1. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

2. • Η κατάρρευςθ του Μυκθναϊκοφ πολιτιςμοφ (τζλθ 13ου αι. π.Χ.)
οδιγθςε ςε παρακμι τισ κοινωνίεσ και τισ τζχνεσ του Αιγαίου. Μαηί
με τθ γραφι, χάκθκαν για πολλοφσ αιϊνεσ θ μνθμειακι
αρχιτεκτονικι, θ ηωγραφικι, θ ςφραγιδογλυφία, θ ελεφαντουργία
και οι πιο προθγμζνεσ τεχνικζσ κατεργαςίασ του μετάλλου και του
λίκου. Κάποιεσ αναλαμπζσ παρατθροφνται κατά τον 12ο αι.
π.Χ., αλλά για τα επόμενουσ τζςςερισ αιϊνεσ (11οσ-8οσ αι. π.Χ.) θ
καλλιτεχνικι ζκφραςθ κα περιοριςτεί ςτθν παραγωγι μικρϊν
ειδωλίων, μετάλλινων αγγείων και μικρισ ποςότθτασ χάλκινων – ι
ςπανιότερα χρυςϊν – κοςμθμάτων. Μόνο θ αγγειοπλαςτικι δεν
επθρεάηεται από τθ γενικότερθ φφεςθ. Αλλά πλζον τα αγγεία
διακοςμοφνται με απλά γεωμετρικά μοτίβα - γεγονόσ που
ευκφνεται για τθν ονομαςία "Γεωμετρικι περίοδοσ".

3. • Η Γεωμετρικι τζχνθ είναι γνωςτι κυρίωσ
από αναςκαφζσ νεκροταφείων και λιγότερο
από ιερά και οικιςμοφσ. Η κρθςκευτικι
λατρεία και οι ταφικζσ τελετζσ είχαν
κεντρικι κζςθ ςτθ ηωι των Ελλινων τθσ
Γεωμετρικισ περιόδου, και τα περιςςότερα
τζχνεργα τθσ εποχισ είχαν λατρευτικι ι
ταφικι χριςθ. Σο γεγονόσ αυτό εξθγεί εν
μζρει το ςυντθρθτιςμό που παρατθρείται
για πολλοφσ αιϊνεσ ςτθν εξζλιξθ τθσ τζχνθσ.
Η αποςτολι του τεχνίτθ τθσ Γεωμετρικισ
περιόδου ιταν να αναπαράγει με ακρίβεια
τισ φόρμεσ και τα μοτίβα που είχε
κακαγιάςει θ παράδοςθ και όχι να
πρωτοτυπιςει με νζεσ τεχνικζσ ι μεκόδουσ.
Μζςα ςε ζνα τζτοιο περιβάλλον, δεν είναι
περίεργο που, με ελάχιςτεσ εξαιρζςεισ, θ
παραςτατικι απεικόνιςθ αγνοικθκε
επιδεικτικά μζχρι τα μζςα του 9ου αι. π.Χ..

4. • Όταν τελικά οι εικονιςτικζσ ςκθνζσ κάνουν τθν εμφάνιςι τουσ
γφρω ςτο 850 π.Χ. - πικανότατα ωσ αποτζλεςμα των αυξθμζνων
επαφϊν με τθν τζχνθ των προθγμζνων πολιτιςμϊν τθσ Εγγφσ
Ανατολισ – αποδίδουν τισ μορφζσ με εντελϊσ ςχθματικό τρόπο και
ζχουν μια αίςκθςθ προοπτικισ που φαντάηει ξζνθ ι και
πρωτόγονθ ςτα μάτια του ςφγχρονου κεατι. Ωςτόςο, οι
απεικονίςεισ αυτζσ αποτελοφν τισ πρϊτεσ απόπειρεσ ρεαλιςτικισ
αναπαράςταςθσ ςτθν αρχαία ελλθνικι τζχνθ και κα αποτελζςουν
τθ βάςθ για τθν μετζπειτα εξζλιξι τθσ.

5. ΕΙΔΩΛΑ
• Η ειδωλοπλαςτικι τθσ περιόδου ςυνίςταται κυρίωσ ςε
χάλκινα και πιλινα ειδϊλια. Ελάχιςτα παραδείγματα
γνωρίηουμε από άλλα υλικά, όπωσ ο λίκοσ ι το
ελεφαντόδοντο (το τελευταίο κυρίωσ από τθν Κριτθ).
• Σα χάλκινα ειδϊλια αναπαριςτοφν μορφζσ ανκρϊπων και
ηϊων ςε μικρό ςυνικωσ μζγεκοσ. Κατά κανόνα είναι χυτά αν
και κάποιεσ λεπτομζρειεσ αποδίδονται με ςφυρθλάτθςθ.
΢υχνά, τα βρίςκουμε προςαρτθμζνα ςτισ λαβζσ μεγάλων
χάλκινων αγγείων (ο ςυνθκζςτεροσ τφποσ είναι ο τριποδικόσ
λζβθτασ). Σα ανκρωπόμορφα ειδϊλια απεικονίηουν κατά
κφριο λόγο πολεμιςτζσ και θνιόχουσ ςε άρματα, όπωσ επίςθσ
και όρκιεσ γυναικείεσ μορφζσ, ανδρικζσ κεότθτεσ και
μυκολογικά πλάςματα (Μινϊταυροσ, Κζνταυροσ, κτλ.). Σα
ηωόμορφα ειδϊλια αναπαριςτοφν κυρίωσ ίππουσ αλλά και
βοοειδι και πτθνά.

6. • Σα πήλινα ειδϊλια τθσ περιόδου
ανικουν ςτουσ ίδιουσ λίγο-πολφ τφπουσ.
΢υνικωσ είναι χειροποίθτα και ςυμπαγι
αν και υπάρχουν οριςμζνα τροχιλατα
παραδείγματα, ενίοτε κοίλα εςωτερικά.
Ειδϊλια ίππων ςυναντοφμε και ςε
πϊματα μεγάλων πιλινων πυξίδων τθσ
Υςτερθσ Γεωμετρικισ περιόδου.
Επίςθσ, οριςμζνα Γεωμετρικά αγγεία
είχαν μορφι πτθνϊν ι ηϊων. Όπωσ και
τα αγγεία τθσ περιόδου, ζτςι και τα
πιλινα ειδϊλια διακοςμοφνταν με
γεωμετρικά μοτίβα, ενίοτε δε μεγάλο
μζροσ τθσ επιφανείασ τουσ καλυπτόταν
με ςτιλπνό μελανό γάνωμα.
• ΢τθ Γεωμετρικι ειδωλοπλαςτικι, οι
μορφζσ αποδίδονται ςχθματικά χωρίσ
κανζνα ενδιαφζρον για τθ ρεαλιςτικι
απόδοςθ του ςϊματοσ. Σα
ανκρωπόμορφα παραδείγματα ζχουν
ςφαιρικζσ κεφαλζσ και ςχεδόν τριγωνικά
ςϊματα, ενϊ τα ηωόμορφα ειδϊλια
ζχουν κυλινδρικά ςϊματα και
ρφγχθ, επίπεδουσ λαιμοφσ και τριγωνικά
άκρα.

7. ΚΟ΢ΜΗΜΑΣΑ
• Σα κοςμιματα είναι γενικϊσ ςπάνια τθν περίοδο αυτι και κατά
κανόνα προζρχονται από ταφζσ. Οι ςυνθκζςτεροι τφποι χάλκινων
κοςμθμάτων είναι θ περόνεσ και οι πόρπεσ, που χρθςίμευαν
κυρίωσ για να ςυγκρατοφν ςτουσ ϊμουσ τον πέπλο, ζνα είδοσ
ενδφματοσ που φαίνεται ότι άρχιςε να χρθςιμοποιείται κατά τθ
διάρκεια του 11ου αι. π.Χ. Τπάρχουν αρκετζσ παραλλαγζσ περονϊν
και πόρπων, οριςμζνεσ εκ των οποίων μαρτυροφν επιδράςεισ από
τα Βαλκάνια και τθν κεντρικι Ευρϊπθ. Ιδιαίτερο ενδιαφζρον
παρουςιάηουν οι λεγόμενεσ «Αττικο-Βοιωτικζσ» πόρπεσ, που ιταν
αςυνικιςτα ευμεγζκεισ και είχαν μεγάλο τετράγωνο πλακίδιο
διακοςμθμζνο με εγχάρακτα γεωμετρικά μοτίβα ι εικονιςτικζσ
παραςτάςεισ από το φυςικό κόςμο ι τθ μυκολογία. Οι πόρπεσ
αυτζσ χρθςιμοποιοφνταν αποκλειςτικά ωσ ανακιματα ςε ιερά και
τάφουσ.

8. • Σα χρυςά κοςμιματα τθσ περιόδου είναι
λιγοςτά, όμωσ μαρτυροφν δεξιοτεχνία ςτθν
καταςκευι και γνϊςθ περίπλοκων τεχνικϊν
όπωσ θ κοκκίδωςθ και θ ςυρματερι τεχνικι.
Οι τεχνικζσ αυτζσ χρθςιμοποιοφνταν
ευρφτατα ςτο Αιγαίο ιδθ από τθ Μυκθναϊκι
εποχι, και φαίνεται ότι ςε οριςμζνεσ
περιοχζσ, όπωσ θ Εφβοια, κατάφεραν να
επιβιϊςουν και κατά τουσ λεγόμενουσ
"΢κοτεινοφσ Χρόνουσ". Ζχουν βρεκεί χρυςά
περιδζραια, δαχτυλίδια και
ςκουλαρίκια, όμωσ ο ςυνθκζςτεροσ τφποσ
τθσ περιόδου είναι τα διαδιματα και οι
ταινίεσ από λεπτό ζλαςμα χρυςοφ. Αυτά τα
λεπτεπίλεπτα κοςμιματα ςυχνά ζφεραν
εμπίεςτθ διακόςμθςθ με ηϊα και από τα
τζλθ του 7ου αι. π.Χ. με
πολεμιςτζσ, άρματα, ςκθνζσ μάχθσ, ςκθνζσ
χοροφ και φανταςτικά πλάςματα όπωσ

9. ΟΠΛΙ΢ΜΟ΢ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ
• Σα όπλα και τα εργαλεία τθσ περιόδου καταςκευάηονται κατά
κανόνα από ςίδηρο, ο οποίοσ ωσ υλικό είναι ανκεκτικότεροσ και
πιο αποτελεςματικόσ από το χαλκό. Σα παραδείγματα που
ςϊηονται ωσ τισ μζρεσ μασ είναι λιγοςτά και περιλαμβάνουν
ξίφθ, εγχειρίδια, αιχμζσ δοράτων, μαχαίρια αλλά και
οβελοφσ, κρατευτζσ, κτλ. Ο αμυντικόσ οπλιςμόσ, ωςτόςο, δθλαδι
τα κράνθ, οι αςπίδεσ και οι κωρακεσ, ςυνζχιςαν να
καταςκευάηονται από χαλκό, ο οποίοσ είναι πιο εφκαμπτοσ και
αποκτά ευκολότερα το επικυμθτό ςχιμα με ςφυρθλάτθςθ.

10. ΜΕΣΑΛΛΙΝΑ ΑΓΓΕΙΑ
• Σα μετάλλινα αγγεία τθσ ςκθνζσ εμφανϊσ ανατολικισ
Γεωμετρικισ περιόδου προζλευςθσ.
καταςκευάηονταν κυρίωσ από Κεραμική: Μεγάλεσ ποςότθτεσ
χαλκό και χρθςίμευαν ςχεδόν διακοςμθμζνθσ κεραμικισ
αποκλειςτικά ωσ ανακιματα ςε καταςκευάηονταν κακ’ όλθ τθ
ιερά ι ωσ προςφορζσ ςε διάρκεια τθσ Γεωμετρικισ
τάφουσ ευγενϊν. Ο τριποδικόσ περιόδου. Η μελζτθ των
λζβθτασ είναι ο ςυνθκζςτεροσ διακοςμθμζνων αγγείων μασ
τφποσ, αλλά υπάρχουν και δίνει τθ δυνατότθτα
φιάλεσ διαφόρων μεγεκϊν παρακολοφκθςθσ των εξελίξεων
όπωσ και ανακθματικζσ ςτθ γεωμετρικι τζχνθ.
αςπίδεσ. Σα μετάλλινα αγγεία –
ιδιαίτερα οι φιάλεσ – ζφεραν
ςυχνά εμπίεςτθ διακόςμθςθ με
φυτικά μοτίβα ι παραςτατικζσ

11. • Κατά τθν Πρωτογεωμετρική περίοδο (1050-900
π.Χ.), παρατθροφνται ςθμαντικζσ αλλαγζσ ςτθν κεραμικι
παραγωγι και νζα ςχιματα, όπωσ ο κρατιρασ, θ οινοχόθ και
ο υψίπουσ ςκφφοσ αρχίηουν να χρθςιμοποιοφνται ευρφτερα.
Η διακόςμθςθ ςυνίςταται ςε ομόκεντρουσ κφκλουσ (που
χαράςςονται με διαβήτη και ηωγραφίηονται με πολλαπλό
χρωςτιρα), ρόμβουσ, τεκλαςμζνεσ γραμμζσ και άλλα απλά
γεωμετρικά μοτίβα που τοποκετοφνται μζςα ςε πλατιζσ
ταινίεσ ςτο λαιμό και το ςϊμα του αγγείου. Κατά τθν
Πρώιμη Γεωμετρική περίοδο (900-850 π.Χ.), τα
καμπυλόγραμμα μοτίβα εγκαταλείπονται και αρχίηουν να
χρθςιμοποιοφνται ευκφγραμμα και γωνιϊδθ γεωμετρικά
ςχιματα (όπωσ ο μαίανδροσ), τα οποία τοποκετοφνται ςε
ςτενζσ ταινίεσ ι μετόπεσ ςτο λαιμό και το ςϊμα του
αγγείου, ενϊ θ υπόλοιπθ επιφάνεια καλφπτεται με ςτιλπνό
μελανό γάνωμα. Πρόκειται για ζνα εντυπωςιακό τρόπο
διακόςμθςθσ που ςτόχο ζχει να τονίςει τθ γεωμετρικι δομι
του αγγείου.

