Գայանե Օհանյան

1. ՀԱՐԿԱԴՐԱԿԱՆ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐ
Գայանե Օհանյան
Միջին դպրոց
8-2 դասարան

2. Հարկադրական տատանումներ արտաքին փոփոխական
ուժի ազդեցությամբ որևէ համակարգում առաջացող
տատանումներ են: Օրինակ՝լարման և հոսանքի
ուժի տատանումներն, էլեկտրական շղթայում՝
փոփոխական ԷԼՇՈւ-ի ազդեցությամբ, մեխանիկական
համակարգի տատանումները՝ փոփոխական բեռնվածքի
ազդեցությամբ են։ Հարկադրական տատանումների բնույթը
պայմանավորված է ինչպես արտաքին ուժի բնույթով,
այնպես էլ իր՝ համակարգի հատկություններով։
Պարբերական արտաքին ուժի ազդման սկզբում
հարկադրական տատանումների բնույթը ժամանակի հետ
փոխվում է և միայն որոշ ժամանակ անց համակարգում
հաստատվում են պարբերական հարկադրական
տատանումներ, որոնց պարբերությունը հավասար է
արտաքին ուժի պարբերությանը։

3. Որքան մեծ է տատանողական
համակարգի մարման գործակիցը, այնքան
հարկադրական տատանումները ավելի արագ
են հաստատվում։ Հարկադրական
տատանումների ամպլիտուդը որոշվում է
ազդող ուժի ամպլիտուդով և համակարգի
տատանումների մարումով։ Եթե մարումը
թույլ է, ապա հարկադրական
տատանումների ամպլիտուդն էապես
կախված է ազդող ուժի հաճախականության և
համակարգի սեփական տատանումների
հաճախականության հարաբերակցությունից։
Երբ արտաքին ուժի հաճախականությունը
մոտենում է համակարգի սեփական
հաճախականությանը, հարկադրական
տատանումների ամպլիտուդը կտրուկ աճում
է՝ առաջանում է ռեզոնանս։

4. ՀՈՍԱՆՔԻ ՈՒԺԸ
 Միավոր ժամանակամիջոցում հաղորդչի լայնական
հատույթով անցած լիցքի քանակը ժամանակի ընթացքում
կարող է փոփոխվել կամ մնալ հաստատուն: Հոսանքը
կաչվումմ է հաստատուն, եթե հաղորդչի լայնական
հատույթով կամայական հավասար ժամանակամիջոցներում
անցնում է լիցքի նույն քանակը: Էլեկտրական հոսանքի
քանակական բնութագրիչը հոսանքի ուժ կոչվող ֆիզիկական
մեծությունն է: Հաստատուն հոսանքի ուժ կոչվում է այն
սկալյար մեծությունը, որը հավասար է հաղորդչի լայնական
հատույթով անցած լիցքի և այն ժամանակամիջոցի
հարաբերությանը, որի ընթացքում այդ լիցքն անցել է: Եթե Δt
ժամանակամիջոցում հաղորդչի լայնական հատույթով
սնցնում է Δq լիցք, ապա հոսանքի ուժը՝

5.  Համաձայն սույն սահմանման՝ հոսանքի ուժը թվապես
հավասար միավոր ժամանակամիջոցում հաղորդչի
լայնական հատույթով անցած լիցքին: Եթե հայտնի է
հաստատուն հոսանքի ուժը, ապա որևէ Δt
ժամանակամիջոցում հաղորդչի լայնական հատույթով
անցած լիցքը կորոշվի Δq = IΔtբանաձևով: Միավորների
ՄՀ-ում հոսանքի ուժի միավորը մեկ ամպերն է, որը
հիմնական միավորն է և սահմանվում է հոսանքակիր
հաղորդչի մագնիսական փոխազդեցության հիման
վրա:

6.  Հոսանքի ուժը հավասար է 1 ամպերի, եթե վակումում
իրարից 1մ հեռավորությամբ երկու անվերջ երկար և
անվերջ բարակ հաղորդալարերով անցնելիս նրանցից
յուրաքանչյուրի 1մ երկարությամբ հատվածի վրա
մյուսի կողմից ազդում է 2·10-7 Ն ուժ: Հոսանքի ուժը
կախված է հոսանքն առաջացնող լիցքակիրների
ուղղորդված շարժման v միջին արագությունից, n
կոնցենտրացիայից, յուրաքանչյուր մասնիկի q0 լիցքի
մեծություից հաղորդչի լայնական հատույթի S
մակերեսից: