Κυκλοφορικό Σύστημα Βιολογία Α΄ Τάξης ΓΕΛ

1. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Γενικά:
1. Ποια όργανα περιλαμβάνει το κυκλοφορικό σύστημα;
 Το κυκλοφορικό σύστημα αποτελείται από την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία (αρτηρίες, φλέβες,
τριχοειδή αγγεία) και το αίμα που κυκλοφορεί μέσα στα αιμοφόρα αγγεία.
2. Ποιος είναι ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήματος;
 Ο ρόλος του κυκλοφορικού συστήματος είναι:
 Η μεταφορά των θρεπτικών ουσιών (π.χ. γλυκόζη C6H13O6) στα κύτταρα των ιστών.
 Η απομάκρυνση από τα κύτταρα των ιστών των άχρηστων ουσιών (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα
CO2).
3. Με ποια άλλα συστήματα συνεργάζεται το κυκλοφορικό σύστημα;
 Το κυκλοφορικό συνεργάζεται με τα παρακάτω συστήματα οργάνων:
 Νευρικό σύστημα: Δέχεται εντολές για τις λειτουργίες του.
 Πεπτικό σύστημα: Λαμβάνει από το λεπτό έντερο τα θρεπτικά συστατικά για να τα μεταφέρει σε
όλο το σώμα.
 Ερειστικό σύστημα: Μέσω του μυελού των οστών παράγεται το αίμα.
 Αναπνευστικό σύστημα: Λαμβάνει το οξυγόνο (Ο2) για να το μεταφέρει στα κύτταρα των ιστών
του σώματος και αποβάλλει το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) το οποίο το λαμβάνει από τα
κύτταρα και το μεταφέρει στους πνεύμονες από όπου αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω της
εκπνοής.
 Λεμφικό σύστημα: Περιέχεται η λέμφος.
Δομή και Λειτουργία:
1. Ποιο είναι το κύριο όργανο του κυκλοφορικού συστήματος;
i. Πού βρίσκεται;
 Το κύριο όργανο του κυκλοφορικού συστήματος είναι η καρδιά η οποία βρίσκεται ανάμεσα στους
δύο πνεύμονες πίσω από το στέρνο.
ii. Τι σχήμα έχει;
 Είναι όργανο κωνικού σχήματος και έχει μέγεθος μεγάλης γροθιάς.
iii. Από τι ιστό αποτελείται;
 Αποτελείται από μυϊκό ιστό (μυοκάρδιο).
iv. Πώς είναι οργανωμένη η καρδιά;
 Η καρδιά είναι μια μυώδης αντλία, η οποία αποτελείται από ένα χαρακτηριστικό είδος μυός, τον
καρδιακό μυ.
 Οι μυϊκές ίνες του μυοκαρδίου συνδέονται μεταξύ τους κατάλληλα, επιτρέποντας τη σύγχρονη
σύσπασή τους.
2. Ποιοι είναι οι χώροι της καρδιάς;
 Η καρδιά του ανθρώπου είναι τετράχωρη και απολείται από:
 Δύο κόλπους με λεπτά τοιχώματα στο ανώτερο τμήμα.
 Οι κόλποι χωρίζονται με το μεσοκολπικό διάφραγμα.
 Δεν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ κόλπων.
 Δύο κοιλίες με παχύτερα τοιχώματα στο κατώτερο τμήμα.
 Οι κοιλίες χωρίζονται με το μεσοκοιλιακό διάφραγμα.
 Δεν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ κοιλιών.

2. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Η αριστερή κοιλία έχει παχύτερα τοιχώματα από τη δεξιά (στέλνει το αίμα σε μεγαλύτερη
απόσταση, σε όλο το σώμα).
 Μεταξύ των κόλπων και των κοιλιών υπάρχουν βαλβίδες που καθορίζουν τη μονόδρομη ροή του
αίματος σε κάθε σύσπαση της καρδιάς.
3. Γιατί η καρδιά θεωρείται μια διπλή αντλία;
 Η καρδιά είναι αντλία:
 Αναρροφητική: Συγκεντρώνει το αίμα από όλα τα τριχοειδή του σώματος μέσω των φλεβών.
 Συμπιεστική: Στέλνει το αίμα στα τριχοειδή όλου του σώματος μέσω των αρτηρίων που ξεκινούν
από τις κοιλίες της.
4. Ποια είναι η ροή του αίματος;
 Το αίμα κινείται από τους κόλπους προς τις κοιλίες, οι οποίες με τη συστολή τους το στέλνουν σε
δύο αρτηρίες.
 Βαλβίδες που βρίσκονται στην είσοδο των δύο μεγάλων αρτηριών ελέγχουν τη ροή του αίματος από
τις κοιλίες προς την αορτή και την πνευμονική αρτηρία.
Δεξιός κόλπος:
Φτάνει αίμα από
τη περιφέρεια του
σώματος, πλούσιο
σε CO2.
Με τη συστολή των
κόλπων, το αίμα
κινείται προς τις
κοιλίες.
Με τη συστολή
των κοιλιών
(κλείνουν οι
βαλβίδες
εμποδίζοντας την
παλινδρόμηση του
αίματος), το αίμα
διοχετεύεται στις
αρτηρίες.
Αριστερός
κόλπος: Φτάνει
αίμα που έχει
περάσει από τους
πνεύμονες,
πλούσιο σε Ο.
Από την αριστερή κοιλία,
το αίμα εισέρχεται στην
αορτή και κινείται προς
τη περιφέρεια του
σώματος.
Από τη δεξιά κοιλία
εισέρχεται στην
πνευμονική αρτηρία και
κινείται προς τους
πνεύμονες.

3. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
5. Καρδιακοί παλμοί:
i. Τι είναι και πού οφείλονται;
 Οι καρδιακοί παλμοί οφείλονται σε διαδοχικές συστολές και χαλαρώσεις του μυοκαρδίου.
ii. Ποιος είναι ο φυσιολογικός παλμός;
 Ο φυσιολογικός αριθμός παλμών (κτύπων) της καρδιάς στους ενήλικες είναι περίπου 60 - 80 / λεπτό,
που αντιστοιχεί σε κάτι περισσότερο από ένας παλμός / δευτερόλεπτο. Στις γυναίκες, οι παλμοί είναι
λίγο περισσότεροι, ενώ οι παλμοί ενός μωρού μπορούν να φτάσουν τους 130 / λεπτό.
iii. Τι είναι η αυτορύθμιση;
 Η λειτουργία της καρδιάς επηρεάζεται από γεγονότα που συμβαίνουν στον υπόλοιπο οργανισμό.
 Όταν τα κύτταρα παρουσιάζουν αυξημένη δραστηριότητα, όπως κατά τη διάρκεια σωματικής
άσκησης, χρειάζονται περισσότερο αίμα.
 Τότε η καρδιά αναγκάζεται να αυξήσει το ρυθμό λειτουργίας της, αυτορύθμιση.
Αιμοφόρα Αγγεία:
1. Ποια είναι τα είδη των αγγείων του κυκλοφορικού συστήματος και ποιος είναι ο ρόλος τους;
 Το κυκλοφορικό σύστημα περιλαμβάνει τρία είδη αγγείων:

4. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Τις αρτηρίες (και τα αρτηρίδια): Μεταφέρουν το αίμα από την καρδιά προς την περιφέρεια.
 Τα τριχοειδή: Επιτρέπουν την ανταλλαγή ουσιών με τους ιστούς.
 Παρεμβάλλονται μεταξύ αρτηριών και φλεβών.
 Τις φλέβες (και τα φλεβίδια): Επαναφέρουν το αίμα στην καρδιά.
2. Πώς λειτουργούν οι αρτηρίες (και τα αρτηρίδια);
 Με κάθε συστολή των κοιλιών της καρδιάς αίμα διοχετεύεται στις αρτηρίες και πιέζοντάς τες
διαστέλλει τα τοιχώματά τους.
 Αυτή η διεύρυνση των τοιχωμάτων των αρτηριών ονομάζεται σφυγμός.
 Κατόπιν, χάρη στον μυϊκό ιστό τους, τα τοιχώματα των αρτηριών συσπώνται συμβάλλοντας στην
προώθηση του αίματος.
i. Τι είναι ο σφυγμός;
 Κάθε παλμός της καρδιάς προκαλεί έναν σφυγμό και έτσι παλμοί και σφυγμοί έχουν τον ίδιο ρυθμό.
 Ο σφυγμός μπορεί να ανιχνευτεί στον καρπό του χεριού και σε άλλα σημεία του σώματος.