12. • Παρόμοιασ λογικισ είναι θ
διακόςμθςθ και κατά τθ Μζςη
Γεωμετρική περίοδο (850-770
π.Χ.), μόνο που τϊρα οι ηϊνεσ με τα
γραπτά μοτίβα καταλαμβάνουν
μεγαλφτερο χϊρο. Οι κεραμείσ
χρθςιμοποιοφν επίςθσ λεπτζσ
ταινίεσ και μικρζσ μετόπεσ ςτο λαιμό
για να τονίςουν το ςχιμα και τθ
δομι του αγγείου. Σθν περίοδο
αυτι κάνει τθ δειλι εμφάνιςι τθσ θ
εικονιςτικι αγγειογραφία:
μεμονωμζνα ηϊα ι πτθνά που
αποδίδονται με περίγραμμα
τοποκετοφνται ςε μικρζσ μετόπεσ ςε
διάφορα ςθμεία του αγγείου.

13. • Η πραγματικι επανάςταςθ ςτθ αριςτοκρατϊν. Οι μορφζσ
διακόςμθςθ τθσ κεραμικισ αποδίδονταν με ςχθματικό τρόπο
ςυμβαίνει κατά τθν Ύςτερη κάνοντασ χριςθ τθσ «διπλισ»
Γεωμετρική περίοδο (770-700 προοπτικισ: το κάτω μζροσ του
π.Χ.). Σα γεωμετρικά μοτίβα ςϊματοσ αποδιδόταν ςε
ςυνεχίηουν να καλφπτουν μεγάλο κατατομι, ενϊ το ςτικοσ και το
μζροσ τθσ επιφάνειασ του πρόςωπο μετωπικά. Οι
αγγείου, όμωσ τϊρα πρωτεφοντα αγγειογράφοι ζκαναν μάλιςτα
ρόλο παίηουν οι παραςτατικζσ απόπειρεσ να αποδϊςουν τθν
ςκηνζσ που απεικονίηουν ταφικζσ προοπτικι:οι μορφζσ που
τελετζσ, μάχεσ ςε ςτεριά και υποτίκεται ότι βρίςκονταν ςε
κάλαςςα, πομπζσ αρμάτων ι πρϊτο πλάνο ηωγραφίηονταν
ακόμθ και μυκολογικζσ ςκθνζσ. Ο μεγαλφτερεσ και τοποκετοφνταν
νζοσ τρόποσ διακόςμθςθσ ςτισ κατϊτερεσ ηϊνεσ ενϊ εκείνεσ
αποτελεί ακθναϊκι επινόθςθ και που υποτίκεται ότι βρίςκονταν ςτο
αποδίδεται ςτο περίφθμο βάκοσ ηωγραφίηονταν μικρότερεσ
εργαςτιριο του Ζωγράφου του και τοποκετοφνταν ςε υψθλότερεσ
Διπφλου. Σο εργαςτιριο αυτό ιταν ηϊνεσ.
το πρϊτο που δθμιοφργθςε
πολυπρόςωπεσ ςυνκζςεισ
οργανωμζνεσ ςε διαδοχικζσ ηϊνεσ
πάνω ςε μνθμειϊδθ αγγεία που
χρθςίμευαν ωσ ςήματα ςε τάφουσ

14. • Σο εργαςτιριο του Διπφλου ζφερε τθν
ανκρϊπινθ μορφι ςτο προςκινιο του
καλλιτεχνικοφ ενδιαφζροντοσ και
ειςιγαγε τθν ζννοια τθσ αφθγθματικισ
τζχνθσ, που κα κυριαρχοφςε τουσ
επόμενουσ αιϊνεσ. Πολλοί καλλιτζχνεσ
ςτθν Ακινα και άλλα μζρθ τθσ Ελλάδασ
(Κόρινκοσ, Αργολίδα, Εφβοια, Κυκλάδεσ
) ιταν ζτοιμοι να υπθρετιςουν τθ νζα
τεχνοτροπία. Όμωσ, ςτα τζλθ του 8ου
αι. π.Χ., θ Γεωμετρικι τζχνθ είχε ιδθ
φτάςει ςτα όριά τθσ και ςφντομα μια
νζα τεχνικι – μελανόμορφοσ ρυκμόσ –
κα άνοιγε νζουσ δρόμουσ και κα ζδινε
ςτουσ αγγειογράφουσ τθ δυνατότθτα
να αποδϊςουν τισ μορφζσ με
μεγαλφτερθ ακρίβεια και ελευκερία.