονικού
διαστήματος (συμπεριλαμβάνονται οι φόροι και τα κέρδη)
• Προσθέτουμε τα εισοδήματα πού δημιουργήθηκαν από την παραγωγή και την διάθεση του προϊόντος.
• Προσθέτουμε τις αμοιβές των παραγωγικών συντελεστών από την συμβολή (συμμετοχή) του κάθε
συντελεστή παραγωγής στην αξία του τελικά παραγόμενου προϊόντος τόσο από τις επιχειρήσεις όσο
και από το δημόσιο τομέα.
• Προσθέτουμε δηλαδή τις :
• αμοιβές της εξαρτημένης εργασίας (μισθούς-wages)
• το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα
– έγγειος πρόσοδος-ενοίκια γης και κτιρίων (rent),
– τόκους χρηματικών κεφαλαίων (interest rate)
– επιχειρηματικά κέρδη (Π)
• Το εγχώριο προϊόν συμπεριλαμβάνει τις αποσβέσεις και τους έμμεσους φόρους μειωμένους από τις
μεταβιβαστικές πληρωμές (συντάξεις, επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις) που συνδέονται με την παραγωγή
και τις εισαγωγές. Δηλαδή αποτελεί το άθροισμα της ακαθάριστης αξίας των επιχειρήσεων.
ΑΕΠ = Υ = w + i + r + Π
14. 14
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ
• Η μέθοδος της συνολικής ακαθάριστης δαπάνης για όλα τα τελικά αγαθά και υπηρεσίες
που παράγονται εντός μιας γεωγραφικής περιοχής για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
• Σε αυτή τη μέθοδο προσθέτουμε τον τρόπο διάθεσης (χρήσης) του εισοδήματος, και δεν
περιλαμβάνει
• αγαθά που παράχθηκαν αλλά στην συνέχεια δεν μεταπωλήθηκαν και
• της μεταβολής των αποθεμάτων κατά την διάρκεια της χρονικής περιόδου.
• Είναι το άθροισμα της αξίας των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών
• τελικών καταναλωτικών δαπανών (C) (προϊόν που αγοράστηκε από νοικοκυριά).
• ακαθάριστων επενδυτικών δαπανών (I) (κεφαλαιουχικά αγαθά που αγοράστηκαν)
• δημοσίων δαπανών (G) (δαπάνες για αγορά προϊόντων από τις κυβερνήσεις).
ΑΕΠ = Y = C + I + G
• Το ΑΕΠ (Y) μπορεί να θεωρηθεί ως καθαρά εισοδήματα που κερδίζονται από τους
συντελεστές παραγωγής
• Οι συντελεστές με αυτό το εισόδημα πληρώνουν καθαρούς φόρους (Τ) αποταμιεύουν (S)
καταναλώνουν (C)
ΑΕΠ μέσω εισοδημάτων: Υ = C + S + T
15. 15
Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ
• Στην περίπτωση μίας χώρας που διενεργεί συναλλαγές (είναι ανοιχτή και όχι κλειστή
οικονομία) με το εξωτερικό προσθέτουμε το μέγεθος των καθαρών εξαγωγών (Net eXports)
• Οι καθαρές εξαγωγές είναι η διαφορά αξίας ανάμεσα στα αγαθά και υπηρεσίες που
εξάγονται σε άλλες χώρες μείον την αξία αγαθών και υπηρεσιών που μας παρέχουν οι ξένοι
παραγωγοί.
• Αν Χ > ΙΜΡ τότε υπάρχει εμπορικό πλεόνασμα
• Αν Χ < ΙΜΡ τότε υπάρχει εμπορικό έλλειμμα
• Αν Χ = ΙΜΡ τότε υπάρχει ισοσκελισμένο εμπορικό ισοζύγιο
• το ΑΕΠ Y μιας ανοικτής οικονομίας χωρίζεται σε 4 βασικές κατηγορίες: Τελικές πωλήσεις
καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών (C) τελικές πωλήσεις επενδυτικών αγαθών και
αυξήσεις αποθεμάτων (I) τελικές πωλήσεις προς την κυβέρνηση (G) και τελικές πωλήσεις
για καθαρές εξαγωγές (ΝΧ) (Χ= εξαγωγές ΙΜΡ = εισαγωγές)
Υ = C + I + G + ΝX
Υ = C + Ι + G + X - IMP
• Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει το πρόβλημα ότι δεν γνωρίζουμε αν το αγαθό που πωλείται
θα μεταπωληθεί ή θα παραμείνει στην ιδιοκτησία του αγοραστή
• Εξαιτίας του προβλήματος διπλού υπολογισμού μεγεθών εφαρμόζεται πιο συχνά η
μέθοδος της προστιθέμενης αξίας
16. Η διάρθρωση του ΑΕΠ στην Ελλάδα και στην Γερμανία
ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΕΠ (2013, τρεχουσες τιμές, εκ. €)
ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ (C) 129.908 1.571.511
ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ(C) 36.472 541.208
ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΠΑΓΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ(I) 21.466 533.511
ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΑΓΑΘΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ(X) 55.147 1.280.127
ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΑΓΑΘΩΝ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (N) 60.555 1.116.877
ΚΑΘΑΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ (NX) -5.408 163.250
ΑΕΠ 182.438 28.09.480
16
17. 17
ΚΑΘΑΡΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ και ΕΙΣΟΔΗΜΑ
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ και ΕΙΣΟΔΗΜΑ
• Το καθαρό εγχώριο προϊόν προκύπτει αν αφαιρέσουμε τις αποσβέσεις του παγίου κεφαλαίου από το
ακαθάριστο εγχώριο προϊόν.
καθαρό εγχώριο προϊόν= ακαθάριστο εγχώριο προϊόν- αποσβέσεις
• Το καθαρό εθνικό προϊόν προκύπτει αν αφαιρέσουμε τις αποσβέσεις του παγίου κεφαλαίου από το
ακαθάριστο εθνικό προϊόν.
καθαρό εθνικό προϊόν= ακαθάριστο εθνικό προϊόν- αποσβέσεις
• Το εγχώριο εισόδημα προκύπτει αν αφαιρέσουμε τους καθαρούς έμμεσους φόρους από το καθαρό
εγχώριο/εθνικό προϊόν.
εγχώριο εισόδημα = καθαρό εγχώριο προϊόν- καθαρούς έμμεσους φόρου
• Το εθνικό εισόδημα προκύπτει αν αφαιρέσουμε τους καθαρούς έμμεσους φόρους από το καθαρό
εγχώριο/εθνικό προϊόν.
εθνικό εισόδημα = καθαρό εθνικό προϊόν- καθαρούς έμμεσους φόρους
καθαροί έμμεσοι φόροι = Έμμεσοι Φόροι – Μεταβιβαστικές πληρωμές
• Έμμεσοι Φόροι είναι οι φόροι δαπάνης (ΦΠΑ)
• Μεταβιβαστικές πληρωμές είναι δαπάνες που περιλαμβάνουν την κοινωνική ασφάλιση, την ιατρική
περίθαλψη, συντάξεις, επιχορηγήσεις και τα επιδόματα ανεργίας
18. 18
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ
• Το εθνικό εισόδημα μετράει τα εισοδήματα που πληρώνονται στους συντελεστές
παραγωγής για τη συμμετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία
• η έμμεση φορολογία και οι μεταβιβαστικές πληρωμές δεν μπορούν να δικαιολογηθούν ως
εισόδημα των παραγωγικών συντελεστών για τη συμβολή τους στη παραγωγική διαδικασία
• Όταν το προϊόν περιλαμβάνει τους καθαρούς έμμεσους φόρους
(διαφορά έμμεσων φόρων και του συνόλου των μεταβιβαστικών πληρωμών)
χαρακτηρίζεται ως προϊόν σε αγοραίες τιμές (καθαρό εγχώριο/εθνικό προϊόν).
• Αν αφαιρεθούν οι καθαροί έμμεσοι φόροι το εγχώριο/εθνικό εισόδημα χαρακτηρίζεται
ως εισόδημα σε τιμές κόστους συντελεστών παραγωγής (εθνικό εισόδημα).
• Εθνικό (ή Εγχώριο) Εισόδημα σε τιμές συντελεστών = Εισόδημα (σε τιμές αγοράς)
– Έμμεσοι Φόροι + μεταβιβαστικές πληρωμές
• Εθνικό (ή Εγχώριο) Εισόδημα σε τιμές αγοράς = Εισόδημα (σε τιμές συντελεστών)
+ Έμμεσοι Φόροι – μεταβιβαστικές πληρωμές
20. 20
ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ
ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ
• Το προσωπικό εισόδημα της οικονομίας προκύπτει αν από το εγχώριο/εθνικό εισόδημα αφαιρέσουμε
το εισόδημα που δε διανέμεται (αδιανέμητα κέρδη επιχειρήσεων, εργοδοτικές εισφορές, φόροι
νομικών προσώπων) και προσθέσουμε εισοδήματα που δεν προέκυψαν από την παραγωγική
διαδικασία (κέρδη από λαχεία).