 Στις αρτηρίες, το αίμα κινείται με πιο μεγάλη ταχύτητα και έτσι έχει πιο μεγάλη πίεση από ό,τι στις
φλέβες.
ii. Ποια είναι τα μεγαλύτερα και τα μικρότερα αγγεία μέσω των οποίων απομακρύνεται αίμα από
την καρδιά;
 Το αίμα απομακρύνεται από την καρδιά με τις αρτηρίες.
 Οι μεγαλύτερες είναι η πνευμονική αρτηρία και η αορτή. Όλες οι άλλες είναι διακλαδώσεις
αυτών.
 Τα αρτηρίδια είναι οι πιο μικρές διακλαδώσεις, μόλις ορατές με το γυμνό μάτι.
 Μεταφέρουν το αίμα από τις αρτηρίες στα τριχοειδή.
3. Πώς λειτουργούν οι φλέβες (και τα φλεβίδια);
 Οι φλέβες και τα φλεβίδια είναι αγγεία που επαναφέρουν το αίμα από την περιφέρεια στην καρδιά.
 Τα φλεβίδια είναι μικρές φλέβες που απομακρύνουν το αίμα από τα τριχοειδή· συνενώνονται και
σχηματίζουν μεγαλύτερες φλέβες, επαναφέροντας το αίμα στην καρδιά.
 Οι φλέβες έχουν βαλβίδες στο εσωτερικό τους, ώστε το αίμα να οδεύει αναγκαστικά προς την
καρδιά.
 Δεν έχουν σφυγμό.
 Οι φλέβες είναι περισσότερες από τις αρτηρίες και περιέχουν πάνω από τα 2/3 του συνολικού
αίματος, λειτουργώντας ως δεξαμενές αίματος.
Αρτηρίες Φλέβες
Τοιχώματα Παχύτερα Λεπτότερα
Μυϊκός ιστός Περισσότερος Λιγότερος
Πλήθος Μικρότερο Περισσότερο
Εσωτερική διάμετρος Μικρότερη Μεγαλύτερη
Βαλβίδες Όχι Ναι
Σφυγμός Ναι Όχι
Πίεση αίματος Μεγαλύτερη Μικρότερη
Ταχύτητα αίματος Μεγαλύτερη Μικρότερη
4. Τι είναι τα τριχοειδή και ποιος είναι ο ρόλος τους;
 Τα τριχοειδή αγγεία:
 Είναι τα περισσότερα από τα αιμοφόρα αγγεία.
 Είναι τα λεπτότερα, με εσωτερική διάμετρο όση ενός ερυθρού αιμοσφαιρίου (7μm). Έτσι, τα
ερυθρά αιμοσφαίρια περνούν το ένα πίσω από το άλλο από μέσα τους.

5. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Έχουν τοίχωμα από ένα μονόστιβο (δηλαδή μονό) στρώμα επιθηλιακών κυττάρων, που λέγεται
ενδοθήλιο.
 Παρεμβάλλονται μεταξύ αρτηριών και φλεβών και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο μέσω του
ενδοθηλίου:
 Στην ανταλλαγή ουσιών και (με παθητική διάχυση) Ο και CO2 μεταξύ αίματος και ιστών.
 Στη δίοδο λευκών αιμοσφαιρίων, όπου αυτά είναι απαραίτητα για την άμυνα του
οργανισμού.
i. Πώς γίνεται η ανταλλαγή ουσιών ανάμεσα στο αίμα των τριχοειδών αγγείων και στους ιστούς;
 τα τριχοειδή δημιουργούν δίκτυα ανάμεσα στα κύτταρα των ιστών, τα οποία περιλούζονται από
μεσοκυττάριο υγρό.
 Τα κύτταρα παίρνουν θρεπτικά συστατικά από το μεσοκυττάριο υγρό και αποβάλλουν σε αυτό
ό,τι δεν χρειάζονται.
 Η πίεση του αίματος στα τριχοειδή ως προς την πίεση του μεσοκυττάριου υγρού είναι:
 Στο αρτηριακό άκρο τους πιο ψηλή: Γι’ αυτό μικρά μόρια από το πλάσμα διαπερνούν το
ενδοθήλιο.
 Στο φλεβικό άκρο τους πιο χαμηλή: λόγω των μορίων που έχασε από το πλάσμα προηγουμένως.
Γι’ αυτό μια ποσότητα μεσοκυττάριου υγρού μαζί με άχρηστα συστατικά αναρροφάται.
 Τα ερθροκυττάρα και τα μεγάλα μόρια (π.χ. πρωτεΐνες) παραμένουν μέσα στα τριχοειδή.
Αρτηριακή Πίεση:
1. Τι ονομάζεται πίεση του αίματος και πόση είναι;
 Πίεση του αίματος ονομάζεται η πίεση που ασκείται από το αίμα στο τοίχωμα ενός αιμοφόρου
αγγείου (συνήθως αναφερόμαστε στις αρτηρίες).
 Έτσι στις αρτηρίες η πίεση, όταν η καρδιά:
 Συστέλλεται, κυμαίνεται από 110 έως 150 mmHg και ονομάζεται συστολική/μέγιστη αρτηριακή
πίεση.
 Χαλαρώνει, κυμαίνεται από 60 έως 90 mmHg (συνήθως 80 mmHg) και ονομάζεται
διαστολική/ελάχιστη αρτηριακή πίεση.
2. Πώς μεταβάλεται η πίεση του αίματος και τι εξυπηρετεί;
 Η πίεση μειώνεται καθώς το αίμα κινείται από τις αρτηρίες στα αρτηρίδια και στα τριχοειδή και
γίνεται ελάχιστη όταν φτάνει στις φλέβες.
 Αυτό οφείλεται στην τριβή του στα τοιχώματα των αγγείων.
 Η πίεση του αίματος καθορίζει την ταχύτητα της ροής του στις αρτηρίες.

6. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Η ταχύτητα γίνεται ελάχιστη στα τριχοειδή, διευκολύνοντας τις ανταλλαγές με το μεσοκυττάριο
υγρό.
 Το αίμα των φλεβών κινείται χάρη στη συστολή σκελετικών μυών.
3. Ποια προβλήματα σχετίζονται με υπερβολική μεταβολή της πίεσης του αίματος;
 Η πίεση του αίματος είναι ένας δείκτης υγείας του ατόμου και συνήθως αυξάνεται με την ηλικία.
 Η παθολογική:
 Αύξηση της αρτηριακή πίεσης ονομάζεται αρτηριακή υπέρταση.
 Αποτελεί ύπουλο εχθρό της υγείας, διότι συνήθως δεν γίνεται αντιληπτός μέχρι να
προκαλέσει καρδιακό επεισόδιο. Βλάπτει και τον εγκέφαλο και τους νεφρούς. Γι’ αυτό:
 Πρέπει να ελέγχεται η πίεση του αίματος.
 Πρέπει να κάνουμε υγιεινή ζωή, με καλή διατροφή, άσκηση και χωρίς κάπνισμα.
 Μείωση της αρτηριακής πίεσης ονομάζεται αρτηριακή υπόταση.
Κυκλοφορία του Αίματος:
1. Ποιες είναι οι τρεις βασικές πορείες του αίματος;
 Το κυκλοφορικό σύστημα περιλαμβάνει τρεις βασικές πορείες:
 Στη μεγάλη/συστηματική κυκλοφορία: το αίμα από την καρδιά μεταφέρεται σε όλο το σώμα και
επιστρέφει στην καρδιά.
 Στη μικρή/πνευμονική κυκλοφορία: το αίμα από την καρδιά μεταφέρεται στους πνεύμονες και
επιστρέφει στην καρδιά.
 Στην στεφανιαία κυκλοφορία: το αίμα τροφοδοτεί την καρδιά.
2. Ποια είναι η πορεία του αίματος στην πνευμονική
κυκλοφορία και τι εξυπηρετεί;
 Στην πνευμονική κυκλοφορία το αίμα:
 Συγκεντρώνεται στο δεξιό κόλπο της καρδιάς
από τα διάφορα μέρη του σώματος.
 Περνά στη δεξιά κοιλία και, με τη συστολή της,
στην πνευμονική αρτηρία (τη μόνη μη οξυγονωμένη
αρτηρία).
 Προωθείται στους πνεύμονες μέσω των δύο
διακλαδώσεων της πνευμονικής αρτηρίας.
 Στα τριχοειδή αγγεία των πνευμόνων
παραλαμβάνει Ο και αποβάλλει CO2 (ανταλλαγή
αερίων).
 Επιστρέφει μέσω των πνευμονικών φλεβών
στον αριστερό κόλπο της καρδιάς και μετά περνά στην
αριστερή κοιλία (οι πνευμονικές φλέβες είναι οι μόνες
φλέβες με μη οξυγονωμένο αίμα).
3. Ποιο ρόλο παίζουν τα αιμοφόρα αγγεία στη
μεγάλη κυκλοφορία του αίματος;
 Στη μεγάλη κυκλοφορία το αίμα μέσω:
 Αρτηριών μεταφέρεται από την αριστερή κοιλία προς το σώμα.
 Φλεβών επανέρχεται στον δεξιό κόλπο (από το σώμα).
 Τριχοειδών αγγείων (επιφάνειας άνω των 500m2) και σχηματίζουν δίκτυα στους ιστούς,
διασπείρεται παντού.
 Τα μεγαλύτερα αγγείας της μεγάλης κυκλοφορίας είναι:

7. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Η άνω και κάτω κοίλη φλέβα, που συλλέγουν το αίμα που επιστρέφει από τα διάφορα σημεία
του σώματος και το οδηγούν στον δεξιό κόλπο.
 Η αορτή, που απομακρύνει το αίμα από την αριστερή κοιλία της καρδιάς και με τις διακλαδώσεις
της το κατευθύνει προς όλα τα σημεία του σώματος.
i. Ποια είναι η πορεία του αίματος στη μεγάλη κυκλοφορία;
 Στη μεγάλη κυκλοφορία το αίμα:
 Ξεκινά από την αριστερή κοιλία της καρδιάς και, μέσω της αορτής και των διακλαδώσεών της,
διανέμεται σε όλο το σώμα.
 Φτάνοντας στα τριχοειδή αγγεία παραλαμβάνει άχρηστα ή τοξικά προϊόντα του μεταβολισμού
(σύνολο των χημικών αντιδράσεων σε ένα κύτταρο κατά την πέψη) των κυττάρων (π.χ. ουρία, CO2
κ.α.) και τους προσφέρει χρήσιμα (π.χ. Ο, υδατάνθρακες, ορμόνες κ.α.).
 Με τις ουσίες που πρέπει να αποβληθούν συγκεντρώνεται στα φλεβίδια και, τελικά, με τις κοίλες
φλέβες (άνω και κάτω) επιστρέφει στον δεξιό κόλπο.
4. Ποια είναι η πορεία του αίματος στη στεφανιαία κυκλοφορία και τι εξυπηρετεί;
 Οι ιστοί της καρδιάς τροφοδοτούνται με θρεπτικές ουσίες με τη στεφανιαία κυκλοφορία.
 Το αίμα στη στεφανιαία κυκλοφορία:
 Ξεκινά από την αορτή και με δύο μεγάλες αρτηρίες, τις στεφανιαίες, που διανέμονται από μία σε
κάθε πλευρά της, τροφοδοτεί την καρδιά με θρεπτικές ουσίες και Ο.
 Απομακρύνεται αρχικά μέσω των τριχοειδών και κατόπιν μέσω των στεφανιαίων φλεβών
(παίρνοντας τις άχρηστες ουσίες) και επανέρχεται στον δεξιό κόλπο.
Αίμα:
1. Από τι αποτελείται από το αίμα;
 Το αίμα είναι ένας πολύ εξειδικευμένος ιστός που αποτελείται από πολλά είδη κυττάρων, τα οποία
βρίσκονται σ’ ένα υγρό, το πλάσμα.
 Τα κύτταρα του αίματος διακρίνονται σε τρεις ομάδες:
 ερυθρά αιμοσφαίρια/ερυθροκύτταρα έμμορφα συστατικά του αίματος
 λευκά αιμοσφαίρια/λευκοκύτταρα (45% του όγκου του)
 αιμοπετάλια παράγονται στον ερυθρό μυελό των οστών
2. Τι περιέχει το πλάσμα του αίματος;
 Το πλάσμα του αίματος αποτελείται από νερό (90% του όγκου του), μέσα στο οποίο είναι διαλυμένα
ανόργανα άλατα, ορμόνες, πρωτεΐνες, θρεπτικές ουσίες κ.ά.

8. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
 Στον ενήλικα υπάρχουν κατά μ.ο. 5,5 L αίματος.
3. Η αιμοσφαιρίνη:
i. Τι είναι και από τι αποτελείται;
 Η αιμοσφαιρίνη είναι μια
εξειδικευμένη πρωτεΐνη, υπεύθυνη για
τη μεταφορά του Ο.
 Η αιμοσφαιρίνη Α, που είναι ο
κύριος τύπος αιμοσφαιρίνης στους
ενήλικες αποτελείται από:
 2 ζευγάρια πολυπεπτιδικών
αλυσίδων: της αλυσίδας α και της
αλυσίδας β (α2β2)
 4 ομάδες αίμης: περιέχουν Fe.
 Κάθε ομάδα αίμης
συνδέεται με μία πολυπεπτιδική αλυσίδα.
ii. Πού βρίσκεται και ποιος είναι ο ρόλος της;
 Η αιμοσφαιρίνη είναι το κύριο συστατικό του κυτταροπλάσματος των ώριμων ερυθροκυττάρων, τα
οποία όντας χωρίς πυρήνα, έχουν σχήμα αμφίκοιλου δίσκου (παχύτερα στην περιφέρεια απ’ ό,τι
στο κέντρο).
 Η αιμοσφαιρίνη τους προσδίδει το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα, καθώς επίσης εξασφαλίζει τη
μεταφορά του οξυγόνου.
4. Ερυθροκύτταρα:
i. Πού παράγονται, πόσο ζουν και πού καταστρέφονται;
 Τα ερυθρά αιμοσφαίρια ζουν περίπου τέσσερις μήνες.
 Στη συνέχεια, εγκαταλείπουν την κυκλοφορία του αίματος και συγκεντρώνονται στο ήπαρ και στη
σπλήνα, όπου καταστρέφονται.
 Για να διατηρείται ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα σταθερός, παράγονται
συγχρόνως άλλα από τον ερυθρό μυελό των οστών.
ii. Τι προσαρμογές έχει το ανθρώπινο σώμα σε συνθήκες μειωμένου οξυγόνου;
 Σε ορισμένες περιπτώσεις τα ερυθρά αιμοσφαίρια παράγονται με γρηγορότερο ρυθμό με
αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός τους στο αίμα.
 Οι άνθρωποι που ζουν σε μεγάλο υψόμετρο, όπου δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο στην
ατμόσφαιρα, με τα επιπλέον ερυθροκύτταρα που παράγονται λόγω της έλλειψης οξυγόνου,
βοηθιούνται να προσλάβουν επαρκές οξυγόνο για τις ανάγκες τους.
5. Λευκοκύτταρα:
i. Ποιες είναι οι δύο μεγάλες κατηγορίες των λευκών αιμοσφαιρίων (λευκοκυττάρων);
 Οι δύο μεγάλες κατηγορίες των λευκοκυττάρων είναι τα λεμφοκύτταρα και τα φαγοκύτταρα (π.χ.
μονοκύτταρα, ουδετερόφιλα).
ii. Ποιος είναι ο ρόλος των φαγοκυττάρων και πώς πραγματοποιείται;
 Τα φαγοκύτταρα με την ικανότητα που έχουν να διαπερνούν τα τοιχώματα των τριχοειδών αγγείων
(διαπήδυση):
↓ Κατευθύνονται στο σημείο που υπάρχει μόλυνση.
↓ Εκεί απομονώνουν το μολυσματικό παράγοντα.
↓ Τον καταστρέφουν.
↓ Στη συνέχεια, εξουδετερώνουν τις τοξικές ουσίες που πιθανόν αυτός έχει απελευθερώσει.

9. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
iii. Ποιος είναι ο ρόλος των λεμφοκυττάρων και πώς πραγματοποιείται;
 Παράγουν αντισώματα (πρωτεΐνες) τα οποία δεσμεύονται ειδικά με τους εισβολείς και τους
καταστρέφουν.
iv. Σε ποια περίπτωση αυξάνεται ο αριθμός των λευκοκυττάρων;
 Ο φυσιολογικός αριθμός των λευκοκυττάρων κυμαίνεται από 5.000 - 10.000 ανά mm3 αίματος.
 Σε περιπτώσεις μολύνσεων, ο αριθμός των λευκοκυττάρων αυξάνεται σημαντικά.
6. Αιμοπετάλια:
i. Τι είναι τα αιμοπετάλια, πού παράγονται και ποιος είναι ο ρόλος τους;
 Τα αιμοπετάλια είναι θραύσματα κυττάρων διαμέτρου 2 - 4 μm.
