4. Կարտոֆիլը (լատ.` Solánum tuberósum
) օսլա պարունակող պալարապտղավոր
մշակաբույս է: «Կարտոֆիլ» բառը նկարագրում
է բուն կարտոֆիլ բուսատեսակը, սակայն
առավել հաճախ մարդիկ «կարտոֆիլ» ասելով
հասկանում են ուտելի պալարները:
Գյուղատնտեսության ասպարեզում կարտոֆիլը
մշակվում է պարենային, կերային և
տեխնիկական նպատակների համար:
Կարտոֆիլը մարդու կողմից տասնյակ
կերակրատեսակների ձևով օգտագործվում է
ամբողջ տարվա ընթացքում, ինչի համար այն
հաճախ անվանվում է «երկրորդ հաց»:
Կարտոֆիլի պալարը պարունակում է մինչև
75% ջուր, 25% չոր նյութեր, որից օսլա` 17-22%,
սպիտակուցային նյութեր` 2%: Այն
պարունակում է C, B1, B2, B6, PP և A
վիտամինները: 300գ եփած կարտոֆիլը
պարունակում է 21մգ ասկորբինաթթու, որը 30-
50%-ի չափով բավարարում է մարդու օրական C
վիտամինի պահանջը:
5.
6.
7.
8. Կարտոֆիլ Ֆրիի
թանգարան
Այս համեղ թանգարանը Բելգիայի
Բրյուգգե քաղաքում է գտնվում,
քանի որ 1700 թվականին հենց
Բելգիայում է ստեղծվել կարտոֆիլ
Ֆրին:
9. 1853 թվականի օգոստոսի 24 ԱՄՆ Նյու-Յորք նահանգի Սարատոգա Սփրինգս
քաղաքի Moon’s Lake Lodge հյուրանոցի ռեստորանի շեֆ խոհարար Ջորջ
Կրամը առաջին անգամ պատրաստեց կարտոֆիլի ՉԻՊՍ: Հաճախորդներից
մեկը հրաժարվում է ուտել տապակած կարտոֆիլը, քանի որ կարտոֆիլը շատ
հաստ է կտրատված լինում, ուստի Կրամը որոշում է կտրատել այն թղթի նման
բարակ ու այդպես տապակել: Հաճախորդը հիացած է մնում այդ ուտեստի
համից: Շուտով Saratoga Chips դառնում են ռեստորանի այցեքարտերից
մեկը: 1860 թվականին Կրամը բացում է սեփական ռեստորան, որտեղ բոլոր
սեղաններին միշտ դրված էր կարտոֆիլի չիպս:
10.
11.
12.
13.
14. Կարտոֆիլի սովորակա ն
քոս
Հիվանդությունը տարածված է հանրապետության կարտոֆիլացան
շրջաններում: Պալարների վրա մաշկը տեղ-տեղ պատռվում է,
պալարը պատվում է ոչ խոր ճեղքերով, որոնցից ներս են թափանցում
միկրոօրգանիզմներ, դառնալով փտման պատճառ: Ընկնում է
պալարների ապրանքային տեսքը, 5-30 տոկոսով նվազում օսլայի
պարունակությունը, ավելանում թափոնը, նվազում
պահունակությունը: Հիվնադության հարուցիչը կուտակվում է հողում,
բուսական մնացորդներում: Թարմ, չփտած գոմաղբով պարարտացումը
բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում հիվանդության զարգացման
համար: Նորմալ պահված պալարում վարակը ոչնչանում է:
Հիվանդության զարգացմանը նպաստում են բարձր ջերմաստիճանը
(հիվանդության համար արդյունավետ 25C և չոր եղանակը:
Պայքարի միջոցները
- ցանքաշրջանառություն, պտղափոխություն
- հող մտցնել միայն փտած գոմաղբ,
- հիմնային հողերը պարարտացնել թթու պարարտանյութերով
սուպերֆոսֆատ, ծծմբաթթվային ամոնիում և այլն,
- տնկել առողջ սերմնանյութ,
եթե սերմացուի մեջ կան հիվանդ պալարներ, ախտահանել ցանքից
առաջ ՏՄՏԴ-ի 3-3.5 տոկոսանոց լուծույթով, 1 տոննա սերմին 60-70լ
նորմայով:
