1. Tuan Hj Abd Razak b Hj Ishak
Masjid Al-Muttaqin, Tmn Meru, Ipoh
Tel 018-5703152
2. Isi Kandungan
APABILA BERLAKU KEMATIAN
• Prosedur mengurus kematian
• Menghadapi jenazah yang baru meninggal
TEORI PENGURUSAN JENAZAH
• Memandikan
• Mengapankan
• Solat jenazah
PERSOALAN BERKAITAN PENGURUSAN JENAZAH
3. Apabila Berlaku Kematian
Prosedur Mengurus Kematian
1. Pegawai perubatan mengesahkan kematian.
2. Melaporkan kematian di balai polis berdekatan
3. Menyediakan keperluan untuk urusan memandi dan mengapankan jenazah
4. Urusan menggali kubur
5. Imam bagi solat jenazah
4. Menghadapi Jenazah yang Baru Meninggal
• Pejamkan mata jenazah dan mendoakan kebaikan kepada jenazah
• Tanggalkan pakaian jenazah (termasuk perhiasan diri dan lampin pakai buang, jika
ada)
• Membersihkan tubuh jenazah (penampal luka dan sisa najis yang masih ada pada
jenazah.
• Mengurut sendi jenazah
• Mengikat sendi jenazah (rahang mulut, kedua belah tangan, betis atau lutut,
tapak dan ibu jari kaki)
• Baringkan jenazah di atas tilam atau katil serta dihadapkan ke arah kiblat
• Menutup jenazah
5. Teori Pengurusan Jenazah
MANDI JENAZAH
Kaedah mandian:
• 1. Al-Ghasl al- Adna (mandian wajib dan ringkas; menepati syarat asas)
• 2. Al-Ghasl al-Akmal (mandian wajib dan lengkap; meliputi perkara wajib,
sunat dan harus)
Syarat jenazah untuk dimandikan
• Islam.
• Wujud jasad
• Bukan janin.
• Bukan mati syahid.
6. Syarat orang yang memandikan:
• Beragama Islam
• Orang yang merdeka (bukan hamba)
• Bukan pembunuh kepada jenazah
• Bukan musuh kepada jenazah
• Bukan kanak-kanak
• Bukan orang yang fasiq
Hukum melihat dan menyentuh aurat jenazah
• Wajib menutup aurat jenazah
• Haram melihat dan menyentuh aurat jenazah kecuali bila perlu
7. Tatacara mandian al-Ghasl al-Akmal
Sebelum memandikan jenazah
• Menyediakan tempat dan peralatan mandian
• Membuang tampalan dan membersihkan kotoran
• Meruang (mengeluarkan kotoran dari dalam perut jenazah)
• Membersihkan bahagian yang sukar dimasuki air seperti hidung,
mulut, telinga, gigi, kuku jari dan pusat.
8. Proses memandikan jenazah
• Meratakan air pada bahagian muka dan kepala jenazah
• Meratakan air pada bahagian hadapan jenazah
• Meratakan air pada bahagian belakang jenazah
• Mengulangi proses meratakan air dari kepala hingga ke hujung kaki
9. Selepas memandikan jenazah
• Meratakan air campuran bidara
• Meratakan air campuran kapur barus
• Mengambil wuduk bagi jenazah mengikut tertib
• Mengeringkan jenazah dengan kain tuala yang bersih
10. MENGKAFANKAN JENAZAH
• Afdal mengapankan jenazah menggunakan kain kapan yang berwarna
putih
• Bilangan kain kapan yang afdal bagi jenazah, termasuk aksesori
seperti baju dan serban:
Lelaki- 3 helai Perempuan- 5 helai
12. Menyusun kain kapan
• Bentangkan 5 utas tali (atas kepala, dada, perut, lutut/peha dan bawah
kaki)
• Bentangkan 3 helai kain kapan
• Letakkan telekung bagi jenazah muslimah
• Susunkan gamis (muslimin) / jubah (muslimah) di atas kain kapan
• Susunkan kain sarung di atas gamis / jubah
• Bentangkan kapas di atas kain sarung dengan anggaran meliputi bahagian
belakang badan sehingga bawah peha jenazah
• Taburkan serbuk cendana dan serbuk kapur barus di atas lapisan kapas
13. Kaedah mengapankan jenazah
• Baringkan jenazah di atas susunan kain kapan
• Sarungkan kain sarung ke atas jenazah
• Pakaikan kapas pada seluruh tubuh badan jenazah yang terbuka
• Sarungkan gamis / jubah ke atas jenazah
• Sarungkan telekung kepada jenazah (muslimah sahaja)
• Lipatkan kain kapan ke atas jenazah dari kiri ke kanan dengan kemas
• Ikat kain kapan dengan tali pengikat
14. Solat Jenazah
• Hukum solat jenazah adalah fardu kifayah
• Paling utama dikerjakan secara berjemaah
• Harus dijadikan tiga saf (sekurang-kurangnya setiap satu saf terdapat
dua orang). Daripada Malik bin Hubairah r.a.:
ى من َب َج أو فقد ف صفو ُةثالث ِه علي صل
Maksud: Sesiapa yang disolatkan oleh tiga saf daripada Jemaah, maka layaklah
(baginya keampunan dosa).
(Riwayat al-Tirmidhi dan al-Hakim)
15. Syarat Sah Solat Jenazah
Bagi individu yang ingin mendirikan solat jenazah:
• Suci dari hadas dan najis
• Menghadap ke arah kiblat
• Menutup aurat
Bagi jenazah yang disolatkan ke atasnya:
• Beragama Islam
• Siap dimandi / ditayamumkan serta telah dikapankan
• Berada di hadapan orang yang akan mengerjakan solat ke atasnya
• Bukan daripada orang yang mati syahid
• Sekiranya dijumpai sebahagian anggota, solat dilakukan ke atas bahagian
anggota badan yang terbesar
16. Kedudukan imam ketika solat jenazah
• Jenazah lelaki : imam berdiri pada bahagian atas (di antara bahagian kepala dan
bahu)
• Jenazah perempuan : imam berdiri pada bahagian tengah (di antara pusat dan
pinggul)
Rukun Solat Jenazah
• Niat
• Berdiri betul
• Takbir 4 kali
• Membaca surah al-Fatihah
• Membaca selawat ke atas Nabi SAW
• Membaca doa khusus kepada jenazah
• Memberi salam yang pertama
17. Cara Pelaksanaan Solat Jenazah
Rukun pertama: Niat mendirikan solat jenazah
• Lafaz niat solat bagi jenazah lelaki
Maksud: Sahaja aku solat ke atas jenazah lelaki ini empat takbir fardu kifayah
menjadi makmum kerana Allah Taala
• Lafaz niat solat bagi jenazah perempuan
Maksud: Sahaja aku solat ke atas jenazah perempuan ini empat takbir fardu
kifayah menjadi makmum kerana Allah Taala
18. Rukun kedua: Berdiri betul bagi yang berkemampuan
Rukun ketiga: Takbiratul ihram (takbir pertama) dengan bacaan Surah
al-Fatihah
• Tidak disunatkan untuk membaca doa iftitah selepas mengangkat takbir dan juga
membaca apa-apa surah selepas membaca Surah al-Fatihah
Rukun keempat: Takbir kedua dengan bacaan selawat ke atas Nabi
Muhammad SAW
• Lafaz selawat, sekurang-kurangnya:
• Digalakkan membaca selawat ke atas Nabi dan keluarga Baginda (selawat
Ibrahimiyyah):
19. Rukun kelima: Takbir ketiga dengan bacaan doa khusus ke atas jenazah
Lafaz doa bagi jenazah lelaki:
• Doa Ringkas
Maksud: Ya Allah! Ampunilah dosa baginya, rahmatilah dia, afiatkan dan ampunilah
baginya segala dosa.
• Doa penuh
20. Lafaz doa bagi jenazah perempuan:
• Doa Ringkas
Maksud: Ya Allah! Ampunilah dosa baginya, rahmatilah dia, afiatkan dan ampunilah
baginya segala dosa.
• Doa penuh
21. Lafaz doa jenazah kanak-kanak
Kanak-Kanak Lelaki
Kanak-Kanak Perempuan
22. Rukun keenam: Takbir keempat
• Selepas mengangkat takbir yang keempat, cukup sekadar berdiam diri sahaja
sebentar
• Namun, lebih digalakkan untuk membaca doa ke atas jenazah (sunat)
• Doa bagi jenazah lelaki:
Doa Ringkas:
Doa Penuh:
23. • Doa bagi jenazah Perempuan:
Doa Ringkas:
Doa Penuh:
24. Fadilat Solat Jenazah
• Dalam sebuah hadis daripada Tsauban r.a. beliau berkata bahawa Rasulullah SAW
bersabda :
Maksud: Sesiapa yang mengerjakan solat jenazah maka dia akan mendapat pahala
sebanyak satu qirath. Jika sekiranya dia menyaksikan pengebumian jenazah maka
dia akan mendapat dua qirath, dan satu qirath itu ganjarannya sebesar bukit Uhud.
(Riwayat Muslim)
Nota: Qirath adalah piawaian ukuran bagi orang Arab dimana satu qirath
bersamaan 1/24. Namun, qirath yang dimaksudkan dalam hadis ini merupakan
ukuran bagi sejumlah ganjaran pahala yang diketahui Allah SWT. Panjang bukit
Uhud jika diukur dari timur ke barat adalah lebih kurang sepanjang 6km, tingginya
dari aras laut mencecah 1km
25. Persoalan berkaitan pengurusan jenazah
Apakah hukum menutup cermin/gambar apabila berlaku kematian?
• Menutup cermin/gambar kerana sesuatu kepercayaan seperti agar tidak diganggu oleh roh jahat dianggap sebagai
satu perbuatan khurafat yang menyalahi syarak.
Apakah hukum mencium jenazah bagi yang diharuskan menciumnya semasa hidup?
• Hukumnya harus
Apakah hukum bagi lelaki memandikan jenazah perempuan atau sebaliknya?
• Harus bagi seseorang lelaki memandikan jenazah isterinya dan anak perempuan yang berumur bawah tujuh tahun.
• Begitu juga harus bagi seseorang perempuan memandikan jenazah suaminya dan anak lelaki yang berumur bawah
tujuh tahun.
Apakah hukum solat jenazah bagi wanita?
• Hukumnya harus.
Apakah hukum wanita yang berhaid pergi ke kubur?
• MAKRUH bagi wanita, sama ada sedang haid atau tidak, untuk menziarahi kubur kerana dikhuatiri perbuatan meratap,
meninggikan suara dan memperagakan diri.
• Namun, SUNAT menziarahi kubur Rasulullah SAW, orang-orang soleh dan kaum kerabat dengan syarat menjaga adab-
adab ziarah.
• Adapun bagi wanita yang kematian suami sama ada berhaid atau tidak, HARAM mengikuti jenazah suaminya ke kubur,
kerana waktu iddahnya sudah bermula melainkan jika mempunyai hajat atau darurat dalam pengurusan jenazah.
26. Apakah hukum talkin selepas mengebumikan jenazah?
Membaca talqin selepas dilakukan pengebumian jenazah Islam adalah sunat. Inilah yang tertulis di
dalam kitab-kitab fiqh mazhab Syafie. Imam Nawawi umpamanya menyatakan dalam kitabnya
berjudul al-Majmu’:
Maksudnya:“Telah menyatakan oleh ramai para ulama dari mazhab Syafie bahawa disunatkan
talqin pada mayat selepas mengebumikannya. Antara yang menyatakan hukum sunat itu ialah al-
Qadi Husain, al-Mutawalli dan Syeikh Nasr al-Maqdisi.”