προσωπικό εισόδημα= εγχώριο/εθνικό εισόδημα-εισόδημα που δε διανέμεται
• Το διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα είναι το άθροισμα των προσωπικών εισοδημάτων που έχουν στην
διάθεσή τους, για κατανάλωση ή αποταμίευση, τα άτομα της οικονομίας, αλλά εξαρτάται από τη
συμπεριφορά του κράτους (άμεσοι φόροι) και των επιχειρήσεων (διανομή κερδών).
• Προκύπτει αν μειώσουμε το προσωπικό εισόδημα από τις υποχρεώσεις των εργαζομένων στα
ασφαλιστικά τους ταμεία και τους άμεσους προσωπικούς φόρους εισοδήματος.
διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα= προσωπικό εισόδημα- προσωπικούς φόρους εισοδήματος
21. • Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν
• ± Καθαρό Εισόδημα από Εξωτερικό (+ Εξαγωγές - Εισαγωγές)
• Ακαθάριστο Εθνικό προϊόν
• – Αποσβέσεις
• Καθαρό Εθνικό Προϊόν
• – Έμμεσοι Φόροι
• + μεταβιβαστικές πληρωμές (συντάξεις, επιδόματα, επιδοτήσεις επιχειρήσεων, τόκοι δημοσίου χρέους)
• Εθνικό Εισόδημα
• - Εισφορές που πληρώνουν οι εργαζόμενοι
• – εθνικό εισόδημα που δεν διανέμεται στα άτομα (αδιανέμητα κέρδη Α.Ε, ασφαλιστικές εισφορές, κ.ά.)
• Προσωπικό εισόδημα
• – Άμεσοι Φόροι (φόροι εισοδήματος)
• Διαθέσιμο Εισόδημα, το οποίο πηγαίνει για κατανάλωση και αποταμίευση
• -Κατανάλωση
• Αποταμίευση
21
24. ΕΘΝΙΚΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ
• Διαθέσιμο Εισόδημα είναι ότι απομένει στους ιδιώτες, δηλαδή το προσωπικό εισόδημα μετά από την
αφαίρεση των πάσης φύσεως φόρων που καταβάλλονται από αυτούς. Το διαθέσιμο εισόδημα μπορεί
είτε να καταναλωθεί είτε να αποταμιευθεί.
• Εθνικό εισόδημα είναι το άθροισμα της κατανάλωσης (ιδιωτικής και δημόσιας) και της αποταμίευσης
(ιδιωτικής και δημόσιας) της εθνικής οικονομίας.
• Η εθνική δαπάνη είναι το σύνολο των δαπανών που γίνονται για την αγορά του εθνικού προϊόντος.
• Η εγχώρια δαπάνη είναι το σύνολο των δαπανών που γίνονται για την αγορά του εγχώριου προϊόντος.
• Για την εθνική δαπάνη ισχύει εγχώρια δαπάνη συν καθαρό εισόδημα από αλλοδαπή
• Η ακαθάριστη εθνική δαπάνη ισούται με την καθαρή εθνική δαπάνη συν τις αποσβέσεις. Η ακαθάριστη
εθνική δαπάνη περιλαμβάνει τις ακόλουθες κατηγορίες όπως για παράδειγμα την κατανάλωση, την
επένδυση, και την καθαρή δαπάνη από το εξωτερικό. Η κατανάλωση διακρίνεται στην ιδιωτική και στην
δημόσια
24
25. 25
ΤΟ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ
• Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ προκύπτει αν διαιρέσουμε το μέγεθος του ΑΕΠ μιας οικονομίας με το σύνολο
του πληθυσμού της χώρας αυτής
• Δείχνει το επίπεδο των προϊόντων που έχει την ικανότητα να αγοράσει κατά μέσο όρο ένα άτομο της
οικονομίας (ευημερία)
• Βοηθάει στη σύγκριση:
– του επιπέδου οικονομικής ανάπτυξης και διαβίωσης πολιτών διαφόρων κρατών
– του επιπέδου διαβίωσης των πολιτών της χώρας σε διαφορετικές χρονικές περιόδους
• Χρησιμοποιείται από τους διεθνείς οργανισμούς για τον προσδιορισμό:
– των οικονομικών δυνατοτήτων λήψης βοήθειας
• όταν το επίπεδο ευημερίας και ανάπτυξής τους είναι χαμηλό
– της οικονομικής συμβολής τους προς τον οργανισμό
• όταν το επίπεδο ευημερίας και ανάπτυξής τους κρίνεται υψηλό
26. ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΕΠ
• Το ΑΕΠ δεν είναι εύκολο να μετρηθεί. Μια πηγή είναι οι υπηρεσίες δημοσίων εσόδων όπου:
• i. Συλλέγονται οι φόροι προστιθέμενης αξίας από ενδιάμεσους και τελικούς πωλητές, οι οποίοι έπειτα
δηλώνουν τη δική τους προστιθέμενη αξία όταν πληρώνουν το φόρο (1ος ορισμός)
• ii. Τα άτομα δηλώνουν τα εισοδήματά τους (2ος ορισμός)
• iii. Οι επιχειρήσεις δηλώνουν τις πωλήσεις τους (3ος ορισμός)
• Το ονομαστικό ΑΕΠ μετρά το εισόδημα σε τρέχουσες τιμές
• Το πραγματικό ΑΕΠ μετρά το εισόδημα σε σταθερές τιμές, δηλαδή μετρά το ΑΕΠ κάθε έτους στις τιμές
που επικρατούσαν σε ένα συγκεκριμένο έτος βάσης
• Το κατά κεφαλήν πραγματικό ΑΕΠ ισούται µε το λόγο του πραγματικού ΑΕΠ προς τον πληθυσμό
• Οι δείκτες αυτοί, δηλαδή, το πραγματικό ΑΕΠ και το κατά κεφαλήν πραγματικό ΑΕΠ εξακολουθούν να
είναι πολύ ατελή μέτρα ευημερίας
• Κατά κανόνα το υψηλό κατά κεφαλή ΑΕΠ αποτελεί ένδειξη υψηλού επιπέδου παραγωγής και
παραγωγικότητας σε μια οικονομία καθώς και υψηλής οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας Όμως
όπου οι οικονομίες είναι υποανάπτυκτες και το βιοτικό επίπεδο πολύ χαμηλό:
26
27. ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΕΠ
Προβλήματα μέτρησης του ΑΕΠ
• 1. Αγαθά και υπηρεσίες της παραοικονομίας Περιλαμβάνει δύο τύπους συναλλαγών
• i. Συναλλαγές που δεν είναι παράνομες αλλά τα άτομα δεν συμμορφώνονται με τους φορολογικούς
νόμους ( εισφοροδιαφυγή)
• ii. Συναλλαγές που είναι παράνομες (π χ εμπόριο ναρκωτικών, παράνομο εμπόριο όπλων, παράνομα
τυχερά παιχνίδια)
Παραοικονομία: τμήμα του ΑΕΠ που δεν αναφέρεται, δεν τιμολογείται ή τιμολογείται μερικώς.
Πρόκειται για τμήμα του ΑΕΠ που δεν συνεκτιμάται συνειδητά. Είναι παράνομη δραστηριότητα.
• 2. Οικιακές υπηρεσίες των νοικοκυριών (μη αγοραία αγαθά). Δεν αποτελούν αντικείμενο πώλησης
στις επίσημες αγορές (π χ φροντίδα σπιτιού και παιδιών στα πλαίσια της οικογένειας)
• 3. Αγαθά που ιδιοκαταναλώνονται (μη αγοραία αγαθά). Ένας μέρος των προϊόντων που παράγουν
ορισμένοι επαγγελματίες καταναλώνεται από τους ίδιους και τις οικογένειές τους
• 4. Υπηρεσίες από ιδιοκατοικούμενες οικίες (μη αγοραία αγαθά). Για να συμπεριληφθεί η αξία των
υπηρεσιών της ιδιοκατοίκησης στο ΑΕΠ ο υπολογισμός τους γίνεται, συνήθως, κατά προσέγγιση
εκτιμώντας τι ενοίκιο θα έπαιρνε ο ιδιοκτήτης αν το ενοικίαζε (τεκμαρτή αξία)
• 5. Υπηρεσίες που προσφέρει ο δημόσιος τομέας Δεν αποτελούν αντικείμενο πώλησης στην αγορά (π χ
υγεία, παιδεία, άμυνα, ασφάλεια, δικαιοσύνη κλπ). Υπολογίζονται μέσω της εκτίμησης του κόστους
προσφοράς τους (π χ μισθοδοσία εκπαιδευτικών, εξοπλισμός εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κλπ)
• 6. Το ΑΕΠ αγνοεί τη διανομή του εισοδήματος ανάμεσα στα μέλη μιας οικονομίας
• Μια αύξηση του κ.κ.ΑΕΠ δείχνει μόνο τι συνέβη κατά μέσο όρο στην οικονομία
– Κάποια άτομα γίνονται πλουσιότερα, ενώ κάποια άλλα γίνονται φτωχότερα
– Όσο πιο άνιση είναι η διανομή του εισοδήματος, τόσο λιγότερο αξιόπιστο είναι το κ.κ.ΑΕΠ ως
δείκτης ευημερίας
27
28. 28
ΤΟ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΕΠ
• 7. Το ΑΕΠ αγνοεί τη σύνθεση του προϊόντος μιας οικονομίας. Δεν πληροφορεί για το είδος και την
χρησιμότητα των αγαθών που παράγονται (π χ πολυτελή αγαθά για λίγους ή βασικά αγαθά για
πολλούς)
• 8. Το ΑΕΠ αγνοεί το κοινωνικό κόστος που δημιουργείται από την παραγωγή των αγαθών (π χ μόλυνση
περιβάλλοντος)
• 9. Το ΑΕΠ δεν απεικονίζει με ακρίβεια τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων. Είναι δύσκολος ο
ακριβής υπολογισμός τους (π χ Η/Υ των οποίων η ποιότητα βελτιώνεται σημαντικά και οι τιμές τους
μειώνονται)
• 10. Το ΑΕΠ αγνοεί την αναποτελεσματικότητα και τη σπατάλη πόρων από τον κρατικό μηχανισμό για
την παραγωγή των υπηρεσιών που προσφέρει. Μπορεί, π χ να αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες και
παράλληλα να υπάρχουν αναποτελεσματικότητες
• 11. Το ΑΕΠ δεν μετρά άμεσα όλα αυτά που δίνουν νόημα στη ζωή μας (hobbies) αλλά μετρά τη
δυνατότητά μας να αποκτήσουμε τα μέσα για μια καλύτερη ζωή
• 12. Το χρόνο που δαπανάται σε ευχάριστες μη οικονομικές δραστηριότητες-
• 13. Την αγοραστική δύναμη του πραγματικού εισοδήματος
29. ΑΕΠ, ΠΡΟΣΔΟΚΙΜΟ ΖΩΗΣ & ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ
• Στις χώρες με χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχουμε:
• Περισσότερα βρέφη που γεννιούνται με χαμηλό βάρος,
• Υψηλότερα ποσοστά βρεφικής και μητρικής θνησιμότητας,
• Υψηλότερα ποσοστά παιδικού υποσιτισμού, και
• Σπανιότερη πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό
• Λιγότερα παιδιά σχολικής ηλικίας πηγαίνουν στο σχολείο,
• Εκείνα που πηγαίνουν πρέπει να διδαχτούν από λιγότερους δασκάλους ανά μαθητή
• Λιγότερες τηλεοράσεις, τηλέφωνα, ασφαλτοστρωμένους δρόμους και σπίτια με ηλεκτρικό ρεύμα
• Τα διεθνή στοιχεία δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι το ΑΕΠ μιας χώρας συνδέεται στενά με το
βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της
29
30. ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΕΠ
• Το ΑΕΠ ως δείκτης σύγκρισης ευημερίας μεταξύ χωρών δεν είναι αξιόπιστο μέτρο λόγω των
προβλημάτων που αναφέρθηκαν πριν αλλά και επιπλέον
1. Αν η σύγκριση γίνεται μεταξύ χωρών οι οποίες βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα οικονομικής
ανάπτυξης
• Για παράδειγμα, στις υποανάπτυκτες χώρες ένα μεγάλο μέρος της παραγωγικής δραστηριότητας δεν
καταγράφεται στους εθνικούς λογαριασμούς
2. Ακόμα και αν οι χώρες βρίσκονται σε ίδια επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης η νομισματική μονάδα που
χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του προϊόντος μπορεί να έχει διαφορετική αγοραστική δύναμη από χώρα
σε χώρα
• Αντιμετωπίζεται με το να λαμβάνονται υπόψη οι σχετικές διαφορές στην αγοραστική δύναμη της
νομισματικής μονάδας
30
31. 31
Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
• Ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης δημιουργήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη εκτός από τα οικονομικά
μεγέθη δίνει βαρύτητα και σε ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης και παρουσιάζει ταυτόχρονα την
απόσταση που έχουν να καλύψουν οι φτωχότερες χώρες για να φθάσουν στο επίπεδο των πλουσίων
χωρών.