 Παράγονται στον ερυθρό μυελό των οστών και ζουν περίπου 5 - 9 ημέρες.
 Ο αριθμός τους κυμαίνεται από 250.000 - 400.000 ανά mm3 αίματος.
 Έχουν ακανόνιστο σχήμα, στερούνται πυρήνα και είναι άχρωμα.
 Παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πήξη του αίματος.
7. Πλάσμα:
i. Τι είναι το πλάσμα του αίματος;
 Το πλάσμα είναι το υγρό μέρος του αίματος όπου βρίσκονται διαλυμένες διάφορες ουσίες, καθώς
επίσης και τα έμμορφα συστατικά του αίματος.
ii. Να αναφέρετε ονομαστικά ουσίες που βρίσκονται στο πλάσμα του αίματος.
 Στο πλάσμα βρίσκονται:
 Νερό (Η2Ο)
 Ανόργανα άλατα
 Θρεπτικές ουσίες (π.χ. γλυκόζη)
 Ορμόνες
 Πρωτεΐνες (Αλβουμίνες, Σφαιρίνες,
Ινωδογόνο, Συμπλήρωμα)
 Ουσίες που πρέπει να αποβληθούν (π.χ.
ουρία.
8. Ποιες είναι οι λειτουργίες του αίματος;
 Οι τρεις σημαντικότερες λειτουργίες του αίματος είναι:
 Μεταφορά:
 Μεταφέρει Ο από τους πνεύμονες στους ιστούς.
 Μεταφέρει CO2 από τους ιστούς στους πνεύμονες.
 Μεταφέρει θρεπτικές ουσίες από το λεπτό έντερο στους ιστούς.
 Αποβάλλει άχρηστες ουσίες από τους ιστούς στους νεφρούς.
 Στο αίμα κυκλοφορούν ορμόνες και αντισώματα.
 Προστασία:
 Με τη διαδικασία πήξης του αίματος εμποδίζεται η απώλεια αίματος και υγρών κατά τη
διάρκεια μικροτραυματισμών.
 Παρεμποδίζεται η είσοδος παθογόνων μικροοργανισμών.
 Ρύθμιση:
 Συμβάλλει στον έλεγχο της ποσότητας Η2Ο και διαφόρων χημικών συστατικών στους ιστούς.
 Συμβάλλει στην διατήρηση της θερμοκρασίας τους σώματος.

10. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
9. Πήξη του αίματος:
i. Για ποιον λόγο πρέπει σε μια πληγή να πήξει το αίμα;
 Η πήξη του αίματος είναι πολύ σημαντική διαδικασία:
 Εμποδίζει τη μεγάλη απώλεια αίματος.
 Εισβολή παθογόνων μικροοργανισμών.
 Αποτελεί το πρώτο βήμα για την επούλωση ενός τραύματος.
ii. Σχεδιάγραμμα για την πήξη του αίματος.
iii. Τι είναι η αιμορροφιλία;
 Ορισμένοι άνθρωποι γεννιούνται χωρίς να διαθέτουν κάποιον
από τους παράγοντες πήξης του αίματος.
 Αποτέλεσμα αυτού είναι η καθυστερημένη πήξη του αίματος που
έχει ως συνέπεια τη μεγάλη απώλεια αίματος σε περίπτωση
τραυματισμού.
 Η ασθένεια αυτή ονομάζεται αιμορροφιλία/αιμοφιλία και είναι
κληρονομική.
Σύστημα ΑΒΟ:

11. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
Ομάδα Αίματος Ερυθροκύτταρα Πλάσμα
Ομάδα Α
συγκολλητινογόνο
Α
(αντιγόνο Α)
συγκολλητίνες Β
(αντισώματα Β)
Ομάδα Β
συγκολλητινογόνο Β
(αντιγόνο Β)
συγκολλητίνες Α
(αντισώματα Α)
Ομάδα ΑΒ
συγκολλητινογόνα
Α και Β
καμία συγκολλητίνη
Ομάδα Ο
κανένα
συγκολλητινογόνο
συγκολλητίνες Α και Β
Αιμοσυγκόλληση:
συγκολλητίνη Α
Δημιουργούνται ηλεκτροστατικές δυνάμεις μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να διαλύεται
ερυθροκύτταρο. Αυτό ονομάζεται αιμοσυγκόλληση.
αντιγόνο Α
(Η παραπάνω κατάσταση δεν είναι πραγματική, δεν στέκει στην φύση. Είναι μια παθολογική κατάσταση.)
Δότης - Δέκτης:
 Δότης αίματος → Δέκτης
 Ο δότης δίνει κυρίως ερυθροκύτταρα στον δέκτη.
Δέκτης
Δότης
Α Β
ΑΒ
(πανδέκτης)
Ο
(πανδότης)
Α + - - +
Β - + - +
ΑΒ + + + +
Ο - - - +
Σχέση: ερυθροκύτταρα ΔΟΤΗ - πλάσμα ΔΕΚΤΗ (ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ ΑΙΜΟΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ).
Σύστημα Rhesus:
Υ Υ
Υ Υ

12. Βιολογία Α΄ Λυκείου
Ετιόν Μουτσάι
1. Τι είναι ο παράγοντας Rhesus και πότε ένα άτομο χαρακτηρίζεται ως Rhesus θετικό (Rh+) και
πότε ως Rhesus αρνητικό (Rh-);
 Για τον χαρακτηρισμό και την ταξινόμηση του αίματος ενός ατόμου, εκτός από το σύστημα ΑΒΟ,
λαμβάνεται υπόψη και ο παράγοντας Rhesus (Rh).
 Ο παράγοντας Rhesus είναι μία πρωτεΐνη που μπορεί να υπάρχει ή όχι στην επιφάνεια των
ερυθροκυττάρων ενός ατόμου.
 Τα άτομα που έχουν αυτήν την πρωτεΐνη χαρακτηρίζονται ως Rhesus θετικά (Rh+).
 Τα άτομα που δεν έχουν αυτήν την πρωτεΐνη χαρακτηρίζονται ως Rhesus αρνητικά (Rh-).
 Αν η πρωτεΐνη ενεθεί σε σε άτομο Rh-, προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων αντι-Rh.
Αναιμίες:
1. Τι είναι οι αναιμίες;
 Ως αναιμία χαρακτηρίζεται η ασθένεια κατά την οποία το πάσχων άτομο έχει:
 μειωμένο αριθμό ερυθροκυττάρων στο αίμα του. ή
 μειωμένα επίπεδα αιμοσφαιρίνης στα ερυθροκύτταρά του.
2. Ποιες είναι οι κατηγορίες των αναιμιών;
i. Πού οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται η σιδηροπενική αναιμία;
ii. Πού οφείλονται οι κληρονομικές αναιμίες; Αντιμετωπίζονται; Αν ναι, πώς;
Είδος αναιμίας Αίτια Τρόποι Αντιμετώπισης
Σιδηροπενική αναιμία
(σιδηροπενία)
Έλλειψη σιδήρου (λόγω κακής διατροφής)
→ χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης στο αίμα
Τροφές πλούσιες σε σίδηρο:
συκώτι, σταφίδες, δημητριακά
Αναιμία λόγω
έλλειψης βιταμίνης
Β12
Έλλειψη
Βιταμίνης Β12:
 Είναι απαραίτητη για την ωρίμανση
ερυθροκυττάρων.
 Όταν έχουμε έλλειψη, τότε έχουμε
συσσώρευση ανώριμων
ερυθροκυττάρων στον μυελό των
οστών.
 Δίαιτα πλούσια σε ψάρια,
αβγά, πουλερικά.
 Χορήγηση βιταμίνης Β12.
Αιμολυτική αναιμία
(αύξηση καταστροφής
ερυθροκυττάρων)
 Κληρονομικοί παράγοντες
 Παράσιτα
 Τοξίνες
 Μετάγγιση μη συμβατού αίματος
-
Δρεπανοκυτταρική
αναιμία
Κληρονομική ασθένια (παραγωγή μη
φυσιολογικής αιμοσφαιρίνης, με
αποτέλεσμα τα ερυθροκύτταρα να έχουν
δρεπανοειδές σχήμα και να προκαλούν
απόφραξη των αγγείων)
-
Μεσογειακή αναιμία
(μεγάλη συχνότητα στις
μεσογειακές χώρες)
 Μειωμένη παραγωγή της αλυσίδας β
της αιμοσφαιρίνης.
 ΔΕΝ υπάρχει θεραπεία.
 Αντιμετωπίζεται με
μετταγίσεις ανά τακτά
χρονικά διαστήματα.