2. TOKA , BOTA BIMORE DHE SHTAZORE
Në territorin e Kosovës për shkak të llojllojshmërisë së
relievit, përbërjes gjeologjike, kushteve klimatike,
hidrografike, floristike dhe veprimit të njeriut për kohë
të gjatë historike, janë formuar toka të ndryshme, e një
pjesë e tyre edhe ka pësuar ndryshime. Mirëpo pjesa
më e madhe e territorit ( 56%) është e mbuluar me toka
të cilësisë së dobët, një pjesa tjetër e konsiderushme
(29%) është me toka të cilësisë mesatare dhe pjesa më
e vogël (15%) me toka të cilësisë së mirë.
3.
4. Tokat e dobëta shtrihen në relieving kodrinoro-malor dhe
janë krijuar me procesin e alterimit, erodimit dhe akumulimit
të shtresave tqë materialit skeletor-guror e ranor. Tokat e
mesme dhe të mira janë të lidhura për procesin e
të materialit të imët të liqenit neogjen dhe lumit në luginat e
lumenjëve, sidomos në rrjedhat e mesme dhe të poshtme të
tyre. Në territorin e Kosovës deri në 600 m lartësi mbidetare
gjenden 37% e sipërfaqes, ndërsa deri në 700 m 53% e sajë.
Në pjesën e rrafshët të Kosovës shtrihen edhe tokat më
cilësore, sidomos në fundin e liqenit neogjen, rrafshet
të lumenjëve
5. Tokat e cilësisë së mirë dhe mesatare zëznë rreth
44% të fondit të tokës dhe ato përbëhen prej
humusore – 11% kryesisht në Rrafshin e Dukagjinit,
tokave të murme karbonate – 8,4% , aluviale 7,8%,
smonicave, renzinave dhe tokave të zeza në
shkëmbinjtë serpentinorë. Pjesa më e madhe e
sipërfaqeve me toka të dobëta përbëhen prej
të murme të tharta, tokave aluviale skeletore,
moçalore dhe tokave të tjera jopjellore.
6. Tokat e mira të cilat shërbejnë prodhimtarisë bujqësore
gjithënjë e më shumë po mbulohen me vendbanime, rrugë,
objekte ekonomike e shërbyese. Kjo ndodhë përshkak të shtimit
të lartë të popullsisë, migrimit të popullsisë prej viseve malore e
kodrinore drejt viseve fushore dhe mungesës së planit hapsinor
ose moszbatimit të tij. Në bazë të vlerësimeve mendohet se për
çdo vit humbin 2000 ha tokë pune bujqësore. Rreth 1000 ha
sipërfaqe bujqësore humbin përgjithmonë nga erozioni. Pjesa
e madhe e territorit të Kosovës ka pjerrtësi të vogël,të mesme
ose të madhe, e cila goditet nga erozioni. Çdo vit nga Kosova
dete barten rreth 1.9 milion m3 materie.
7. Bota bimore
Relievi i ndryshueshëm, përbërja e larmishme pedologjike, klima me dallime dhe
pasuria në ujra, kanë ndikuar në llojllojshmërinë e botës bimore. Hapja e sipërfaqeve
nën pyje, kullosa e livadhe si dhe prerja e pandërprerë e pyjeve, dukshëm e kanë
varfëruar pasurinë bimore (livadhore e drurore). Bashkësia e bimëve livadhore është
mjaft e pasur, sidomos në pjesën perëndimore, ku ka më shumë livadhe e kullosa
për shkak të reshjeve më të larta dhe mundësisë së ujitjes së sipërfaqeve nën livadhe.
Drunjtë endemik të vjetërsisë terciare janë disa : rrubulli, arneni, pisha e bardhë,
pisha e zezë dhe selvia. Në pjesët e rrafshët dhe shpatie, në sipërfaqet e
pakultivuara, rritet shpargu (lloj bungu), ahu, qarri, lisi, dardhae egër, murrizi, thana,
trëndafili i egër etj. Në viset bregore më e përhapur është bashkësia e ahut. Në
Kopaonik, në disa bashkësi të vogla pyjore, haset dëllinja dhe ulza. Në zonën
kalimtare prej fushës në viset bregore haste bashkësia e bagremit, pastaj mai i
barhdë, mani i zi, lisi i zi, rrapi, plepi kanadez, dafina, frashëri etj.
8.
9. Bota shtazore
Në Kosovë është më e pasur në zonën kodrinor - malore, ndërsa në zonën
fushore është varfëruar mjaft. Në zonën fushore e kodrinore haset iriqi lindor,
miu fushor nëntokësor, miu shtëpiak. Në këtë zonë ku shtrihen pyjet (si Blinaja,
Kleçka etj.) jeton kaprolli, derri i egër, dreri dhe lepuri. Prej shpezëve në zonën
fushore-kodrinore hasen korbi i murmë, laraska, shtura, harabeli fushor,
qukapiku, pëllumbi, turtulli, thëllënza e fushës, shkurtëza, fazani, etj. Në zonën
malore ku shtrihen edhe pyjet jeton ariu i murrmë, luqerbulli, dhia e egër, derri i
egër, ujku, sqarthi i artë, sqarthi i bardhë, dhelora, kaprolli, pulëegra e madhe
dhe e vogël, pula e pyjeve, thëllënza, ketri rtj. Ariu më tepër haset në zonën
malore të Alpeve Shqiptare, në Sharr, Moknë etj. Për gjueti me rëndësi janë ariu,
luqerbulli, dhia e egër, dreri i egër, kaprolli, dreri, pulegra e madhe, pula e pyjeve
dhe thëllënza e maleve.
