Gıda Güvenliği ve Koronavirüs Endişesi

1. HAZIRLAYAN: GÖNÜL SİLAV TUZLU
YÜKSEK GIDA MÜHENDİSİ
TMG LTD ŞTI. TEKNIK MÜDÜRÜ
18.03.2020

2. GIDA GÜVENLİĞİ & KORONAVIRÜS ENDIŞESI
• Bugünlerde Dünya’nın hemen hemen her tarafında binlerce kişinin mücadele
verdiği Koronavirus (covid-19) salgını, solunum yolu rahatsızlığı olarak sağlık
otoritereleri tarafından bildirilmiştir.
• Çin’de başlayıp, Dünyanın birçok yerine yayılan bu virüs, ne yazık ki tespit
edilen ülkelerde ulusların ev dışı aktivitelerine kısıtlamalar getirmiştir. Bireylerin
sosyal yaşantılarının kısıtlanmasındaki amaç ise, aslında virüsün daha fazla
yayılmasının kontrol altına alınması ve ölümle sonuçlanabilecek vakaların
minimum düzeye düşürülebilme tedbirli kapsamında yapılmıştır.

3. • Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) pandemik hastalık olarak kabul ettiği bu virüsün
sebebiyet verdiği hastalık, bilhassa tespit edilen ülkelerde gıda güvenliği hususu da
ciddi önem kazanmıştır.
• Türkiye’de ise sağlık bakanlığının almış olduğu bir dizi önlemlerle virüsün ülkemize
girişi ve yayılması kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Ayrıca Sağlık Bakanlığı,
Koronavirüs hakkında «Alo 184" hattı üzerinden danışmanlık hizmeti vermeye
başlamıştır.
• Tarım ve Orman Bakanlığı ise (Covid-19-koronavirüs) tedbirleri kapsamında 81 ilde, il
ve ilçe müdürlüklerinde gıda işyerlerinde “Gıda Hijyen Yönetmeliği” ve “Hayvansal
Gıdalar İçin Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği” hükümlerinin kontrolüne yönelik
denetimleri üst düzeye çıkarıldığını bildirildi.

4. İŞLETMELER IÇIN GIDA HIJYEN YÖNETMELIĞI
VE YÜKÜMLÜLÜKLERI
• Gıda Hijyen Yönetmeliği’nin amacı, gıda güvenirliliği açısından tüketicinin korunmasını
sağlamak amacıyla gıda işletmecisinin, gıdanın birincil üretiminden son tüketiciye arzına kadar
uyması gereken gıda hijyenine ilişkin genel kuralları belirlemektir. Bu yönetmelik 17.12.2011
tarihinde 28145 sayısıyla resmi gazete yayınlandıktan sonra yürürlüğe girmiş olup, günümüze
kadar güncelliğini korumaktadır.
• Ancak ne yazık ki ülkemizde ikici taraf ve üçüncü taraf muayene çalışmaları yürüten bağımsız
kuruluşların verilerine göre, gıda işletmeleri ulusal ve uluslar arası mevzuata uyum ve
sürdürülebilirlik anlamında bilhassa hijyen gerekliliklerini yerine getirme konusunda eksikler
hala ciddi düzeydedir.

5. Bilimsel araştırmalar detaylıca incelendiğinde gıda güvenliğinin sağlanmasında karşılaşılan en önemli
müşküllerden biri çevresel bulaşanlar olduğu görülmektedir. Çevre orjinli kontaminatların birçok
kaynağı ve yolu mevcuttur;
 Personel kaynaklı; kişisel hijyen eksiliği veya iş gerekliliklerine uygun olmayan davranışlarla,
Hijyenik olmayan çalışma yüzeyleri, enfekte olmuş alet ve ekipman kullanımıyla,
Asansörler, merdiven destek ekipmanları, tutacaklar, kapı kolları gibi temas yolu ile,
Tuvaletler, sosyal aktivite alanları
 Tehlikeli atıklarla,
 Kimyasal maddelerle vb. hususlarla çapraz bulaşmanın meydana gelmesi ile gıdanın güvenli besin
olmaktan çıkmasıdır.

6. • Oysa ki gıda işletmecisi, tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları ilkelerine dayanan gıda
güvenilirliği sistemini kurmak ve uygulamakla yükümlüdür. HACCP ilkelerine dayalı
prosedürlerin tetkikleri, gıda işletmecisinin söz konusu prosedürleri sürekli ve doğru bir şekilde
uygulandığını doğrulamalıdır;
Tehlike analizi
Kritik kontrol noktalarının belirlenmesi
Kritik kontrol noktalarındaki kritik limitlerin belirlenmesi
Kritik kontrol noktalarında izleme prosedürleri
Düzeltici faaliyetler
Doğrulama prosedürleri
Dokümantasiyon ve kayıt tutma

7. YASAL YÜKÜMLÜLÜK
• Türk gıda kodeksine göre güvenilir olmayan gıda, gıda ile temas eden madde
ve malzeme işleme tâbi tutulamaz ve piyasaya arz edilemez. Gereklilikleri
yerine getirmeyen işletmeler için ise 5996-Veteriner Hizmetleri, Bitki
Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında cezai hükümlerin uygulanacağı
açıkça belirtilmiştir.

8. • Geçtiğimiz günlerde Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety
Authority), yeni Koronavirüs (Covid-19) salgını ile ilgili olarak virüsün gıda yolu ile
bulaştığına ilişkin bir kanıt olmadığını belirtti.
• Ancak mikrobiyal kaynaklı hastalıklarda yaygın olarak karşılaşılan bulaşma yollarından
biri ise indirekt yöntemler, yani vücuda zararlı olabilecek mikroorganizmaların çeşitli
kaynaklardan alınmasıyla görülebilen tipik semptomların ortaya çıkmasıdır.
Toplumun Güvenli Gıdaya Erişimi

9. GIDALARA BULAŞMA RİSKİ
Tarla ve çiftliklerden başlanarak hammadde, taşıma, kabul, hazırlık, proses, muhafaza,
servis vb. zincir basamaklarında hatalı davranış sonucu bulaşma riskinin oluşmasıdır.
Özellikle gıda ile temas eden alet, ekipman ve benzeri çalışma yüzeylerinde Koronavirus
(Covid-19) gibi çapraz bulaşmaların meydana gelmesi ile gıdaların enfekte olabilme riski
de artmaktadır.
Bu virüsle enfekte olmuş gıdalarla temasa bağlı ise, ne yazık ki sağlıklı bireylere
bulaşması da söz konusu olabilmektedir.
Bu bakımdan toplumların bilinçli ve duyarlı davranışları, virüslerin bulaşma riskini ve
yayılma hızını sınırlandırabilmektedir.

10. GÜVENLI BESIN ALIMI& KIŞISEL HIJYEN
KURALLARINA UYUMAK
HAYATI ÖNEM ARZ ETMEKTEDIR!
Toplu tüketim yerlerinde ve halka açık alanlarda ambalajsız gıdaların tercih
edilmemesi ve az pişmiş besinlerden uzak durulması da tüketicileri koruma
bakımından vazgeçilmezdir.
Güçlü bağışıklık sistemi için antioksidan ve antiviral niteliğe sahip, vitamin ve
yararlı mineraller bakımından zengin besinlerin tüketimi ise immun sistemini
destekleyecektir.

11. • Bu tedbirlere ilaveten tüketiciler
hijyen kurallarına uyumayan
işletmelerle alakalı duyarlı
davranarak, Alo 174 veya bakanlığın
yeni mobil uygulaması (whatsapp)
üzerinden ilgili işletme hakkında
şikayette bulunabilirler.

12. SONUÇ VE TARTIŞMA
• Sonuç olarak toplum sağlığını korumak için öncelikle güvenli gıdaya erişim ve umuma
açık yerlerdeki hijyenik atmosferin sürekliliğinin sağlanması ehemmiyeti yadsınamaz.
Bu minvalde ülkemizde tarla ve çiftliklerden başlanarak tüketiciye ulaşana kadar, tüm
süreç boyunca etkin resmi denetimlerle kontrol ve izlenebilirliğinin sağlanması ve
doğrulama çalışmalarıyla sistemin etkinliğinin sorgulanması oldukça elzemdir.
• Ayrıca bu tip salgın vakalarının kontrol altına alınabilmesi ve can kayıplarının minimal
düzeye düşürebilmedeki temel olgular; toplumların bilinç düzeyi ve sosyal sorumluluk
kapsamında duyarlılığıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir.

13. KAYNAKLAR
• https://www.efsa.europa.eu/en/news/coronavirus-no-evidence-food-source-or-transmission-route
• Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tavsiyelerine buradan ulaşabilirsiniz: https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/getting-
workplace-ready-for-covid-19.pdf
• https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/bulasici-hastaliklar/2019-n-cov/liste/2019-ncov-afis-ve-brosurler.html
• Corona Virüs Salgın Haritası: https://www.ecdc.europa.eu/en/current-risk-assessment-novel-coronavirus-situation
• Liu SL, Saif L. “Emerging viruses without borders: the Wuhan coronavirus”. Viruses 2020 Jan 22;12(2)
• Hui DS, I Azhar E, Madani TA, et al. “The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health: the latest
2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China” (published January 14, 2020). Int J Infect Dis. 2020;91:264-266.
• Paules CI, Marston HD, Fauci AS. “Coronavirus infections—more than just the common cold” (January 23, 2020). JAMA.
• World Health Organization. Novel coronavirus(2019-nCoV): situation report—. Accessed March 18, 2020.
https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd
• Phan LT, Nguyen TV, Luong QC, et al. “Importation and human-to-human transmission of a novel coronavirus in Vietnam” January
28, 2020. N Engl J Med.