• Ο δείκτης αυτός είναι ο αριθμητικός μέσος των εξής δεικτών:
• κατά Κεφαλή (Αυτοκινήτων + Ραδιοφώνων + Τηλεφώνων + Εφημερίδων + Ενέργειας + Χάλυβα +
Τσιμέντου + Υφαντικές Ίνες)
• Άτομα ανά Δωμάτιο
• Ποσοστά Εγγραμμάτων
• Ποσοστό Μαθητών σε Α’ Βάθμια Εκπαίδευση + σε Άλλες Βαθμίδες + σε Επαγγελματικές Σχολές
• Ποσοστό Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού σε Γεωργία + σε Κοινωφελείς Υπηρεσίες
• Ποσοστό Οικονομικά Ενεργού Πληθυσμού + Ποσοστό Μισθωτών Εργατών + Πληθυσμού σε Αστικές
Περιοχές
• Διάρκεια Ζωής ανά Κάτοικο + Κάτοικοι ανά γιατρό
• Κατά κεφαλή Εθνικό Εισόδημα
• Συμμετοχή Μεταποίησης στο Εθνικό Προϊόν + Εξαγωγές κατά Κεφαλή
32. 32
Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
• Ο Δείκτης Ανθρώπινης Αξίας (Human Development Index) προσδιορίζει και υπολογίζει :
• Βασικές Ανθρώπινες Ανάγκες, όπως Ένδυση και Κατοικία ή αριθμός ατόμων ανά δωμάτιο,
• Τροφή, προσφορά θερμίδων ανά κεφαλή,
• Ύδρευση, ποσοστό ατόμων με πόσιμο νερό,
• Εκπαίδευση, εγγεγραμμένοι Α’ Βάθμια εκπαίδευση,
• Υγιεινή, προσδοκώμενη διάρκεια ζωής, βρεφική θνησιμότητα, μέτρηση επιπέδου φτώχειας,
• βαθμός ανισοδιανομής,
• διαμόρφωση μέτρων πολιτικής
• ενσωμάτωση της θέσεως γυναίκας,
• ενσωμάτωση πολιτικών ελευθεριών,
• ενσωμάτωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων,
• ενσωμάτωση Ατομικής και Κοινωνικής Ευημερίας
• Ιδιαίτερα οι κυριότεροι παράγοντες και μεταβλητές που προσδιορίζουν τον δείκτη αυτόν είναι:
• Επίπεδο εκπαίδευσης των ενηλίκων εγγραμμάτων (2/3) και εγγεγραμμένοι και για Α’-Β’-Γ’βάθμια
εκπαίδευση (1/3).
• Προσδοκία ή Αναμενόμενη Διάρκεια Ζωής ανά άτομο κατά γέννηση
• Βιοτικό Επίπεδο και ιδιαίτερα το ΚΚΕγχ. Ακαθάριστο Προϊόν εκφρασμένο σε $ Ισόποση Αγοραστική
Δύναμη (ΙΑΔ).
33. Ο ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
•Βασικές Μονάδες Μέτρησης οικονομικής ευημερίας
•1). Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα κατά Κεφαλή (σε τρέχουσες τιμές)
•2). Κατανάλωση Ενέργειας κατά Κεφαλή (σε τόνους ισοδύναμου πετρελαίου)
•3). Αυτοκίνητα Επιβατικά ανά 1000 κατοίκους
•4). Τηλέφωνα (κύριες συνδέσεις) ανά 1000 κατοίκους
•Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους δείκτες άνισης διανομής του ΑΕΠ (π.χ. την καμπύλη Lorenz, τον δείκτη
Gini).
33
